Zawartość witamin z grupy B w dietach młodzieży zamieszkałej w

660
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 660-662
Zawartość witamin z grupy B w dietach młodzieży
zamieszkałej w Warszawie
The content of B vitamins in the diets of adolescents in Warsaw
Ewa Dybkowska, Franciszek Świderski, Bożena Waszkiewicz-Robak
Katedra Żywności Funkcjonalnej i Towaroznawstwa, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Cel pracy. Ocena poziomu spożycia witamin z grupy B przez młodzież
zamieszkałą na terenie Warszawy.
Aim. To assess the contents of B vitamins in the diets of adolescents
living in Warsaw.
Metoda. Średnie spożycie witamin oszacowano na podstawie badań
przeprowadzonych metodą trzydniowego bieżącego notowania oraz
przy zastosowaniu tabel wartości odżywczej produktów spożywczych
i odniesiono do polskich norm na witaminy ustalonych na poziomie
średniego zapotrzebowania (EAR).
Method. The intake of vitamins was estimated on the basis of threeday dietary records. The vitamin contents in the diet were calculated
using Food Composition Tables. The percentage of the Estimated Average
Requirement (EAR) realization was calculated on the basis of standards
for the Polish population.
Wyniki i wnioski. Zarówno dieta dziewcząt, jak i chłopców była
niedoborowa w foliany w 40-60%. Zawartość tiaminy i niacyny w diecie
dziewcząt była zbliżona do zalecanej, natomiast w diecie chłopców była
o 40% wyższa od zalecanej. Diety dziewcząt zawierały o 30-50% więcej
ryboflawiny, witaminy B6 i B12 od wartości podanych w normach, natomiast
diety chłopców – o 70-90% więcej tych witamin od wartości podanych
w normach.
Results & conclusions. Both girls and boys were on 40-60% folatedeficient diets. The content of thiamine and niacin in the diet of girls was
close to the recommended and in the diet of boys about 40% higher than
the recommended. The content of riboflavin, vitamin B6 and B12 in the
diet of girls was about 30-50% higher than the recommended and in the
diet of boys was about 70-90% higher than the recommended.
Key words: B vitamins, diets, adolescents
Słowa kluczowe: witaminy z grupy B, diety, młodzież
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 660-662
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 07.07.2011
Wprowadzenie
Witaminy są niezbędnym elementem diety,
gdyż spełniają wiele ważnych funkcji w organizmie.
Witaminy z grupy B biorą udział w wielu procesach biochemicznych zachodzących w ustroju jako
składniki związków aktywnych metabolicznie, m.in.
koenzymów i enzymów [1,2]. Związki te uczestniczą w procesach syntezy hormonów, w przemianach
węglowodanów, tłuszczów i białek w organizmie oraz
w procesach energetycznych, są także niezbędne do
prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego
[1,2]. Badania prowadzone na terenie kraju nie są
jednoznaczne – w niektórych badaniach stwierdzono
zbyt niskie spożycie szeregu witamin z grupy B, inne
badania wskazują na odpowiednią lub nadmierną
podaż tych witamin w diecie [3,4,5,6]. Zawartość
poszczególnych witamin w diecie jest uzależniona
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr inż. Ewa Dybkowska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji
Katedra Żywności Funkcjonalnej i Towaroznawstwa
ul. Nowoursynowska 159 C, 02-776 Warszawa
tel. 22 593-70-40, e-mail: [email protected]
od panujących zwyczajów żywieniowych, sytuacji
ekonomicznej badanej grupy oraz regionu. Niniejsza
praca jest uzupełnieniem i poszerzeniem wcześniej
prowadzonych badań.
Cel pracy
Ocena poziomu spożycia z dietą witamin
z grupy B: tiaminy, ryboflawiny, niacyny, folianów,
witaminy B6 i B12 przez młodzież zamieszkałą na
terenie Warszawy. W pracy określono również źródła
analizowanych witamin w diecie.
Materiał i metody
Spożycie witamin z grupy B przez młodzież
zamieszkałą w Warszawie oszacowano na podstawie
badań przeprowadzonych metodą trzydniowego bieżącego notowania. Badania diety młodzieży przepro-
Dybkowska E, Świderski F, Waszkiewicz-Robak B. Zawartość witamin z grupy B w dietach młodzieży zamieszkałej w Warszawie661
wadzono zbierając indywidualne jadłospisy w szkołach
gimnazjalnych i licealnych usytuowanych w różnych
dzielnicach Warszawy. W każdej ze szkół badaniami
objęto 4 klasy w różnych grupach wiekowych. Badania
były przeprowadzane w okresie jesienno-zimowym.
W wyniku przeprowadzonych badań uzyskano 78
prawidłowo wypełnionych 3-dniowych jadłospisów
młodzieży w wieku 13-18 lat (tab. I). W badaniach zachowano odpowiednią proporcję liczby dni roboczych
i świątecznych. Zawartość witamin w diecie wyliczono
w oparciu o tabele wartości odżywczej produktów spożywczych [7]. Procent realizacji dziennego spożycia
poszczególnych analizowanych witamin wyliczono
na podstawie polskich zaktualizowanych norm na
witaminy ustalonych na poziomie średniego zapotrzebowania (EAR) [8]. Przedstawiono także odsetek
osób z dietami niedoborowymi w stosunku do normy
– pobierającymi badane składniki poniżej 90% normy
[8]. Na podstawie uzyskanych jadłospisów określono
główne źródła badanych witamin w diecie.
Tabela I. Charakterystyka antropometryczna badanej populacji
(średnia±odchylenie standardowe)
Table I. Anthropometric characteristics of studied population (mean±standard
error of mean)
Parametry / Parameters
Dziewczęta /Girls
n = 48
Chłopcy / Boys
n = 30
Wiek [lata] / Age [years]
15.21±1.53
15.63±1.52
Masa ciała [kg] / Body weight [kg]
52.27±8.63
68.58±10.24
Wzrost [cm] / Height [cm]
164.38±7.08
177.07±10.41
BMI [kg/m2] / BMI [kg/m2]
19.29±2.50
21.85±2.60
Wyniki i omówienie
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono
zbyt niską zawartość folianów w diecie młodzieży
– o 40-60% niższą od wartości podanych w normach.
Zawartość tiaminy i niacyny w diecie dziewcząt była
zbliżona do normy, natomiast udział tych witamin
w diecie chłopców był o prawie 40% wyższy od norm
(ryc. 1). Stwierdzono, że zawartość ryboflawiny,
witaminy B6 i B12 była znacznie wyższa od wartości
podanych w normach, o 30-50% w dietach dziewcząt
i o 70-90% w dietach chłopców. Odnotowano wyższe
spożycie witamin z dietą przez chłopców niż przez
dziewczęta (różnice istotne statystycznie) (tab. II).
Udział witamin z grupy B w diecie młodzieży w odniesieniu do norm przedstawiono na rycinie 1, natomiast odsetek osób z niedoborami badanych witamin
zaprezentowano na rycinie 2. Stwierdzono bardzo
wysoki odsetek osób spożywających diety niedoborowe
w foliany (100% dziewcząt i 90% chłopców), także
znaczna część dziewcząt (ok. 40%) spożywała diety
niedoborowe w tiaminę i niacynę.
Tiamina, niacyna i witamina B6 w diecie młodzieży zamieszkałej w Warszawie pochodziła z produktów,
Tabela II. Wartość energetyczna oraz zawartość witamin w dziennej diecie
dziewcząt i chłopców (średnia±odchylenie standardowe)
Table II. Nutrient intake in daily diets of girls and boys (mean±standard
deviation)
Składnik / Component
Dziewczęta / Girls
Energia / Energy [kcal]
1603.16±469.16 2369.87±713.61
Chłopcy / Boys
Witaminy / Vitamins
Tiamina / Thiamine [mg]
0,93±0,36
Ryboflawina / Riboflavin [mg]
1,31±0,45
1,91±0,69*
Niacyna / Niacin [mg]
10,91±4,17
16,57±5,90*
Witamina B6 / Vitamin B6 [mg]
1,53±0,59
2,14±0,88*
137,25±49,26
192,69±73,20*
2,62±1,15
3,90±1,54*
Foliany / Folate [μg]
Witamina B12 / Vitamin B12 [μg]
1,39±0,50*
* p<0.001
Tiamina
(Thiamine)
103,1
139,0
Ryboflawina
(Riboflavin)
145,0
Niacyna
(Niacin)
99,2
Dziewczęta
(Girls)
138,1
Witamina B6
(Vitamin B6)
152,7
Foliany
(Folate)
Chłopcy
(Boys)
173,6
194,5
41,6
58,4
Witamina B12
(Vitamin B12)
131,1
0
50
100
195,0
150
200
250 % EAR
Ryc. 1. Średnia zawartość witamin w diecie młodzieży zamieszkałej
w Warszawie w odniesieniu do norm na poziomie średniego zapotrzebowania (EAR)
Fig. 1. The average content of vitamins in the diets of adolescents in
Warsaw compared with Estimated Average Requirement (EAR)
100
90
80
70
60
% 50
40
30
20
10
0
100
90
42
40
13
17
13
3
0
Tiamina Ryboflawina
(Thiamine) (Riboflavin)
Niacyna
(Niacin)
21
19
Witamina B6 Foliany
(Vitamin B6) (Folate)
Dziewczęta (Girls)
0
Witamina B12
(Vitamin B12)
Chłopcy (Boys)
Ryc. 2. Odsetek młodych osób z dietami niedoborowymi w witaminy
poniżej 90% normy
Fig. 2. The percentage of adolescents on vitamin-deficient diets
takich jak mięso i przetwory mięsne (21-41%), pieczywo i produkty zbożowe (23-34%), warzywa i przetwory warzywne (11-23%). Pozostałe produkty, takie
jak mleko i jego przetwory, owoce i przetwory owocowe
i inne dostarczały łącznie 18-32% tych witamin.
Źródłami ryboflawiny w diecie były mleko i produkty
mleczne (30%), pieczywo i produkty zbożowe (23%),
662
mięso i przetwory mięsne (15%). Pozostałe produkty, w tym jaja i warzywa dostarczały łącznie 33% tej
witaminy. Głównymi źródłami folianów w diecie były
pieczywo i produkty zbożowe (31%) oraz warzywa
i przetwory warzywne (27%), owoce i ich przetwory
(11%), pozostałe produkty dostarczały łącznie 22%
folianów. Znaczącym źródłem witaminy B12 w diecie
było mleko i produkty mleczne, które dostarczały 42%
łącznej ilości tej witaminy w diecie oraz mięso i jego
przetwory – 28%, pozostałe produkty, w tym tłuszcze
jadalne, pieczywo i produkty zbożowe, mięso, ryby
i ich przetwory dostarczały łącznie 30% tej witaminy.
Niskie spożycie witamin z grupy B z dietą wynikało ze
zbyt małego udziału w diecie pieczywa i produktów
zbożowych, warzyw i ich przetworów oraz mięsa i jego
przetworów.
W badaniach przeprowadzonych w niniejszej pracy stwierdzono bardzo niskie spożycie folianów z dietą
młodzieży zamieszkałej w Warszawie. Niskie spożycie
tego składnika potwierdzają niektóre badania krajowe.
Procent pokrycia normy na ten składnik w badaniach
przeprowadzonych przez różnych autorów w dietach
dziewcząt wynosił średnio 70-80% [3,5]. Podobnie jak
w badaniach własnych, również inni autorzy wskazywali na odpowiednią podaż witamin z grupy B w diecie
[4,9].
Wyniki badań własnych potwierdzają odnotowane przez innych autorów odpowiednie lub wyższe od
norm zawartości witamin z grupy B w diecie chłopców: tiaminy, witaminy B6 i B12 [4,5,6,10,11]. Dane
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 660-662
odnośnie zawartości witaminy B2 w diecie chłopców
nie są jednoznaczne – niektórzy autorzy stwierdzili
odpowiednią zawartość tej witaminy w diecie [5,11],
inni wskazują na występujące niedobory tej witaminy
[4,6,10]. Część autorów odnotowała zbyt niskie spożycie witamin z grupy B w dietach dziewcząt: tiaminy
(o ok. 30-40%), ryboflawiny (o 10-30%), niacyny
(o ok. 40% niższe od norm) [5,6,10], witaminy B6
(o ok. 20%), czego nie potwierdzają badania własne
[5,10].
Wnioski
1. Wykazano, że diety młodzieży zamieszkałej
w Warszawie charakteryzowały się o 40-60%
niższą zawartością folianów od wartości podanych
w normach.
2. Stwierdzono odpowiednią zawartość tiaminy
i niacyny w diecie dziewcząt i o ok. 40% wyższy
od norm udział tych witamin w diecie chłopców.
3. Diety dziewcząt zawierały o 30-50% wyższe od
zalecanych ilości ryboflawiny, witaminy B6 i B12,
natomiast zawartość tych witamin w diecie chłopców była o 70-90% wyższa od norm.
4. Analiza indywidualnych wyników wykazała, iż
bardzo duży odsetek osób ma diety niedoborowe
w foliany. Stwierdzono również znaczny procent
dziewcząt mających niedobory tiaminy i niacyny
w dietach.
5. Niedobory folianów w diecie młodzieży, związane
były ze zbyt małym spożyciem pieczywa i produktów zbożowych oraz warzyw i ich przetworów.
Piśmiennictwo / References
1. Wartanowicz M. Witaminy. [w:] Żywienie człowieka.
Podstawy nauki o żywieniu. Gawęcki J, Hryniewiecki L (red).
PWN, Warszawa 2001: 241-306.
2. Ziemlański Ś (red). Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne
podstawy. PZWL, Warszawa 2001: 198‑291.
3. Bieżanowska-Kopeć R, Leszczyńska T, Pisulewski P.
Oszacowanie zawartości folianów i innych witamin z grupy
B w dietach młodych kobiet (20-25 lat) z województwa
małopolskiego. Żywn Nauk Technol Jakość 2007, 55(6):
352-358.
4. Lizoń M, Bieżanowska-Kopeć R i wsp. Zawartość witamin
z grupy B w całodziennych racjach pokarmowych młodzieży
gimnazjalnej. Żywn Nauk Technol Jakość 2007, 55(6):
343‑351.
5. Ostrowska A, Szewczyński J, Gajewska M. Wartość odżywcza
całodziennych racji pokarmowych uczniów szkół średnich
z województwa mazowieckiego. Cz. II. Składniki mineralne
i witaminy. Żyw Czł Metabol 2003, 30(1/2): 367-371.
6. Przybyszewska J, Waluś A, Jaworowska A. Wartość odżywcza
całodziennych racji pokarmowych młodzieży z regionu
kujawsko-pomorskiego. Żyw Czł Metabol 2005, 32 (supl.1,
cz. I): 339-345.
7. Kunachowicz H, Nadolna I i wsp. Tabele wartości odżywczej
produktów spożywczych. IŻŻ, Warszawa 1998.
8. Jarosz M, Bułhak-Jachymczyk B (red). Normy żywienia
człowieka: podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych.
PZWL, IŻŻ, Warszawa 2008: 197-231.
9. Kolmaga A, Godala M, Trafalska E, Ocena podaży witamin
i składników mineralnych z dietą i suplementami diety
w grupie dzieci 12-13 letnich z łódzkich szkół. Żyw Czł
Metabol 2009, 36(1): 40-47.
10. Paradowska-Stankiewicz I, Trafalska E, Grzybowski A.
Realizacja zapotrzebowania na wybrane witaminy i składniki
mineralne w diecie młodzieży. Nowa Med 2000, 12.
11. Szponar L, Stoś K, Ołtarzewski M. Suplementy diety
w żywieniu dzieci i młodzieży. Pediatr Współ Gastroenterol
Hepatol Żyw Dziecka 2007, 9(1): 41-44.