Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)

Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
Plan spełnia kilka funkcji jednocześnie.
W aspekcie prawnym jest podstawą dopuszczenia nauki przedmiotu Lebenskunde w berlińskich
szkołach publicznych.
W aspekcie demokratycznym wyjaśnia rodzicom, uczniom i zainteresowanej tematem części
opinii publicznej formy i treści nauczania tego przedmiotu.
W aspekcie pedagogicznym jest wskazówką i pomocą dla nauczycieli przedmiotu w ich
bieżących decyzjach pedagogicznych.
Wychowanie i kształcenie humanistyczne
Kształcenie humanistyczne bazuje na humanistycznym światopoglądzie i jest syntezą
moralnego zaangażowania i krytycznego myślenia. Jego celem jest wychowanie ucznia na
dorosłego człowieka, potrafiącego formułować dojrzałe opinie, samodzielnie podejmować
decyzje i odpowiedzialnie postępować. Powinno nauczyć młodego człowieka bronić
wyznawanych wartości i aktywnie współtworzyć społeczeństwo obywatelskie. Kształcenie
humanistyczne oferuje uczniom możliwość przeanalizowania ich codziennych doświadczeń i
wyczulenie na otaczający ich świat; przybliżenie filozoficznego wymiaru życia i pojmowania
świata i ich krytycznej refleksji; ma wzmocnić uczniów w rozwoju ich osobowości i nauczyć
naukowego myślenia. Kształcenie humanistyczne wspiera krytyczną postawę uczniów wobec
prądów fundamentalistycznych i zachwytu nowoczesnym irracjonalizmem.
Cele humanistycznego wychowania i kształcenia:
1 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
– pojmowanie praw człowieka, jako porozumienia ludzi ponad wszystkimi religiami i
światopoglądami, chroniącymi ich wartości i wyznaczającymi nieprzekraczalne granice;
– pojmowanie sensu życia i moralności w oderwaniu od wszelkich religii;
– uznanie rozumu i racjonalizmu za podstawę komunikacji wzajemnej i postępowania ludzi;
– wybór laickiego sposobu życia i umiejętność uzasadnienia tego wyboru;
– zrozumienie znaczenia rozdziału państwa i religii jako fundamentu demokratycznego
społeczeństwa,
– wykorzystywanie wiedzy naukowej w postępowaniu własnym i w odniesieniu do całego
społeczeństwa.
W ramach kształcenia humanistycznego są opracowywane następujące główne tematy:
– jaki jest mój pogląd na sens życia?
– na czym opieram swoją orientację etyczną?
– jaki mam stonek do tego, czego my ludzie jeszcze nie potrafimy zrozumieć?
2 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
– czy potrzebuję prawdy absolutnej?
– co to jest religia? Jak interpretuję poszczególne treści wiary?
– jak się zachowuję wobec osób wierzących i ich instytucji?
Kształcenie humanistyczne stawia pytania o godność człowieka w warunkach nierównych
szans, wyobcowania, niszczenia środowiska naturalnego, ekonomicznej i socjalnej biedy w
dużej części świata; pytania o możliwości autonomii i wolności, o sumienie, o winę za
bezprawie i gwałt, o sprawiedliwość i warunki jej osiągnięcia.
Kształcenie humanistyczne to więcej niż tylko przekazywanie wiedzy, to uczenie samodzielnego
myślenia. Nauczyciel musi stworzyć klimat zaufania grupy uczniowskiej. Jej uczestnicy od
samego początku biorą czynny udział w decyzjach podejmowanych przez grupę.
Doświadczenia własne są ważną płaszczyzną socjalnego procesu kształcenia. Wychowanie
humanistyczne wspiera ważny proces nadawania wartościom moralnym ich wewnętrznego
znaczenia przez wzajemne odnoszenie się do siebie i czynny udział w dyskusji.
Istotą kształcenia humanistycznego jest przygotowanie uczniów do znajdowania odpowiedzi na
fundamentalne pytania dotyczące ich własnego życia. Rodzice i nauczyciele powinni
towarzyszyć dzieciom na drodze do ich samodzielności. Oznacza to, że najpierw rodzice, a
następnie nauczyciele pomagają dzieciom w stopniowym ukształtowaniu oraz kierowaniu się w
życiu ich własnym światopoglądem.
Wychowanie do samodzielności jest praktykowane głównie poprzez wzajemne relacje dzieci.
Dla pozytywnego rozwoju potrzebują one zaufanego i respektowanego przez nich wsparcia
dorosłych. Ich widzenie świata jest kształtowanie głównie przez jakość ich stosunków z
rodzicami i nauczycielami, z którymi nawiązują intensywne więzi emocjonalne.
Kształcenie humanistyczne obejmuje także wiedzę o religii i różnych światopoglądach.
Uczniowie powinni poznać podstawy najważniejszych światowych religii, aby (odpowiednio do
swojego wieku) potrafić podjąć merytoryczną rozmowę z osobami wierzącymi (zdobycie
3 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
kompetencji prowadzenia dyskusji). Nauka religioznawstwa jest podstawą do analizy i
zrozumienia religii. Nie można ośmieszać i bagatelizować żadnej religii. Należy je widzieć jako
próby innych ludzi znalezienia odpowiedzi na ich pytania egzystencjalne, ich troski i szczęście,
ich konflikty społeczne. Krytyczna analiza religii powinna wykazać, jakie obawy i potrzeby były
źródłem poszczególnych systemów religijnych.
Humanistyczny światopogląd opiera się na wiedzy i akceptacji faktu, że nie wszystko jest
możliwe. Humaniści mają świadomość ludzkich słabości i własnych ograniczeń. Humaniści
potrafią sformułować najważniejsze, niewyjaśnione pytania dotyczące ludzkiego życia i podjąć
próbę znalezienia racjonalnych odpowiedzi.
Postulaty humanistycznego podejścia do życia
Humanistyczne wychowanie i kształcenie bazuje na wymienionych wyżej zasadach
samostanowienia, odpowiedzialności za własne postępowanie oraz na określonych
wyobrażeniach o ludziach i świecie. Zasady te, to humanistyczne postulaty. Są one także
podstawą pracy pedagogicznej z uczniami. Postulaty te, to:
Przynależność do natury
Człowiek jest częścią natury. Rozwój kulturowy człowieka opiera się na jego ewolucji jako istoty
żywej. Kształcenie humanistyczne wyznacza stosowne miejsce pojmowaniu i refleksji
cielesności, wspiera poznanie za pomocą wszystkich zmysłów i żąda zmierzenia się z własnymi
ograniczeniami i śmiertelnością; uczy podbudowywania własnych wypowiedzi empirycznymi
dowodami; wspiera poznawanie środowiska naturalnego.
4 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
Poczucie wspólnoty
Ludzie rozwijają swoją osobowość, jako część wspólnoty. Do człowieczeństwa należy otwartość
i poświęcanie uwagi temu, co wspólne z innymi ludźmi. Kształcenie humanistyczne ułatwia
ludziom się otwierać, wczuwać i uczestniczyć; należy do tego gotowość brania
odpowiedzialności za współżycie z innymi; kwestie moralne i socjalne odgrywają ważną rolę;
podkreśla, że żyjemy w świecie, którego wiele języków, kultur i tradycji kształtuje naszą
tożsamość.
Równość
W odmienności dostrzegę także coś własnego, ale tylko wtedy, kiedy bez obaw i uprzedzenia
uznam godność każdego innego człowieka. Kształcenie humanistyczne stwarza wiele okazji do
przyjmowania równości i różnorodności za perspektywę współżycia z innymi ludźmi. Dlatego
ważnymi tematami lekcji jest rozwiązywanie konfliktów, prawa człowieka, a szczególnie dzieci,
pozbywanie się uprzedzeń i zapobieganie dyskryminacji. Humaniści wzywają do patrzenia poza
granice własnej społeczności i kultury, aby zrozumieć jak wiele łączy nas z innymi ludźmi.
Wolność
Wolność trzeba niekiedy odkryć i wywalczyć. Kształcenie humanistyczne pokazuje możliwości,
ale i ryzyka samodzielnego podejmowania decyzji. Uczeń jest traktowany jako podmiot jego
własnego rozwoju; jest stopniowo wspierany w kształtowaniu własnej osobowości i uczeniu się
samodzielności; niedopuszczalna jest jakakolwiek indoktrynacja. Uczniowie powinni mieć
5 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
możliwość zajęcia się tematem lekcji bez wcześniejszych uprzedzeń. Uczeń powinien
zrozumieć, że nie ma wolności bez odpowiedzialności.
Rozsądek
Rozsadek pozwala na odróżnienie prawdziwych i nieprawdziwych sądów, moralnego i
amoralnego postępowania, zrozumienia i złudzenia. Pozwala na autorefleksję i refleksję, że
rozsądne postępowanie jest jednak uwarunkowane określonym interesem. Rozsądek ułatwia
ludziom analizowanie myśli, działania i sytuacji oraz sceptyczne podchodzenie do prawd
objawionych. Rozsądny człowiek wie, że życie składa się także z błędów i kryzysów.
Otwartość na świat
W przeciwieństwie do wielu religii, humaniści nie przyjmują istnienia sił nadprzyrodzonych i
stwórcy wszystkiego. Etyka i moralność są definiowane wyłącznie przez ludzi na podstawie ich
osobistych i społecznych doświadczeń. Otwartość na świat zawiera także wiarę we własne siły i
zdolność do samodzielnego i wspólnego z innymi ludźmi rozsądnego kształtowania swojego
życia.
Proces dydaktyczny
6 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
Pojecie to obejmuje wszystkie akcje i decyzje, obejmujące przygotowanie, przeprowadzenie i
późniejsze kontynuowanie tematu lekcji. Proces dydaktyczny jest ściśle związany z procesem
wychowawczym. Szczególnie w kształceniu humanistycznym postawa nauczyciela, sposób
komunikowania się i relacja nauczyciela z uczniami jest niezwykle ważna. W procesie
dydaktycznym rozróżnia się następujące elementy.
Rozwijanie kompetencji
– Osobowych. Kształtowanie osobowości, refleksja nad możliwościami samodzielnego
troszczenia się o siebie i własny rozwój.
– Socjalnych. Zdolność realizacji postulatu ‘wzajemne relacje’ w aspekcie solidarności,
zdolności prowadzenia dialogu, akceptacji odmienności.
– Rzeczowych. Pozyskanie umiejętności rozpracowywania tematów humanistycznych, ich
interpretacji pod względem moralnym i sensu życia oraz ich oceny etycznej.
– Metodologicznych. Stopniowe opanowanie metod zrozumienia tematu przez siebie i innych,
jego prezentacji, komunikacji wzajemnej, rozwiązywania konfliktów, wypracowywania i
uzasadniania decyzji i krytycznej refleksji.
- Działania. Zdobycie czterech ww. kompetencji pozwoli na opanowanie przez uczniów
umiejętności działania i angażowania się w obronę godności człowieka (np. rozwiązywania
konfliktów).
7 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
Temat lekcji i metoda jego wyboru
Lekcje Lebenskunde mają punkty styczności z innymi przedmiotami szkolnymi i grupowymi
zajęciami pozalekcyjnymi. Formułowanie i planowanie tematów zajęć jest szczególnie ważne.
Temat może wybrać zarówno nauczyciel jak i grupa uczniowska; to jest trudny i ambitny cel.
Wybranie tematu spośród całej listy propozycji poszczególnych uczniów wymaga opanowania
metod komunikacji wzajemnej i umiejętności osiągania konsensusu. Uczniowie mogą wybrać
temat, do którego nauczyciel nie jest przygotowany. Wtedy pełni on bardziej rolę moderatora i
ukierunkowuje temat pod kątem wartości humanistycznych.
Nauczyciele sięgają do tematów z ramowego planu lekcji, do tematów leżących im szczególnie
na sercu, do bieżącej tematyki politycznej, kulturalnej i społecznej oraz odnoszących się do
ważnych wydarzeń w szkole.
Nauczyciel tak tworzy roczny plan lekcji, aby w ciągu roku szkolnego poruszyć tematy z
wszystkich trzech głównych obszarów. Należy nieustannie powracać do fundamentalnych idei i
postulatów humanistycznych i w miarę przechodzenia uczniów do wyższych klas przedstawiać
je w pogłębionej formie, odpowiedniej dla wyższego wieku uczniów. Te najważniejsze tematy,
to prawa człowieka, metody i cele sceptycznego myślenia, naukowa ocena religii, okultyzmu i
ezoteryki.
Zaproponowane tutaj tematy lekcji Lebenskunde sformułowano na podstawie wieloletniej
praktyki i podzielono na trzy bloki tematyczne.
Blok tematyczny I – indywidualność, poczucie wspólnoty, solidarność
8 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
Człowiek rozwija z wiekiem swoją indywidualność. Z rosnącą świadomością swojej cielesności i
osobowości kształtuje wyobrażenia o własnym, indywidualnym życiu. Samorealizacja przebiega
w naturalnych i społecznych uwarunkowaniach, zależnościach i naciskach. Przez odkrycie
przestrzeni dla własnego rozwoju i możliwości alternatywnego decydowania, człowiek rozwija
swoje myślenie, odczuwanie i działanie jako istota rozsądna i niepowtarzalna. Ta wolność jest
także rezultatem wyzwolenia się ze stereotypów, wzorcowych ról i wewnętrznych przymusów.
Poczucie wspólnoty jest częścią ludzkiego życia. Zawiera w sobie zarówno życzenie
przynależności, jak też zdolność nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi na zasadzie
wzajemnego respektu. W stosunkach z innymi, człowiek poznaje siebie jako osobę o własnej
odrębnej biografii. Świadome poczucie wspólnoty w celu wspólnej poprawy warunków życia
uczy solidarności.
Blok tematyczny II – odpowiedzialność za środowisko naturalne i społeczeństwo
Człowiek jest istotą skazaną na określone warunki społeczne i przyrodnicze. Aby żyć z sensem
także w przyszłości, człowiek musi być gotów do współżycia opartego nie na wykluczeniu i
zagrożeniu innych ludzi, lecz na otwartości i respektowaniu ich interesów. Sensowne życie
oznacza także gotowość rozsądnego i ostrożnego obchodzenia się ze środowiskiem
naturalnym.
Do odpowiedzialności należy także angażowanie się w niezbędne zmiany. Takie działanie
wymaga osobistego i zbiorowego zaangażowania, doceniania ludzkiej różnorodności i troski o
środowisko naturalne.
Blok tematyczny III – objaśnianie świata i humanizm
9 / 10
Ramowy plan lekcji Lebenskunde (nauki o życiu)
Piątek, 20 Sierpień 2010 21:03
Ludzie formułują założenia, definicje i pytania, dlaczego ich życie i świat są takie, jakie są.
Posługują się obrazami, historiami i racjonalnymi argumentami w poszukiwaniu odpowiedzi.
Ludzie potrzebują także umiejętności rozpoznawania zmian, alternatywnych działań i
artykułowania idei. Postęp i szczęście nie kierują się zasadami ewolucji, lecz są zależne
wyłącznie od ludzkiego działania.
Światopogląd humanistyczny może być zarówno orientacją życiową poszczególnych ludzi, jak
też wkładem w rozwój demokratycznego społeczeństwa. Jest on efektem historycznego
rozwoju, wiedzy naukowej, doświadczeń ruchów społecznych i kulturowych uwarunkowań.
Mityczne, spirytystyczne i religijne objaśnianie świata opiera się na istnieniu sił
nadprzyrodzonych, których nie można udowodnić, ale można w nie wierzyć. Zajmowanie się
tymi zjawiskami jest przydatne w rozwijaniu własnego obrazu świata, zdolności tolerancji, oraz
poznawaniu różnic i podobieństw światowego humanizmu.
Na podstawie „Rahmenplan für den Unterricht Humanistischer Lebenskunde“, wydanego przez
Humanistischer Verband Deutschland, Landesverband Berlin, 2009, przetłumaczył i opracował Andrzej Wendrychowicz
Czytaj dalej :Propozycje tematów lekcji w podziale na bloki tematyczne
10 / 10