pobierz (PDF, 7.4 MByte) - Control Engineering Polska
Transkrypt
pobierz (PDF, 7.4 MByte) - Control Engineering Polska
ISSN 1731-5301 34 Kontrola procesu: Architektura zorientowana na usługi – nowa koncepcja realizacji zadań Nr 3 (66) Rok VIII Międzynarodowe źródło informacji o sterowaniu i automatyce KWIECIEŃ 2010 Otoczeni przez Automatyka Bezpieczny pomiar położenia 10 Raport Zabezpiecz się na przyszłość 24 Sieci i komunikacja Sieci przemysłowe: otwarty kod 42 www.controlengpolska.com HMI 16 OD REDAKCJI CONTROL ENGINEERING POLSKA REDAKCJA POLSKA Redaktor naczelny Tomasz Kurzacz [email protected] Redakcja merytoryczna mgr inż. Józef Czarnul dr inż. Paweł Dworak dr inż. Andrzej Ożadowicz dr inż. Krzysztof Pietrusewicz Współpraca mgr inż. Izabela Cieniak [email protected] Redaktor witryny internetowej Paweł Szczepański [email protected] Redakcja stylistyczna Małgorzata Wyrwicz Już po, a jeszcze przed… Opracowanie graficzne i skład Grzegorz Solecki [email protected] Kierownik sprzedaży Piotr Wojciechowski [email protected] Key Account Manager Agnieszka Gumienna [email protected] Marketing Aleksander Poniatowski [email protected] Administracja / prenumerata Anna Jedlińska [email protected] Druk i oprawa Drukarnia Taurus www.drukarniataurus.com.pl REDAKCJA USA Redaktor naczelny Mark T. Hoske Redaktorzy Frank J. Bartos, Frances Beationg Jeanine Katzel, Charlie Masi Renee Robbins, Peter Welander Vance VanDoren WYDAWNICTWO Trade Media International Holdings sp. z o.o. ul. Wita Stwosza 59a 02-661 Warszawa tel. 022 852 44 15 www.trademedia.us Z akończyły się kolejne targi Automaticon. Gości nieco mniej, ale stoiska umieszczono na większej przestrzeni – otwarto nową halę nr 4. Jak zwykle targi te cieszyły się dużym zainteresowaniem zwiedzających, co szczególnie cieszyło wystawców. Ich uwagę przyciągały ciekawie zaaranżowane stoiska, a zwłaszcza te, na których coś się działo. Do takich z pewnością można zaliczyć stoiska SEW Eurodrive, Fanuc, Mitsubishi Electric, Comau, Parameter AB, AB Industry, Eltron, INS-TOM, Beckhoff, Astor, Flir i wielu innych. Najbardziej widoczne były duże roboty pracujące na zaimprowizowanych stanowiskach. Ale czasem nie to, co było najbardziej widoczne, było najważniejsze. Na Automaticonie pokazano wiele nowych produktów, organizatorzy przyznali medale, wystawcy i zwiedzający byli zadowoleni. Szerzej o targach Automaticon piszemy na str. 4. Przyszłoroczne targi Automaticon odbędą się w dniach 5–8 kwietnia 2011 r. Mimo że jedne targi już się skończyły, wcale nie musimy czekać aż rok, aby znaleźć okazję do spotkania się z nowoczesną automatyką. Już w czerwcu (8–11) odbędą się w Niemczech jedne z największych światowych targów poświęconych temu tematowi – AUTOMATICA 2010. Przyjadą do Monachium wystawcy z kilkudziesięciu krajów, a zwiedzających liczyć się będzie w tysiącach. Równolegle odbywać się będą targi INTERSOLAR poświęcone wykorzystaniu energii słonecznej. Imprezom tym towarzyszyć będą liczne sympozja, seminaria i kongresy, o czym szerzej piszemy na str. 8. Ponadto w bieżącym numerze znajdą Państwo teksty poświęcone bezpieczeństwu, a ściślej – pomiarowi położenia mającego istotny wpływ właśnie na bezpieczeństwo (str. 10), artykuł (wraz z komentarzem) na temat interfejsu człowiek-maszyna HMI (str. 16) oraz o architekturze SOA w automatyce (str. 34). Tekst na stronie 42 daje odpowiedź na pytanie, czy warto stosować aplikacje sieci przemysłowych o otwartym kodzie. Warto także zajrzeć do raportu (str. 24), tym razem poświęconego polskiemu rynkowi przemysłowych systemów bezpieczeństwa. Tomasz Kurzacz redaktor naczelny [email protected] Prezes zarządu Michael J. Majchrzak [email protected] Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji i skracania tekstów oraz zmiany ich tytułów. Nie zwracamy tekstów niezamówionych. Nie odpowiadamy za treść reklam i ogłoszeń. Magazyn wydawany jest na licencji Reed Business Information. www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 1 Nr 3 (66) Rok VIII Międzynarodowe źródło informacji o sterowaniu i automatyce KWIECIEŃ 2010 ISSN 1731-5301 34 Kontrola procesu: Architektura zorientowana na usługi – nowa koncepcja realizacji zadań Nr 3 (66) Rok VIII Międzynarodowe źródło informacji o sterowaniu i automatyce 16 Monitory, ekrany dotykowe oraz terminale – interfejsy człowiek–maszyna są niemal wszędzie. W dzisiejszym zakładzie przemysłowym są tak popularne, jak zwykłe przyciski i przełączniki, przekazując istotne dane zarówno kadrze zarządzającej, jak i szeregowym operatorom. KWIECIEŃ 2010 Otoczeni przez HMI Temat z okładki Otoczeni przez HMI 16 24 Raport Zabezpiecz się na przyszłość Nadzieje dostawców na wzrost sprzedaży przemysłowych systemów bezpieczeństwa w 2010 r. nie gasną. Najpopularniejszymi systemami wśród użytkowników są przekaźniki bezpieczeństwa i urządzenia mechaniczne. Najczęściej kupowane są produkty firm: Pilz, Schneider Electric, Sick oraz Siemens. Automatyka Bezpieczny pomiar poųoǏenia 10 Raport Zabezpiecz siħ na przyszųoƑđ 24 Sieci i komunikacja Sieci przemysųowe: otwarty kod 42 www.controlengpolska.com Temat z okładki: Turbiny wiatrowe – wichry przemian str. 18 Produkty: Elmark – Kompaktowy port komunikacyjny do sieci CC-link str. 49 Produkty: IEI Technology – Bezwentylatorowy sterownik z rozszerzonym zakresem temperatur pracy str. 50 Produkty: QNX – przykładową aplikację dla inteligentnych domowych systemów zarządzania energią str. 52 Produkty: Cognex – Skok efektywności dzięki In-Sight Explorer 4.4 str. 48 2 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com 1 10 16 24 34 42 Od redakcji Już po, a jeszcze przed… Nowości Automatyka 4 Automaticon 2010 8 AUTOMATICA 2010 9 Nowy dyrektor generalny Siemens PLM Software (PL) Bezpieczny pomiar położenia Temat z okładki Otoczeni przez HMI Raport Zabezpiecz się na przyszłość Kontrola procesu Architektura zorientowana na usługi – nowa koncepcja realizacji zadań w systemach automatyki Sieci i komunikacja Sieci przemysłowe: otwarty kod Produkty: Phoenix Contact – Przekaźniki bezpieczeństwa dedykowane wszystkim standardom bezpieczeństwa str. 49 Produkty 48 Cognex – Skok efektywności dzięki In-Sight Explorer 4.4 48 Eltron – Lampy MACH LED firmy Waldmann 48 Hansford Sensors – Przenośny miernik drgań HS-620 49 Elmark – Kompaktowy port komunikacyjny do sieci CC-link 49 Beckhoff – Rodzina komputerów przemysłowych z serii C69xx powiększa się 49 Phoenix Contact – Przekaźniki bezpieczeństwa dedykowane wszystkim standardom bezpieczeństwa 50 Autodesk – Tworzenie cyfrowych prototypów 50 Turck – Panele dotykowe HMI 50 IEI Technology – Bezwentylatorowy sterownik z rozszerzonym zakresem temperatur pracy 52 Ascom – d81 – telefon do pracy w skrajnych warunkach 52 QNX prezentuje przykładową aplikację dla inteligentnych domowych systemów zarządzania energią Produkty: Beckhoff – Rodzina komputerów przemysłowych z serii C69xx powiększa się str. 49 Produkty: Ascom – d81 – telefon do pracy w skrajnych warunkach str. 52 Produkty: Eltron – Lampy MACH LED firmy Waldmann str. 48 Tłumaczone teksty zostały zamieszczone w niniejszym wydaniu za zgodą redakcji czasopisma „Control Engineering Magazine USA” wydawanego przez firmę Reed Business Information, która stanowi część Reed Elsevier Inc. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszego wydania nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, w części lub w całości, w jakimkolwiek języku — bez pisemnej zgody Reed Business Information. Control Egineering jest zastrzeżonym znakiem towarowym, należącym do Reed Business Information. www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 3 NOWOŚCI Automaticon 2010 tegorocznych targach Automaticon 2010 na blisko 300 stoiskach prezentowało się 325 wystawców reprezentujących ponad 700 firm. Mimo kryzysu zwiększyła się powierzchnia wystawowa do 12 tys. mkw. (o 8% większa niż w 2009 r.). Jak twierdzą organizatorzy, w tym kryzysowym roku targi odwiedziło ok. 15% gości mniej niż w 2009 r. Z naszych rozmów z wystawcami wynika jednak, że niewielki spadek liczby odwiedzających nie przekłada się na jakość prowadzonych rozmów i kontaktów. W przeważającej części tegoroczni wystawcy pozytywnie oceniają przebieg imprezy. Po raz pierwszy włączona do ekspozycji hala 4 przeżywała efekt nowego miejsca. Jesteśmy przekonani, że w następnym roku nasi goście będą już wiedzieli, że targi odbywają się we wszystkich trzech halach. Targom towarzyszyły liczne seminaria, prezentacje oraz konferencje prasowe. Przedstawiciele redakcji Control Engineering Polska uczestniczyli w kilku takich imprezach. Podczas pierwszej w swej historii konferencji firma Lumel zaprezentowała swój profil, historię oraz dorobek. Zajmuje się produkcją aparatury kontrolno-pomiarowej oraz wysoko przetworzonych odlewów ciśnieniowych (głównie dla przemysłu motoryzacyjnego). Mimo że firma jest państwowa, świetnie radzi sobie w zmienionej po 1989 r. rzeczywistości – ok. 70% produkcji przeznaczone jest na eksport. Warto także wspomnieć, że Lumel ma własny dział naukowo-badawczy, który opra- W 4 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com cowuje nowoczesne rozwiązania i dba o wysoką jakość produkcji. Firma może poszczycić się wieloma nagrodami uzyskanymi przez produkty, a także certyfikatami ISO. Na konferencji firmy igus, dyrektor Marek Wzorrek zaprezentował osiągnięcia firmy, a także przedsstawił najnowsze produkty. Od czasu powstania firmy osiąga ona stały wzrost, odnotowano jedynie niewielo ki spadek w ubiegłym, kryzysowym roku w dziedzinie k prowadników przewodów. Firma igus wprowadza inpr nowacje rozwiązania wynikające zarówno z zapotrzeno bowania klientów, jak i z działalności inżynierów zabo trudnionych w macierzystej fabryce w Kolonii. igus tru dostarcza bezobsługowe elementy maszyn wykonane do ze sspecjalnych tworzyw sztucznych gwarantujących ich długowieczność i zmniejszających tarcie. Sztandarodłu we produkty to prowadniki przewodów oraz tworzywa sztuczne, z których wykonuje się m.in. łożyska ślizgowe. sztu Przemysław Kimla, właściciel firmy Kimla zajmującej Pr produkcją od podstaw zaawansowanych obrabiarek się p CNC, pokazał sposoby wykorzystania produktów igus w swoich wyrobach. Dzięki nim można było wyeliminować obsługę i wymianę tak wrażliwych elementów obrabiarek, jak przewody podlegające zginaniu i skręcaniu. Seminarium Honeywell poświęcone było Experion Process Knowlege System. Jest to platforma informatyczno-sprzętowa umożliwiająca wymianę wiedzy o procesie, obróbkę danych, analizę, optymalizację procesów i kontrolę procesu technologicznego. cznego. Można prowadzić wielowymiarową akwizycję danych (włącznie z obrazem z kamer), archiwizować je, selekcjonować, wprowadzać alarmy wraz z ich wstępną selekcją itp. System ten uła-twia zarządzanie e produkcją operatoorom maszyn i urząądzeń, a także inżyynierom utrzymania nia ruchu i kadrze zarzazadzającej. Nowe produkty Na targach Automaticon 2010 wiele firm zaprezentowało nowe produkty. INTROL pokazał sygnalizatory przepływu materiałów sypkich DYNAguard. Urządzenia serii DYNAguard służą do sygnalizacji przepływu materiałów sypkich w aplikacjach, takich jak transport pneumatyczny, wszelkiego typu podajniki oraz zsypy grawitacyjne w szerokim zakresie przepływu masy od g/h do t/h. Dzięki wykorzystaniu DYNAguard możliwe jest szybkie wykrycie problemów związanych z przepływem materiału, transportem i dostawą pyłu, proszku, pelletu oraz innych granulatów. Stosowanie DYNAguard zapobiega poważnym skutkom zatkania rurociągu lub utraty materiału powstałym na skutek nieszczelności. Firma Sels zaprezentowała czujniki serii F55 produkcji Sensopart. Seria ta łączy niezawodność detekcji z nowoczesną, kompaktową obudową w połączeniu z łatwością programowania. Nowe czujniki oferują nie tylko szeroki zakres zastosowania, ale również wyróżniającą cechę: uniwersalny montaż i możliwość podłączeń oraz ujednolicone programowanie. Czujniki tej serii skupiają w sobie nowe możliwości optyczne (wersja z eliminacją wpływu tła osiąga strefę działania do 1200 mm, a jako bariera aż do 25 m) i umożliwiają detekcję małych elementów. Acte przedstawiło Sierra Wireless Fastrack Xtend. Przemysłowy terminal AirLink Fastrack Xtend firmy Sierra Wireless to gotowe do użycia, g w pełni certyfikowane rozwiązanie w przeznaczone do p natychmiastowego n montażu i uruchom mienia. Podobnie jak m inne rozwiązania liin nii ni produktowej AirPrime oparte na serii Pr Q26xx, modem możQ2 na programować w środowisku Open AT (Język C), w jęn zzyku skryptowym LUA lub sterować komendami AT. Sabur pokazał nową generację sterowników rodziny PCD1. Po odnowieniu platformy PCD2 i wprowadzeniu na rynek sterowników PCD2-M5xxx nadszedł czas, by n wprowadzić unowocześnienia w najmniejszej platformie w ssprzętowej sterowników Saia-Burgess – dobrze znanej na naszym rynku rodzinie PCD1. Zmiany miały na celu zan pewnienie jednorodności funkcjonalnej całej gamy urząp dzeń PCD. NOWOŚCI Wobit przyjechał z silnikiem BG65 S. Bezszczotkowy silnik prądu stałego BG65 S o podwójnej mocy w stosunku do poprzedniego modelu promuje renomowany producent napędów Dunkermotoren z Niemiec. Silnik produkowany jest w dwóch długościach, 115 mm i 140 mm, z momentem maksymalnym odpowiednio 85 Ncm i 170 Ncm. Firma zaprezentowała także moduł liniowy z napędem krokowym MLA. Atrakcyjny cenowo moduł liniowy z napędem silnikiem krokowym produkuje firma WObit. Moduł o długości, którą można zadeklarować w konfiguratorze na stronie producenta automatycznie wyceniany jest w trakcie wyboru opcji. National Instruments zaprezentował platformę sieci czujników bezprzewodowych (Wireless Sensor Network – WSN). Niezawodne, niskonapięciowe, bezprzewodowe urządzenia pomiarowe oraz środowisko LabVIEW tworzą idealną platformę do wykorzystania w zastosowaniach związanych ze zdalnym monitoringiem. Platforma WSN powstała na bazie ponad 30-letniego doświadczenia, zdobytego przez firmę NI w dziedzinie systemów akwizycji danych. Urządzenia pomiarowe zasilane są czterema bateriami AA, które pozwalają na pracę modułów nawet przez trzy lata. Zarówno 4-kanałowy moduł wejść analogowych 10 V NI WSN-3202, jak i 4-kanałowy, 24-bitowy moduł termopar NI WSN-3212 mają cztery cyfrowe kanały we/wy, które można skonfigurować jako wejście lub wyjście. Platforma zawiera także bramę sieciową NI WSN-9791, służącą do nawiązywania połączenia z LabVIEW. W trakcie targów Automaticon firma Rittal zaprezentowała kompleksową architekturę systemową: począwszy od techniki obudów, klimatyzacji systemowej, aż do infrastruktury IT. Szeroka oferta pozwala realizować rozwiązania dla głównych rozdzielni energetycznych, auto6 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com matyki, klimatyzacji systemowej, techniki sieciowej oraz centrów obliczeniowych. Bazą architektury systemu jest platforma szaf sterowniczych i serwerowych TS 8,, wyposażona w sze-roką gamę akcesooriów. Dzięki symetrii ii TS 8 można realizoować prawie nieograaniczone warianty rozozbudowy systemów na różnych płaszczyznach montażowych oraz szeregowanie we wszystkich kierunkach. Szafy zapewniają również wysoką stabilność. Firma Tekniska przedstawiła modem SHDSL DDW225. 225 Jest to przemysłowy modem ethernetowy wykorzystujący technologię G.SHDSL.bis. Pozwala on na rzys znaczne wydłużenie zasięgu przewodowych połączeń zna ethernetowych, dając jednocześnie możliwość twoeth rzenia redundantnych pierścieni zarówno po stronie rze SHDSL, jak i Ethernet. Ma zaimplementowany najSH szybszy obecnie na rynku protokół FRNT, zapewniaszy jący ją błyskawiczną rekonfigurację sieci w przypadku utraty połączenia lub awarii sprzętu. DDW-225 wyut korzystuje system operacyjny WeOS firmy Westermo, k dzięki czemu dostępne są wszystkie zaawansowad ne funkcje przełączania i rou-tingu, dostępne w sen rrii przełączników RedFox: obsługa VLAN-ów, przełączanie w warstwie 3, routing statyczny, firewall, IGMP snooping, wirtualne sieci prywatne VPN, zarządzanie SNMP ver. 3. Zaprezentowane nowe urządzenie FL WLAN EPA w obszernej ofercie Phoenix Contact jest adapterem ptere portu ethernetowego. Umożliwia pewne, łatwe i bezpieczne zintegrowanie urządzeń automatyki z siecią bezprzewodową WLAN 802.11b/g. Przemysłowy adapter portu ethernetowego jest klientem sieci WLAN i może być bezpośrednio podłączony do urządzenia. Urządzenia automatyki posiadające złącze Ethernet mogą dzięki FL WLAN EPA korzystać w pełni z wszystkich możliwości bezprzewodowej sieci WLAN. Dzięki temu tworzenie aplikacji uzyskuje nowy wymiar. Firma ASTOR zaprezentowała przede wszystkim panele operatorskie Astraada HMI. Astraada HMI to nowa linia paneli operatorskich, łączących zaawansowaną funkcjonalność, wysoką jakość i niezawodność oraz atrakcyjną cenę. W ramach jednej marki dostępne są aż trzy różne serie produktów: Astraada HMI Panel – prze- znaczone do zastosowań w maśrednich systemach sterowania. Wyposażone łych i śr system operacyjny pozwalający na realijjestt we własny ł zację zaawansowanych funkcji wizualizacyjnych, logowania danych oraz prostego sterownia przy użyciu makr programowych. Astraada HMI Panel CE – przemysłowe panele operatorskie z ekranem dotykowym, wyposażone w oprogramowanie do wizualizacji Wonderware InTouch CE, są połączeniem stosowanego na całym świecie systemu wizualizacji procesów przemysłowych z wytrzymałym i niezawodnym sprzętem. Astraada HMI Panel PC – seria komputerów panelowych w wykonaniu przemysłowym, wyposażonych w wydajne rozwiązania sprzętowe oraz licencję Windows XP i przeznaczonych do wizualizacji najbardziej wymagających procesów technologicznych. MIK to ekonomiczny przepływomierz elektromagnetyczny pokazany na stoisku KOBOLD. Przepływomierze tej serii mają zakresy pomiarowe od minimalnego 0,01–0,5 l/min do maksymalnego 35–700 l/min. Rozmiary przyłączy są zróżnicowane – od 1/2’’ do 2 3/4’’ Przyłącza montażowe, oprócz gwintu zewnętrznego, występują w wersji do sklejenia z rurą plastikową, do spawania i połączenia z przewodem elastycznym. To tylko niektóre z nowości prezentowane na tegorocznych targach Automaticon. Następna edycja Targów Automaticon odbędzie się w dniach 5–8 kwietnia 2011 roku. (tk) NOWOŚCI AUTOMATICA 2010 egoroczne targi AUTOMATICA 2010 odbędą się w dniach od 8 do 11 czerwca w Monachium. Swym zakresem obejmą dziedziny, takie jak: technika montażu i obsługi, robotyka, przemysłowe przetwarzanie obrazu, systemy pozycjonowania, technika napędowa, sensoryka, technika sterowania, technika zabezpieczeń, technika zasilania, oprogramowanie, usługi i usługodawcy, badania i technologia. Dwa lata temu (targi odbywają się w cyklu dwuletnim) w imprezie uczestniczyło 868 wystawców z 41 krajów, a stoiska w pięciu halach odwiedziło niemal 32 tys. osób ze 101 państw. Byli to projektanci, konstruktorzy, pracownicy działów planowania, produkcji, inżynierowie projektów, kierownicy produkcji i dyrektorzy zakładów, pracownicy działów zakupów, dyrektorzy techniczni, przedsiębiorcy, prezesi/dyrektorzy, członkowie zarządów. Jak podkreśla Anja Schneider, komisarz targów, AUTOMATICA ma największą ofertę robotyki na świecie. Udział w tegorocznej imprezie zadeklarowało do początku kwietnia już ok. 540 wystawców z 25 państw (m.in. Chin, Fran- T cji, Hiszpanii, Izraela, Japonii, Kanady, Korei, Niemiec, Polski, USA, Wielkiej Brytanii, Włoch), których ekspozycje zajmą ponad 26 tys. m2. W tym roku pawilony narodowe wystawiają Włochy oraz Francja. Na targach AUTOMATICA po raz pierwszy prezentowana będzie inicjatywa „Green Automation“. Targi AUTOMATICA razem ze Związkiem Niemieckich Producentów Maszyn i Urządzeń z zakresu robotyki i automatyki (VDMA Robotik + Automation) i Fraunhofer Institut Produktionstechnik und Automatisierung (IPA) powołały do życia nową wspólną inicjatywę „Green Automation” (Zielona automatyka). Branża automatyki czuje się odpowiedzialna za politykę środowiska i aktywnie współtworzy wizję „zielonego” świata. Chodzi nie tylko o tworzenie procesów produkcyjnych przyjaznych dla środowiska, ale także w ogóle o torowanie drogi technologiom chroniącym zasoby środowiska dzięki innowacyjnym rozwiązaniom robotyki i automatyki. Targom towarzyszyć będą sympozja i kongresy. Wśród nich najważniejsza na świecie konferencja na temat robo- tyki – ISR 2010 – International Symposium on Robotics. Ponadto Niemiecki Kongres Robotyki 2010, Forum AUTOMATICA: Automation in Dialogue (m.in. referaty pt. „Innowacje w produkcji samochodów”, „Jak będziemy żyć i pra- 2ITTALp*EDEN3YSTEM Ri4Power 2OZDZIAMOCY 2OZWIZANIADLABEZPIECZNEJ ISZYBKIEJBUDOWYROZDZIELNI NISKIEGONAPIÁCIA .OWAWERSJAOPROGRAMOWANIA 2ITTAL0OWER%NGINEERING DOSTÁPNANA www.rittal.pl 3:!&934%2/7.)#:% Rittal ImageAnzeige Strom 4c 525x122-5 poln indd 1 2/:$:)!{-/#9 ZABUDOWA 30 03 2010 12:00:16 NOWOŚCI cować w 2020 r. i w jaki sposób będzie nam pomagać robot?”, „Robotyka w budownictwie lekkim”, „Zautomatyzowana produkcja energii słonecznej: spojrzenie na praktykę i kwestie dalszego rozwoju”) Jak dodaje Anja Schneider szczególnie mocną stroną targów AUTOMATICA jest ich oferta o przejrzystej strukturze. Idea targów została opracowana w ścisłej współpracy z przemysłem i ze Związkiem Niemieckich Producentów Maszyn i Urządzeń (VDMA). Ich dwuletni cykl odpowiada cyklowi gospodarczemu innowacji i światowych premier. Z dumą możemy powiedzieć, że targi AUTOMATICA także w roku 2010 przedstawią największą ofertę w dziedzinie robotyki na świecie. Powtórzony zostanie model zastosowany z powodzeniem w poprzedniej edycji: targi AUTOMATICA i targi Intersolar ponownie odbędą się równolegle. Połączenie obu targów specjalistycznych, wiodących w swoich segmentach, wyznacza fachowcom kierunek rozwoju w produkcji. Wynika to z tego, że wykorzystanie energii słonecznej przyjaznej dla środowiska jest możliwe dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych urządzeń do produkcji i montażu, które zostaną zaprezentowane na targach AUTOMATICA. www.automatica-munich.com Nowy dyrektor generalny Siemens PLM Software (PL) ariusz Zabielski został powołany, z dniem 1 kwietnia 2010, na stanowisko dyrektora generalnego firmy Siemens PLM Software (PL) Sp. z o.o. Wraz z tą organizacyjną zmianą Siemens PLM Software kontynuuje strategię inwestowania w polski oddział i polski rynek. Mariusz Zabielski ukończył studia na Politechnice Warszawskiej na wydziale Mechaniki Precyzyjnej oraz Elektroniki. Jest też absolwentem podyplomowych studiów w zakresie marketingu i zarządzania w warszawskiej Szkole Głównej Handlowej. Mariusz Zabielski przechodzi do Siemens PLM Software z firmy ATM Systemy Informatyczne Sp. z o.o., gdzie pełnił funkcję prezesa zarządu. Wcześniej pracował w firmie Oracle jako Applications Sales Director oraz Business Development Director dla sektora publicznego w Europie Centralnej. M 5NIWERSALNYp%FEKTYWNYp+OMPLETNY ELEKTRONIKI 2/:7)}:!.)!)4 3934%-9)4 www.rittal.pl 16 30 03 2010 12:00:22 AUTOMATYKA Bezpieczny pomiar położenia Rygorystyczne wymogi bezpieczeństwa, w szczególności ujęte w nowym standardzie EN ISO 13849, nakazują dla wdrożeń wiążących się z bezpieczeństwem stosowanie enkoderów do ustalenia pozycji przy zastosowaniu całkowicie nowego rozwiązania. Thilo Schlicksbier B ezpieczeństwo jest tematem o wciąż rosnącym znaczeniu dla zagadnienia konstruowania maszyn i instalacji. Z uwagi na ochronę ludzkiego życia, środków materialnych oraz środowiska stało się wręcz tematem nieodzownym z punktu widzenia ustawodawstwa i ścisłych wymogów bezpieczeństwa w państwowych i międzynarodowych standardach związanych z projektowaniem. Celem stosowania rozwiązań bezpieczeństwa jest minimalizowanie, a nawet eliminowanie ryzyka, które może wystąpić podczas normalnego lub obarczonego dysfunkcją działania maszyny lub urządzenia. W takim przypadku kluczowy jest bezpieczny system pomiaru położenia. Wzrastająca liczba zastosowań procesorów oraz układów programowalnych doprowadziła do zrewidowania standardu EN 954-1, który Zalety interfejsu EnDat 2.2 I nterfejs EnDat wdrożony przez Heidenhain jest szybkim, całkowicie szeregowym i w pełni cyfrowym interfejsem dedykowanym napędom o szybkiej odpowiedzi. Przynosi on wymierne korzyści w połączeniu z technologią dla całego systemu i redukuje wymaganą przestrzeń na instalację w maszynie. Od kiedy analogowe sygnały skanujące są zamieniane na postać cyfrową i wielokrotnie dzielone bezpośrednio w miejscu pomiaru, zarówno charakterystyka serwonapędów, dokładność pozycjonowania, jak i stabilizacja prędkości mogą zostać poprawione. Razem z automatyczną samokonfiguracją enkoderów i napędów w systemach automatyki, przesyłanie dodatkowych informacji do dalszej elektroniki jest możliwe bez dodatkowych przewodów. Więcej informacji dostępne jest na http://www.endat.de 10 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com harmonijnie z dyrektywami europejskimi obowiązującymi w tym temacie był w rzeczywistości stosowany w odniesieniu do konstrukcji maszyn od 1997 r. Standard EN 954-1 przestał być odpowiedni w przypadku nowych wymagań – fakt ten wzięto pod uwagę przy opracowywaniu nowych zapisów – EN ISO 13849. Ten nowy standard zawiera zapisy dotyczące niezawodności komponentów i kodów programowych, podobnych do standardu IEC 61508. Zapisy te dotyczą także standardów produktów z nimi stowarzyszonych, takich jak na przykład IEC 62061 dla napędów elektrycznych. Z uwagi na to, że ruchy poosiowe są szczególnie niebezpieczne, zauważa się wzrost liczby projektantów integrujących obowiązkowe funkcje bezpieczeństwa bezpośrednio w napędzie. W rezultacie pojawił się w technice trend w kierunku w pełni cyfrowego przesyłania informacji o pozycji od enkodera do systemu sterowania napędu. Oznacza to, że w celu precyzyjnego pozyskiwania pozycji niezbędne stają się bardziej złożone systemy elektroniczne w obu częściach – w systemie sterowania i enkoderze. Dostępne obecnie funkcje w układach maszyn i linii produkcyjnych oraz współistniejące rygorystyczne wymogi bezpieczeństwa, tak jak to zdefiniowano w odpowiednim nowym standardzie, w przypadku wdrożeń wiążących się z bezpieczeństwem dają możliwość stosowania enkoderów do ustalania pozycji przy wykorzystaniu całkowicie nowego rozwiązania. Czasami zaczynają być stosowane różnorodne metody w celu uzyskania redundantnych wartości odczytu pozycji. Prawdziwa dwukanałowa redundancja może być zagwarantowana poprzez instalację dwóch enkoderów na oś. Z ekonomicznego punktu widzenia bardziej po- AUTOMATYKA żądanym byłoby znalezienie rozwiązania bazującego na tylko jednym enkoderze odczytującym pozycję. Obecnie używane są w tym celu analogowe systemy pomiarowe z sygnałami o przebiegu sinusoidalnym/cosinusoidalnym. W przyszłości związane z bezpieczeństwem aplikacje będą wymagały rozwiązań bazujących na pojedynczych enkoderach, które pozwolą na redundantną akwizycję wartości położenia przy zastosowaniu całkowicie szeregowego przesyłu danych. Systemy związane z bezpieczeństwem pomiaru pozycji, takie jak dostarczane przez He- System pomiaru położenia związany z bezpieczeństwem obliczenie wartości pomiarowych linia przesyłu danych przyjmowanie danych pomiarowych sterowanie bezpieczne pozycja 2 sprzęg EnDa sprzęg 1 pozycja 1 stacja nadrzędna EnDat EnDat 2.2 (porotokół i przewód) sprzęg 2 idenhain, dla wdrożeń związanych z bezpieczeństwem wspierają rozwiązania jednoenkoderowe zgodnie ze standardami IEC 61508 oraz EN 13849, bazując na całkowicie szeregowym interfejsie EnDat 2.2. W rezultacie w aplikacjach związanych z bezpieczeństwem otrzymuje się zalety szeregowej transmisji informacji, takie jak możliwości diagnostyczne i samokonfiguracja w parze z szybką formacją wartości położenia. Podstawowe zasady Enkodery dla aplikacji związanych z bezpieczeństwem są testowane na zgodność ze standardami IEC 61508 i ISO 13849-1 (który zastąpił EN 965-1). Standardy te opisują ocenę systemów zapewniających bezpieczeństwo nie tylko od strony struktury systemu, ale teraz także bazując na prawdopodobieństwie wystąpienia błędu integrowanych komponentów i podsystemów. Takie podejście pomaga przedsiębiorcom systemów związanych z bezpieczeństwem wprowadzić ich kompletne rozwiązania, ponieważ mogą oni zacząć od podsystemów, które były już sprawdzone. W enkoderach położenia związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zaadap- zbiór pomiarów dwie niezależne wartości pomiaru pozycji szeregowe przesyłanie danych wewnętrzny monitoring tworzenie protokołu wartości pozycji i bit błędu poprzez interfejs dwuprocesorowy Modułowe podejście do systemu projektowania funkcje monitoringu test sprawności pomaga wytwórcom systemów związanych z bezpieczeństwem w implementowaniu kompletnych systemów, ponieważ mogą oni zacząć od podsystemów, Źródło: Control Engineering Polska które zostały już sprawdzone. Całkowity bezpieczny system serwonapędu związany z bezpieczeństwem system pomiaru pozycji EnDat 2.2 jednostka nadrzędna EnDat serwonapęd sterowanie bezpieczne enkoder punkt zasilający przewód zasilający Źródło: Control Engineering Polska 12 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com INNOVATION AND SOLUTIONS push the button . Biuro Targów Monachijskich w Polsce ul. Biała 4, 00-895 Warszawa tel. 022 620 44 15, [email protected] AUTOMATYKA towano technikę z całkowicie szeregowym przesyłaniem danych przy wykorzystaniu EnDat 2.2. (Heidenhain jest twórcą wzorca EnDat). W bezpiecznym napędzie system pomiaru pozycji zapewniający bezpieczeństwo ma formę podsystemu: składa się z enkodera z komponentem wysyłania danych EnDat 2.2, linii transmisyjnej z komunikacją EnDat i przewodem oraz komponentem odbierania danych EnDat 2.2 z funkcją monitorowania (stacja nadrzędna (master) EnDat). Cały system „bezpiecznego napędu” składa się w praktyce z systemu pomiarowego pozycji zapewniającego bezpieczeństwo, sterowania gwarantującego bezpieczeństwo (włączając w to stację nadrzędną EnDat z funkcją monitoringu), stopnia zasilającego z kablem zasilającym silnik i napędem oraz mechanicznym sprzęgiem enkodera i napędu. System pomiaru położenia jest zintegrowany przez mechaniczne i elektryczne interfejsy w kompletny układ. Enkoder jest mechanicznie sprzężony z napędem przez połączenie wału i sprzęgła, które to zdefiniowane jest geometrią enkodera. Włączając stację nadrzędną EnDat z funkcją monitoringu w kontrolę bezpieczeństwa, zapewnia się jej elektryczną integrację z funkcjami monitoringu w bezpiecznym sterowaniu. Ze względu na narzuconą implementację pomiarów związany z bezpieczeństwem system pomiaru położenia może być włączony jako podsystem z założonym poziomem błędu w związaną z bezpieczeństwem ewaluację całej instalacji bądź linii produkcyjnej napędów. Bezpieczny system pozycjonowania składający się z enkoderów bazuje na dwóch wzajemnie niezależnych wartościach odczytanej pozycji i dodatkowo na bicie generowanym przez enkoder i przesyłanym za pomocą protokołu EnDat 2.2 do stacji nadrzędnej EnDat. Stacja ta przejmuje wiele różnych funkcji monitorowania, w których udostępniane są informacje o błędach w enkoderze i podczas transmisji. Porównywane są dwie wartości pozycji. Stacja nadrzędna EnDat następnie dostarcza dwóch wartości pozycji i wzajemnie niezależnych bitów błędów do systemu kontroli błędów poprzez dwuprocesorowy interfejs. W dodatku system sterowania monitoruje funkcjonalność systemu pomiaru położenia związanego z bezpieczeństwem i stacji nadrzędnej EnDat poprzez cyklicznie przeprowadzane testy (dynamiczne dyskretyzowane wymuszenia). Architektura protokołu EnDat czyni możliwym dostarczenie wszystkich związanych z bez14 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com pieczeństwem informacji lub mechanizmów kontroli podczas stanu bezczynności kontrolera. Jest to możliwe, gdyż informacje związane z bezpieczeństwem są zachowywane w dodatkowych zbiorach danych. W każdym cyklu dyskretyzowania możliwe jest odpytanie przez system kontroli o te dodatkowe dane tak samo jak o aktualne pozycje. Architektura systemu pomiaru położenia w nawiązaniu do IEC 61508 jest taka jak dla systemów testowania pojedynczych kanałów. Aplikacja Systemy pomiaru położenia związane z bezpieczeństwem projektowane są tak, aby mogły być użyte jako systemy jednoenkoderowe we wdrożeniach z kontrolą kategorii SIL-2 (zgodnie z IEC 61508). Odpowiada to poziomowi osiągów „d” ze standardu ISO 13849 lub kategorii 3 zgodnie z EN 954-1. Także funkcje systemu pomiaru położenia związane z bezpieczeństwem mogą być użyte do następujących funkcji bezpieczeństwa w całym systemie (zobacz także IEC 61800-5-2): bezpieczne zatrzymanie, bezpieczne kontrolowanie zatrzymania, bezpiecznie ograniczone zwiększenie przesunięcia, bezpieczne ograniczenie prędkości, bezpieczne ograniczenie przyspieszenia, bezpieczne zmniejszanie prędkości, bezpieczne ograniczanie pozycji, bezpieczne wyłączenie momentu. Wiadome ograniczenia opisane w standardzie muszą być brane pod uwagę podczas integrowania systemu pomiaru pozycji związanego z bezpieczeństwem do systemu bezpieczeństwa napędu lub maszyny. Wartości pozycji i bit błędu są sprawdzane przez system bezpieczeństwa podczas działania. Zależnie od wymagań funkcji bezpieczeństwa należą do nich: monitorowanie opóźniania się serwonapędu, monitorowanie stanu unieruchomienia i porównanie dwóch wartości pozycji (pozycja 1 i pozycja 2). Także system kontroli rozpoczyna testy sprawnościowe (odstęp czasowy <8 godzin) w stacji nadrzędnej EnDat i w enkoderze. Bity błędów są poddawane dynamicznie dyskretyzowanym wymuszeniom, a ich reakcje są sprawdzane. W przypadku błędu system kontroli musi przejść w stan bezpieczny. Reakcja, która system sterowania wywołuje, zależy od aplikacji i jest częścią wymaganej strategii wytwórcy napędu lub systemu kontroli. Artykuł pod redakcją dr. inż. Krzysztof Jaroszewskiego FIRMA PREZENTUJE Czego automatyzacja i IT mogĎ siē wzajemnie uczyĄ? Uwe Scharf, Rittal Automatyzacja i IT przedsiębiorstw coraz silniej się zazębiają. Ta kwestia już od wielu lat jest szeroko dyskutowana w mediach. Na pierwszym planie znajdują się przy tym często rozwiązania dotyczące osprzętu i oprogramowania oraz sprawna komunikacja od maszyny aż po dział IT firmy. Ale w tym otoczeniu coraz większe znaczenie zyskuje także infrastruktura. W zakresie automatyzacji występują przy tym podobne problemy, jak w świecie IT. Oczywiste zatem jest, że sprawdzone rozwiązania z IT będą stosowane także w zakresie automatyzacji. Spektrum rozciąga się przy tym od koncepcji chłodzenia aż po bezprzerwowe zasilanie prądem. Stopień automatyzacji w budownictwie maszyn i instalacji stale się zwiększa. Jednocześnie rośnie nacisk na redukcję kosztów systemów automatyzacyjnych, czego przyczyną jest zapotrzebowanie na korzystne cenowo komponenty i rozwiązania. W dzisiejszej technice automatyzacji komponenty z działu IT w wielu miejscach zastępują rozwiązania stanowiące własność ich producentów lub je po prostu uzupełniają. Typowym przykładem jest zastosowanie przemysłowego komputera PC do zadań w technice sterowania i w wizualizacji. Następuje zarówno zmniejszenie kosztów z powodu standaryzacji komponentów, jak i skrócenie czasów dostawy. Problemy występują jednak w zakresie cyklu żywotności instalacji: podczas gdy żywotność nowoczesnych komponentów wynosi ok. czterech lat, instalacje produkcyjne i ich systemy automatyzacji muszą pracować przez ponad 20 lub nawet 30 lat. Podczas planowania i eksploatacji konieczne jest uwzględnienie kosztów spowodowanych cyklami aktualizacyjnymi i migracyjnymi. Sprawna komunikacja od maszyny aż do poziomu kierowniczego przedsiębiorstwa stanowi, obok redukcji kosztów z powodu standardowych komponentów, istotną zaletę powszechnych rozwiązań automatyzacyjnych. Pochodząca ze świata IT sieć Ethernet z TCP/ IP była w poprzednich latach coraz częściej stosowana także w automatyzacji. Odpowiednie komponenty są dzisiaj prawie powszechnie dostępne także do użytku w otoczeniu przemysłowym. Automatyzacja i dział IT przedsiębiorstwa to dwa światy, coraz bardziej zależne Podobne wymagania odnośnie infrastruktury Wymagania odnośnie infrastruktury zarówno w świecie IT, jak i w obszarze automatyzacji, są porównywalne. Na pierwszym miejscu zarówno w klasycznym centrum obliczeniowym, jak i w rozwiązaniu automatyzacji znajduje się dostępność całego systemu. Ponieważ straty ekonomiczne, powstające przez awarię centrum obliczeniowego w firmie usługowej, zaliczają się do tych samych strat, które powstają na skutek zatrzymania instalacji produkcyjnej w przemyśle. Koncepcje, które w zakresie IT zostały opracowane na przykład dla wysoko dostępnych centrów obliczeniowych, mogą być w podobny sposób stosowane także dla rozwiązań automatyzacyjnych. Typowym przykładem tutaj jest zastosowanie bezprzerwowych zasilaczy UPS. Kolejnym aspektem, zarówno w centrum obliczeniowym, jak i w automatyzacji, jest precyzyjne chłodzenie zastosowanych komponentów. Z powodu coraz wyższej mocy sprzętu zwiększają się także wymagania stawiane chłodzeniu. Właśnie w obszarze chłodzenia dużą rolę odgrywa efektywność. W ten sposób ważne jest, aby moc chłodzenia była możliwie najbardziej efektywnie dostępna dla komponentów wytwarzających ciepło. Ważną www.controlengpolska.com l rolę odgrywa przy tym nadzorowanie temperatury wewnątrz systemu. Oprócz wszelkich podobieństw pomiędzy wymaganiami infrastruktury w zakresie IT i automatyzacji istnieją oczywiście również istotne różnice, które muszą być uwzględniane przy przenoszeniu koncepcji pomiędzy tymi dwoma obszarami. W otoczeniu przemysłowym panują często inne warunki otoczenia – zastosowane komponenty muszą być na przykład chronione przed pyłem i wilgocią. Poza tym w automatyzacji – często bezpośrednio w lub przy instalacji albo maszynie – z reguły jest mniej dostępnego miejsca. Typowe szafy sterownicze w otoczeniu przemysłowym mają mniejszą głębokość niż typowe szafy serwerowe w centrum obliczeniowym. Nie wystarczy zatem zwykłe kopiowanie rozwiązań ze świata IT. Kompetentny partner, posiadający doświadczenie zarówno w zakresie IT, jak i w otoczeniu przemysłowym, może oferować tu cenne wsparcie. Inż. Uwe Scharf jest kierownikiem działu głównego Strategic Business Development firmy Rittal w Herborn CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 15 TEMAT Z OKŁADKI Otoczeni przez HMI Monitory, ekrany dotykowe oraz terminale – interfejsy człowiek–maszyna są niemal wszędzie. W dzisiejszym zakładzie przemysłowym są tak popularne, jak zwykłe przyciski i przełączniki, przekazując istotne dane zarówno kadrze zarządzającej, jak i szeregowym operatorom. Informacja może dotrzeć wszędzie Frank J. Bartos W spółczesne interfejsy człowiek– maszyna (HMI – Human Machine Interfaces) ułatwiają podejmowanie kluczowych decyzji nie tylko inżynierom. Dzięki możliwości przejrzystej prezentacji danych w czasie rzeczywistym są przydatnym narzędziem również dla kadry zarządzającej przedsiębiorstwem, co powoduje, że zapotrzebowanie na urządzenia typu HMI wciąż rośnie. Wykorzystując interfejsy człowiek–maszyna w nowych instalacjach, możemy się spodziewać wzrostu wydajności produkcji, mniejszych kosztów oraz lepszego gospodarowania zasobami. Wzrost możliwości oraz spadek cen interfejsów człowiek–maszyna to czynniki zachęcające do coraz częstszego ich stosowania, nawet w instalacjach, gdzie jeszcze kilka lat temu nie były one rozpatrywane. Źródło: AutomationDirect 16 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Gary Nelson – menedżer w korporacji Wonderware, twierdzi, że trzy czynniki szczególnie wpływają na popularyzację HMI w przemyśle: • udoskonalenie ich oprogramowania, • coraz większe możliwości wizualizacji oraz syntezy danych, • znaczny postęp w integracji różnych technologii łączności HMI ze światem zewnętrznym. – Zarówno wielkie korporacje, jak i małe firmy wykazują znaczne zainteresowanie narzędziami umożliwiającymi poprawę procesów biznesowych – tłumaczy Gary Nelson – HMI są urządzeniami, które świetnie nadają się do tego zadania, przedstawiając wydajność zarówno procesów, jak i ma- szyn. Współczesne interfejsy człowiek– maszyna nie są już tylko urządzeniami, które prezentują dane bezpośrednio na urządzeniu, przy którym pracują. Dzisiejsze HMI wizualizują informacje w różnych formach, dla różnych ludzi, w zależności od zajmowanego stanowiska. Przykładowo, menedżer będzie analizował długofalowe statystyki, natomiast operator będzie zainteresowany aktualną wydajnością maszyny. Dzięki HMI informacje mogą swobodnie migrować po całej strukturze zakładu. Wzrastające zainteresowanie HMI jest w znacznej mierze spowodowane zwiększeniem ich funkcjonalności. Nie są to już tylko proste urządzenia wizualizujące dane, lecz narzędzia wspomagające zarządzanie procesów Rozwój sprzętu oraz oprogramowania HMI pomaga kontrolować wydajność procesów oraz maszyn. Urządzenia wykonane w standardzie przemysłowym w połączeniu z zaawansowanym oprogramowaniem dają niemalże inteligentny przyrząd, podczas gdy udoskonalona technologia łączności ze światem zewnętrznym ułatwia raportowanie, analizy oraz zarządzanie danymi. produkcyjnych. Bruce Feller, dyrektor w Rockwell Automation, zaznacza, że niemalże na jego oczach dokonała się zmiana w nastawieniu przedsiębiorców do HMI. Według niego dzisiejsi klienci wymagają coraz większej funkcjonalności nie tylko od maszyn produkcyjnych, ale również od paneli operatorskich. Jeszcze HMI czy już PC? Wzrastająca ranga HMI zbliża je coraz bardziej do komputerów PC. Podkreśla to Prasad Pai, menedżer ds. HMI oraz systemów SCADA w GE. – HMI stają się rozszerzeniem komputerów PC, a co za tym idzie, działu IT. Musiały stać się więc „IT-friendly”. Z opinią Prasada Pai zgadza się Greg Philbrook, menedżer ds. HMI w firmie AutomationDirect: – Standardowy interfejs człowiek–maszyna nie jest niczym więcej niż wykonanym w standardzie przemysłowym komputerem PC. Zasadnicze cechy peceta, takie jak system logowania, obsługi sieci, poczty itp., są dostępne we współczesnych HMI. Coraz szybsze procesory umożliwiają prezentację animacji, a niższe ceny instalację interfejsów w zastosowaniach, gdzie wcześniej nie były one planowane. TEMAT Z OKŁADKI Czas na zmiany Wojciech Pawełczyk, specjalista ds. oprogramowania Wonderware, ASTOR – Przykłady korzyści płynących ze stosowania ww. systemów Podstawowe korzyści ze stosowania systemów HMI/SCADA to wiedza o rzeczywistym stanie produkcji, co w konsekwencji prowadzi do podejmowania dobrych, właściwych decyzji na każdym szczeblu produkcji czy zarządzania. Przykładowe wdrożenie systemu monitoringu i sterowania procesem pasteryzacji mleka, wykonane z użyciem Wonderware InTouch, rejestruje temperaturę wejściową, wyjściową oraz wewnątrz urządzenia pasteryzującego. Dodatkowo rejestruje wartość – Czy jest szansa, że mimo kryzysu rynek SCADA/ ciśnienia. Wykorzystywana jest także do archiwizacji danych HMI w Polsce rozwinie się zgodnie z wcześniejszymi oraz raportów. W efekcie uzyskano znaczne oszczędności prognozami? w procesie produkcji i podwyższono jakość końcowego wyrobu. Czas spowolnienia produkcji jest dobrym momentem do Wiedza o faktycznym stanie produkcji zawsze, bez względu na wprowadzania zmian zwiększających efektywność, a przy branżę, będzie prowadziła do jej optymalizacji, a co za tym idzie, okazji wydajność linii produkcyjnych. Każde spowolnienie do obniżenia kosztów produkcji. wcześniej czy później się skończy, a wówczas wygrają ci, którzy będą przygotowani na zwiększenie poziomu produkcji przy – Z jakimi systemami biznesowymi współpracują wymienione lepszej efektywności i mniejszych kosztach. Obniżanie kosztów systemy? Z jakimi powinny współpracować w przyszłości? i zwiększanie efektywności prowadzi przez inwestycje w systemy Otwartość systemów HMI/SCADA jest podstawowym nadzorujące, zarządzające, a także raportujące. Osiągnięcie wymogiem dobrego wykorzystania informacji z nich takich rezultatów jest możliwe wtedy, gdy mamy realne dane pochodzących. Tworzenie raportów i analiz będzie możliwe, jeśli z produkcji, a to prowadzi do użycia systemów SCADA/ wizualizacja będzie współdziałała z systemem bazodanowym, HMI. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty i zestawiając takim jak Wonderware Historian. Z kolei systemy zarządzania je ze zmniejszoną liczbą potencjalnych inwestorów, można produkcją czy też wyższe – zarządzania przedsiębiorstwem, przypuszczać, że rynek nie będzie się rozwijał tak dynamicznie – także będą lepiej wykorzystywane, jeśli zostaną zasilone ale też nie powinien znacząco się zmniejszyć. aktualnymi i prawdziwymi danymi. Wonderware InTouch oraz Platforma Systemowa Wonderware są systemami otwartymi, – Jakie zjawiska mogą być motorem wzrostu rynku? umożliwiającymi przekazywanie danych oraz konkretnych Szukanie oszczędności w kosztach wytwarzania oraz informacji do każdego systemu poziomu wyższego. konieczność bardziej efektywnego produkowania wymusza stosowanie nowoczesnych narzędzi – także oprogramowania – Jakie są trendy w rozwoju systemów SCADA, HMI? przemysłowego. Klasa produktów HMI/SCADA będzie ewoluowała w stronę systemów zarządzania informacją. Z jednej strony prowadzi – Które branże sektora produkcyjnego najchętniej korzystają to do tworzenia coraz bardziej złożonych aplikacji, z drugiej z systemów SCADA/HMI, a które jeszcze nie dojrzały do ich zaś powstają aplikacje skalowalne – z początku niewielkie, ale stosowania? z łatwością rozwijane do dużych i rozproszonych systemów. Oprogramowanie SCADA/HMI jest tak powszechnie Przyszłość będzie należała do tych produktów, które pozwolą stosowane w firmach produkcyjnych, że właściwie nie jest to na łatwe i szybkie rozbudowanie działających już aplikacji bez kwestia dojrzałości, lecz potrzeb uzasadnionych technologią przerywania bieżącej produkcji. procesów produkcji. Na podstawowym poziomie systemy HMI 18 l w postaci paneli występują już praktycznie w każdej maszynie – Jakie argumenty za najlepiej przemawiają do kadry zakupionej w ciągu ostatnich lat. Systemy informatyczne menedżerskiej sektora przemysłowego? SCADA/HMI stosowane są w firmach, które mają systemy Szybki zwrot z inwestycji – nowy system musi być szybko automatyki i właściwie to poziom automatyzacji determinuje wdrożony i wyraźnie usprawnić obsługę linii produkcyjnej. potrzeby w zakresie tych systemów. Stąd też przeważnie nie są Razem z tym parametrem pojawia się niski koszt dokonywania stosowane w firmach, gdzie występuje produkcja ręczna lub usprawnień w działającej aplikacji. Jeśli dokonywane zmiany produkcja jednostkowa. Nie jest to jednak reguła, gdyż tego mogą być wdrażane w sposób bezpieczny i nie ingerujący typu systemy mogą być stosowane do monitoringu mediów, w bieżącą produkcję, to takie rozwiązanie procentuje z czasem – klimatyzacji czy innych systemów pomocniczych. powiększa wartość przy minimalnych kosztach usprawnień. KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Ted Thayer, menedżer w firmie Bosh Rexroth, zauważa, że jeszcze nie tak dawno HMI były prostymi terminalami. W dzisiejszych czasach są to przemysłowe komputery PC pracujące pod systemem Microsoft Windows. Nowinki techniczne oraz rozsądne ceny tych urządzeń otworzyły wiele nowych możliwości do ich wykorzystania. Co więcej, postępy w integracji systemów pozwalają na wykorzystanie dobrego systemu HMI w komunikacji z wieloma liniami produkcyjnymi jednocześnie. Niewątpliwie, może być to zachęta dla wielu przedsiębiorstw do szerszego stosowania interfejsów człowiek–maszyna. – Warto zwrócić uwagę na fakt, że to nie wzrost liczby HMI czy dostępnych informacji leży u podstaw szybkiego rozprzestrzeniania się i rozwoju interfejsów – spostrzega Jay Coughlin, menedżer w Siemens Energy & Automation. – Istotne jest, że informacje uzyskiwane dzięki nim stają się coraz bardziej użyteczne. Nowoczesne systemy HMI pozwalają na prostą archiwizację oraz prezentację danych. Dzięki temu osoby, które nie znają szczegółów dotyczących działania wybranej maszyny, ale mają wiedzę o tym, jakie czynniki wpływają na jakość finalnego produktu, mogą przeglądać dane w takiej formie, jaka będzie dla nich w pełni zrozumiała. Zastosowania szczególne Nowoczesne interfejsy człowiek–maszyna łączą w sobie zaawansowane oprogramowanie, grafikę oraz współczesne narzędzia znane z komputerów PC, takie jak proste i intuicyjne kreatory wielu aplikacji. Dodatkowymi zaletami są z pewnością mobilność oraz obsługa technologii bezprzewodowych. Do pozostałych właściwości, które zachęcają do korzystania z HMI, należą: • specjalistyczne oprogramowanie – zestaw pakietów przeznaczonych do konkretnego zastosowania, np. w oczyszczalniach ścieków lub automatycznych liniach pakujących. Pakiety tego typu zawierają gotowe do użycia obiekty, moduły oraz przykła- dowe ekrany synoptyczne, charakterystyczne dla danej instalacji. Oprogramowanie takie umożliwia szybsze i efektywniejsze monitorowanie wybranych zmiennych procesowych. Co więcej, wiele pakietów zawiera gotowe do użycia programy produkcyjne, np. butelkowania produktu. • zaawansowana grafika – niektórzy spośród producentów HMI wprowadzają barwne animacje w oferowanych przez siebie urządzeniach. Co więcej, współczesnym standardem są znane z systemu Windows kreatory (wizard), prowadzące użytkownika poprzez kolejne etapy budowania np. ekranu synoptycznego dla wybranego procesu. Przykładowo, firma GE wprowadziła w swoich interfejsach narzędzie wykorzystujące właśnie zaawansowaną grafikę oraz zestaw kreatorów wspomagających konfigurację typowych instalacji kanalizacyjnych oraz ściekowych. • portale informacyjne, zawierające instrukcje użytkowania urządzeń, materiały szkoleniowe, schematy konstrukcyjne itp. Wykorzystanie HMI jako takiego portalu umożliwia łatwe udostępnienie istotnych informacji. Phil Aponte z firmy Siemens Energy & Automation tłumaczy, że przykładowo dzięki temu jeden z operatorów może widzieć, co dzieje się na innych liniach produkcyjnych, a serwisant obserwować fragment instalacji, za który jest odpowiedzialny. • wykorzystanie technologii mobilnych oraz bezprzewodowych – bez wątpienia mobilność jest cechą znacznie zwiększającą atrakcyjność HMI. Jay Coughlin z Siemensa zaznacza, że dla operatora ogromnym ułatwieniem pracy jest możliwość poruszania się wraz z interfejsem, bez względu na to, czy komunikacja z maszyną prowadzona jest przewodowo czy bezprzewodowo. Spadające ceny interfejsów są dodatkowym czynnikiem zachęcającym do stosowania HMI, szczególnie w mniejszych instalacjach, np. maszynach pakujących. TEMAT Z OKŁADKI Pakiety programowe przeznaczone do konkretnych gałęzi przemysłu niewątpliwie ułatwiają pracę inżynierom instalującym HMI. Powyższy rysunek przedstawia synoptykę instalacji filtrowania ścieków – Urządzenia z 3- czy 4-calowymi ekranami o dużej rozdzielczości mogą być stosowane w aplikacjach przenośnych – dodaje Greg Philbrook z AutomationDirect – dzięki temu HMI mogą być wszędzie. Pomimo że zainteresowanie technologią bezprzewodową nie jest tak duże, jak chcieliby niektórzy z producentów HMI, to jej zastosowanie przynosi niewątpliwe korzyści. Ted Thayer z Bosh Rexroth przyznaje, że jest niekwestionowanym zwolennikiem łączności bezprzewodowej, ale typowi klienci, z którymi miał do czynienia, nie byli zwykle nią zainteresowani. Zaznacza on jednakże, że era łączności bezprzewodowej z pewnością nadejdzie w najbliższym czasie. Rezygnacja z okablowania to niższe koszty oraz większa niezawodność instalacji. Wykorzystanie HMI jako sterownika – W latach 90. XX wieku interfejsy człowiek–maszyna odmieniły życie pracowników fizycznych – zauważa Gary Nelson – Dzisiaj zmieniają one sposób pracy kadry zarządzającej. Ted Thayer z kolei przewiduje, że już wkrótce HMI przejmą praktycznie wszystkie funkcje sterowników PLC. Zaznacza on, że już dziś moż20 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com liwa jest implementacja funkcji PLC w HMI. Dzięki temu operator mógłby zmieniać nastawy regulatorów, monitorować proces oraz korzystać z bazy danych, używając jednego urządzenia. – Co ciekawe, zastosowania interfejsów człowiek–maszyna są ograniczone jedynie przez ilość informacji możliwą do przyswojenia przez człowieka – twierdzi Bruce Fuller. Podkreśla on, że rozwój HMI trwa, co skutkuje ciągłym skracaniem czasu niezbędnego do poprawnej eksploatacji procesów oraz wykrywania i usuwania ich usterek. Jego zdaniem w chwili obecnej dalszy rozwój sprzętu nie jest już niezbędny. Dużo istotniejsze jest zastosowanie odpowiedniego oprogramowania, które umożliwi jeszcze efektywniejsze wykorzystanie interfejsów człowiek– maszyna. FIRMA PREZENTUJE Redundantne poãĎczenia radiowe z wykorzystaniem moduãów AWK-5222 Àrmy Moxa Sieci bezprzewodowe w standardzie 802.11 zyskują coraz większą popularność, zarówno w zastosowaniach domowych, jak i, coraz częściej, – przemysłowych. Łatwość instalacji, niskie koszty wdrożenia oraz skalowalność rozwiązań opartych na transmisji radiowej sprawiają, że w wielu wypadkach łączność oparta na urządzeniach pracujących w standardzie Wi-Fi jest ciekawą alternatywą dla sieci kablowych. Jednakże transmisja bezprzewodowa ma też swoje wady – główną z nich jest podatność na różnorodne zakłócenia, mogące spowodować obniżenie prędkości przesyłu danych lub nawet całkowite zerwanie komunikacji. Rozwiązaniem problemu podatności połączeń bezprzewodowych na zakłócenia może być zastosowanie redundantnych (nadmiarowych) połączeń między urządzeniami pracującymi w standardzie Wi-Fi. Firma Moxa zaprezentowała pierwszy na rynku automatyki przemysłowy access point umożliwiający tworzenie redundantnych połączeń między urządzeniami pracującymi w standardzie Wi-Fi. Mowa tu o modelu AWK-5222, wypożany w mechanizm DualRF, którego działanie opiera się na wykorzystaniu dwóch, niezależnych modułów radiowych zainstalowanych w jednym urządzeniu. Dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe jest zestawienie redundantnego połączenia między dwoma urządzeniami Moxa – jedno połączenie działa w paśmie 2,4 GHz (802.11b/g), drugie natomiast w paśmie 5 GHz (802.11a). W czasie normalnej pracy aktywne jest tylko jedno połączenie, umożliwiające przesył danych z prędkością 54 Mb/s. W przypadku pojawienia się zakłóceń lub przeszkód, uniemożliwiających działanie podstawowego łącza, komunikacja zostaje przekierowana na łącze zapasowe, dzięki czemu komunikacja pomiędzy urządzeniami zostaje zachowana. Mechanizm DualRF umożliwia także inne ciekawe rozwiązania – możliwe jest np. skonfigurowanie jednego modułu radioweg w tryb klienta szkieletowej sieci bezprzewodowej, a drugiego modułu – w tryb access pointa pełniącego rolę punktu dostępowego dla urządzeń końcowych. Kolejnym sposobem wykorzystania modułów AWK5222 jest zestawienie mostów bezprzewodowych na duże odległości, wykorzystującego kilka urządzeń jako reapiterów sygnału. W przypadku tradycyjnych rozwiązań Wi-Fi połączenia takie realizuje się z wykorzystaniem technologii WDS. Technologa ta ma jednak poważną wadę – przepustowość łącza WDS maleje wraz ze wzrostem liczby urządzeń uczestniczących w takim połączeniu. Przykładowo – dla łącza WDS między dwoma urządzeniami pracującymi w standardzie 802.11g przepustowość wynosi 54 Mb/s, natomiast dla 3 urządzeń będzie to już tylko 27 Mb/s. Wykorzystanie AWK-5222 wyposażonego w dwa moduły radiowe eliminuje tą niedogodność, gdyż połączenia pomiędzy kolejnymi urządzeniami zestawiane są na różnych pasmach (2,4 lub 5 GHz), dzięki czemu uniknąć można interferencji obu sygnałów. Oprócz mechanizmu DualRF model AWK5222 wyposażony został w jeszcze jedną ciekawą funkcjonalność. Mowa tu o rozwiązaniu noszącym nazwę Turbo Roaming, zaprojektowanym z myślą o systemach komunikacji i transportu. Mechanizm Turbo Roaming działa w przypadku, gdy AWK5222 skonfigurowany jest do pracy w trybie Access Point Client, i zapewnia przyspieszenie procesu przełączania się klienta sieci bezprzewodowej pomiędzy różnymi punktami dostępowymi. W chwili obecnej producent deklaruje, że maksymalny czas trwania etapu łączenia się z siecią bezprzewodowa oraz uwierzytelnienia klienta wynosi nie więcej niż 500ms. www.controlengpolska.com l AWK-5222 to urządzenie zaprojektowane do pracy w warunkach przemysłowych. Posiada podwójne, redundantne wejście zasilania 24VDC a także możliwość zasilania w technologii PoE, a solidna, metalowa obudowa chroni je przed wstrząsami i wibracjami. Wysoki poziom bezpieczeństwa sieci bezprzewodowej zapewniony został poprzez zastosowanie zaawansowanych mechanizmów szyfrujących – WPA/WPA2, uwierzytelnienia RADIUS, blokady rozgłoszeń SSID oraz filtrowania adresów MAC. Piotr Sabak 02-703 Warszawa ul. Bukowińska 22 lok. 1B tel.: 22 541 84 60 fax: 22 541 84 61 Elmark Automatyka Sp.z o.o. http://www.elmark.com.pl CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 21 FIRMA PREZENTUJE Schneider Electric – silna pozycja w systemach HMI/SCADA W roku 2003 firma Digital Electronics – czołowy producent paneli operatorskich, dołaczyła do grupy Schneider Electric. Wydarzenie to jasno zdefiniowało strategię Schneider Electric – uzyskać pozycję lidera na rynku systemów wizualizacji i sterowania. Kolejnym krokiem na tej drodze było przejęcie w roku 2006 firmy Citect – największego, niezależnego producenta rozwiązań SCADA, obecnego na rynku od blisko 35 lat. Aktualnie Schneider Electric oferuje system Vijeo Citect w wersji 7.1. Najważniejsze zmiany w stosunku do poprzednich wersji to: • możliwość organizowania aplikacji w tzw. klastry, co ułatwia prace nad systemem oraz jego serwisowanie, a także czyni korzystanie z systemu bardziej efektywnym, • wsparcie dla systemu Vista, • możliwość korzystania z systemu zabezpieczeń Windows. • jeszcze doskonalsze zarządzanie alarmami Przykłady ekranów synoptycznych Vijeo Citect Vijeo Citect to najbardziej otwarte na inne urządzenia we/wy rozwiązanie klasy SCADA. Dodatkowo jako, część w pełni zintegrowanej oferty automatyki przemysłowej Schneider Electric soCollaborative pozwala na stworzenie doskonałego systemu składającego się ze sterowników programowalnych, paneli operatorskich, oddalonych we/wy, itp. Pełna integracja Vijeo Citect z szeroką gamą urządzeń automatyki Schneider Electric pozwala zagwarantować naszym klientom wysoką efektywność budowania systemu automatyki, a nstępnie łatwiejsze jego uruchamianie oraz późniejsze serwisowanie. Przykładowa architektura systemu opartego na Vijeo Citect z wykorzystaniem funkcj Klastrów 22 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Vijeo Citect cechuje się bogatą biblioteką obiektów graficznych, dzięki którym ekrany synoptyczne są bardziej atrakcyjne, zaś praca nad nimi wymaga mniej czasu. Biblioteki symboli są spójne z pozostałymi produktami HMI i SCADA z rodziny Vijeo. Pozwala to na łatwiejsze tworzenie spójnych wizualnie aplikacji zarówno na poziomie stacji operatorskich opartych o komputery jak i panele operatorskie. FIRMA PREZENTUJE Kolejnym elementem cechującym system Vijeo Citect jest szeroka oferta licencji i swoboda konstruowania systemów rozproszonych – począwszy od licencji jedno-stanowiskowych, poprzez licencje multiserwer, zaczynając od 75 punktów na redundantnych konfiguracjach Unlimited skończywszy. Umożliwia to budowanie elastycznych systemów, idealnie dopasowanych do potrzeb użytkownika. W każdej chwili istnieje możliwość rozbudowy systemu do wersji pozwalających na obsługę większej ilości punktów we/wy, czy też rozszerzenia systemu o kolejne serwery czy stacje operatorskie. Swobodna konfiguracja systemów redundantnych, możliwość wykorzystania drajwerów komunikacyjnych do urządzeń firm trzecich, bez dodatkowych opłat to cechy, dzięki którym Vijeo Citect jest doskonałym narzędziem zarówno dla tych, którzy poszukują narzędzia integrującego posiadaną już bazę zainstalowaną, jak i tych stojących wobec wyboru najbardziej odpowiedniego systemu SCADA dla przyszłych projektów. Cechy ułatwiające i podnoszące jakość i wydajność podczas tworzenia i zarządzania systemem. • Automatyczna instalacja Serwera OFS, serwera OPC firmy Schneider Electric jako serwer danych dla zmiennych wejściowych i wyjściowych • Synchronizacja bazy zmiennych pomiędzy Unity Pro a Vijeo Citect • Możliwość rozdziału zadań pomiędzy zestaw serwerów rozproszonych – serwer komunikacyjny, plików, trendów, alarmów, raportów • Możliwość tworzenia redundantnego odpowiednika dla każdego z serwerów • Klienci statyczni bądź z licencją pływającą (floating) z funkcjonalnością Display – sterowanie i podgląd lub Manager tylko podgląd • Stacje operatorskie typu Web – dostęp do systemu z poziomu przegladarki internetowej Ekran systemu Ampla – MES • Citect Process Analyst Control – rozbudowane narzędzie pozwalające na swobodną, wspólną analizę trendów historycznych wraz ze zdarzeniami i alarmami na jednej osi czasu. • Bogata baza elementów graficznych wspomagająca tworzenie wizualizacji procesów. Kolejny element system to Vijeo Historian który jest przemysłowym archiwizatorem danych opartym o Microsoft SQL Server, rozszerzającym możliwości archiwizowania danych procesowych, a także tworzącym pomost pomiędzy warstwą produkcji, a rozwiązaniami MES i ERP. Najwyższą pozycję w ofercie Schneider Electric zajmuje system MES (Manufacturing Execution System) – Ampla. System zarządzania przedsiębiorstwem pozwalającym na integrację z systemami ERP. Vijeo Citect jest oczywistym wyborem w automatycznych systemach produkcyjnych, infrastrukturze lub systemach dystrybucji energii wymagających systemów HMI/SCADA i innych systemach gdzie istotna jest niezawodność, możliwość swobodnej konfiguracji i rozdziału funkcji pomiędzy wszystkimi elementami systemu. Po więcej informacji zapraszamy na stronę www.schneider-electric.pl lub kontakt z Centrum Obsługi Klienta. Paweł Fraś Product Manager PLC, HMI, SCADA Schneider Electric Process Analyst – analiza danych w Vijeo Citect www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 23 RAPORT Polski rynek przemysłowych systemów bezpieczeństwa Zabezpiecz się na przyszłość Nadzieje dostawców na wzrost sprzedaży przemysłowych systemów bezpieczeństwa w 2010 r. nie gasną. Najpopularniejszymi systemami wśród użytkowników są przekaźniki bezpieczeństwa i urządzenia mechaniczne. Najczęściej kupowane są produkty firm: Pilz, Schneider Electric, Sick oraz Siemens. Mgr inż. Izabela Cieniak P rzemysłowe systemy bezpieczeństwa spełniają w zakładach bardzo ważną rolę. To dzięki nim pracownicy mogą czuć się pewnie i bezpiecznie w pracy przy projektach o wysokim stopniu zagrożenia wypadkiem. W związku z tym najczęstszymi odbiorcami systemów bezpieczeństwa są producenci maszyn i OEM, a także sektor motoryzacyjny. Rzadziej tego typu urządzenia nabywane są przez przedstawicieli branży spożywczej, chemicznej oraz farmaceutycznej. Dostawcy informują, że najmniejsze zainteresowanie systemami bezpieczeństwa obserwują w energetyce i elektroenergetyce oraz w sektorze odzieżowym. Przemysłowe systemy bezpieczeństwa wykorzystuje się wszędzie tam, gdzie wymagane jest wyeliminowanie jakiegokolwiek ryzyka, które naraziłoby obsługę na utratę życia lub zdrowia. Wymagania te szczegółowo określone są przez normy. – Zakres stosowania bezpieczeństwa jest ściśle określony europejskimi przepisami, dlatego tutaj niewielki jest odsetek inżynierów, którzy próbują „odkryć Amerykę” – mówi Łukasz Wietrzyk, dyrektor zarządzający Schmersal Polska. – Najpopularniejsze zastosowania to oczywiście monitorowanie osłon bezpieczeństwa, czy też ich ryglowanie do czasu zatrzymania niebezpiecznego ruchu. Często zabezpiecza się też optycznie dostęp do miejsc niebezpiecznych, a możliwych aplikacji są setki. 24 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Inne zastosowania systemów bezpieczeństwa to: wszelkiego rodzaju aplikacje systemów sterowania maszynowego: stop awaryjny, osłony blokujące, detekcja bezpieczeństwa; aplikacje ESD w przemyśle chemicznym; ciągi technologiczne; linie technologiczne; stanowiska robotyczne. Przegląd systemów Na rynku dostępne są różne rodzaje systemów bezpieczeństwa. Najczęściej w zakładach stosowane są przekaźniki bezpieczeństwa (95% odpowiedzi ankietowanych). Są one również najbardziej popularnym produktem w ofercie handlowej dostawców. Kolejnymi powszechnie stosowanymi są urządzenia mechaniczne (86%), takie jak: zamki, wyłączniki awaryjne, krańcowe, kluczykowe, linkowe, zawiasowe; czujniki bezpieczeństwa magnetyczne i elektroniczne; różnego rodzaju przyciski, przełączniki; maty i listwy naciskowe bezpieczeństwa. 77% ankietowanych wykorzystuje również urządzenia optyczne, czyli przede wszystkim kurtyny, bariery, skanery, kamery, lampki. Najrzadziej używane są sieci bezprzewodowe. Korzysta z nich jedynie 6% respondentów (wykres 1). Wśród polskich użytkowników najpopularniejszymi producentami systemów bezpieczeństwa są Pilz, Schneider Electric, Sick oraz Siemens. W zakładach zainstalowane są również produkty firm Schmersal, Allen-Bradley i Omron. Ankietowani dostawcy systemów bezpieczeństwa w swojej ofercie mają przede wszystkim urządzenia Allen-Bradley, Banner Engineering, Omrona, Phoenix Contact, Pilza, Sicka, a tak- TwinSAFE: Modułowe systemy bezpieczeństwa Bezpieczeństwo pracownika najważniejsze Andrzej Dwojak, specjalista ds. automatyki, Czujniki fotoelektryczne i wizyjne, TURCK Systemy bezpieczeństwa oczywiście stosowane są w przemyśle wszędzie tam, gdzie człowiek może być narażony na uszczerbek na zdrowiu lub nawet utratę życia w wyniku przypadkowego pojawienia się w strefie pracy maszyny. Definicja ta obejmuje swoim zasięgiem wszystkie gałęzie przemysłu. Szczególnie narażeni są operatorzy wykonujący cykliczną czynność na maszynach realizujących zadania wymagające zastosowania dużej siły lub wykorzystanie niebezpiecznych narzędzi. W takiej sytuacji niezbędne jest wykorzystanie rozwiązań, które będą chronić ludzi, eliminując ryzyko doznania urazów. Stosowanie systemów bezpieczeństwa często związane jest ze spadkiem wydajności, jednakże życie ludzkie jest bezcenne i należy się tylko cieszyć z faktu coraz szerszego i bardziej restrykcyjnego wykorzystywania urządzeń z zakresu bezpieczeństwa w przemyśle. Spójne rozwiązanie systemowe Moduły I/O bezpieczeństwa i standardowe w jednym systemie Komunikacja wieloprotokołowa Sterownik PLC typu fail-safe w terminalu sieciowym Zintegrowane bloki – np. do zatrzymania awaryjnego, kontroli zamknięcia drzwi, itp. www.beckhoff.pl/twinsafe że Sunxa. Klienci nabędą u nich również systemy bezpieczeństwa takich producentów, jak: Pastel, Cedes, Elan, Gelbau, Honeywell, Keyence, Leuze Electronic, Rockwell Automation, SATECH, Schmersal oraz Siemens. Na wykresie 2, opracowanym na podstawie informacji uzyskanych od dostawców, zebraliśmy najbardziej popularnych i liczących się na polskim rynku producentów systemów bezpieczeństwa. Poziom sprzedaży i zakupu W ubiegłym roku 8% dostawców odnotowało wzrost sprzedaży systemów bezpieczeństwa o ponad 20% w porównaniu do 2008 r. Ponad połowa z nich wykazała natomiast podwyższenie obrotów o 0–20%. Pozostali (niecała jedna trzecia ankietowanych) nie zaobserwowali żadnych zmian na plus w zyskach. Dostawcy uważają natomiast, że 2010 rok minie pod znakiem zwiększenia popytu na systemy bezpieczeństwa. Bogusław Karuski, marketing manager firmy Omron Electronics, uważa, że wielkość obrotu będzie oczywiście zależna od ogólnej sytuacji ekonomicznej i poziomu nowych inwestycji w Polsce. Jak pokazał ostatni okres, wzrost sprzedaży systemów bezpieczeństwa wy- Rozwiązanie bezpieczeństwa i standardowe we/wy w jednym systemie Zintegrowany system bezpieczeństwa – od I/O do napędów: Certyfikowany | rozwiązania zgodne z normami IEC 61508 (SIL 3)/EN 954 (Cat. 4), NRTL, UL, CSA Efektywny kosztowo | standardowa i bezpieczna komunikacja z wykorzystaniem pojedynczej sieci Fieldbus Wieloprotokołowy | możliwa transmisja w standardach EtherCAT, Ethernet, PROFIBUS, CANopen i innych Modułowy | bezpieczne i standardowe moduły I/O w jednym systemie Uniwersalny | jedno rozwiązanie bezpieczeństwa dla różnych zastosowań w maszynach i liniach technologicznych Dostępny | kompletny zestaw opcji diagnostycznych Wygodny | bezpieczna transmisja w standardowym systemie kontroli Beckhoff Automation Sp. z o.o., Stara Iwiczna, ul. Słoneczna 116A, 05-500 Piaseczno tel. +48 22/757 26 10, faks +48 22/757 26 07, [email protected] www.beckhoff.pl POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA Wykres 1. Przemysłowe systemy bezpieczeństwa wykorzystywane w zakładach (wg użytkowników) i w ofercie handlowej (wg dostawców) 95% Przekaźniki bezpieczeństwa 92% użytkownicy Wykres 2. Najpopularniejsci producenci systemów bezpieczeństwa (wg dostawców) Pilz 85% dostawcy Sick Urządzenia mechaniczne 77% 77% Urządzenia optyczne Sieci bezprzewodowe Inne 85% 5% 31% Allen-Bradley 23% Cedes 23% Leuze 23% Omron 23% Schneider Electric 23% 14% 62% daje się odporny nawet na sytuację kryzysową. W swoich planach na nadchodzący czas Omron zakłada wzrost sprzedaży systemów bezpieczeństwa na poziomie wyższym niż dla pozostałych produktów automatyki przemysłowej. – Ponieważ w 2009 r. spadek sprzedaży był niewielki, spodziewamy się, że w 2010 r. nastąpi przynajmniej niewielki wzrost – uzupełnia Łukasz Wietrzyk z firmy Schmersal Polska. – Oczywiście będzie to zależało od ogólnej sytuacji na rynku, ale widać, że ilość inwestycji wzrosła już od początku roku, a więc popyt na systemy bezpieczeństwa również powinien zacząć powoli wzrastać. A jak wygląda popyt na systemy bezpieczeństwa? 68% ankietowanych użytkowników nie wprowadziło w ostatnim roku nowych rozwiązań z zakresu systemów bezpieczeństwa w swoich zakładach (wykres 3). Jednak połowa z nich w 2010 r. spodziewa się wzrostu wydatków na przemysłowe systemy bezpieczeństwa w porównaniu do 2009 r. W przypadku 45% nakład na nowe instalacje pozostanie niezmienny, a w przypadku 5% nawet zmaleje. Okres zwrotu inwestycji Poprosiliśmy użytkowników, aby określili, jak szybko powinny zwrócić się koszty zakupu przemysłowego systemu bezpieczeństwa. Niektórzy z respondentów chcieli, aby odbyło się to jak najszybciej. Jednak większość z nich była zdania, że w tym przypadku nie pieniądze są najważniejsze, lecz zdrowie i życie pracowników, które jest bezwartościowe. Jeśli wprowadzony l Siemens 85% Źródło: Control Engineering Polska, marzec 2010 26 69% 86% KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Banner Engineering 15% Honeywell 15% Keyence 15% Schmersal 15% GuardMaster 8% Murr 8% Phoenix Contact 8% Rockwell Automation 8% Sunx 8% Źródło: Control Engineering Polska, marzec 2010 system uchroni przed obrażeniami chociażby najlżejszymi, to oznacza, że już się zwrócił! Kwestia wyboru Dostawcy uważają, że o wyborze przemysłowych systemów bezpieczeństwa decyduje przede wszystkim ich cena (92% głosów). Zaraz po niej, dla klientów liczyć ma się marka producenta (77%), a także zastosowane urządzenia (69%). Niemałe znaczenie mają również parametry techniczne systemów (54%) i jakość wykonania (38%) (wykres 4). – Wzrost konkurencyjności powoduje zmniejszanie się cen, co dla wielu klientów jest głównym czynnikiem decyzyjnym – mówi Adam Tupacz, specjalista ds. produktów Sick. – Dotyczy to głównie tych, którzy szukają prostych i typowych rozwiązań, jak np. kurtyna tylko z funkcją ochronną. Z drugiej strony rosnąca świadomość klientów oraz wymagania użytkowników maszyn po- Kierunek wyboru systemów bezpieczeństwa Daniel Oszczęda, menedżer ds. produktów/koordynator sprzedaży operacyjnej, Balluff Decydując się na wybór systemu bezpieczeństwa, klienci kierują się wieloma aspektami. O wyborze konkretnego rozwiązania technicznego rozstrzyga aplikacja, która determinuje poziom wymaganego bezpieczeństwa oraz konkretne rozwiązanie, które powinno być w niej zastosowane. Kolejnym argumentem jest przywiązanie do marki, klienci zawsze chętnie wracają do dobrych sprawdzonych produktów, które stosowali przy wcześniejszych projektach. Z konkretną marką związane jest przede wszystkim wsparcie techniczne, na jakie klienci mogą liczyć w momencie doboru elementów, w trakcie ich instalacji oraz późniejsze wsparcie serwisowe. W segmencie systemów bezpieczeństwa istnieje ogromne zapotrzebowanie na specjalistyczne szkolenia, głównie ze względu na wprowadzone zmiany w przepisach i związane z nimi wymagania. Nie można oczywiście pominąć aspektu ekonomicznego, który w wielu przypadkach jest kluczowy. Klienci bardzo często poszukują najtańszych rozwiązań dostępnych na rynku. W wielu aplikacjach zastosowane rozwiązania są kompromisem pomiędzy funkcjonalnością a kosztami. Wykres 3. Czy w ostatnim roku w zakładach wprowadzono nowe rozwiązania z zakresu przemysłowych sieci bezpieczeństwa? (wg użytkowników) tak nie 32% 68% Źródło: Control Engineering Polska, marzec 2010 POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA Wykres 4. Co decyduje o wyborze przemysłowego systemu bezpieczeństwa przez użytkowników (wg dostawców) Cena 92% Marka producenta 77% Zastosowanie urządzenia 69% Parametry techniczne 54% Jakość wykonania 38% Źródło: Control Engineering Polska, marzec 2010 Wykres 5. Ocena poziomu wsparcia technicznego ze strony dostawców przemysłowych systemów bezpieczeństwa przez użytkowników 5% słabe dobre średnie 52% 43% Źródło: Control Engineering Polska, marzec 2010 wodują, że coraz częściej spotykamy się z bardzo zaawansowanymi systemami bezpieczeństwa. Dla użytkowników systemów bezpieczeństwa oprócz ich ceny, adekwatnej do jakości, liczy się także niezawodność. Ważne jest, aby system posiadał certyfikaty i atesty potwierdzające jego kategorię bezpieczeństwa. Respondenci chcą nabywać urządzenia, które są kompatybilne z zainstalowanymi już w zakładzie systemami. Coraz bardziej istotna staje się przejrzysta dokumentacja oraz łatwość obsługi i modernizacji. Niemałe znaczenie ma również dostępność produktu oraz wsparcie techniczne ze strony dostawców, które na dzień dzisiejszy oceniane jest przez użytkowników jako średniej jakości (wykres 5). Niezawodność Wszyscy użytkownicy systemów bezpieczeństwa, ankietowani przez Control Engineering Polska, jednogłośnie stwierdzili, że spełniły one swoją rolę w zakładach. Pomimo to czasami zdarzały się problemy w trakcie ich eksploatacji. Najczęstszym kłopotem była mała odporność na warunki pracy. Niektóre systemy bezpieczeństwa ulegały zapyleniu, były podatne na wilgoć i wysoką temperaturę. Użytkownikom zdarzały się również drobne awarie, wynikające z nieprawidłowej obsługi przez operatorów maszyn bądź złego ulokowania wyłączników bezpieczeństwa (przypadkowo aktywowały się, przez Normy gwarantują pozytywne zmiany Łukasz Wiatrzyk, dyrektor zarządzający Schmersal Polska – Nowoczesne technologie są oczywiście obecne w systemach bezpieczeństwa, ale do niedawna ich stosowanie było ograniczone przez nieodpowiednio sformułowane normy. Teraz dzięki takim normom, jak EN ISO 13849-1 czy EN IEC 62061, producenci systemów bezpieczeństwa mają możliwość implementowania różnych ciekawych rozwiązań, jak choćby urządzenia programowalne bezpieczeństwa, technologie magistralowe, sieci komputerowe, transmisja radiowa itp. Schmersal nie jest wyjątkiem od tej reguły i w naszej ofercie pojawia się coraz więcej urządzeń tego typu. Tendencje na rynku również są związane z powyższym stwierdzeniem. Systemy bezpieczeństwa są coraz bardziej skomplikowane, przez co do łatwiejszego monitorowania klienci coraz częściej wybierają sterowniki programowalne zamiast konwencjonalnych przekaźników bezpieczeństwa. Coraz więcej jest w maszynach systemów optycznych, a to wynika z ciągłego dążenia do zwiększenia wydajności i produktywności. W tym kontekście kurtyny świetlne okazują się „szybsze” niż osłony mechaniczne, które wymagają czasu do otwarcia. Obserwujemy też zwiększające się zaufanie do czujników elektronicznych, jeśli chodzi o zabezpieczenia osłon. 28 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com systemy bezpieczeƒstwa Czy znasz ju˝ nasze nowe kurtyny Êwietlne bezpieczeƒstwa? Poznaj modu∏owe systemy ogrodzeƒ bezpieczeƒstwa firmy SATECH! POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA co uniemożliwiały pracę). Skarżyli się również na konfigurację sprzętu i oprogramowania. Perspektywy na przyszłość Na rynku zauważalny jest spadek cen na podstawowe komponenty przemysłowych systemów bezpieczeństwa. Klienci zaczynają zwracać większą uwagę na elastyczność systemów. Zwiększane są stopnie ochrony przed działaniem czynników środowiskowych, a także możliwości funkcjonalne (np. lustra odbiciowe). Do ofert wprowadzane są programowalne przekaźniki bezpieczeństwa. Systemy zaczynają realizować funkcje standardowego sterowania bezpieczeństwa, pracując w jednym środowisku programistycznym. Widoczny jest też dalszy rozwój zintegrowanych systemów bezpieczeństwa (sieci). Następuje integracja elementów/funkcji bezpie- Polityka wkrada się w systemy bezpieczeństwa Grzegorz Bauer, konsultant techniczny ds. systemów bezpieczeństwa, Rockwell Automation Ubiegły rok przyniósł sporo nowości dotyczących zarówno wymagań dla elementów i systemów sterowania związanych z bezpieczeństwem, jak i ich zastosowań. Oczywiście weszła w życie nowa Dyrektywa Maszynowa 2006/42WE, ale dla inżyniera zajmującego się techniczną stroną bezpieczeństwa maszynowego ważniejsze są zmiany norm zharmonizowanych. Normy zharmonizowane teoretycznie są wykładnią aktualnej wiedzy inżynierskiej. Posługiwanie się nimi nie tylko pozwala na łatwe znalezienie rozwiązań technicznych przy projektowaniu maszyn, ale także znacznie upraszcza ocenę zgodności z wymaganiami zasadniczymi Dyrektywy, dzięki procedurze domniemania zgodności. Jednakże od ponad roku do wymagań technicznych wkradła się polityka. Najpierw, bez okresu przejściowego wycofano normę EN 1050 „Maszyny – Bezpieczeństwo – Zasady oceny ryzyka” i zastąpiono ją normą EN-ISO 14121-1 „Bezpieczeństwo maszyn – Ocena ryzyka – Część 1: Zasady”. Dopiero po protestach środowiska przedłużono obowiązywanie pierwszej z nich do 28 grudnia 2009. Tegoż 28 grudnia miała być również wycofana norma EN 954-1 „Maszyny – Bezpieczeństwo – Elementy systemów sterowania związane z bezpieczeństwem – Część 1: Ogólne zasady projektowania”. Ta data wycofania była znana od dłuższego czasu. Jednakże w połowie roku wsród producentów elementów bezpieczeństwa rozeszła się informacja będąca przeciekiem z CEN (Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego), że norma EN 954-1 będzie obowiązywała do końca 2012 roku. Jednak po kilku tygodniach Komisja Europejska zaprzeczyła tym doniesieniom, informując, że ewentualna decyzja o przedłużeniu zapadnie na posiedzeniu na początku grudnia. Przecieki po posiedzeniu donosiły, że obowiązywanie normy EN 954-1 zostanie przedłużone. Z niecierpliwością oczekiwaliśmy na oficjalne zestawienie norm zharmonizowanych. I cóż przyniósł Dziennik Urzędowy z dn. 18 grudnia? Nie ma w nim powołania się na normę EN 954-1, czyżby więc została definitywnie wycofana? Dopiero 29 grudnia ukazuje się uzupełnienie zestawienia norm zharmonizowanych, gdzie oficjalnie przedłużono obowiązywanie normy, ale tylko do końca 2011. Nie jest to koniec zamieszania związanego z normami. Z ostatniego zestawienia norm wypadła norma, która była zharmonizowana z Dyrektywą Maszynową od samego początku. Chodzi o jedną z ważniejszych (o ile nie najważniejszą) norm dla projektantów maszynowych szaf sterowniczych EN 60204-1 „Bezpieczeństwo Maszyn – Wyposażenie elektryczne maszyn – wymagania ogólne”. Cóż więc mają czynić producenci maszyn, aby nie być zaskoczonymi z dnia na dzień, że norma, na którą chcą powołać się w Deklaracji Zgodności WE nie jest już zharmonizowana? Rockwell Automation, mimo przedłużenia obowiązywania normy EN 954-1, mówi swoim klientom, aby już teraz wykonywali ocenę ryzyka w oparciu o nowe normy EN-ISO 13849-1 lub EN 62061. Wszystkie dane potrzebne do wyznaczenia Poziomu Działania PL lub Poziomu Nienaruszalności Bezpieczeństwa SIL dla elementów związanych z bezpieczeństwem są już udostępnione. Dostępna jest również pełna baza produktów jako biblioteka do niekomercyjnego oprogramowania SISTEMA, stworzonego przez niemiecki instytut BGIA. 30 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com czeństwa bezpośrednio do urządzenia (np. falowniki, serwonapędy), dzięki czemu w wielu przypadkach zbędne jest stosowanie odrębnych systemów. Mgr inż. Izabela Cieniak Za pomoc w opracowaniu raportu szczególnie dziękujemy firmom: Balluff, BIAP, B&R Automatyka Przemysłowa, Ferrox Electric, MBB, OEM Automatic, Omron Electronics, Phoenix Contact, Pilz Polska, Rockwell Automation, Schmersal Polska, Sick, Siemens, Turck. Dziękujemy również wszystkim Czytelnikom Control Engineering Polska, którzy wzięli udział w ankiecie. Muting bez dodatkowych modułów Firma Leuze electronic wprowadza do oferty nową generację wielowiązkowych barier bezpieczeństwa. Została ona zaprojektowana z myślą o najlepszym dopasowaniu do konkretnych aplikacji pod względem funkcjonalnym oraz ekonomicznym. Aby sprostać tym wymaganiom urządzenia te wyposażone są w podstawowe funkcje modułów bezpieczeństwa, takie jak blokada startu i restartu RES, monitoring styków zewnętrznych EDM oraz funkcję mutingu, czyli wygaszania. Nowe bariery podzielone są na dwie grupy MLD 300 (bariery kategorii 2, PLd) oraz MLD 500 (kategoria 4, PL e). Każda grupa oferowana jest w 3 pakietach funkcyjnych. Nowa rodzina MLD charakteryzuje się wieloma nowymi rozwiązaniami, ważnymi z punktu widzenia bezpieczeństwa oraz upraszczającymi montaż kurtyn oraz ich podłączenie do układu sterowania. Po raz pierwszy w nowych barierach oferowany jest zintegrowany w jednej obudowie system nadajnika i odbiornika o trzech wiązkach współpracujący z lustrem. Do konfiguracji nie jest wymagane żadne dodatkowe oprogramowanie, wszystkie opcje mogą być ustawione za pomocą odpowiedniego podłączenia przewodów. Dostępne są bariery 2-, 3- lub 4-wiązkowe w wersji nadajnik + odbiornik oraz zintegrowane nadajniki z odbiornikami 2- oraz 3-wiązkowe. Zakres działania kurtyn w zależności od wersji wynosi od 8 do 70 m. Aby ułatwić ustawianie przy dużych odległościach, bariery mogą być wyposażone w zabudowany celownik laserowy umożliwiający bardzo proste i szybkie ustawienie. W przypadku barier z funkcją mutingu, czujniki mutingu podłączane są bezpośrednio do bariery za pośrednictwem złącza M12. Niezbędna lampa informująca o aktywowaniu funkcji mutingu zintegrowana jest w obudowie bariery. Nowe urządzenia mogą pracować nawet w bardzo trudnych warunkach, odporne są na temperaturę do -30°C. Informacja o aktualnym stanie pracy oraz informacje diagnostyczne wyświetlane są na 7-segmentowym wyświetlaczu. Nowa koncepcja montażu pozwala na szybki i wygodny montaż bezpośrednio do konstrukcji maszyny lub do specjalnych kolumn montażowych. Bariery MLD stanowią idealne rozwiązanie do różnorodnych systemów transportu. www.balluff.pl POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA Kurtyny bezpieczeństwa SF4B Seria SF4B przeznaczona jest do pracy w systemach bezpieczeństwa klasy IV stosowanych w przemyśle. Solidne wykonanie, prosta i szybka diagnostyka oraz wbudowane funkcje specjalne to główne zalety oferowanych barier. Kurtyna występuje w trzech wersjach w zależności od rozdzielczości. Modele przeznaczone do ochrony przed włożeniem palców o rozdzielczości 14 mm, modele o rozdzielczości 25 mm – do ochrony przed włożeniem dłoni oraz wersja chroniąca przed wejściem do strefy niebezpiecznej mająca rozdzielczość 45 mm. Wysokość strefy chronionej w zależności od modelu wynosi od 230 mm do 1910 mm i może zostać zwiększona poprzez kaskadowe łączenie kurtyn. Urządzenia charakteryzują się brakiem strefy martwej, dzięki temu możemy maksymalnie wykorzystać ich wysokość. Bariera wyposażona jest w funkcję chroniącą przed wpływem światła zewnętrznego i przenikanie światła z innych barier podczas pracy więcej niż jednego urządzenia. Eksploatację ułatwia wygodna diagnostyka poprzez wskaźniki LED informujące o stabilności sygnału oraz informujące o wystąpieniu błędów. Kurtyna posiada również wbudowaną funkcję monitorowania stanu pracy urządzeń zewnętrznych, dzięki czemu nie musimy korzystać z dodatkowych modułów typu przekaźnik bezpieczeństwa. Wyposażona jest także w funkcję mutingu, czyli kontrolowanego wygaszania aktywności poszczególnych wiązek. Jako czujniki sekwencji możemy użyć standardowe czujniki fotooptyczne, które mogą być podłączone bezpośrednio do kurtyny, podobnie jak lampy mutingu. W dotychczasowych rozwiązaniach dla uzyskania tej funkcji potrzebny był osobny moduł. Kurtyna ma również funkcję zaślepiania statycznego i dynamicznego. Umożliwia to wyłączenie aktywności dowolnych wiązek tak, aby nie brały one udziału w detekcji. Jest to przydatna funkcja w przypadku, gdy w strefie chronionej kurtyny na stałe znajduje się nieruchoma część maszyny lub gdy przemieszcza się w strefie chronionej co jest wynikiem normalnego cyklu pracy maszyny. W takim przypadku możemy 32 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com wyłączyć pojedynczą wiązkę przemieszczającą się w całym obszarze strefy chronionej. Kurtyna, wyposażona jest ponadto w możliwość przełączenia typu polaryzacji PNP/NPN sygnału wyjściowego (OSSD). www.panasonic-electric-works.pl Bezkontaktowa blokada elektromagnetyczna MZM 100 z regulowaną siłą zatrzaskiwania MZM 100 to bezkontaktowa blokada bezpieczeństwa, w której siła ryglowania wynosząca 500 N jest generowana elektromagnetycznie. Brak ryglowania mechanicznego ma szereg zalet, takich jak m.in. łatwa integracja z konstrukcją maszyny, czy też brak nieprzyjemnych odgłosów spowodowanych rezonansem osłon w wibrujących maszynach. Ten sam elektromagnes jest również wykorzystywany do realizowania, nie związanej z bezpieczeństwem, funkcji zatrzaskiwania osłon. Od czasu premiery rynkowej blokady MZM 100 potwierdziły swoją wysoką wartość w wielu zastosowaniach. Praktyka wykazała jednak, że użytkownicy preferują regulowaną siłę zatrzaskiwania w zależności od wielkości i wagi osłony. Aby ułatwić indywidualne dostosowanie siły zatrzaskiwania, Grupa Schmersal wprowadziła w życie innowacyjny pomysł. Poprzez użycie niewielkiego „breloka”, użytkownik lub obsługa serwisowa może przed uruchomieniem maszyny ustawić siłę zatrzaskiwania w ośmiu stopniach od około 30 do 240 N. W ten łatwy sposób można ustawić siłę z jaką osłona będzie przytrzymywana przez blokadę elektromagnetyczną. Użytkownikowi wystarczy jeden „brelok” dla wielu maszyn i ciągów produkcyjnych, ponieważ pasuje on do wszystkich blokad typoszeregu MZM 100 „R”. www.schmersal.pl KONTROLA KONTROLA PROCESU Architektura zorientowana na usługi – nowa koncepcja realizacji zadań w systemach automatyki Niemal wszyscy zajmujący się branżą automatyki przemysłowej są przekonani, że o architekturze systemów zorientowanej na usługi trzeba sporo mówić, prowadzić na ten temat szkolenia i jak najszerzej implementować ją do aplikacji przemysłowych. Gdy jednak dokładniej przyjrzeć się tej tematyce, okazuje się, że wielu nie wie nawet dokładnie, czym jest taka architektura, jakie są jej podstawowe założenia, jak funkcjonuje i jak wpływa na obsługę aplikacji, w których jest zastosowana. Dennis Brandl A rchitektura zorientowana na usługi (z ang. SOA) nie jest w rzeczywistości ani produktem, ani technologią, ani nawet architekturą(!). SOA to pewien zbiór zasad dotyczących integracji aplikacji programowych, mających na celu minimalizację złożoności systemu oraz redukcję liczby koniecznych do obsługi zadań interfejsów pomiędzy aplikacjami. Stąd nierozłącznie towarzysząca tej idei modułowość narzędzi programowych, interfejsów i metod wsparcia obsługiwanych aplikacji. Zasady SOA określają reguły, według których powinno się podejmować decyzje, jaki typ oprogramowania powinien wspierać określone funkcje oraz jakiego typu informacje w aplikacji powinny być wymieniane/transmitowane. W efekcie powstaje system ze wstępnie ukształtowaną architekturą typu SOA, o jasno zdefiniowanych typach interfejsów, zorientowanych na optymalną obsługę danych, zarówno dla sfery biznesowej, jak i bezpośrednio procesów ułatwiających współdziałanie tych dwóch stref organizacyjnych w zakładzie przemysłowym. Jednak w praktyce jak dotąd istnieje bardzo nie- Model uporządkowany Model adaptacyjny usługi koordynacyjne 1 2 3 4 5 6 7 8 1 usługi rozszerzone 2 1 2 usługi drobne Dwa podstawowe modele implementacyjne systemów typu SOA: uporządkowany i adaptacyjny. Najważniejsza cecha modelu uporządkowanego to uzależnienie realizacji zadań od usługi koordynacyjnej na poziomie biznesowym. W modelu adaptacyjnym usługa koordynacyjna nie występuje, zamiast niej usługi rozszerzone mogą, zależnie od potrzeb i obciążenia, wyzwalać siebie nawzajem oraz usługi drobne poziomu produkcyjnego 34 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com wiele systemów automatyki w pełni realizujących koncepcję SOA na poziomie bezpośredniej obsługi procesów produkcyjnych. Dzieje się tak dlatego, że wiele grup automatyków i informatyków, choć niejednokrotnie korzystają już z narzędzi programowych dla systemów zorientowanych na usługi (serwery Web, zakładowe serwisowe systemy magistralowe, bramki XML, proste modele protokołów dostępu i inne), to jednak nie wdrażają w swoich zakładach zasad organizacji systemów zgodnych z koncepcją SOA. Niestety dla uzyskania pełnej funkcjonalności systemów automatyki zorientowanych na usługi konieczne jest połączenie tych dwóch elementów i ich integralna współpraca. Praktyczne znaczenie koncepcji SOA Kluczem do zrozumienia znaczenia i doniosłości koncepcji systemów zorientowanych na usługi jest skupienie uwagi na funkcjonowaniu usług w narzędziach programowych, niezbędnych do jej realizacji. Usługi te dzieli się na dwie podstawowe kategorie: drobne – obsługujące małe pakiety danych, i rozszerzone – przeznaczone do obsługi większych zbiorów danych. Takie duże pakiety/zbiory danych nazywane są obiektami biznesowymi. W projektach systemów dla aplikacji przemysłowych zwykle spotyka się kombinację obu wspomnianych kategorii usług, które mogą się pojawić zarówno w sferze biznesowej, jak i wytwórczej zakładu. Usługi rozszerzone w sferze biznesowej zakładu zwykle wykorzystuje się w takich działaniach, jak: obsługa zamówień i zakupów, wysyłanie zleceń do magazynów i działów dystrybucji, kontroli przepływu towarów itp. System SOA w tego typu aplikacjach, zwykle skomplikowanych funkcjonalnie, powinien być wyposażony w szereg interfejsów dopasowanych do możliwych akcji niezbędnych w czasie realizacji obsługiwanych procesów, tak by zoptymalizować czas i płynność takiej akcji. Przykładowe interfejsy usług dla obsługi obiektów biznesowych to: „wygeneruj kwit transportowy”, „zapłać dostawcy”. „zapłać fakturę”, „wygeneruj zamówienie do działu transportu” itp. W sferze produkcyjnej usługi kategorii rozszerzonej realizują takie zadania, jak: obsługa terminarzy produkcyjnych, raporty produkcji, certyfikaty i analizy, generowanie raportów i wyników testów poszczególnych aplikacji itp. Przykładowe usługi to: „wykonaj zadanie z terminarza”, „przypisz materiały do magazynu składowania”, „dostarcz partię materiałów na stanowisko produkcyjne” itd. Z kolei usługi drobne to nie tyle usługi realizujące jakieś konkretne zadania, co zwykle odpytujące aplikacje i na podstawie pozyskanych informacji zarządzające realizacją zadań już przez usługi rozszerzone. Przykładem typowych funkcji realizowanych przez usługi kategorii drobnej są: „pobierz dane o lokalizacji partii materiałów/ KONTROLA PROCESU Elementy charakterystyczne systemów SOA wg wymogów firmowych wg wymogów firmowych definiuje specyfikacje jednej lub więcej procesy biznesowe lub wykonawcze implementacja jednej lub więcej Narzędzia w systemach SOA wykorzystanie jednej lub więcej otwarcie jednej lub więcej definiuje specyfikacje jednej lub więcej usługi biznesowe lub wykonawcze produkcja lub użycie jednej lub więcej standardy OAGIS, ISA95, ISA8 standardy ISA95 OAGIS wykorzystanie jednej lub więcej usługi aplikacyjne wysyła jedną lub więcej definiuje specyfikacje jednej lub więcej obiekty biznesowe lub wykonawcze aplikacje odbiera jedną lub więcej komunikaty standardowe SAP, Oracle, IBM, Microsoft konfiguracja zależna od aplikacji OAGIS, B2MML, BatchML wymiana w czasie korzystania wymiana w czasie korzystania implementacja jednej lub więcej protokoły wymiany danych usługi integracyjne WSDL, REST, SOAP Zestawienie różnic pomiędzy specyfikacjami a narzędziami systemów SOA: specyfikacje zawierają definicje procesów/zadań biznesowych i wykonawczych, ich obiekty i usługi wymiany danych; narzędzia SOA to aplikacje z zaimplementowanymi usługami biznesowymi i wymiany danych. produktów/elementów”, „pobierz nowy numer ID partii materiału”, „pobierz informacje o statusie maszyny, urządzenia” itp. Jeżeli system sterowania i zarządzania ma zaaplikowane tylko funkcjonalności kategorii drobnej, bez wykorzystania zadań charakterystycznych dla kategorii rozszerzonej, nie można zaklasyfikować go jako systemu z architekturą SOA, chociażby korzystał z narzędzi programowych przeznaczonych do takich systemów. Jednym bowiem z najpowszechniejszych problemów, wynikających w trakcie realizacji systemów w oparciu o architekturę zorientowaną na usługi, jest wykorzystanie przez integratorów olbrzymiej liczby funkcji oferowanych przez usługi drobne, bez ich koordynacji z działaniami usług rozszerzonych, bez powiązania sfery produkcyjnej z biznesową. Usługi sfery produkcyjnej powinny obejmować następujące obszary: • zarządzanie zamówieniami, • zarządzanie etapami produkcji, • zarządzanie usługami serwisu i utrzymania ruchu, 36 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l • zarządzanie testami i pracami badawczymi, • zarządzanie sprzętem i środkami produkcji, • zarządzanie dostawami materiałów i transportem produktów, • zarządzanie najważniejszymi danymi i parametrami produkcji, • monitoring, obliczanie i zarządzanie współczynnikiem całkowitej wydajności maszyn i urządzeń. Usługi te związane są z organizacją produkcji, lokalizacją maszyn i pracowników, zarządzaniem materiałami, narzędziami i personelem. Z perspektywy architektury systemowej SOA, usługi rozszerzone i obsługiwane przez nie obiekty powinny być zgodne z 95 standardowymi obiektami zapisanymi w standardach ANSI/ ISA, definiującymi harmonogramy produkcji, raporty produkcji, algorytmy operacji, zasady organizacji produkcji itp. Modele implementacyjne SOA Systemy zorientowane na usługi funkcjonują zwykle w oparciu o dwa modele: uporządkowany i adaptacyjny. W pierwszym z nich podstawowym elementem jest usługa koordynacyjna, w której zapisano zasady organizacji i sekwencji działania pozostałych usług rozszerzonych w systemie, zaimplementowanych do obsługi sfery biznesowej zakładu przemysłowego. Z ko- www.controlengpolska.com e_wyd_reklama_CE KONTROLA PROCESU lei usługi rozszerzone mogą uruchamiać i korzystać w miarę potrzeb z usług drobnych. W usługach koordynacyjnych zwykle stosuje się język BPEL (z ang. język realizacji procesów biznesowych), ułatwiający implementację zasad i praw biznesowych. Język BPEL to jeden ze standardów OASIS, określających zasady wzajemnej interakcji usług sieciowych Web. Model uporządkowany izoluje procesy biznesowe w ramach warstwy koordynacyjnej, ułatwiając usługom rozszerzonym realizację klasycznych zadań sfery biznesowej. Wiele współczesnych systemów biznesowych funkcjonuje właśnie w oparciu o ten model, wprowadzający strukturę modułową i ułatwiający wielokrotne wykorzystanie usług. Nie jest to jednak model bez wad – podstawową jest zależność schematu działania od jednej, centralnej usługi, co czasami może wywoływać niewielkie opóźnienia w realizacji zadań itp. Są one jednak zwykle niewielkie i nie mają większego wpływu na funkcjonowanie z reguły dość powolnych pro- e_wyd_reklama_CE.indd 1 cesów czy zadań biznesowych. Jeżeli w systemie czas rzeczywisty jest mierzony w minutach, wspomniane opóźnienia mogą mieć znaczenie tylko w przypadku konieczności obsługi kilku setek wiadomości i pakietów danych w czasie pojedynczych minut. Model adaptacyjny różni się od uporządkowanego przede wszystkim tym, że nie ma w nim wyróżnionej jednej nadrzędnej usługi koordynacyjnej. Usługi rozszerzone z poziomu biznesowego mają pewną autonomię i w zależności od potrzeb mogą niezależnie uruchamiać usługi niższego poziomu. Procesy sfery biznesowej zdefiniowane są w tym modelu jako zbiór zasad i działań, zaimplementowanych w ramach kilku usług rozszerzonych. Model adaptacyjny ma zdolność szybszej obsługi prostszych procesów obróbki i transmisji danych, dlatego też częściej stosuje się go w aplikacjach produkcyjnych, wykonawczych i interfejsach klienta w sieci Internet. Oba wspomniane obszary zastosowań wymagają szybkiej obsługi setek, a nawet tysięcy 27.01.2009 23:59:06 KONTROLA PROCESU niewielkich pakietów danych w ciągu minuty, przy praktycznie zerowych opóźnieniach. Specyfikacja i narzędzia Architektura systemów zorientowanych na usługi – SOA, opiera się na sześciu podstawowych zasadach: • Aplikacje są luźno ze sobą powiązane. Oznacza to, że dostęp do jednego systemu nie wpływa znacząco na pracę drugiego systemu, a implementacja usług jest ukryta dla aplikacji zgłaszającej zadanie do realizacji. • Zadania obsługiwane na interfejsach są niezależne. Interfejsy nie przechowują danych historycznych o wcześniej obsługiwanych zadaniach i realizują swe bieżące zadania tylko w oparciu o aktualnie wymieniane z innymi modułami dane, nie korzystając z żadnych dodatkowych, ukrytych informacji historycznych lub dostarczonych przez np. operatorów. • Interfejsy pracują w trybie modelu RPC (z ang. zdalne wywoływanie procedur). Model ten determinuje postrzeganie interfejsu jako swego rodzaju lokalnej funkcji czy podprogramu, wywoływanych z poziomu innego programu lub aplikacji, bez dodatkowych informacji o protokole komunikacji czy typie transmitowanych danych. • Interfejsy bazujące na wiadomościach. Interfejsy tego typu przekazują wiadomości pomiędzy aplikacjami, korzystając z ogólnozakładowej magistrali komunikacyjnej. Magistrala ta zapewnia podstawowe usługi wymiany danych dla systemów o rozbudowanej architekturze, dzięki zaaplikowanemu mechanizmowi obsługi zdarzeń i standardowych wiadomości. • Wiadomości zawierają dane w formacie XML. Nie stosuje się tu plików typu flat czy specjalnych, dedykowanych interfejsów binarnych. • Interfejsy mogą obsługiwać dwa typy transmisji – synchroniczny i asynchroniczny. Usługi mogą być realizowane w trybie synchronicznym, tzn. generowane jest zapytanie i następnie oczekiwana jest odpowiedź. Alternatywnym rozwiązaniem jest komunikacja asynchroniczna, gdzie aplikacja generuje zapytanie i nie czekając na odpowiedź, realizuje kolejne zadania, a odpowiedź przychodzi później. Wspomniane zasady systemów SOA są zawsze podkreślane w specyfikacjach tej architektury i narzędziach przeznaczonych do współpracy z nimi. Specyfikacje SOA podają definicję luźno związanych procesów sfery biznesowej i produk38 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com cyjnej, usług implementowanych w procesach, obiektów zawierających informacje o usługach i transakcji, określających zasady koordynacji usług i obiektów. Narzędzia SOA to z kolei aplikacje i usługi aplikacyjne implementujące zadania sfery biznesowej, standardowe wiadomości reprezentujące obiekty sfery biznesowej i wreszcie usługi integracyjne z implementacją niezbędnych w systemie transakcji. Systemy o architekturze SOA będą mieć większy wpływ na funkcjonowanie sfery produkcyjnej w zakładach przemysłowych tylko wtedy, gdy coraz powszechniejsze będzie ich zastosowanie w wewnętrznych i zewnętrznych aplikacjach przyłączanych do systemów. W ten sposób systemy operacyjne i automatyki będą musiały pracować zgodnie z architekturą zorientowaną na usługi, tak by możliwa była koordynacja i współpraca z innymi aplikacjami zorientowanymi na ten rodzaj architektury. Oznacza to, że aplikacje sterowania będą musiały udostępniać funkcje biznesowe w formie luźno powiązanych usług rozszerzonych oraz pozwolić na dostęp do swoich danych jako usług drobnych, funkcjonujących w trybie synchronicznym. Na przykład – usługą rozszerzoną może być komenda z systemu MES dla automatycznie sterowanego pojazdu, zlecająca przeniesienie materiału z magazynu do linii produkcyjnej, zaś usługą drobną zapytanie o numer z kodu paskowego umieszczonego na palecie z tym materiałem. Wdrożenie zasad architektury SOA przyczyni się do uproszczenia systemów obsługi produkcji, ponieważ bazują one na najlepszych doświadczeniach i wypracowanym modelu luźnego powiązania usług sfery biznesowej i produkcyjnej, niezbędnych w realizacji zadań. Ponadto zasady te są spójne z najlepszymi metodami zapewnienia wysokiego bezpieczeństwa produkcji. Warto zatem już dziś zainteresować się rozwojem i możliwościami adaptacyjnymi tej architektury systemowej w swoich zakładach, jej wdrożeniami w jak największej liczbie aplikacji i narzędzi obsługi procesów produkcji i sfery biznesowej. Artykuł pod redakcją dr. inż. Andrzeja Ożadowicza, AGH Kraków FIRMA PREZENTUJE ProÀcy WorkÁow w oparciu o ProÀcy SOA – nowy poziom doskonaãoħci operacyjnej Proficy Workflow jest narzędziem zbudowanym w oparciu o architekturę typu SOA (architektura zorientowana na usługi). Stanowi bazę umożliwiającą dynamiczne podejmowanie decyzji, która integruje automatyczne i ręczne procesy produkcyjne w skali całego przedsiębiorstwa, zapewniając dzięki temu wiarygodne i powtarzalne wykonywanie operacji produkcyjnych. Proficy Workflow jest systemem klasy BPM (Zarządzanie Procesami Biznesowymi), który umożliwia digitalizację grafów przepływu informacji w zakładzie z wersji papierowej do wersji elektronicznej, łącząc jednocześnie ludzi, materiały, maszyny oraz oprogramowanie wykorzystywane w procesie produkcyjnym. Proficy Workflow wykorzystuje koncepcję iSOA. Jest to przemysłowa odmiana architektury zorientowanej na usługi. Dzięki takiemu podejściu oprogramowanie pozwala łączyć dane oraz funkcjonalność istniejących systemów, co sprawia, że możliwe jest budowanie rozwiązań niespotykanych do tej pory. Współdzielenie usług przez oprogramowanie ułatwia konfigurację rozwiązania dopasowanego pod konkretne potrzeby użytkownika końcowego. Architektura SOA doskonale wpisuje się w metodykę Lean, czyli „odchudzonej produkcji”. Mając na uwadze fakt, że „nie można poprawić tego, czego nie można zmierzyć” oraz „nie można efektywnie zmierzyć czegoś, czego nie można przetworzyć na wersję cyfrową” można stwierdzić, że Workflow jest gotowym rozwiązaniem, które zamyka pętlę umożliwiającą usprawnianie procesu w powiązaniu z rzeczywistymi danymi pochodzącymi z jego wykonywania. Każdy proces produkcyjny wykorzystuje wiele zdefiniowanych procedur i kroków, które są wykonywane w celu osiągnięcia określonych celów. Przykładowo na każdym etapie produkcji można wyselekcjonować wiele „workflow” np.: z procedura nastawienia maszyny pod daną produkcję i wczytanie receptur, z procedura pobierania próbek oraz monitorowanie zgodności produkcji ze specyfikacjami, z procedura reagowania w sytuacjach alarmowych. Przy pomocy Proficy Workflow można poprawiać i automatyzować procesy w organizacji, umożliwiając tym samym ich optymalizację. Dodatkowo, można archiwizować przebieg procesu, śledzić jego jakość oraz przeprowadzić inicjatywy zmierzające do jego poprawy w oparciu o wiarygodne dane prosto z linii produkcyjnej. Ten rozbudowany system do zarządzania procesami może dotyczyć całego personelu produkcyjnego, włączając w to managerów jakości, techników jakości, służby utrzymania ruchu, kierowników produkcji, operatorów oraz inżynierów. Poprzez przeniesienie dokumentacji dotyczącej procesów do wersji cyfrowej możliwe jest ograniczanie czasu potrzebnego do zwrotu poniesionych nakładów, poprawianie szybkości odpowiedzi na zaistniałe zdarzenia produkcyjne, jak również obniżanie rzeczywistego kosztu utrzymania. Oprogramowanie klasy Workflow stanowi wartość dodaną dla systemów HMI, MES lub ERP. Proficy Workflow i koncepcja SOA to przyszłość przemysłowych systemów IT. SOA oraz Workflow dla przemysłu sprawi, że zostaną uzyskane znaczące oszczędności kosztów dzięki uproszczeniu ręcznych procesów oraz osiąganiu dużego wzrostu w produktywności przedsiębiorstwa. Możliwa stanie się również transformacja przedsiębiorstw – przestaną korzystać z opatentowanych, drogich rozwiązań na rzecz standardowych działań prowadzonych wedle reguł plug–and–play. VIX Automation sp. z o.o. Al. Roździeńskiego 188, 40-203 Katowice tel.: +48 (32) 358 20 20 e-mail: [email protected], www.vix.com.pl www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 39 FIRMA PREZENTUJE Monitorowanie stanu konstrukcji obiektów Olimpiady 2008 w oparciu o NI LabVIEW oraz CompactRIO Autor Chris McDonald – CGM Engineering, Inc. Branża Budownictwo Produkty Moduł Real-Time Module, LabVIEW, CompactRIO, Moduł FPGA Wyzwanie Opracowanie systemu monitoringu stanu konstrukcji (Structural Health Monitoring – SHM) dla określania stabilności, niezawodności oraz zużycia wielu potężnych budowli na terenie Chin, w tym nowych obiektów olimpijskich w Pekinie. Rozwiązanie Stworzenie bardzo precyzyjnego systemu SHM z synchronizacją czasową opartą na GPS, służącego do monitorowania punktów krytycznych konstrukcji budowlanych, przy użyciu graficznego środowiska pro- Systemy na bazie LabVIEW oraz CompactRIO monitorują stan techniczny Narodowego Stadionu w Pekinie gramowego NI LabVIEW i platformy sprzę- – głównego obiektu Letnich Igrzysk Olimpijskich 2008 – pod względem stabilności, niezawodności i zużycia towej NI CompactRIO. “ Przy użyciu platformy LabVIEW oraz CompactRIO dokonaliśmy wdrożenia wbudowanego systemu monitoringu, wyjątkowo konkurencyjnego pod względem dokładności pomiarów, ceny oraz elastyczności. ” 40 l Straty ludzkie i materialne ponoszone w katastrofach, takich jak trzęsienia ziemi, huragany, pożary lub wybuchy bombowe, wynikają głównie z uszkodzeń lub zawalenia się konstrukcji budowlanych. W dążeniu do zmniejszenie stopnia tych tragedii inżynierowie na całym świecie starają się nieustannie weryfikować modele strukturalne i ulepszać metody projektowania konstrukcji. W roku 2004 Chiński Urząd do spraw Trzęsień Ziemi (CEA), organ rządowy odpowiedzialny za przygotowanie kraju na trzęsienia ziemi oraz za łagodzenie skutków kataklizmów, wyznaczył siedem nowo wzniesionych gigantycznych konstrukcji budowlanych do przeprowadzenia testów technologii monitoringu konstrukcji (SHM). Wśród tych znaczących budowli są obiekty Letniej Olimpiady 2008 w Pekinie – Stadion Narodowy oraz Narodowe Centrum Sportów Wodnych, 104-kondygnacyjny wieżowiec World Trade Center w Szanghaju, 66-kondygnacyjny kompleks Park Hyatt Hotel w Pekinie, betonowa zapora łukowa o długości 240m w Ertan, most podwieszony o długości 8266m w Shantou, a także konstrukcyjnie odporny na trzęsienia zie- KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com mi (odizolowana podstawa) budynek centrum danych CEA w Pekinie. Głównym celem tego jakże ważnego projektu z zakresu inżynierii lądowej było opracowanie nowoczesnego systemu monitoringu konstrukcji przy użyciu najnowszych technologii komputerowych, pomiarowych i komunikacyjnych. System służyć ma do monitorowania w czasie rzeczywistym charakterystycznych cech konstrukcji budowlanych m.in. ich stabilności, niezawodności oraz zużycia. Międzynarodowy przetarg na realizację projektu wygrała kalifornijska firma CGM Engineering Inc., a zarazem partner strategiczny firmy National Instruments (National Instruments Alliance Partner). Podczas prezentacji urzędnicy w Chinach mogli zaobserwować jak w czasie rzeczywistym aplikacja klienta analizuje drgania wywołane upuszczeniem na stół spinacza do papieru. Ostateczne rozwiązanie powstało w oparciu o wbudowane kontrolery CompactRIO i obejmuje dziewięć 64-kanałowych wbudowanych systemów monitoringu oraz dwa systemy 26-kanałowe. Systemy te umożliwiają zdalne monitorowanie oraz przeprowadzania zmian konfiguracyjnych przez CEA. FIRMA PREZENTUJE Realizacja systemu ciągłego monitorowania stanu w czasie rzeczywistym Zaprojektowane przez nas systemy, oparte na LabVIEW i CompactRIO, mają za zadanie śledzenie i zapis informacji o drganiach konstrukcji budowlanych oraz wychwytywanie wszelkich gwałtownych zmian charakterystycznych właściwości strukturalnych. Drgania mogą pochodzić od bardzo różnych czynników, mogą je wywoływać naturalne fale geotechniczne, a nawet zachowania kibiców sportowych. Podobnie jak kardiolodzy diagnozują schorzenia ludzkiego serca poprzez mierzenie pulsu i ciśnienia krwi, tak konstruktorzy na podstawie wykonywanych pomiarów określają stan i funkcjonowanie konstrukcji budowlanych. Odbywa się to drogą ciągłego monitorowania częstotliwości własnej, stosunku tłumienia oraz wykresów histerezy z czasowych zapisów przyspieszeń mierzonych przez akcelerometry. Na przykład, jeśli na skutek trzęsienia ziemi w wielopiętrowym budynku biurowym trwałemu zniekształceniu ulegną jego kluczowe elementy konstrukcji – belki czy filary, wtedy jego częstotliwość własna prawdopodobnie zmniejszy się (w stopniu zależnym od sztywności i masy konstrukcji). Podstawowe wymagania stawiane systemowi SHM to monitorowanie stanu obiektów wykonywane w czasie rzeczywistym oraz w sposób ciągły. Ponieważ większość kataklizmów następuje nagle i nieprzewidywalnie, skuteczne działania kryzysowe powinny opierać się na informacjach o stanie obiektów, dostarczanych w czasie rzeczywistym zarówno podczas, jak i bezpośrednio po takim wydarzeniu. Ponadto, w miarę upływu czasu, stan konstrukcji budowlanych stopniowo pogarsza się, ciągłe jego monitorowanie pomaga wychwycić wczesne oznaki tego procesu i pozwala inżynierom na porównywanie aktualnych wartości najważniejszych wskaźników stanu z wartościami zarejestrowanymi uprzednio. Systemy strukturalnego monitoringu opracowane w oparciu o LabVIEW i CompactRIO W oparciu o platformę NI opracowaliśmy dwa różne systemy spełniające wymagania wobec strukturalnego monitoringu SHM, postawione przez urząd CEA. Powstało w ten sposób dziewięć systemów 64-kanałowych oraz dwa systemy 36-kanałowe w architekturze klient – serwer, zamkniętej w przemysłowej obudowie NEMA, umożliwiającej działanie także w warunkach wysokiej wilgotności i w przedziale temperatur od -40 do +70°C. Systemy wdrożone zostały w sześciu krytycznych punktach, w wyznaczonych rejonach Chin. Każde z dziewięciu urządzeń 64-kanałowych składa się z trzech systemów CompactRIO, a oba urządzenia 36-kanałowe zawierają po dwa systemy CompactRIO. W skład urządzeń wchodzą również akcelerometry do pomiarów drgań a także odbiorniki GPS dla synchronizacji. Moduł LabVIEW FPGA oraz zegary synchronizowane przez GPS zapewniają synchronizację w ramach jednej obudowy w granicach ±10 μs. Tam, gdzie odbiór sygnałów GPS jest niemożliwy, do synchronizacji systemów inżynierowie mogą posłużyć się zegarem komputerowym. Ponadto, funkcje matematyczne dostępne w module czasu rzeczywistego LabVIEW Real-Time pozwalają użytkownikowi konfigurować stopień filtracji, co umożliwia zwiększenie dokładności pomiarów przy niskich częstotliwościach oraz redukcji szumów. Rejestrowane dane przechowywane są przez wbudowane komputery jednopłytowe (Single Board Computer – SBC). Technologia zmiennych współdzielonych (shared variable engine), dostępna w LabVIEW, umożliwia licznym użytkownikom – w czasie rzeczywistym, za pośrednictwem Internetu – zarówno zdalny dostęp, jak i równoczesną analizę danych z komputerów SBC. Odpowiednia konfiguracja systemu pozwala też, w przypadku ważnego wydarzenia, zawiadamiać użytkowników poprzez email. Zalety sytemu opartego na oprogramowaniu i sprzęcie firmy National Instruments Wiele przyczyn zadecydowało o wyborze przez CEA właśnie naszego systemu, opartego na LabVIEW, spośród rozwiązań biorących udział w konkursie. Dwa kluczowe czynniki to wysoka dokładność, którą można było osiągnąć dzięki synchronizacji opartej na GPS oraz możliwość zdalnego dostępu do danych z dowolnego miejsca na świecie. Ponadto nasze rozwiązanie oferuje najwyższą liczbę kanałów przy najniższych kosztach. Sprzęt CompactRIO i moduły we/ wy serii C firmy National Instruments pozwalają nam na uzyskanie maksymalnie 128 kanałów, przy średnich kosztach ok. $500 USD za kanał dla systemu 16-bitowego lub $800 USD za kanał dla systemu 24-bitowego, bez wliczania kosztu czujników. Synchronizacja oparta na GPS stwarza możliwość dalszego rozszerzania systemu wraz ze zwiększeniem liczby kanałów. Łatwa konfiguracja „out-of-the-box” oraz szereg gotowych modułów we/wy umożliwia dokonywanie szybkich i łatwych zmian w konfiguracji dostosowując się do wymagań użytkownika. Wykorzystując sprzęt i oprogramowanie firmy National Instruments zaprojektowaliśmy, prototypowaliśmy, a następnie wdro- www.controlengpolska.com l żyliśmy, w czasie krótszym niż rok, system SHM o dużej liczbie kanałów oraz z synchronizacją opartą na GPS. Przy użyciu platformy LabVIEW oraz CompactRIO dokonaliśmy wdrożenia wbudowanego systemu monitoringu, wyjątkowo konkurencyjnego pod względem dokładności pomiarów, ceny oraz elastyczności. Dzięki temu zestawowi po możliwie najniższych kosztach stworzyliśmy dla CEA system, który jest 10-krotnie dokładniejszy w stosunku do naszych początkowych przypuszczeń. Przyszłość monitoringu konstrukcji w Chinach Według przypuszczeń Banku Światowego, do roku 2015 połowa nowych konstrukcji budowlanych na świecie powstanie na terenie Chin. Większość wielkich budowli już istniejących, na przykład w Stanach Zjednoczonych, wzniesiona została jeszcze przed opracowaniem zaawansowanych systemów monitoringu. Obecnie możliwe stało się monitorowanie tych obiektów, a także przeprowadzanie badań, które przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa konstrukcji powstających w przyszłości i zmniejszenia liczby ofiar kolejnych katastrof. National Instruments Alliance Partner jest niezależnym podmiotem gospodarczym, niepowiązanym kapitałowo ani żadną umową agencyjną czy joint venture z firmą National Instruments. Dane autora: Chris McDonald CGM Engineering, Inc. 882 N. Fairoaks Ave Pasadena, CA 91103 United States Tel: 626-441-3884 E-mail: [email protected] National Instruments Poland Sp. z o.o. Salzburg Center ul. Grójecka 5 02-025 Warszawa Tel: +48 22 328 90 10 Fax: +48 22 331 96 40 Web: www.ni.com/poland E-mail: [email protected] Infolinia: 00 800 361 1235 CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 41 KOMUNIKACJA SIECI I KOMUNIKACJA Sieci przemysłowe: otwarty kod Aplikacje przemysłowych sieci o otwartym kodzie mogą być bardziej opłacalne niż rozwiązania komercyjne i pozwalają uniknąć problemów ze stosami protokołów komunikacyjnych. Rob Hulsebos I stnieje wiele różnych przemysłowych sieci komunikacyjnych. Dodatkowo, jeśli potrzebujemy rozwiązania wymagającego modyfikacji wykraczających poza komercyjnie osiągalne propozycje, to dostawcy są gotowi dostarczyć produkty wspierające dany protokół. W niektórych przypadkach jednak opłaca się sięgnąć po rozwiązania open source. Prawdopodobnie głównie z powodu kosztów produktów komercyjnych wiele przedsiębiorstw decyduje się na rozwijanie własnych stosów protokołów. Często okazuje się to złą decyzją, ponieważ wymagany nakład pracy na przygotowanie protokołu jest zawsze dużo większy niż wynika to z założeń początkowych. Dlaczego więc nie sięgnąć po implementacje open source i zmodyfikować je do swoich potrzeb? Poniżej przedstawiono przegląd wybranych rozwiązań protokołów komunikacyjnych, dla których dostępne są implementacje z otwartym kodem. CAN jest protokołem, którego liczba instalacji przewyższa znacznie wszystkie pozostałe. Jednakże wadą CAN jest to, że istnieje duża liczba wersji protokołu, które nie są ze sobą kompatybilne. Dlatego istotnym jest, aby zweryfikować, czy dana implementacja protokołu CAN spełnia nasze wymagania. Oprogramowanie CANFestival dostarcza framework CAN/Open możliwy do wykorzystania w ramach systemu operacyjnego Linux, Windows i dwóch mikrokontrolerów. Może działać na wielu kartach CAN dostarczanych przez do42 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com brze znanych producentów. Framework dostarcza programowalny w ANSI-C stos protokołu, możliwy do użycia jako węzeł mastera lub slave’a. EtherCAT jest najszybszym obecnie osiągalnym protokołem przemysłowym. Ponieważ wymaga dedykowanych urządzeń po stronie slave, to niedostępna jest żadna implementacja o otwartym kodzie. Moduł mastera może współpracować ze standardowym kontrolerem Ethernet. Etherlab: Etherlab jest nazwą produktu sprzedawanego przez niemiecką firmę IgH, który jest połączeniem sprzętu i oprogramowania możliwego do wykorzystania w testach i automatyzacji procesów. Jednym z komponentów Etherlab jest master EtherCAT wspierający cztery (Realtek, Intel) kontrolery ethernetowe uruchamiane pod Linuksem (nawet poza reżimem czasu rzeczywistego). Strona internetowa firmy (www. etherlab.org) zawiera listę obsługiwanych przez ten protokół funkcji EtherCAT. EtherNet/IP: Implementacja protokołu EtherNet/IP (Industrial Protocol) udostępniana jest przez użytkowników grupy ODVA (Open DeviceNet Vendors Association). Dostarcza kompletny zestaw funkcji części protokołu EtherNet/IP zwanej CIP (Common Industrial Protocol), pozostałości będącej standardową funkcjonalnością Ethernetu. Implementacja V7 przeznaczona jest dla systemu Windows, ale zależne od systemu sekcje kodu zostały wyróżnione. Dostarczany kod przeszedł testy zgodności ODVA, co oznacza, że implementacja jest zgodna ze specyfikacją. Ethernet Powerlink: Grupa użytkowników Powerlinka jest pierwszą z grup, która oficjalnie opublikowała kod ich własnego protokołu, zwany „openPowerLink”, z zamiarem rozpropagowania protokołu. Oprogramowanie to zostało opracowane przez niemiecką firmę SysTec, która w dalszym ciągu aktywnie je usprawnia i dystrybuuje. OpenPowerlink dla systemu Linux zawiera stos protokołu dla Powerlink „węzła zarządzającego” (mastera) oraz dla „węzła zarządzanego” (slave’a). Implementacja przeszła testy zgodności ze specyfikacją protokołu Powerlink V1.1.0. HurriCAN jest implementacją VHDL podstawowego protokołu CAN (warstwy 2 modelu OSI). Niestety posiadacz licencji (Europejska Agencja Kosmiczna), z wyjątkiem projektów związanych z agencją, nie pozwala na dalsze użytkowanie HurriCAN w wersji 5.2.4. Niemniej jednak dokumentacja i model symulacyjny ModelSIM jest ciągle udostępniony. Osiągalność otwartego sprzętu dla protokołu CAN wykracza poza zakres tego artykułu; więcej informacji na ten temat znaleźć można na . MicroCANOpen jest efektem ubocznym komercyjnego produktu stworzonego przez amerykańsko-niemiecką firmę Embedded Systems Academy. Jest „minimalną” implementacją CAN/ Open, która może funkcjonować nawet w ramach ograniczonych zasobów mikrokontrolerów 8-bitowych. Pomimo tego ciągle dysponuje imponującym, wystarczającym do realizacji wielu aplikacji, zestawem funkcji. MicroCANOpen może zostać wykorzystany w komercyjnym produkcie pod warunkiem uiszczenia niewielkiej opłaty licencyjnej. Modbus/RTU i Modbus/TCP. Modbus jest jednym z najbardziej popularnych protokołów przemysłowych. Nie jest więc zaskoczeniem, że dostępnych jest wiele opensource’owych implementacji gotowych do wykorzystania w różnych językach programowania czy systemach operacyjnych. Nawet jeśli nie istnieje implementacja odpowiadająca naszym specyficznym wymaganiom, to modyfikacja istniejących rozwiązań nie jest specjalnie trudna. Profinet: Grupa użytkowników Profibus jest jedną z nielicznych niewspierających aktywnie opensource’owych implementacji jej własnych protokołów (Profibus i Profinet). Dla starego protokołu Profinet/CBA (Component Based Automation) dostępny jest jedynie, przygotowany przez firmę Siemens, „przykład implementacji” dla systemu Linux. Protokół ten chroni ponadto wiele zastrzeżeń licencyjnych. RTNet: „Real-time Net” jest opracowanym przez Uniwersytet w Hanowerze protokołem komunikacyjnym czasu rzeczywistego przeznaczonym do pracy w ramach twardych systemów czasu rzeczywistego opartych na Linuksie: Xenomai i RTAI. Wykorzystuje standardowe kontrolery Ethernetu (100 Mbit/s i Gbit) i FireWire. Choć RTNet nie wydaje się być powszechnie wykorzystywany w aplikacjach przemysłowych, to jego możliwości działania w reżimie twardego systemu czasu rzeczywistego bez specjalnego sprzętu mogą czynić go bardzo przydatnym. SERCOS III jest ethernetowym następcą protokołu SERCOS II; oba przeznaczone są do użycia w aplikacjach sterowania napędami. Choć SIECI I KOMUNIKACJA stos protokołu SERCOS III nie jest jeszcze dostępny, to sytuacja ta ma w niedługim czasie ulec zmianie. Grupa użytkowników „SERCOS International” poinformowała podczas targów w Hanowerze w 2009 r., że stos mastera protokołu SERCOS III zostanie udostępniony dla sytemu operacyjnego Linux. Stos protokołu zostanie przygotowany we współpracy z OSADL (Open Source Automation Development Lab), którego celem jest zachęta do wykorzystywania oprogramowania open-source w maszynach i systemach sterowania. Simple Open EtherCAT Master (SOEM): SOEM został napisany przez duńskiego guru Ethercata Artura Keetelsa, który wykorzystuje EtherCAT w swoich maszynach i rozpoczął popularyzację tego protokołu poprzez wspieranie społeczności open-source. Nazwa protokołu sugeruje podstawową funkcjonalność EtherCAT, ale było to prawdą 5 lat temu i obecnie, pomimo nazwy, zestaw dostępnych funkcji uległ znacznej rozbudowie. SOEM został oryginalnie napisany w Delphi i pracował na standardowych komputerach PC pod systemem Windows; obecnie osiągalna jest również wersja napisana w języku C dla użytkowników Linuksa. Rob Hulsebos jest programistą z dwudziestoletnim doświadczeniem w oprogramowaniu maszyn, systemów zagnieżdżonych i sieci przemysłowych. Pracuje w Delem (www.delem.com), dostawcy systemów sterowania komputerowego dla maszyn blacharskich oraz jest instruktorem i autorem z zakresu technologii fieldbus. Artykuł pod redakcją dr. inż. Pawła Dworaka Sieci przemysłowe o otwartym kodzie – wybrane rozwiązania Protokół Implementacja Platforma Dostępność Strona internetowa BACNet Various Windows, Linux do ściągnięcia, bez ograniczeń bacnet.sourceforge.net HurriCANe VHDL limitowana www.esa.int/TEC/Microelectronics CANFestival Różne do ściągnięcia, bez ograniczeń www.canfestival.org MicroCANOpen Różne do ściągnięcia po rejestracji www.microcanopen.com EML eCos limitowana ethercatmaster.berlios.de Etherlab Linux do ściągnięcia, bez ograniczeń www.etherlab.org Linux do ściągnięcia, bez ograniczeń soem.berlios.de Windows na żądanie smfk.nl CAN EtherCAT SOEM EtherNet/IP ODVA Microsoft Windows do ściągnięcia po rejestracji www.odva.org Modbus/ RTU and TCP Various Różne do ściągnięcia, bez ograniczeń www.modbus.org en.wikipedia.org/wiki/Modbus www.freemodbus.org Powerlink Systec Linux do ściągnięcia, bez ograniczeń openpowerlink.sourceforge.net ProfiNet/CBA Profibus User Group Linux tylko użytkownicy Profibus www.profibus.com RTNet RTNet Linux do ściągnięcia, bez ograniczeń www.rtnet.org SERCOS III User Group Linux zapowiadane www.sercos.com Unknown zapowiadane www.freaklabs.org ZigBee 44 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Automatyzacja w przemyśle ciężkim 2010 Konferencja międzynarodowa zorganizowana przez czasopismo Control Engineering Česko o przyszłości technologii automatyzacyjnej w przemyśle ciężkim. Patronat nad konferencją objęli prezydent Izby Gospodarczej Republiki Czeskiej Petr Kužel i Ing. Jiří Cieńciała, CSc., Dyrektor Naczelny i Przewodniczący Rady Nadzorczej firmy Třinecké železárny, a. s., menedżer roku 2008. 20. 5. 2010, sala kongresowa Muzeum Górniczego OKD, Ostrava, Republika Czeska GRUPA DOCELOWA: • • • • • Kierownictwo średniego i wyższego szczebla przedsiębiorstw przemysłowych Dostawcy automatyki przemysłowej Pracownicy naukowi Organizacje branżowe Firmy konsultingowe TEMATY ODCZYTÓW: • Rozwój automatyzacji w przemyśle ciężkim w horyzoncie od 5 do 10 lat • Możliwości inwestycyjne dużych przedsiębiórstw przemysłowych w dziedzinie automatyzacji produkcji • Oczekiwania menedżerów w dziedzinie rozwoju technologicznego automatyki przemysłowej • Potencjał rozwoju automatyki w horyzoncie 10 lat (dostawcy) • Rozwój wskaźnika zatrudnienia w poszczególnych przedsiębiorstwach w związku z rozwojem automatyki w poszczególnych zakładach Więcej informacji na: [email protected] CASE STUDY Skãad podatkowy mazutu System kontrolno-pomiarowy Endress+Hauser. Raportowanie i wizualizacja zbiorników mazutowni zgodnie z zarzĎdzeniem Urzēdu Regulacji Energetyki getycznych o łącznej mocy osiągalnej 2880 MW, co daje 11 % udziału w rynku produkcji energii elektrycznej w Polsce. Zdolność produkcyjna zainstalowanych jednostek wytwórczych to rocznie ok. 15 TWh. Moc zainstalowana oraz położenie sprawiają, że Elektrownia jest jednym z najważniejszych węzłów Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Uruchomienie pierwszego bloku o mocy 200 MW nastąpiło w 1972 roku, natomiast budowa Elektrowni została zakończona w 1979 roku oddaniem do eksploatacji drugiego bloku o mocy 500 MW (nr 10). Zadanie inwestycyjne S Zbiorniki magazynowe mazutu o pojemności 2000 m3 na terenie Elektrowni Kozienice SA Realizacja „pod klucz” systemu rozliczeniowego masy dla trzech zbiorników z olejem opałowym RG 3 o pojemności ok. 2000 m3 (średnica 15 700 mm i wysokość 11 500 mm). W zakresie zadania znalazły się m.in. dostawy aparatury kontrolno-pomiarowej, systemu archiwizacji danych, wizualizacji i raportowania oraz usługi zatwierdzenia typu GUM zbiornika i pozyskania świadectwa legalizacji pierwotnej. Analiza zadania Mazut jest używany jako paliwo rozpałkowe w kotłach energetycznych. Zgodnie z zarządzeniem Urzędu Regulacji Energetyki oraz rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie warunków prowadzenia składów podatkowych, zbiorniki stokażowe energetycznego paliwa rozpałkowego podlegają kontroli metrologicznej. Odbywa się ona według zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać zbiorniki pomiarowe. Endress+Hauser jest dostawcą usług i kompletnego systemu kontrolno-pomiarowego dla składów podatkowych, który spełnia wszystkie wymagania polskiego prawa metrologicznego i podatkowego. Endress+Hauser Polska realizuje w całości projekty, których efektem końcowym jest utworzenie składu podatkowego zbiorników paliwa ciekłego dla palników kotłów. Wśród wielu korzyści Inwestora są m.in. pozyskanie jednego, kompetentego i rzetelnego partnera w postaci Endress+Hauser Polska oraz najwyższej jakości systemu kontrolno-pomiarowego, którego wszystkie składniki wytwarza Endress+Hauser. Profil Inwestora Elektrownia Kozienice Spółka Akcyjna to największa, opalana węglem kamiennym zawodowa elektrownia w Polsce. Jest jednym z głównych filarów Grupy Energetycznej ENEA SA. Elektrownia posiada 10 wysokosprawnych bloków ener46 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Mazut o wartości opałowej ok. 41 MJ/kg jest dostarczany do elektrowni cysternami kolejowymi z Rafinerii Lotos w Gdańsku. Po przepompowaniu do zbiorników stokażowych z dennymi wężownicami grzejnymi jest on używany jako medium rozpałkowe w kotłach. Dotychczas masę mazutu określano poprzez ręczny pomiar wysokości napełnienia zbiorników za pomocą przymiaru wstęgowego, tabeli objętości zbiornika oraz laboratoryjnie wyznaczonej gęstości mazutu. Rozwiązanie zadania Automatyka kontrolno-pomiarowa mazutowni w Elektrowni Kozienice została zrealizowana przez Endress+Hauser Polska w grudniu 2009 roku. Każdy zbiornik wyposażono w bezkontaktowy, radarowy przetwornik wysokości napełnienia Micropilot S FMR533 i sondę średniej temperatury Prothermo NMT539. Gęstość mazutu jest określana metodą hybrydową HTMS przy użyciu przetwornika ciśnienia Cerabar S PMP71 oraz radaru FMR533. System archiwizacji, wizualizacji i raportowania Tankvision komunikuje się z systemem DCS za pomocą Modbus TCP/IP. Rurociągi DN100 zasilania bloków w mazut i powrotu wyposażono w grzane przepływomierze masowe Proline Promass 83F o klasie dokładności 0,05 %, wzorcowane według ISO 17025. www.pl.endress.com/zbiorniki_pomiarowe CASE STUDY S System Endress+Hauser w mazutowni Elektrowni Kozienice SA Endress+Hauser Polska sp. z o.o. • ul. Wołowska 11 • 51-116 Wrocław • http://www.pl.endress.com • e-mail: [email protected] www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 47 PRODUKTY Cognex Eltron Skok efektywności dzięki In-Sight Explorer 4.4 Lampy MACH LED firmy Waldmann We wszystkich branżach coraz większe wymagania wobec efektywności i jakości produktów powodują konieczność zawsze sprawnej przemysłowej obróbki obrazu. Należy zapewnić najdokładniejsze i pewne wykrywanie krawędzi w najtrudniejszych warunkach lub bardziej wydajne algorytmy obróbki kolorowego obrazu. Dzięki nowym rozszerzeniom oprogramowania wizyjnego In-Sight Explorer firmy Cognex znacznie zwiększają się możliwości zastosowania bez ponoszenia wysokich kosztów. Nowe oprogramowanie In-Sight Explorer 4.4 wyposażono w dodatkowe narzędzia kolorów, ulepszoną kalibrację i usprawniony dostęp do danych w zakresie oprogramowania konfiguracyjnego EasyBuilder. Ponadto współpracuje ono z dużymi obrazami liniowymi. Nowe oprogramowanie ma ponadto InspectEdge, wydajną i prostą w użyciu serię narzędzi do nadzwyczaj precyzyjnego wykrywania błędów w krawędziach i kontroli par krawędzi. To nowe narzędzie wizyjne zapewnia użytkownikom niespotykaną dotychczas elastyczność w rozwiązaniach zastosowań wizyjnych dzięki niezwykle precyzyjnej kontroli krawędzi. Na przykład rozpoznawanie nacięć na pokrywkach konserw lub minimalnych pęknięć krawędzi na ekranach słonecznych. InspectEdge rozpoznaje pęknięcia i uszkodzenia na prostych i okrągłych krawędziach, a dzięki jednoczesnemu śledzeniu kilku par krawędzi, może kontrolować różnorodne właściwości pod kątem pęknięć i uszkodzeń. Dzięki wsparciu nieregularnych kształtów geometrycznych, wymagająca kontrola krawędzi, na przykład w przypadku ogniw uszczelniaczy w branży motoryzacyjnej, może odbywać się znacznie bardziej wydajnie. Układ graficzny panelu obsługi w tym narzędziu umożliwia prostą konfigurację zastosowań kontroli krawędzi i pozwala użytkownikowi na optymalną elastyczność podczas definiowania kryteriów błędów, takich jak wielkość, obszar i odległość. Ponadto można ustalić zakres dopuszczalnych zniekształceń, aby uniknąć zakłóceń. Rozszerzenia: nowe narzędzia kolorów w EasyBuilder, upraszczające proces zapamiętywania kolorów, ulepszona korekta zniekształceń kamer liniowych i wsparcie dla maksymalnie 8192 linii przy dużych odwzorowaniach obiektów • ulepszona kalibracja 32-punktowa w tabeli obliczeń In-Sight • właściwości sterowania pozycyjnego do koordynowania dyskretnych wyników zleceń programowanych i zakończonych. Systemy wizyjne In-Sight można łatwo zintegrować w każdej sieci fabrycznej lub automatycznym układzie prowadzenia. www.cognex.com/explorer Oprawy oświetleniowe MACH LED to inaczej zmienność w nowym wymiarze. Jest to szczególna rodzina opraw oświetleniowych, które można indywidualnie dostosowywać do oczekiwań i wymagań stawianych oświetleniu. Pod względem wzornictwa oprawy te wyróżniają się szlachetnością i czystością linii. Cechy charakterystyczne opraw MACH LED to: wykonania o różnych długościach i z różnymi kątami wiązki świetlnej • możliwość elastycznego ustawiania kierunku oświetlenia • odporność na wilgoć i pyłoszczelność w klasie IP 67 • możliwość pracy w temperaturze do 40°C • podłączenie do zasilania 24 V AC lub DC. www.eltron.pl 48 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l Hansford Sensors Przenośny miernik drgań HS-620 Do szerokiej gamy obecnych produktów Hansford Sensors – brytyjskiego producenta rozwiązań służących do monitorowania drgań, dołączył nowy przenośny miernik drgań. Miernik HS-620 to kompaktowy, przenośny, cyfrowy przyrząd z podświetlanym wyświetlaczem, służący do ręcznych pomiarów. Bardzo pomocny w monitorowaniu poziomu drgań na ważnych maszynach/instalacjach przemysłowych, a także identyfikacji problemów i uniknięciu przyszłych awarii. Ten nowy zestaw monitorowania drgań stanowi niezastąpione narzędzie dla inżynierów w monitorowaniu tendencji zmian poziomu drgań na silnikach, pompach, przekładniach, wentylatorach i wszystkich maszynach wirnikowych. Urządzenie może mierzyć stan łożysk tocznych, poziom prędkości, przyspieszenia i przemieszczenia drgań, na każdej z czterech grup maszyn wyspecyfikowanych w normie ISO. HS-620 jest zasilany przez akumulator litowo-jonowy, który zapewnia 48 godzin ciągłej pracy, a o stanie baterii użytkownik jest informowany na wyświetlaczu. www.hansfordsensors.pl www.controlengpolska.com PRODUKTY Elmark Beckhoff Kompaktowy port komunikacyjny do sieci CC-link Rodzina komputerów przemysłowych z serii C69xx powiększa się Anybus Compact-Com to rodzina kompaktowych interfejsów sieciowych do zabudowy w urządzeniach. Najnowszy Plug-In z tej serii daje możliwość komunikacji urządzenia host z najnowocześniejszą obecnie siecią przemysłową poziomu sterowania i urządzeń CC-Link. Sieć ta opracowana została przez Mitsubishi Electric, natomiast obecnie jest międzynarodowym otwartym systemem komunikacyjnym, uznawanym i wykorzystywanym przez wielu producentów automatyki. Ponieważ oprogramowanie interfejsu komunikacyjnego Anybus Compact-Com daje pełną niezależność działania urządzenia bazowego od protokołu komunikacyjnego, nie ma potrzeby instalowania żadnych dodatkowych driverów do obsługi komunikacji. Zarówno wszystkie dane procesowe I/O, jak i diagnostyka i konfiguracja przesyłane są pomiędzy siecią i hostem za pomocą standardowych obiektów. Obsługa urządzenia ze stacji Master odbywa się przez profil domyślny, obejmujący też inicjalizację i diagnostykę. Główne cechy interfejsu to: obsługa wszystkich profili urządzenia zdalnego (domyślny profil w PLC) • 128 bitów i 16 słów I/O (CC-Link ver1) • szybkość transmisji od 156 kbit/s do 10 Mbit/s • komunikacja z urządzeniem bazowym poprzez złącze CompactFlash • separacja optoelektryczna sieci • zgodność ze specyfikacją BTP-050227-B • wymiary: 52x50x22 mm • napięcie zasilania: 3,3 V • zakres temperatur: -40..+70°C. Seria Anybus Compact-Com produkcji HMS Industrial Networks obejmuje kilka innych odmian sieciowych tego interfejsu, takich jak: Profibus DP, Profinet IO, Modbus RTU, EtherNET/IP, EtherCAT, Sercos 3, DeviceNET, a także Bluetooth i USB. Dystrybutor: Elmark Automatyka Sp. z o.o. www. elmark.com.pl Nowy model komputera przemysłowego C6930 jest uzupełnieniem oferty przemysłowych komputerów PC, przeznaczonych do stosowania w szafach sterowniczych. Urządzenie wyposażono w interfejs SATA z kontrolerem RAID, zapewniając zwiększony poziom bezpieczeństwa przechowywania danych, dzięki zastosowaniu dwóch dysków twardych pracujących w konfiguracji RAID-1. Komputer zbudowano na bazie zintegrowanej, 3,5-calowej płyty głównej, obsługującej procesory Intel serii Core Duo lub Core 2 Duo. Obudowa C6930 – podobnie do innych urządzeń z serii C69xx – jest wykonana z aluminium. Urządzenie wyposażono w interfejs SATA z kontrolerem RAID, do którego dołączono dwa dyski twarde. Zastosowany system pasywnego chłodzenia pozwala na pracę komputera w temperaturze otoczenia wynoszącej do +55oC bez konieczności stosowania wentylatora. Niewielkie wymiary obudowy powodują, że C6930 jest obecnie najmniejszym przemysłowym komputerem PC wyposażonym w kontroler RAID. Więcej informacji oraz parametry techniczne można znaleźć pod adresem: http://www.beckhoff.pl/ english.asp?industrial_pc/c6930.htm Phoenix Contact Przekaźniki bezpieczeństwa dedykowane wszystkim standardom bezpieczeństwa Phoenix Contact jest jednym z pierwszych producentów, który zaprezentował kompletną rodzinę przekaźników bezpieczeństwa zgodnych z nowymi standardami bezpieczeństwa. Poza istniejącymi modułami, mającymi certyfikaty aż do SIL 3 zgodnie z normą IEC 61508, firma Phoenix Contact oferuje szeroką gamę produktów do nowego standardu bezpieczeństwa „PL e”. Produkty te spełniają normy ISO 13849-1, SILCL oraz IEC 62061. Standard EN 954-1 z kategoriami bezpieczeństwa od kategorii B do kategorii 4 został wycofany z użycia w listopadzie 2009. Norma 13849-1, będąca jego następcą, wyznacza nowy standard w budowie maszyn i urządzeń i powinna być stoso- wana zarówno do elektrycznych, pneumatycznych oraz hydraulicznych urządzeń sterujących. Norma IEC 62061, stanowiąca rozwinięcie normy IEC 61508, została specjalnie dostosowana do złożonych systemów elektronicznych w budowie maszyn. Wspólną cechą nowych standardów jest użycie metody probabilistycznej. Zawiera ona prawdopodobieństwo niezawodności lub uszkodzenia dla każdego komponentu – od czujników do urządzeń wykonawczych. Aby wspomóc fazę przejścia ze starego standardu na nowy, firma Phoenix Contact oferuje swoją pomoc. www.phoenixcontact.pl www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 49 PRODUKTY Autodesk Turck Tworzenie cyfrowych prototypów Panele dotykowe HMI w ofercie Turck Autodesk wprowadził najnowszą wersję oprogramowania do projektowania 2D i 3D umożliwiającą inżynierom oraz firmom produkcyjnym różnej wielkości cyfrowe projektowanie, wizualizację oraz symulację swoich koncepcji, jeszcze zanim powstaną. Technologiczna integracja oprogramowania Autodesk Inventor 2011, a także pełne portfolio produktowe do cyfrowego prototypowania umożliwia projektantom i inżynierom efektywniejsze konkurowanie na rynku i wykonywanie większej ilości pracy samodzielnie. Autodesk ulepszył swoje profesjonalne narzędzia przeznaczone dla specjalistów zajmujących się rozwojem produktów, którzy koncentrują się na projektach koncepcyjnych, wizualizacji projektów w sektorze inżynierii i produkcji. W tym samym czasie Autodesk wprowadził kluczowe funkcje pochodzące z tych narzędzi do Autodesk Inventor – bazowej platformy do projektowania 3D dla przemysłu. Nowe możliwości bezpośredniego modelowania, będące jedną z cech oprogramowania Inventor 2011, znacznie ulepszają proces projektowania, skracając jego czas o około 40 procent w porównaniu z wersją Inventor 2010, szczególnie w przypadku zwykłych zadań, takich jak np. modelowanie zespołów. Oprogramowanie Inventor 2011 charakteryzuje się również jeszcze lepszą możliwością wizualizacji projektów, co sprawia, że użytkownicy mogą skuteczniej i efektowniej przedstawiać i omawiać swoje projekty z klientami. Nowe opcje cieniowania, oświetlania i przypisywania materiałów umożliwiają użytkownikom tworzenie fotorealistycznej prezentacji ich projektów, bezpośrednio podczas pracy z programem Inventor. www.autodesk.pl Poza różnego typu czujnikami, rozwiązaniami z zakresu systemów sieciowych, interfejsów oraz systemów połączeń, firma Turck oferuje obecnie nowe panele dotykowe (HMI). Dostępny jest już pierwszy model, VT250, kolejne urządzenia zostaną wprowadzone na rynek jeszcze w roku 2010. Panele HMI firmy Turck są dostępne w dwóch wersjach: jako panele z czystą wizualizacją oraz jednostki sterujące będące bramą pomiędzy systemami sieciowymi a siecią Ethernet czasu rzeczywistego. W tej wersji panele mogą pełnić funkcję master lub slave. Oparte na otwartych standardach, takich jak CoDeSys i FDT/DTM, nowe panele HMI gwarantują ekonomiczne rozwiązanie w połączeniu z doskonałymi parametrami komunikacji. Wersja VT250 ma ekran dotykowy 5,7” TFT (QVGA) w kompaktowej obudowie 212x156x50 mm. Z tyłu urządzenia znajduje się wbudowane gniazdo karty pamięci SD, bateria zapasowa oraz port sieciowy, który może zostać skonfigurowany do komunikacji Profibus lub CAN bus (z wykorzystaniem DeviceNet lub CAN-open). Dzięki dwóm portom Ethernet czasu rzeczywistego VT250 umożliwia użytkownikowi ustawienie topologii liniowej. Port RS232 i RS485 oraz dodatkowy port USB uzupełniają wszechstronność systemu. www.turck.pl IEI Technology Bezwentylatorowy sterownik z rozszerzonym zakresem temperatur pracy Firma IEI Technology wprowadziła do oferty wytrzymały sterownik do zabudowy, WStrider-200A, przeznaczony do pracy w trudnych warunkach środowiskowych. Jego aluminiowa obudowa i wodoodporne złącza spełniają wymagania IP67. Sterownik wyposażony w procesor o bardzo małym poborze mocy Intel Atom Z510PT z 1 GB pamięci DDR2 SDRAM i przemysłowy chipset US15WPT może pracować w rozszerzonym zakresie temperatur -30 ~ +70°C. Wbudowany moduł 802.11b/g/n z zewnętrzną anteną zapewnia szybką komunikację bezprzewodową. Zastosowany w sterowniku chipset wideo Techwell TW6805 umożliwia przechwytywanie obrazu z dwóch kamer analogowych. Pozwala 50 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com też na kodowanie wideo, które może być następnie przekazywane na bieżąco do zdalnego centrum monitorowania za pomocą sieci GbE lub komunikacji bezprzewodowej. Sterownik wyposażony jest w interfejsy: 4xUSB 2.0, RS-232, RS-422/485, GbE oraz VGA. Pamięć masową stanowi umieszczony w gnieździe 4 GB moduł Compact Flash Type II z zainstalowanym obrazem systemu operacyjnego Windows XP Embedded. Sterownik wyposażony jest w rozwiązanie One Key Recovery firmy IEI, pozwalające na szybkie wykonanie kopii zapasowej systemu operacyjnego i późniejsze jego przywrócenie. www.kamlab.pl www.guru.com.pl PRODUKTY Ascom QNX Ascom d81 – telefon do pracy w skrajnych warunkach QNX prezentuje przykładową aplikację dla inteligentnych domowych systemów zarządzania energią Telefon Ascom d81 łączy wysoką niezawodność i jakość wykonania z doskonałą jakością odbioru głosu. Dzięki gumowej obudowie najbardziej narażonych krawędzi Ascom d81 przeszedł testy upadku z wysokości 2 metrów. Telefon był również przedmiotem badania „Accelerated Life Time”, które w krótkim czasie symuluje codzienne kilkuletnie użytkowanie. Został także poddany elektromagnetycznym testom zgodności. Urządzenie przeszło pomyślnie wszystkie testy. Użytkownicy pracujący w ciężkich warunkach często są narażeni na przebywanie w środowisku zawierającym wysokie stężenie pyłów i niebezpiecznych gazów lub wilgoci. Wcześniej miało to duży wpływ na możliwość podłączenia zestawu słuchawkowego, ponieważ wyjęcie wtyczki z telefonu skutkowało tym, że dany zestaw tracił klasyfikację IP65. Z chwilą pojawienia się Ascom d81 problem ten przestał istnieć. Ascom d81 ma samoistną lub wbudowaną ochronę, co oznacza, że użytkownik nie musi uszczelniać gniazda w telefonie po odłączeniu ładowarki lub słuchawki nagłownej, w celu utrzymania pełnej ochrony IP. Ta unikalna cecha telefonu Ascom będzie bardzo przydatną funkcją w przemyśle ciężkim i petrochemicznym, a także w wielu innych środowiskach pracy. Ascom d81 oferuje zaawansowane funkcje alarmu, jak czujniki bezruchu i upadku (Man Down/No Movement), opcję dyskretnego wezwania ochrony, priorytet wiadomości krytycznych oraz technologię lokalizacji telefonu przez rozmieszczone w obiekcie lokalizatory. Ostatnia funkcja pozwala z największą dokładnością określić precyzyjnie miejsce nadawania alarmu. Oprócz solidności i swoich właściwości ochronnych Ascom d81 jest częścią systemu Ascom IP DECT i w pełni integruje się z platformą scentralizowanego zarządzania. Oznacza to, że aktualizacje funkcji i oprogramowania, dane książki telefonicznej itp. mogą być zmieniane zdalnie przez sieć IP DECT. W praktyce skraca to czas zarządzania systemem, umożliwia płynne zastosowanie wewnętrznych procedur, a ostatecznie sprzyja sprawnej i wydajnej pracy. www.ascomwireless.pl www.kontel.pl 52 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l Firma QNX Software Systems zaprezentowała nową przykładową aplikację w zakresie inteligentnego zarządzania energią, pre-integrowany stos oprogramowania ułatwiający programowanie, wdrażanie i rozszerzanie inteligentnych domowych systemów zarządzania energią. Prezentowany projekt inteligentnego zarządzania energią dostarcza gotowe wsparcie dla czujników Zigbee, sieci domowych Insteon (home area networks – HAN), strumieniową transmisję danych wideo z kamer monitorujących IP, aplikację do obliczania kosztów zużycia energii oraz łączność z Internetem, umożliwiającą uzyskanie informacji o pogodzie oraz zapewniającą zdalną kontrolę i diagnostykę. Inne funkcje to sterowanie strefami temperatury, punktowe i strefowe sterowanie oświetleniem, monitorowanie urządzeń domowych i sterowanie nimi. Nowa przykładowa aplikacja do inteligentnego zarządzania energią opiera się na pakiecie QNX Aviage HMI, który zapewnia strukturę ramową do tworzenia wysoce atrakcyjnych ekranów dotykowych do zarządzania energią w domu w programie Adobe Flash oraz na QNX Neutrino RTOS, systemie operacyjnym czasu rzeczywistego, którego niezawodność została sprawdzona w ciągu ostatnich 30 lat w aplikacjach przemysłowych. Dana aplikacja wykorzystuje również popularną technologię Publish/Subscribe firmy QNX Software Systems, która znalazła się na liście finalistów do 2010 embedded AWARD. Ta technologia zapewnia wysoce wydajną abstrakcyjną warstwę pomiędzy interfejsem HMI (interfejs użytkownika), a oprogramowaniem sterowania systemem. W rezultacie o wiele łatwiej jest dodawać, zmieniać lub aktualizować czujniki, termostaty, alarmy i mechanizmy sterujące bez konieczności zmiany HMI. Przykładowa aplikacja działa na wielu rodzajach architektury sprzętowej, takich jak procesory Atmel (AT91SAM9M10, AT91SAM9G45), Freescale (i.MX25, i.MX35, i.MX51) i Texas Instruments (AM3517, OMAP3530). – Wyrafinowane ekrany dotykowe, łączność z siecią i video łączą się tworząc system inteligentnych pomiarów energii i inne rozwiązania w zakresie zarządzania energią w domu – mówi Sebastien Marineau-Mes, Wiceprezes ds. Inżynierii w QNX Software Systems. – Ten nowy inteligentny system do zarządzania energią firmy QNX ułatwia integrację tych technologii, a jednocześnie pomaga programistom w tworzeniu elastycznych projektów gotowych na przyszłe wyzwania. Przykładowa aplikacja do inteligentnego zarządzania energią jest już dostępna. Programiści mogą pobrać wersję dla procesorów Freescale i.MX25 oraz i.MX35 na stronie www.qnx.com/demo/smarte/freescale. html. Wersje obsługujące inne platformy będą dostępne wkrótce. www.controlengpolska.com www.qnx.com Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska 54 l KWIECIEŃ 2010 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA KWIECIEŃ 2010 l 55 Numer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kod pocztowy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Województwo:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fax:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E-mail:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aby zamówić lub zaktualizować prenumeratę prosimy wypełnić poniższy formularz zgłoszeniowy oraz odesłać go na adres redakcji: Trade Media International Holdings sp. z o.o., ul. Wita Stwosza 59 a, 02-661 Warszawa lub faksem na numer: 0 22 899 29 48. W razie pytań lub wątpliwości prosimy o kontakt: 0 22 852 44 15 Imię:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwisko:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stanowisko:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwa firmy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dział:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ulica:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Do jakiej branży należy główny produkt lub usługa wytwarzany w Pani/Pana zakładzie pracy? Produkcyjne gałęzie przemysłu: ❑ przemysł spożywczy ❑ przemysł maszynowy ❑ przemysł tekstylny ❑ przemysł celulozowo-papierniczy ❑ przemysł petrochemiczny ❑ przemysł rafineryjny ❑ przemysł chemiczny ❑ przemysł farmaceutyczny ❑ przemysł elektryczny ❑ przemysł metalurgiczny ❑ przemysł komputerowy ❑ przemysł elektroniczny ❑ przemysł medyczny ❑ przemysł lotniczy ❑ inna (prosimy wpisać jaka?) Nieprodukcyjne gałęzie przemysłu: ❑ górnictwo ❑ usługi komunalne ❑ inżynieria, integracja systemów ❑ usługi naukowo-badawcze ❑ przetwarzanie danych i usługi związane z oprogramowaniem ❑ rząd i wojsko ❑ inna (prosimy wpisać jaka):.......................... Jaki jest rodzaj wykonywanej przez Panią/Pana pracy? ❑ ❑ Integracja systemów, konsultacje Inżynieria produkcji, procesu, wytwarzania ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ Adres dostawy (prosimy wypełnić jeżeli adres dostawy czasopisma jest inny niż adres firmy): Ulica:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Numer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kod pocztowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inżynieria sterowania Kontrola jakości, standardów Projektant produktów Projektowanie systemów Utrzymanie Ruchu Zarządzanie Inna inżynieria, włączając projektowanie, programowanie, elektronikę, elektrykę Inny (prosimy wpisać jaki):.......................... Zawory, aparaty Inne(prosimy opisać jakie):.......................... Prenumerata realizowana jest od kolejnego wydania czasopisma Czy jest Pani/Pan zaangażowana/ny w integrację systemów? ❑ Tak ❑ Nie Ile wydaliście Państwo (w PLN) w latach 2006-2007 na inwestycje w produkty oraz systemy automatyki i sterowania w procesach produkcyjnych: ❑ powyżej 1 mln ❑ 500001- 1 mln ❑ 100001- 500 000 ❑ poniżej 100000 Jaka jest przybliżona liczba pracowników w Państwa firmie: ❑ poniżej 30 pracowników ❑ 31 -100 pracowników ❑ 100-301 pracowników ❑ 301-700 pracowników ❑ powyżej 700 pracowników Które z poniższych magazynów Pan/Pani czyta? ❑ Napędy i Sterowanie ❑ Elektro Systemy ❑ Elektronik ❑ Inżynieria & Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych ❑ PAR Iloma osobami Pan/i zarządza? ❑ 16 lub więcej ❑ 6-15 ❑ 1-5 ❑ nie zarządzam Z jakiego źródła dowiedział/a się Pan/i o Control Engineering Polska? ❑ egzemplarz magazynu przesłany pocztą ❑ informacje przesłane e-mailem ❑ z magazynu otrzymanego na targach ❑ z reklamy (prosimy podać źródło) .................................. ❑ inne źródło (prosimy podać jakie) .................................. ❑ ❑ Które z wymienionych produktów i systemów Pani/Pan rekomenduje, dokonuje specyfikacji bądź też kupuje? (prosimy zaznaczyć wszystkie, które odpowiadają) ❑ Czujniki i przekaźniki ❑ Czujniki i regulatory ❑ Interfejs Człowiek-Maszyna ❑ Łączniki, przewody, kable ❑ Oprogramowanie ❑ Panele sterowania, sygnalizacji, blokad ❑ PLC ❑ Przekaźniki, wyłączniki, regulatory czasu ❑ Rejestratory ❑ Silniki i napędy ❑ Sprzęt komputerowy ❑ Systemy kontroli ruchu ❑ Systemy mocy ❑ Systemy sterowania ❑ Systemy wbudowane ❑ ❑ ❑ ❑ Zamów bezpłatną prenumeratę magazynu Systemy wizyjne Który z poniższych działów/departamentów w Państwa firmie jest odpowiedzialny za implementacje, wsparcie i utrzymanie automatyki, przetwarzanie danych oraz komunikację? ❑ Dział Automatyki ❑ Dział IT ❑ Wspólnie dział automatyki i dział IT ❑ Inny(prosimy wpisać jaki?) .......................... Urządzenia analityczne Urządzenia do pozyskiwania danych Urządzenia testujące i kalibrujące Czy jest Pan/i częścią tego zespołu? ❑ Tak ❑ Nie Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883) wypełniając ten formularz wyrażasz zgodę na przetwarzane Twoich danych osobowych i wykorzystywanie ich tylko do wewnętrznych celów statystycznych i marketingowych. Jednocześnie masz prawo wglądu do swoich danych, ich poprawienia lub usunięcia. Administratorem danych osobowych jest Trade Media International Holdings sp.z o.o. Tak, wyrażam zgodę Data.......................... Podpis:........................... Nasi Reklamodawcy Firma strona Astor 17 www.astor.com.pl Balluff 27 www.balluff.pl (71) 338 49 29 Beckhoff Automation 25 www.beckhoff.pl (22) 757 26 10 Biuro Targów Monachijskich w Polsce 13 www.automatica-munich.com (22) 620 44 15 www.elmark.com.pl (22) 541 84 60 www.eltron.pl (71) 343 97 55 www.pl.endress.com (71) 773 00 00 Elmark Automatyka Eltron Endress+Hauser 21, 43 5 46-47, IV www telefon Mitsubishi Electric 31 www.mitsubishi-automation.pl Multiprojekt Grzegorz Góral 54 www.multiprojekt.pl (12) 413 90 58 National Instruments Poland 7, 40-41 www.ni.com 00 800 361 1235 www.wobit.com.pl (61) 835 06 20 P.P.H. Wobit Witold Ober Rittal Schmersal 55 8-9, 15 29 www.rittal.pl www.schmersal.pl Schneider Electric Polska 11, 22-23 www.schneider-electric.pl Siemens 33, Insert www.siemens.pl Turck VIX Automation 19 35, 39 801 171 500 www.turck.pl (77) 443 48 00 www.vix.com.pl (32) 358 20 20 Bezpieczne pomiary ciśnienia. Sięgnij po rozwiązania sprawdzone i godne zaufania Zanim rozpoczniemy prace badawczo-rozwojowe nad produktem, za każdym razem uważnie słuchamy naszych Klientów. Jesteśmy przekonani, że wiedza o ich oczekiwaniach i potrzebach decyduje o innowacyjności technicznej rozwiązań Endress+Hauser. Ta filozofia w połączeniu z nieustającą od 55 lat dbałością o jakość i bezpieczeństwo pozwoliła nam osiągnąć pozycję czołowego światowego producenta urządzeń do pomiaru i sygnalizacji ciśnienia. Deltabar M - użyteczny przetwornik różnicy ciśnień w rozmiarze M Nowy Deltabar M zwraca uwagę atrakcyjną ceną, łatwością montażu i poręcznością. Do jego obsługi nie są wymagane dodatkowe programatory. Użytkownik decyduje o orientacji kołnierzy owalnych. Za pomocą mikroprzełącznika można szybko zamienić strony wysokiego „+” i niskiego „-” ciśnienia. Cyfrowy czujnik piezorezystancyjny jest odporny na drgania instalacji - pomiar jest stabilny i powtarzalny. Deltabar M spełnia Państwa wymagania: • wysoka trwałość • powtarzalność pomiaru • małe gabaryty • atrakcyjna cena Sięgnij po więcej – Sięgnij po rozwiązania Endress+Hauser http://www.endress.com/lp/deltabar_m_pl/ Endress+Hauser Polska spółka z o.o. ul. Wołowska 11 51-116 Wrocław Tel.: +48 (71) 773 00 00 Fax: +48 (71) 773 00 60 [email protected] www.pl.endress.com