Dane ogólne
Transkrypt
Dane ogólne
Zamierzone uwolnienie GMO Tytuł Zamierzone uwolnienie GMO Opis Wniosek o wydanie decyzji w sprawie zamierzonego uwolnienia GMO Dane ogólne INFORMACJE OGÓLNE O WNIOSKU Numer wniosku 02-02/2005 Status zgłoszenia Wydano decyzję Data zgłoszenia 2005-01-27 Znak decyzji ..................................... Data wydania decyzji 2005-08-04 Data decyzji 2007-12-31 Numer decyzji ..................................... Numer uchwały ..................................... Tytuł zamierzonego uwolnienia Przeprowadzanie prób polowych z odmianami kukurydzy NK603 w celu ich rejestracji na liście odmian roślin uprawnych Title ................................................................................................................................................................................ Cel zamierzonego uwolnienia rzeprowadzenie eksperymentów polowych z odmianami kukurydzy NK603, odpornej na glifosat, w celu zarejestrowania nowych odmian kukurydzy, ulepszonych pod tym kątem w krajowym rejestrze odmian roślin rolniczych i warzywnych, których materiał siewny może być wytwarzany i znajdować się w obrocie w Polsce. Abstract ................................................................................................................................................................................ Strona 1 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Użytkownik 1.INFORMACJE O UŻYTKWONIKU GMO I OSOBACH ODPOWIEDZIALNYCH ZA PRZYGOTOWANIE I PRZEPROWADZENIE ZAMIERZONEGO UWOLNIENIA 1.1. Nazwa i siedziba lub nazwisko i adres użytkownika GMO Dane osoby prawnej Nazwa użytkownika Pioneer Hi-Bred Services GmbH Przedstawicielstwo w Polsce Kod pocztowy 62-080 Miejscowość Swadzim Ulica ul. Poznańska Numer budynku 16 Numer lokalu ..................................... Adres e-mail [email protected] Telefon (61) 8162068 Faks (61) 8162068 Dane osoby fizycznej Imię ..................................... Nazwisko ..................................... Kod pocztowy ..................................... Miejscowość ..................................... Ulica ..................................... Numer budynku ..................................... Numer lokalu ..................................... Adres e-mail ..................................... Telefon ..................................... Faks ..................................... 1.2. Imię i nazwisko oraz informacja o kwalifikacjach fachowych osoby (osób) odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Dane osoby odpowiedzialnej Tytuł naukowy Imię pracownika Tomasz Nazwisko pracownika Sulewski Telefon 8162068, Faks 8162068, Strona 2 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Adres e-mail [email protected] Kwalifikacje zawodowe pracownika Dyrektor Przedstawicielstwa Tytuł naukowy Imię pracownika Zdzisław Nazwisko pracownika Stępień Telefon 071/3126280 Faks 071/3125383 Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe pracownika personel stacji doświadczalnych Centralnego Ośrodka badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej Tytuł naukowy Imię pracownika Norbert Nazwisko pracownika Styrc Telefon 032/2334187 Faks 032/2334187 Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe pracownika personel stacji doświadczalnych Centralnego Ośrodka badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej Tytuł naukowy Imię pracownika Wiesław Nazwisko pracownika Makowski Telefon 061/2834591 Faks 061/2834591 Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe pracownika personel stacji doświadczalnych Centralnego Ośrodka badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej Tytuł naukowy Imię pracownika Strona 3 z 33 Maria Zamierzone uwolnienie GMO Nazwisko pracownika Kozioł Telefon 017/5813194 Faks 017/5813194 Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe pracownika personel stacji doświadczalnych Centralnego Ośrodka badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej Tytuł naukowy Imię pracownika Julia Nazwisko pracownika Tokarczyk Telefon 012/2858881 Faks 012/2858781 Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe pracownika personel stacji doświadczalnych Centralnego Ośrodka badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej Strona 4 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Uwolnienie 2. INFORMACJE O ZAMIERZONYM UWOLNIENIU GMO DO ŚRODOWISKA a) Tytuł zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Przeprowadzanie prób polowych z odmianami kukurydzy NK603 w celu ich rejestracji na liście odmian roślin uprawnych Title ................................................................................................................................................................................ b) Cel zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska i krótkie streszczenie rzeprowadzenie eksperymentów polowych z odmianami kukurydzy NK603, odpornej na glifosat, w celu zarejestrowania nowych odmian kukurydzy, ulepszonych pod tym kątem w krajowym rejestrze odmian roślin rolniczych i warzywnych, których materiał siewny może być wytwarzany i znajdować się w obrocie w Polsce. Abstract ................................................................................................................................................................................ Strona 5 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Biorca 3. INFORMACJE O GMO a) Charakterystyka biorcy; organizmu rodzicielskiego (o ile występuje) 3.1. Nazwa taksonomiczna Zea mays L. Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: ..................................... 3.2. Taksonomia a) Królestwo: jądrowe (Eucariota) b) Podkrólestwo: rośliny (Phytobionta) c) Dział : ogranowce (Cormophyta) d) Typ (d. gromada): okrytozalążkowe (Magnoliophyta = Angiospermae) e) Klasa: jednoliścienne (Liliopsida = Monocotyledones) f) Rząd: wiechlinowce (trawowce) (Poales) g) Rodzina: trawy (Poaceae [Graminea]) f) Rodzaj: kukurydza (Zea) g) Gatunek: kukurydza zwyczajna (Zea mays L.) 3.3. Inne nazwy (w szczególności: nazwa zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) Kukurydza. 3.4. Cechy fenotypowe i genetyczne Zmodyfikowana kukurydza, będąca przedmiotem wniosku nie różni się fenotypowo i genetycznie od innych typowych odmian kukurydzy uprawianych powszechnie w Polsce i Europie. Jedyną istotną cechą wyróżniającą odmiany kukurydzy NK 603 jest obecność dodatkowego genu CP4, wprowadzonego dzięki metodom inżynierii genetycznej. Kukurydza NK 603 nie zawiera też genu(ów) markerowego , ponieważ gen CP4 spełnia taką rolę w procesie selekcji linii po transformacji. 3.5. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi Pomiędzy dawcą genu (bakterią Agrobacterium tumefaciens sp. CP4) a biorcą (rośliną kukurydzy) nie występuje żadne pokrewieństwo. 3.6. Opis technik identyfikacji i detekcji Kukurydza jest uprawnym gatunkiem z rodziny Gramineae i jest dobrze opisana taksonomicznie, co umożliwia detekcję poprzez zastosowanie kontrolę wzrokową. Identyfikacja roślin poddanych transformacji może zostać dokonana poprzez sprawdzenie ich odporności na glifosat przez nalistny oprysk herbicydem. Rośliny kukurydzy zmodyfikowane genetycznie przeżyją zastosowanie herbicydu. Wprowadzony gen może być rozpoznany przez zastosowanie analiz PCR (ang. Polymerase Chain Reaction) lub Southern blot. 3.7. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Opisane w pkt. 3.6 techniki detekcji są powtarzalne, specyficzne i wystarczająco dokładne do identyfikacji kukurydzy NK 603. 3.8. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, ofiarach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach Kukurydza jest trzecim po ryży i pszenicy, najpopularniejszym na świecie zbożem. Kukurydza nie jest autochtoniczną rośliną występującą w Polsce i Europie, wywodzi się z Ameryki Centralnej. Nie może rozwijać się w temperaturze poniżej 9-10°C a warunki optymalne do jej rozwoju to temperatura 30-33°C i wysokie opady atmosferyczne. W klimacie kontynentalnym (Kanada, Rosja), kukurydza jest uprawiana do 60 równoleżnika. Kukurydza może być uprawiana w większości państw europejskich. Jest ona podatna na liczne choroby grzybowe (antraknozę, helmintosporiozę, fuzarium, głownie kukurydzy i inne) oraz na szkodniki (np. drobnica burakowa, krocionóg krwawoplamy, komarnica błotniarka, rolnice, omacnica prosowianka, zachodnia stonka kukurydziana, północna stonka kukurydziana,, mszyce i in. W trakcie wegetacji kukurydza rośnie w dużej konkurencji ze strony chwastów. Strona 6 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO 3.9. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów. Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Transfer horyzontalny. Nie ma opublikowanych danych dotyczących istnienia jakichkolwiek naturalnych mechanizmów, innych poza krzyżowaniem płciowym pomiędzy roślinami kukurydzy, poprzez które geny mogłyby być przekazywane z kukurydzy do innych organizmów. Transfer międzygatunkowy lub międzyrodzajowy. W związku z tym, że w Europie nie występują gatunki spokrewnione z kukurydzą, nie zachodzi transfer międzygatunkowy lub międzyrodzajowy. Transfer wewnątrzgatunkowy. Jeżeli zdolny do życia pyłek z genetycznie zmodyfikowanej rośliny, zostanie przeniesiony przez wiatr na podatne znamię słupka w czasie 30-minutowego okresu życia pyłku, może wówczas nastąpić transfer materiału genetycznego. Ten transfer materiału genetycznego staje się coraz mniej prawdopodobny wraz ze wzrostem odległości względem kukurydzy transgenicznej. Wg badań kanadyjskich, w odległości 1 m od pylącej rośliny spada 74 % pyłku kukurydzy i wraz ze wzrostem odległości ten procent zwiększa się do 89 % na dystansie do 5 m oraz 98 % do 25 m (źródło: Genetically modified maize:pollen movement and coexistence, Brooks et. al. Nov, 2004 ). Kwestia ta staje się nieistotna, gdy odległość ta wynosi 200 metrów. Jest to dystans zatwierdzony w odniesieniu do produkcji nasiennej, zgodnie z międzynarodowymi normami dotyczącymi czystości odmianowej (normy certyfikacyjne OECD). Ponadto na możliwość zapylania mają wpływ takie czynniki jak: wilgotność i temperatura powietrza, termin siewu i kwitnienia kukurydzy zmodyfikowanej względem odmian zasianych w sąsiedztwie, różnice odmianowe, bariery mechaniczne, siła i kierunek wiatru. 3.10. Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające Stabilność genetyczna kukurydzy jest prawie wyłącznie kształtowana zabiegami hodowlanymi człowieka. System rejestracji odmian i certyfikacji materiału siewnego wymaga potwierdzenia stabilności cech (genetycznej) komercyjnych odmian kukurydzy. Kukurydza NK603 zawiera pojedyncze wprowadzenie przyłączonego DNA, które jest dziedziczone jako pojedynczy gen dominujący według reguł dziedziczenia mendlowskiego, jak opisano w Formularzach C/ES/00/01 i C/ES/03/01 Informacji Podsumowujących Zgłoszenia na stronie http://gmoinfo.jrc.it/. 3.11. Cechy patologiczne, ekologiczne i fizjologiczne a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska Kukurydza NK 603 nie wykazuje żadnych cech patologicznych odmiennych od powszechnie uprawianej kukurydzy. b) wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne Kukurydza nie występuje w Europie w naturalnych ekosystemach, ponieważ nie wytrzymałby by presji innych gatunków roślin, a także szkodników i chorób. W agrocenozach, w warunkach Polski, jej samoistna reprodukcja jest niemożliwa ze względu na niskie temperatury w okresie zimy, które pozbawiają nasiona kukurydzy zdolności kiełkowania oraz sposoby uprawy gleby związane ze zmianowaniem. W Polsce, prawdopodobieństwo przeżycia rośliny kukurydzy z roku na rok, jest bliskie zeru, zatem nie ma mowy o wymianie pokoleń. Cykl reprodukcyjny odbywa się pod ścisłą kontrolą hodowców ze względu na konieczność tworzenia mieszańców pierwszego pokolenia F1 kukurydzy, która tylko w takiej formie jest sprzedawana rolnikom. c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie Kukurydza nie występuje w Europie w naturalnych ekosystemach, ponieważ nie wytrzymałby by presji innych gatunków roślin, a także szkodników i chorób. W agrocenozach, w warunkach Polski, jej samoistna reprodukcja jest niemożliwa ze względu na niskie temperatury w okresie zimy, które pozbawiają nasiona kukurydzy zdolności kiełkowania oraz sposoby uprawy gleby związane ze zmianowaniem. W Polsce, prawdopodobieństwo przeżycia rośliny kukurydzy z roku na rok, jest bliskie zeru, zatem nie ma mowy Strona 7 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO o wymianie pokoleń. Cykl reprodukcyjny odbywa się pod ścisłą kontrolą hodowców ze względu na konieczność tworzenia mieszańców pierwszego pokolenia F1 kukurydzy, która tylko w takiej formie jest sprzedawana rolnikom. d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym działaniem GMO. Możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów Kwestie patogenności, w tym: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, nie dotyczą kukurydzy NK 603, podobnie jak wpływ na organizmy nie objęte celowym działaniem GMO. Nie istnieją badania potwierdzające możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów) w wyniku wykonanej modyfikacji. Zdolność do kolonizacji innych organizmów kukurydzy NK 603 jest taka sama jak każdej innej kukurydzy, czyli żadna. e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce Kukurydza NK 603 nie zawiera sztucznie wprowadzonych genów odporności na antybiotyki. f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne Jeżeli za „proces środowiskowy” uznać zwalczanie chwastów na polu kukurydzy, to wyłącznie pośrednio, kukurydza NK 603, ma wpływ na ich skuteczną eliminację przy pomocy herbicydów, na które została uodporniona. Jest to korzystna zmiana w stosunku do tradycyjnie stosowanych programów herbicydowych, ze względu na możliwość zastąpienia herbicydów o negatywnym profilu środowiskowym (np. atrazyna), na herbicydy lepsze pod tym względem. Ponadto w większości sytuacji agronomicznych będzie to prowadzić do redukcji wypryskiwanych dawek substancji aktywnych na ha. Przemiany metaboliczne i rozkład materii w przypadku kukurydzy NK 603, są identyczne jak tradycyjnej kukurydzy. 3.12. Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Ogólna chcrakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Do kukurydzy NK 603 nie wprowadzano wcześniej wektorów (zob.: pkt. 3 c, strona 15). a) sekwencja ................................................................................................................................................................................ b) częstotliwość użytkowania ................................................................................................................................................................................ c) specyficzność ................................................................................................................................................................................ d) obecność genów nadających oporność ................................................................................................................................................................................ 3.13. Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Kukurydzy NK 603 będącej przedmiotem wniosku wcześniej nie modyfikowano. Strona 8 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Dawca 3. INFORMACJE O GMO b) Charakterystyka dawcy 3.14. Nazwa taksonomiczna Agrobacterium sp. Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: ..................................... 3.15. Taksonomia Klasa: Eubacteriae Rząd: Eubacteriales (bakterie właściwe) Rodzina: Rhizobiaceae Rodzaj: Agrobacterium Gatunek: Agrobacterium sp. 3.16. Inne nazwy (w szczególności: nazw zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) Szczep: CP4. 3.17. Cechy fenotypowe i genetyczne Informacji dotyczących tego punktu nie zawarto w innych, analogicznych wnioskach składanych w innych krajach Unii Europejskiej, jako bez znaczenia dla oceny bezpieczeństwa wnioskowanych badań polowych. 3.18. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi Pomiędzy dawcą genu (bakterią Agrobacterium tumefaciens sp. CP4) a biorcą (rośliną kukurydzy) nie występuje żadne pokrewieństwo 3.19. Opis technik identyfikacji i detekcji Identyfikacji i detekcji dawcy służyć mogą tradycyjne metody powszechnie stosowane w przypadku bakterii: obserwacje mikroskopowe i hodowla na pożywkach agarowych. 3.20. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Opisane w pkt. 3.19 techniki są w pełni specyficzne, dokładne i powtarzalne. 3.21. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach Nie dotyczy 3.22. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Związek pomiędzy kukurydzą NK 603, a „dawcą” czyli Agrobacterium, kończy się na etapie opracowania kaset genowych, z genem CP4 EPSPS z bakterii. Genom dawcy nie został zmieniony, a już na pewno dawca nie ma dalszego związku ze zmodyfikowaną kukurydzą, ponieważ nie został nawet użyty do jej transformacji. Dalsze rozpatrywanie charakterystyki dawcy nie ma wpływu na określenie bezpieczeństwa badań, czy też oceny ryzyka dla środowiska kukurydzy NK 603. Agrobacterium sp. to powszechnie występująca w glebie bakteria, która posiada naturalną zdolność przekazywania swojego materiały genetycznego do genomu dawcy. Jest ona standardowo używana do transformacji. Raczej nieprawdopodobne jest krzyżowanie dawcy z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi 3.23. Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające patrz pkt. b, 3.22 3.24. Cechy epidemiologiczne (patologiczne i fizjologiczne oraz ekologiczne) Strona 9 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska patrz pkt. b, 3.22 b) Wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne patrz pkt. b, 3.22 c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie patrz pkt. b, 3.22 d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO; możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów patrz pkt. b, 3.22 e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce patrz pkt. b, 3.22 f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne patrz pkt. b, 3.22 3.25. Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Charaktetystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Do bakterii z gatunku Agrobacterium - dawcy genu, który posłużył do zmodyfikowania genomu kukurydzy NK 603, to nie wprowadzano żadnych wektorów. Bakterie gatunku Agrobacterium tumefaciens są same wykorzystywane jako wektory różnych genów w procesie transformacji. W tym celu, wcześniej wprowadza się do ich genomu pożądaną informację genetyczną. Nie dotyczy to jednak omawianego przypadku. a) sekwencja ................................................................................................................................................................................ b) częstość mobilizacji ................................................................................................................................................................................ c) specyficzność ................................................................................................................................................................................ d) obecność genów nadających oporność ................................................................................................................................................................................ 3.26. Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Dawcę, czyli bakterie Agrobacterium poddaje się różnym modyfikacjom genetycznym, kiedy spełniają rolę wektora informacji genetycznej do genomu roślin wyższych. Nie dotyczy to analizowanego przypadku Strona 10 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Wektor 3. INFORMACJE O GMO c) Charakterystyka wektora 3.27. Właściwości i źródło wektora Do transformacji kukurydzy NK 603 nie zastosowano żadnego wektora. Fragment liniowego DNA oznaczony jako PV-ZMGT32L został wykorzystany do transformacji kukurydzy NK603 poprzez akcelerację cząsteczkową. Punkty 3.27 do 3.30 nie dotyczą wnioskowanego przypadku. 3.28. Sekwencja transpozonów, wektorów i innych niekodujących odcinków genetycznych, użytych do konstrukcji GMO i zrobienia wektorów wprowadzających oraz pozwalających na ich funkcjonowanie w GMO ................................................................................................................................................................................ 3.29. Częstość mobilizacji wbudowanego wektora lub zdolność przenoszenia i metody określenia tych procesów ................................................................................................................................................................................ 3.30. Informacje o tym, w jakim stopniu wektor jest ograniczony do DNA wymaganego do spełnienia planowanych funkcji ................................................................................................................................................................................ Strona 11 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO GMO 3. INFORMACJE O GMO d) Charakterystyka GMO 3.31. Informacje związane z modyfikacjami genetycznymi a) metody modyfikacji Kukurydza NK603 została zmodyfikowana poprzez wbudowanie fragmentu restrykcyjnego plazmidu DNA, oznaczonego jako PV-ZMGT32L, do genomu kukurydzy, przy zastosowaniu metody akceleracji cząsteczkowej. Więcej informacji umieszczono w Formularzach Informacji Podsumowujących Zgłoszenia (ang. Summary Notification Information Formats) C/ES/00/01 i C/ES/03/01 na stronie http://gmoinfo.jrc.it/. b) metody konstrukcji i wprowadzenia insertu bądź insertów do biorcy lub usunięcia sekwencji Fragment liniowego DNA oznaczony jako PV-ZMGT32L został wykorzystany do transformacji kukurydzy NK603 poprzez akcelerację cząsteczkową. Jak opisano w Formatach C/ES/00/01 i C/ES/03/01 Informacji Podsumowujących Zgłoszenia na stronie http://gmoinfo.jrc.it/, roślinny wektor służący do uzyskania ekspresji w roślinie, PV-ZMGT32, zawiera dwie przylegające do siebie kasety ekspresji genów roślinnych, z których każdy zawiera pojedynczą kopię genu cp4 epsps, nadającą odporność na herbicyd glifosat. Wektor zawiera także selekcyjny marker genowy nptII umożliwiający selekcję bakterii zawierających plazmid oraz źródło replikacji (ori) niezbędne do replikowania plazmidu w Escherichia coli. Fragment restrykcyjny wektora plazmidowego PV-ZMGT32L, który został wykorzystywany do transformacji kukurydzy NK603 zawiera jedynie kasety ekspresji genów roślinnych CP4 EPSPS a nie zawiera selekcyjnego markera genowego nptII bądź źródła replikacji wektora plazmidowego PV-ZMGT32L. Kukurydza NK603 Roundup Ready była otrzymana poprzez zastosowanie systemu transformacji cząsteczkowego przyspieszenia i żelowej izolacji fragmentu MluI, PV-ZMGT32L (figura 1), zawierającego gen syntazy 5-enolopyruwylshikimate-3fosforanowej (EPSPS) ze szczepu Agrobacterium sp. CP4 (CP4 EPSPS). Gen cp4 epsps koduje produkcję w nadmiarze enzymu EPSPS, co nadaje odporność roślinie na glifosat. Dalsze informacje dotyczące elementów DNA fragmentu PV-ZMGT32L przedstawione są na mapie linearnej PV-ZMGT32L (Załącznik 5, Figura 1), przy czym jest to informacja poufna i podlega ochronie z tytułu praw własności intelektualnej. c) opis insertu i/ lub konstrukcji wektora Elementy genowe obecne we fragmencie restrykcyjnym, oznaczonym PV-ZMGT32L, wykorzystywane do transformacji kukurydzy NK603, dane podaje w kolejnosci:Element genowy,Rozmiar w kb, Pochodzenie, Charakterystyka / Funkcja. Pierwsza kaseta genowa cp4 epsps: Intron P-ract1/ract1 , 1.4, Oryza sativa, region 5’ genu 1 aktyny ryżowej zawierający promotor, obszar startowy transkrypcji i pierwszy intron. ctp 2, 0.2, Arabidopsis thaliana, sekwencja DNA dla chloroplastowego peptydu tranzytowego, wyizolowanego z Arabidopsis thaliana EPSPS, obecnego w celu skierowania białka CP4 EPSPS do chloroplastu, obszaru gdzie ma miejsce synteza aromatycznych aminokwasów cp4 epsps, 1.4, Agrobacterium sp. szczep CP, Sekwencja DNA dla CP4 EPSPS, wyizolowana z Agrobacterium sp. szczep CP4, która nadaje tolerancję na glifosat NOS 3’, 0.3, Agrobacterium tumefaciens, Region 3’ syntazy nopaliny, który nie uległ translacji, pochodzący z Agrobacterium tumefaciens T-DNA, który kończy transkrypcję i ukierunkowuje poliadenylację mRNA Druga kaseta genowa cp4 epsps : e35S, 0.6, Wirus mozaiki kalafiora, Promotor wirusa mozaiki kalafiora (CaMV) ze zduplikowanym regionem wzmocnienia Zmhsp 70, 0.8, Zea mays L., Intron z genu kukurydzy hsp70 (białko szoku termicznego) obecne w celu stabilizacji poziomu transkrypcji genowej , ctp 2, 0.2, Arabidopsis thaliana, Sekwencja DNA dla chloroplastowego peptydu tranzytowego, wyizolowana z Arabidopsis thaliana EPSPS, obecna w celu skierowania białka CP4 EPSPS do chloroplastu, obszaru, gdzie ma miejsce synteza aromatycznych aminokwasów cp4 epsps l214p1, 1.4, Agrobacterium sp. szczep CP4, Sekwencja DNA dla CP4 EPSPS, wyizolowanego z Agrobacterium sp. szczep CP4, który nadaje tolerancję na glifosat. NOS 3’, 0.3, Agrobacterium tumefaciens, Region 3’ syntetazy nopaliny, który nie uległ Strona 12 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO translacji, pochodzący z Agrobacterium tumefaciens T-DNA, który kończy transkrypcję i ukierunkowuje poliadenylację mRNA. d) metody użyte do selekcji Otrzymane po transformacji, embriony były przenoszone do pożywki inicjującej rozwój kalusa zawierającej glifosat, będący czynnikiem selekcyjnym. Rozwijające się z embrionów rośliny, które nie uległy skutecznej transformacji zamierały na pożywce selekcyjnej. Embrionom, które przeżyły i wytworzyły zdrową, odporną na glifosat tkankę kalusową, nadawano unikatowy kod identyfikacyjny charakteryzujący domniemane odmiany transgeniczne i przenoszono je na świeżą pożywkę. Następnie rośliny kukurydzy były namnażane z tkanek otrzymanych z każdej unikatowej odmiany i przenoszone do szklarni. Próbki liści zostały pobrane w celu przeprowadzenia analizy PCR potwierdzającej obecność wprowadzonych genów oraz analizę ELISA w celu potwierdzenia obecności białka EPSPS. e) czystość insertu - obecność sekwencji o nieznanych funkcjach NK603 zawiera pojedynczy intron przyłączonego DNA, a szczegółowa analiza molekularna została wykonana przez Monsanto i potwierdziła brak sekwencji niepożądanych. Przeprowadzona ona została w celu opisania wprowadzonego do kukurydzy NK603 DNA, z wykorzystaniem analizy Southern blot, reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) oraz sekwencjonowania DNA. Informacje te zawarte są na stronie http:// gmoinfo.jrc.it/., zostały ocenione pozytywnie przez kompetentne autorytety regulacyjne Unii Europejskiej . Na mocy decyzji Komisji Europejskiej kukurydza NK 603 została dopuszczona do obrotu (z wyjątkiem uprawy) na terenie 25 krajów wspólnoty. f) sekwencja, lokalizacja i funkcja wprowadzonych/ usuniętych/ zmienionych fragmentów DNA, ze szczególnym odniesieniem do jakiejkolwiek znanej szkodliwej sekwencji Automatyczne sekwencjonery pozwalają z dużą precyzją potwierdzić umiejscowienie wprowadzonego fragmentu DNA w chromosomie, jak również jego czystość (na podstawie specyficznej sekwencji nukleotydów). Potwierdzona „czystość” insertu pozwala wnioskować o braku innej, nieprzewidzianej i ewentualnie szkodliwej sekwencji. W przypadku NK 603 potwierdzono czystość insertu. g) umiejscowienie insertu w komórce (chromosomy, mitochondria, chloroplasty, cytoplazma) i metody identyfikacji umiejscowienia insertu Insert jest wbudowany do genomu jądra komórkowego kukurydzy. Dzięki znajomości chromosomów kukurydzy, przy pomocy PCR i automatycznych sekwencjonerów można wykazać w którym chromosomie i w którym miejscu chromosomu został ulokowany insert. Ekspresja białka CP4 EPSPS powinna się pojawić w całej roślinie ze względu na to, że wykazano, że promotory aktyny ryżowej i CaMV e35S przeprowadzają konstytucyjną ekspresję kodowanego białka w genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, jak opisano w Formatach C/ES/00/01 i C/ES/03/01 Informacji Podsumowujących Zgłoszenia na stronie http://gmoinfo.jrc.it/. Ekspresja insertu została oceniona poprzez zastosowanie metody analitycznej ELISA (Immunosorbcyjna Próba Wiązania Enzymu). h) wielkość usuniętego fragmentu i jego funkcje Nie usuwano żadnego fragmentu genomu kukurydzy 3.32. Informacje o uzyskanym GMO Informacje o uzyskanym GMO ................................................................................................................................................................................ a) opis zmienionych cech genetycznych i fenotypowych GMO We wcześniejszych próbach polowych, rośliny transgeniczne wydawały się normalne pod każdym względem. Były one nie do odróżnienia od roślin kukurydzy, które nie były zmodyfikowane genetycznie, z Strona 13 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO wyjątkiem tego, że wykazywały odporność na herbicyd, cechę wynikającą z ich modyfikacji genetycznej. Sposób(y) i/lub tempo rozmnażania. Sposób rozmnażania roślin genetycznie zmodyfikowanych jest taki sam jak roślin niezmodyfikowanych genetycznie. Rośliny genetycznie zmodyfikowane zachowują się tak samo jak ich niezmodyfikowane odpowiedniki w odniesieniu do rozsiewania pyłku i wytwarzania nasion. Przeżywalność. Zdolność do przeżycia jest taka sama; genetycznie zmodyfikowana roślina pozostaje rośliną jednoroczną. Wprowadzony gen nie ma żadnego wpływu na zdolność rośliny do tworzenia kolonii. W warunkach centralnej europy, kukurydza nie jest zdolna do rozwoju poza obszarem uprawy i nawet w przypadku, gdyby doszło do rozsiania po żniwach nie byłaby w stanie przetrwać zimy; w związku z tym nie będzie roślin zdolnych do rozmnożenia w następnym roku b) struktura i liczba kopii każdego wektora lub dodanego kwasu nukleinowego w GMO NK603 zawiera pojedynczy intron przyłączonego DNA, a szczegółowa analiza molekularna została wykonana przez Monsanto i pozytywnie oceniona przez autorytety regulacyjne Unii Europejskiej. c) stabilność genetyczna i fenotypowa Kukurydza NK603 zawiera pojedyncze wprowadzenie przyłączonego DNA, które jest dziedziczone jako pojedynczy gen dominujący według reguł dziedziczenia mendlowskiego, jak opisano w Formularzach C/ ES/00/01 i C/ES/03/01 Informacji Podsumowujących Zgłoszenia na stronie http://gmoinfo.jrc.it/. Stabilność fenotypowa kukurydzy nie została zmieniona w najmniejszych stopniu w wyniku modyfikacji. Szczegółowe informacje dotyczące stabilności genetycznej i fenotypowej insertu genetycznie zmodyfikowanej rośliny są dostępne w zgłoszeniach C/ES/00/01 i C/ES/03/01 dostarczonych przez Monsanto do kompetentnych autorytetów Unii Europejskiej. d) charakterystyka i poziom ekspresji nowego materiału genetycznego; metody i czułość pomiaru; części organizmu, gdzie występuje ekspresja (np. korzeń) Kukurydza NK603 zawiera pojedyncze wprowadzenie przyłączonego DNA (genu CP4, kodującego powstawanie w nadmiarze białka EPSPS). Dzięki niemu kukurydza nabywa naturalnej odporności na glifosat, ponieważ szlak biosyntezy aromatycznych aminokwasów biorący udział w syntezie podstawowych aminokwasów nie zostaje zatrzymany, pomimo obecności glifosatu. Umożliwia to dalszy rozwój roślin genetycznie zmodyfikowanych. Ekspresja białka CP4 EPSPS powinna się pojawić w całej roślinie ze względu na to, że wykazano, że promotory aktyny ryżowej i CaMV e35S przeprowadzają kontytucyjną ekspresję kodowanego białka w całej genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, jak opisano w Formatach C/ ES/00/01 i C/ES/03/01 Informacji Podsumowujących Zgłoszenia na stronie http://gmoinfo.jrc.it/. Ekspresja insertu została oceniona poprzez zastosowanie metody analitycznej ELISA (Immunosorbcyjna Próba Wiązania Enzymu). e) funkcja nowego białka Funkcja wprowadzonego genu, kodującego produkcję enzymu EPSPS polega na zapewnieniu roślinie nadmiaru tego enzymu, w celu niezakłóconej produkcji aminokwasów, po wniknięciu do rośliny glifosatu. f) techniki identyfikacji i detekcji wprowadzonej sekwencji, wektorów i białka oraz metabolitów będących produktami wprowadzonego genu Techniki fenotypowe: Kukurydza jest uprawnym gatunkiem z rodziny Gramineae i jest dobrze opisana taksonomicznie, co umożliwia detekcję poprzez zastosowanie kontrolę wzrokową. Identyfikacja roślin poddanych transformacji może zostać dokonana poprzez sprawdzenie ich odporności na glifosat (nalistny oprysk herbicydem). Rośliny kukurydzy zmodyfikowane genetycznie przeżyją zastosowanie herbicydu. Techniki genotypowe (zademonstrowanie specyficznych sekwencji w genomie rośliny). Wprowadzony gen może być rozpoznany przez zastosowanie analiz PCR (ang. Polymerase Chain Reaction) lub Southern blot. g) czułość, wiarygodność (w rozumieniu ilościowym) i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Strona 14 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Wymienione techniki detekcji są wystarczająco czułe i wiarygodne, aby odróżnić roślinę kukurydzy zmodyfikowanej od niezmodyfikowanej i wykryć działanie wprowadzonego genu. h) zmiany współczynnika rozmnożenia, zdolności do rozsiewania i przeżywalności GMO w porównaniu do organizmu biorcy Sposób rozmnażania roślin genetycznie zmodyfikowanych jest taki sam jak roślin niezmodyfikowanych genetycznie. Rośliny genetycznie zmodyfikowane zachowują się tak samo jak ich niezmodyfikowane odpowiedniki w odniesieniu do rozsiewania pyłku i wytwarzania nasion. Zdolność do przeżycia jest taka sama; genetycznie zmodyfikowana roślina pozostaje rośliną jednoroczną. Wprowadzone geny nie mają żadnego wpływu na zdolność rośliny do tworzenia kolonii. W warunkach europejskich kukurydza nie jest zdolna do rozwoju poza obszarem uprawy. W przypadku, gdyby nawet doszło do rozsiania ziarna po żniwach, kukurydza nie byłaby w stanie przetrwać zimy. W związku z tym, nie będzie roślin zdolnych do rozmnożenia w następnym roku. 3.33. Opis wcześniejszych uwolnień GMO Dopuszczenie do obrotu na rynku Stanów Zjednoczonych kukurydzy NK603 zostało zatwierdzone we wrześniu 2000 przez amerykańskie agendy rządowe (regulacyjne: USDA, EPA, FDA) i stosownie do otrzymanych zgód, kukurydza NK603 jest w obrocie komercyjnym, pod zarejestrowanym znakiem towarowym Roundup Ready� . Dodatkowo, kukurydza NK603 uzyskała zgodę na import do Australii, Kolumbii, Korei, Japonii, Meksyku, Filipin, Rosji i Tajwanu oraz na uprawę w Argentynie, Bułgarii, Kanadzie, Japonii i w Południowej Afryce. Równocześnie, od dłuższego czasu trwa proces uzyskiwania zgody na uprawę odmian kukurydzy NK603 w Unii Europejskiej (zgłoszenia C/ES/00/01 i C/ES/03/01, odpowiednio, przedstawione przez Monsanto) oraz przeprowadza się liczne próby polowe w celu uzyskania rejestracji odmian i dopuszczenia ich do uprawy na terenie UE. Dopuszczenie do obrotu na rynku Unii Europejskiej importu kukurydzy NK603 i jej przetwarzanie zostało zatwierdzone 19 lipca 2004 r. przez Komisję Europejską (decyzja Komisji z 19 lipca 2004 r., Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej). W żadnym przypadku uprawy komercyjnej czy badań polowych nie zanotowano jakiegokolwiek negatywnego wpływu na środowisko, na zdrowie ludzi czy zwierząt. Kraje europejskie, w których firma Pioneer przeprowadzała w ostatnich 2 latach próby polowe wraz nr zgody na dopuszczenie do badań to: 2003 - Bułgaria - 100/24.02.2003; 2003 Hiszpania - B/ES/03/09; 2004 - Francja - B/FR/03.02.01; 2004 - Hiszpania - B/ES/04/07 i B/ES/04/12; 2004 - Bułgaria - 107/1.04.2004; 2004 - Rumunia - 2/7.01.2004. Wcześniejsze wprowadzenia do środowiska w celu przeprowadzenia badań polowych z mieszańcami kukurydzy NK 603 realizowanych przez firmę Monsanto to w kolejności nr zgody na dopuszczenie do badań - rok badań - kraj B/FR/99.04.06 - 1999 - Francja; B/IT/99-17 - 1999 - Włochy; 52.062/1999/1 - 1999 - Węgry; 54.570/2/2000 - 2000 - Węgry; 41.200/15/2000/2 - 2000 - Węgry; B/BE/00/WSP13 - 2000 - Belgia; B/FR/00.03.05 - 2000 - Francja; FB5-6786-01-115 - 2000 - Niemcy; B/ES/00/06 - 2000 - Hiszpania 41.200/2/2001/1 - 2001 - Węgry 41.200/8/2001 - 2001 - Węgry 41.200/11/2001 - 2001 - Węgry B/FR/01.01.01 - 2001 - Francja B/ES/01/05 2001 - Hiszpania 16.081/4/2002/3 - 2002 - Węgry 16.081/4/2002/5 - 2002 - Węgry 16.081/4/2002/6 - 2002 - Węgry 16.081/4/2002/8 - 2002 - Węgry 24.111/2/2003/4 - 2003 - Węgry 24.111/2/2003/5 - 2003 - Węgry 24.111/2/2003/6 - 2003 - Węgry 3.34. Ustalenia zdrowotne Ustalenia zdrowotne Pełne bezpieczeństwo kukurydzy NK 603 zostało potwierdzone przez ESFA (European Food Safety Authority – Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności) w opinii z 25 listopada 2003 roku. Wcześniej pozytywne opinie wyraziły autorytety regulacyjne w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach, które zaaprobowały użycie kukurydzy NK 603 w żywności. Nie stwierdzono żadnych różnic dla zdrowia ludzi i zwierząt, pomiędzy kukurydzą niezmodyfikowaną a kukurydzą NK 603. a) efekty toksyczne lub alergiczne GMO lub produktów ich metabolizmu Strona 15 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Żadna z regulacyjnych agend rządowych poddająca ocenie bezpieczeństwo zdrowotne kukurydzy NK 603 dla ludzi i zwierząt, nie stwierdziła występowania efektów toksycznych lub alergicznych. b) produkty stwarzające zagrożenie Żadna z regulacyjnych agend rządowych poddająca ocenie bezpieczeństwo zdrowotne kukurydzy NK 603 dla ludzi i zwierząt, nie stwierdziła występowania produktów stwarzających zagrożenie. c) porównanie GMO z dawcą, biorcą lub organizmem rodzicielskim (o ile występuje), w odniesieniu do patogenności Porównanie linii kukurydzy NK 603 z liniami wyjściowymi (użytymi do transformacji), nie wskazuje w najmniejszym stopniu na powstanie jakiejkolwiek patogenności będącej wynikiem transformacji. Kukurydza w ogóle nie jest patogenna. d) zdolność do kolonizacji Kukurydza nie wykazuje zdolności do kolonizacji. e) patogenność organizmu dla ludzi, którzy są immunokompetentni (o sprawnym układzie odpornościowym) Szerokie spektrum badań przeprowadzonych w najbardziej zaawansowanych technologicznie krajach, pozwoliło wykluczyć jakąkolwiek patogenność kukurydzy NK 603 dla ludzi, w tym dla immunokompetentnych jak i nieimmunokompetentnych. f) wywołane dolegliwości i mechanizm patogenności, włączając inwazyjność i złośliwość (zjadliwość) choroby Kukurydza NK 603 nie jest patogenna, inwazyjna, nie wywołuje chorób i jest w tych aspektach identyczna z każdą inną kukurydzą. Podobnie jak produkty z niej pochodzące. g) zaraźliwość (zakaźność) Kukurydza NK 603 nie jest ani zaraźliwa, ani zakaźna. h) dawka infekcyjna Nie istnieje dawka infekcyjna kukurydzy NK 603. i) zakres gospodarzy i możliwość ich zmiany Kukurydza NK 603 jest rośliną wyższą i nie posiada organizmu gospodarza. j) możliwość przeżycia poza organizmem gospodarza Zob. pkt. j/w k) obecność wektorów lub możliwość rozprzestrzeniania się Jedynym wektorem dla kukurydzy może być człowiek transportujący nasiona. l) stabilność biologiczna Stabilność biologiczna odmian kukurydzy NK 603 jest identyczna ze stabilnością ich linii wyjściowych. Stabilność biologiczna nie ulega zmianie pod wpływem transformacji genem CP4 EPSPS. m) formy oporne na antybiotyki Kukurydzy NK 603 nie posiada genów markerowych kodujących oporność na antybiotyki i z tego powodu nie może mieć żadnego wpływu na powstawanie takiej oporności u konsumentów lub zwierząt skarmianych paszą zawierającą taką kukurydzę. n) możliwość leczenia W świetle powyższych informacji, punkt n) nie ma zastosowania do przypadku kukurydzy NK 603. Strona 16 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Strona 17 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Warunki uwolenienia 4. Informacje dotyczące warunków zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska a) Informacje o zamierzonym uwolnieniu do środowiska 4.1. Opis proponowanych zamierzonych uwolnień do środowiska, zawierający zamierzone i przewidywane skutki Planowany program doświadczeń polowych ma za zadanie ocenę wartości gospodarczej jednej, a przyszłości większej ilości odmian kukurydzy linii NK 603 odpornych na herbicydy, zawierające jako substancję aktywną - glifosat. Celem doświadczeń jest zebranie danych fenotypowych i produkcyjnych potrzebnych do wpisania odmiany na Listę Odmian COBORU. Skutkiem tych działań powinno być udostępnienie nowoczesnej technologii ochrony kukurydzy przed chwastami dla polskich producentów rolnych. 4.2. Dane dotyczące zamierzonego uwolnienia do środowiska a) termin zamierzonego uwolnienia początek ..................................... koniec ..................................... czas uwolnienia Planuje się przeprowadzenie prób polowych w ciągu trzech kolejnych sezonów wegetacyjnych, od roku 2005 do roku 2007 włącznie, dla każdego roku okres wegetacyjny obejmuje początek kwietnia do końca listopada b) charakter zamierzonego uwolnienia (jednorazowe, wielokrotne, czasowe) Wnioskuje się o wielokrotne tj. 3 letnie dopuszczenie do badań rejestrowych 4.3. Przygotowanie miejsca i jego charakterystyka Pola doświadczalne będą przygotowane i zarządzane zgodnie z typowymi warunkami wymaganymi przy prowadzeniu badań odmianowych kukurydzy. Dla potrzeb badań, niektóre próbki mogą być zbierane ręcznie. Na końcu danego sezonu wegetacyjnego, cały pozostały materiał roślinny, który nie został zebrany w czasie żniw do analizy, będzie zniszczony poprzez wycięcie, rozdrobnienie i przeoranie resztek pożniwnych w glebie. 4.4. Metody używane do uwolnienia do środowiska Badania prowadzone będą w 5 lokalizacjach w Stacjach Doświadczalnych Oceny Odmian należących do COBORU w Słupi Wielkiej. Nasiona kukurydzy będą wysiewane w 4 rzędach, w rozstawie 75 cm, długość każdego rzędu będzie wynosiła w przybliżeniu 8 metrów, a wielkość poletka doświadczalnego ok. 24 m2. . Odległość między nasionami w każdym rzędzie będzie wynosiła około 16 cm. Ilość poletek wynika z planu testowania 1 odmiany transgenicznej, wobec 1 odmiany wyjściowej i 3 odmian wzorcowych, w 4 powtórzeniach, plus 2 poletka skrajne – w sumie 22 poletka na lokalizację. Wokół poletek wysiany zostanie pas ochronny 6 rzędów kukurydzy. Uprawy polowe będą prowadzone zgodnie ze standardowymi protokołami doświadczalnymi dla badań rejestrowych COBORU. Ze względu na tryb organizacji doświadczeń polowych przez COBORU, w 5 wytypowanych stacjach doświadczalnych, na dzień składania wniosku nie jest możliwe przygotowanie dokładnych protokołów doświadczeń i map poletek i obszarów przylegających. Zostaną one dostarczone do Ministerstwa Ochrony Środowiska nie później, niż na 2 tygodnie przed rozpoczęciem pierwszych siewów, w formie Załączników nr 2 i nr 4 do niniejszego wniosku. 4.5. Planowana ilość uwolnionego do środowiska GMO Strona 18 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Na każde poletko doświadczalne będzie przypadać ok.125 nasion odmiany transgenicznej, co daje ok. 500 roślin na 1 lokalizację, czyli ok. 2500 roślin dla wszystkich 5 SDOO. 4.6. Zmiany siedliska (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) W planowanych doświadczeniach przewiduje się typowe zabiegi agrotechniczne dla uprawy kukurydzy. Nie przewiduje się nawadniania. 4.7. Sposoby ochrony pracowników w czasie zamierzonego uwalniania GMO do środowiska Nie przewiduje się specjalnych warunków ochrony pracowników w czasie prowadzenia badań, innych niż wynikające z przepisów BHP. 4.8. Traktowanie terenu po zakończeniu uwolnienia do środowiska GMO (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) Obszar poletek doświadczalnych po zakończeniu badania (zbiorze kukurydzy) w danym roku, zostanie zaorany na głębokość ok. 35 cm, w celu zapewnienia humifikacji i mineralizacji resztek pożniwnych kukurydzy. Ze względu na potwierdzone bezpieczeństwo kukurydzy NK 603 dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, nie ma potrzeby inaktywacji terenu lub sprzętu po zakończeniu danego sezonu badań. 4.9. Przewidywane techniki eliminacji lub inaktywacji GMO po zakończeniu eksperymentu Na końcu sezonu badań polowych (wprowadzenia), cały pozostały materiał roślinny, który nie został zebrany do analizy, będzie zniszczony poprzez wycięcie, rozdrobnienie i dalsze przeoranie resztek pożniwnych w glebie. Dotyczy to również pasa ochronnego z kukurydzy konwencjonalnej, która zostanie potraktowana tak samo jak kukurydza transgeniczna. 4.10. Informacje i wyniki dotyczące wcześniejszego wprowadzenia do środowiska GMO, zwłaszcza w różnych skalach i różnych ekosystemach Od roku 2000 kukurydzę NK 603 uprawia się na obszarze kilku milionów ha w USA oraz na mniejszą skalę w Argentynie, Bułgarii, Kanadzie, Japonii i w Południowej Afryce. Uprawa NK 603 w wymienionych krajach pozwala na bardzo dobrą ocenę interakcji NK 603 z różnymi ekosystemami. Od dłuższego czasu trwa proces uzyskiwania zgody na uprawę odmian kukurydzy NK603 w Unii Europejskiej oraz przeprowadza się w tym celu liczne próby polowe. W żadnym przypadku uprawy komercyjnej czy badań polowych nie zanotowano jakiegokolwiek negatywnego wpływu na ekosystem. Strona 19 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Środowisko 5. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA, DO KTÓREGO MA NASTĄPIĆ ZAMIERZONE UWOLNIENIE GMO 5.1. Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna SDOO-Krościna Mała, Adres-55-110 Prusice, Gmina-Prusice, Osoba odpowiedzialna-Zdzisław Stępień, Tel/ fax-071/3126280 071/3125383 Województwo dolnośląskie Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna SDOO-Pawłowice, Adres-ul. Wiejska 25, 44-180 Toszek, Gmina-Toszek, Osoba odpowiedzialna-Norbert Styrc, Tel/fax-032/2334187 032/2334187 Województwo Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna SDOO-Śrem, Adres-Ul. Wiosny Ludów 27, 63-100 Śrem, Gmina-Śrem, Osoba odpowiedzialna-Wiesław Makowski, Tel/fax-061/2834591 061/2834591 Województwo Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna SDOO-Przecław, Adres-Ul. Podzamcze 2, 39-320 Przecław, Gmina-Przecław, Osoba odpowiedzialna-Maria Kozioł, Tel/fax-017/5813194 017/5813194 Województwo Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna SDOO-Węgrzce, Adres-32-086 Węgrzce, Gmina-Zielonki, Osoba odpowiedzialna-Julia Tokarczyk, Tel/ fax-012/2858881 012/2858781 Województwo 5.2. Wielkość terenu małopolskie Wielkość terenu na którym prowadzone będą badania polowe wyniesie ok. 600 m2. plus ok. 400 m2. pasa ochronnego, na 1 lokalizację. Poletka z transgeniczną kukurydzą zajmą ok. 96 m2. na lokalizację. 5.3. Fizyczne lub biologiczne pokrewieństwo uwalnianego organizmu z ludźmi lub innymi ważnymi organizmami (gatunki pokrewne dzikie i użytkowe) Kukurydza nie jest spokrewniona z ludźmi, ani zwierzętami. W Polsce nie ma gatunków z nią spokrewnionych, nie licząc odległego pokrewieństwa z całą rodziną traw – nie kompatybilnych seksualnie z kukurydzą. Strona 20 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO 5.4. Sąsiedztwo ważnych biotopów lub obszarów chronionych Pola doświadczalne stacji COBORU nie leżą w najbliższej odległości od znanych biotopów i obszarów chronionych, co i tak nie ma istotnego znaczenia zważywszy na udowodnione bezpieczeństwo kukurydzy dla środowiska. Okoliczne: fauna i flora nie charakteryzują się żadnymi specjalnymi cechami. 5.5. Odległość od najbliższego obszaru chronionego wody pitnej i obiektów wyróżniających się cennymi walorami przyrodniczymi Patrz pkt. 5.4. 5.6. Charakterystyka klimatyczna regionu Obszary prób polowych są umieszczone w tradycyjnych strefach uprawy kukurydzy. Kukurydza będzie celowo testowana w różnych rejonach kraju, aby potwierdzić właściwość rejonizacji danej odmiany i prześledzić jej rozwój i plonowanie w różnych warunkach klimatyczno-glebowych. 5.7. Charakterystyka geograficzna, geologiczna i gleboznawcza SDOO-Krościna Mała, Adres-55-110 Prusice, Kompleks glebowy-Żytni bardzo dobry, Klasa gleby-IVA SDOOPawłowice, Adres-ul. Wiejska 25, 44-180 Toszek, Kompleks glebowy-Pszenny dobry, Klasa gleby-IIIA SDOOŚrem, Adres-Ul. Wiosny Ludów 27, 63-100 Śrem, Kompleks glebowy-Żytni bardzo dobry, Klasa gleby-IVA SDOO-Przecław, Adres-Ul. Podzamcze 2, 39-320 Przecław, Kompleks glebowy-Pszenny dobry, Klasa glebyIIIA SDOO-Węgrzce, Adres-32-086 Węgrzce, Kompleks glebowy-Pszenny dobry. Klasa gleby-IIIA 5.8. Flora i fauna, włączając rośliny uprawne, żywy inwentarz i gatunki wędrowne Powierzchnie prób polowych są umieszczone w tradycyjnych strefach uprawy kukurydzy, gdzie występują również typowe warunki dla fauny i flory, żywego inwentarza i gatunków wędrownych. 5.9. Opis ekosystemów będących i niebędących celem wprowadzenia, na których może wystąpić efekt Nie przewiduje się żadnego „efektu” badań na ekosystem, gdzie będą one prowadzone, a tym bardziej na inne ekosystemy. 5.10. Porównanie naturalnego środowiska organizmu biorcy z proponowanym terenem uwolnienia do środowiska Naturalny teren występowania biorcy obejmuje agrocenozy na większości terenów rolniczych na świecie. Proponowany teren badań polowych jest typowy dla występowania biorcy. 5.11. Informacja o planowanych zmianach zagospodarowania terenu i planach rozwoju regionu, które mogą mieć wpływ na środowiskowe oddziaływanie zamierzonego uwolnienia „Zamierzone uwolnienie” nie ma żadnego wpływu na zmiany zagospodarowania terenu i plany rozwoju regionu. 5.12. Liczebność społeczności lokalnej w zależności od obszaru zamierzonego uwolnienia Liczebność społeczności lokalnej w promieniu 5 km kilometrów od pól doświadczalnych z kukurydzą NK 603, będzie liczyć od kilkuset do kilkunastu tysięcy osób. 5.13. Główne kierunki działalności gospodarczej społeczności lokalnej, korzystającej z naturalnych zasobów obszaru We wszystkich planowanych lokalizacjach głównym kierunkiem aktywności ekonomicznej lokalnej społeczności to rolnictwo lub w pobliżu miast również zajęcia pozarolnicze. Strona 21 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Oddziaływanie 6. Informacje o oddziaływaniach między GMO a środowiskiem a) Charakterystyka oddziaływań środowiska na przeżycie, rozmnażanie i rozpowszechnianie GMO 6.1. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie ................................................................................................................................................................................ 6.2. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie Kukurydza jest gatunkiem wiatropylnym, jednopiennym z odrębnymi dwoma kwiatostanami. Kwiatostany męskie są zebrane w postaci wiechy na szczycie łodygi i posiadają jedynie pręciki otoczone łuskami kłosowymi. One pojawiają się jako pierwsze. Kwiatostany żeńskie zebrane w jedną albo wiele kolb w pochwie liścia i są rozpoznawalne przez ich długie szyjki słupków nazywane kolbami wychodzących z łupin (zmodyfikowanych liści), które otaczają kolby. Każdy kwiat zawiera pojedynczą zalążnię. Kukurydza jest typowym gatunkiem alogamicznym (obcopylnym). Zapylenie w naturalnych warunkach jest zazwyczaj zapyleniem krzyżowym (przeszło 95%). Jednakże, samozapylenie rzadko, ale może się także pojawiać (poniżej 5%). Wytwarzanie pyłku, komórek jajowych i zapylenie są najważniejszymi etapami w rozwoju kukurydzy, a wilgotność powietrza, opady i temperatura mogą mieć bardzo duży wpływ na wydajność plonu ziarna. Zdolność do przeżycia pyłku kukurydzy jest krótka. W warunkach wysokiej temperatury (Herrero i Johnson, 1980) i suszy (Hoekstra et al., 1989), zdolność do życia pyłku jest mierzona w minutach; takie warunki mogą nawet zniszczyć woreczek zalążkowy zanim pyłek zostanie rozpylony (Lonnquist i Jugenheimer, 1943). Bardziej umiarkowane warunki mogą wydłużyć życie pyłku do kilku godzin (Jones i Newell, 1948). 6.3. Wrażliwość na specyficzne warunki Rozprzestrzenie pyłku z kwiatostanów męskich jest uzależnione od grawitacji i wiatru. Rozprzestrzenienie pyłku ogólnie rozpoczyna się na dwa lub trzy dni przed pojawieniem się komórek jajowych na kolbach. Kwiaty męskie mogą przetrwać od 6 do 10 dni. Kukurydza jest jednoroczną rośliną uprawną i nasiona są jej jedyną formą przetrwalnikową. Przetrwanie nasion kukurydzy jest uzależnione od temperatury, wilgotności nasion, genotypu, ochrony przez łuski oraz etapu rozwoju (Rossman, 1949). Nieodłączną cechą kukurydzy jest obecność łusek (liściaste pochwy) obejmujące kolbę a sposób przyczepienia pojedynczych ziaren w kolbie (sztywny centralnie położony kłos), ogranicza możliwość naturalnego rozprzestrzeniania nasion. Rozprzestrzenienie kukurydzy jest ograniczone do pól uprawnych i nasion, poprzez działanie człowieka. Zdolność do przeżycia kukurydzy jest w bardzo dużym stopniu ograniczona przez jej wrażliwość na choroby i zimno. Z tego powodu, nie występuje samorzutne rozprzestrzenianie się kukurydzy. W warunkach b. łagodnej zimy (Europa Zachodnia i południowa) nie wymłócone kolby umożliwiają nasionom utrzymanie ich zdolności do kiełkowania w następnym roku. Kukurydza, aby skiełkować potrzebuje temperatur gleby – min. 6 stopni C. Temperatury poniżej zera zabijają wschodzące rośliny lub zdolność kiełkowania ziarna kukurydzy. W ten sposób pędy roślin nie uzyskują stadium reprodukcyjnego. Dlatego kukurydza nie jest w stanie przetrwać zimy w polskich warunkach klimatycznych. Stwierdzono, że temperatury powyżej 45�C są również szkodliwe dla przeżywalności nasion kukurydzy (Craig, 1977). b) Oddziaływanie ze środowiskiem 6.4. Przewidziane środowisko GMO Środowiskiem kukurydzy NK 603 mają być pola uprawne na terenie Polski. 6.5. Wyniki badań nad zachowaniem i charakterystyką GMO w kontrolowanych warunkach wzrostu, takich jak laboratoryjnie odtworzone ekosystemy, komory wzrostu, cieplarnie i inne Wszystkie badania przeprowadzane w środowisku zamkniętym potwierdziły bezpieczeństwo kukurydzy NK 603 dla ludzi i zwierząt. Strona 22 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO 6.6. Zdolność przenoszenia materiału genetycznego a) z GMO do organizmów występujących w ekosystemie W Europie kukurydza występuje jedynie jako roślina uprawna, jej rozsiewanie następuje wyłącznie poprzez wysiew w czasie uprawy. Jeśli zdolny do życia pyłek z genetycznie zmodyfikowanej rośliny może zostać przeniesiony przez wiatr na znamię słupka kukurydzy “odbiorcy” w czasie 30-minutowego okresu zdolności do życia pyłku, może nastąpić transfer materiału genetycznego. Wraz ze wzrostem odległości od kukurydzy transgenicznej staje się to coraz bardziej niemożliwe, by przy ok. 200 m całkowicie zaniknąć. Inne rośliny kukurydzy mogą być jedynymi organizmami, do których może nastąpić transfer materiału genetycznego, ponieważ w Europie nie ma gatunków spokrewnionych (zgodnych płciowo) z kukurydzą. b) z organizmów występujących w ekosystemie do GMO Z powodów w/w nie jest możliwy transfer z ekosystemu w Europie do kukurydzy. 6.7. Prawdopodobieństwo selekcji, po uwolnieniu do środowiska, prowadzące do nieoczekiwanej ekspresji niepożądanych cech w GMO Kukurydza nie jest w stanie przeżyć samoczynnie poza kontrolowanym środowiskiem pól uprawnych. Nie ma zatem możliwości innej selekcji w środowisku naturalnym, jak tylko selekcja negatywna, której ofiarą będzie zapewne kukurydza. Nie stwierdzono jak do tej pory, ekspresji żadnej niepożądanej cechy w kukurydzy NK 603, obojętnie pod jakim wpływem. 6.8. Stosowane środki dla zabezpieczenia i sprawdzenia stabilności genetycznej; opis mechanizmów genetycznych, które mogą zapobiegać lub minimalizować rozprzestrzenianie się materiału genetycznego; metody sprawdzania stabilności genetycznej Stabilności genetycznej innych roślin kukurydzy, mogących występować w okolicy prowadzenia badań , służyć będzie 6-rzędowy pas ochronny kukurydzy tradycyjnej odmiany , otaczający poletka doświadczalne oraz zachowany, 200 metrowy obszar izolacyjny pomiędzy testowanymi mieszańcami transgenicznymi, a jakąkolwiek uprawą komercyjną kukurydzy. Rozprzestrzenianie kukurydzy poprzez pojedyncze ziarna nie występuje samorzutnie. Są one osadzone na kolbie i otoczone licznymi łuskami (pochwiastymi liśćmi), co chroni nasiona przed kontaktem zewnętrznym. 6.9. Szlaki biologicznego rozprzestrzeniania, znane lub potencjalne sposoby rozsiewania, włączając wdychanie, przyjmowanie pokarmu, przenikanie przez glebę lub skórę, inne Nie są znane, inne niż opisane powyżej, sposoby rozprzestrzeniania się kukurydzy, w jakiejkolwiek formie mogącej spowodować transfer materiału genetycznego. 6.10. Opis ekosystemów, do których GMO mógłby |być przeniesiony W formie nasion, przez świadome lub nieświadome działania ludzi, kukurydza NK 604 może teoretycznie trafić do dowolnego ekosystemu. Natomiast jej szkodliwość w takim przypadku będzie żadna. Ponadto, system organizacji badań zabezpieczy niekontrolowany transfer nasion i pyłku kukurydzy do innych ekosystemów. c) Potencjalny wpływ na środowisko 6.11. Możliwość nadmiernego rozmnażania w środowisku Jak wyjaśniono we wcześniejszych informacjach kukurydza nie ma możliwości nadmiernego, samoczynnego rozmnażania w środowisku, a jej modyfikacja genem CP4 nic w tym aspekcie nie zmienia. 6.12. Konkurencyjność GMO w stosunku do niezmodyfikowanych biorców lub organizmów rodzicielskich Lepsza konkurencyjność kukurydzy NK 603 w stosunku do niezmodyfikowanej kukurydzy (biorcy, lub linii wyjściowych) ujawnia się wyłącznie na polu uprawnym, na którym zastosuje się oprysk glifosatem. Strona 23 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Rośliny niezmodyfikowane w takiej sytuacji zginą. Inny aspekt lepszej konkurencyjności kukurydzy NK 603 polega na możliwości doskonalszej ochrony przeciw chwastom, w porównaniu do tradycyjnych programów herbicydowych stosowanych w odmianach niezmodyfikowanych. W pozostałych sytuacjach NK 603 nie ujawnia żadnych przewag konkurencyjnych, ani w stosunku do form wyjściowych (rodzicielskich) kukurydzy, ani w stosunku do innych gatunków roślin. 6.13. Identyfikacja i opis organizmów objętych celowym oddziaływaniem GMO Kukurydza NK 603 nie oddziałuje bezpośrednio na żadne organizmy celowe ani niecelowe. 6.14. Przewidywany mechanizm i rezultaty oddziaływania między GMO a organizmem objętym celowym oddziaływaniem GMO Stosownie do wyjaśnień w pkt. 6.13 nie istnieje mechanizm bezpośredniego oddziaływania NK 603 na organizmy celowe i nie wystąpią żadne rezultaty z tego tytułu. 6.15. Identyfikacja i opis innych organizmów, na które mogą wpływać niezamierzone oddziaływania Organizmy niecelowe w przypadku kukurydzy nie występują, a NK 603 nie wykazuje żadnych oddziaływań niezamierzonych. 6.16. Prawdopodobieństwo zmian biologicznych oddziaływań lub zmiany gospodarza Jak wyjaśniono powyżej kukurydza NK 603 nie wywołuje zmian biologicznych w środowisku innych niż tradycyjnie uprawiana kukurydza, z wyjątkiem skuteczniejszej eliminacji chwastów z pola uprawnego. Jako roślina wyższa nie posiada ona także gospodarza. 6.17. Znane lub przewidywane wpływy na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO w środowisku, zmiany konkurencyjności w stosunku do ofiar, gospodarzy, symbiontów, wrogów, pasożytów i patogenów Na podstawie informacji przytoczonych wcześniej we wniosku, nie są znane i nie występują, a także nie przewiduje się wpływu kukurydzy NK 603 na organizmy nieobjęte jej celowym oddziaływaniem w środowisku, zmiany konkurencyjności w stosunku do ofiar, gospodarzy, symbiontów, wrogów, pasożytów i patogenów. 6.18. Możliwy wpływ na środowisko, wynikający z wzajemnego oddziaływania GMO i organizmów nieobjętych celowym oddziaływaniem GMO Nie występuje oddziaływanie NK 603 na organizmy niecelowe, ponieważ takowe nie istnieją w tym przypadku. Nie może zatem istnieć wpływ takiego oddziaływania na środowisko. 6.19. Możliwe pozytywne i negatywne cechy u innych krzyżujących się gatunków, które mogą ujawniać się na skutek przeniesienia genów z GMO W warunkach Polski i Europy nie występują gatunki zgodne seksualnie z kukurydzą; zatem nie może dojść do przekrzyżowania z innymi gatunkami. 6.20. Znany lub przewidywany udział w procesach biogeochemicznych Jeśli tradycyjnie uprawiana konwencjonalna kukurydza oddziałuje w jakikolwiek sposób na procesy biogeochemiczne, to przewiduje się, że udział kukurydzy NK 603 będzie taki sam. 6.21. Inne potencjalnie możliwe interakcje i zależności ze środowiskiem biotycznym i abiotycznym Przeprowadzono wiele prób polowych i zgodnie ze stanem wiedzy wnioskodawcy, nie ma doniesień na temat negatywnych skutków oddziaływania kukurydzy NK 603 w odniesieniu do środowiska abiotycznego. Strona 24 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Pracownicy 7. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW 7.1. Imię i nazwisko oraz informacje o kwalifikacjach fachowych osoby odpowiedzialnej za działanie polegające na zamierzonym uwolnieniu GMO Dane pracownika Tytuł Imię Tomasz Nazwisko Sulewski Telefon ..................................... Faks ..................................... Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe Dyrektor Przedstawicielstwa firmy Pionieer w Polsce oraz personel stacji doświadczalnych Centralnego Ośrodka badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej. 7.2. Liczba osób zatrudnionych przy realizacji projektu (lista imienna) W projekcie bezpośrednio zatrudnione będą następujące osoby: - 2 osoby z firmy Pioneer – Tomasz Sulewski , Ireneusz Czarny, - kierownicy Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian COBORU: Zdzisław Stepień, Norbert Styrc, Wiesław Makowski, Maria Kozioł, Julia Tokarczyk oraz - od 2 do 3 pracowników fizycznych zatrudnionych w każdej SDOO. Ponadto nad prawidłowością przebiegu doświadczeń będzie czuwać dwóch kuratorów wyznaczonych przez Komisję ds. Organizmów Zmodyfikowanych Genetycznie i Ministerstwo Ochrony Środowiska. 7.3. Wykształcenie i doświadczenie pracowników (w tym odbyte szkolenia) We wszystkich lokalizacjach planowanych doświadczeń, personel stacji COBORU odpowiedzialny za przeprowadzenie doświadczeń ma ukończone studia wyższe rolnicze oraz jest regularnie szkolony w ramach systemu podnoszenia kwalifikacji personelu COBORU Strona 25 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Tryb kontroli 8. INFORMACJE DOTYCZĄCE TRYBU KONTRLOLI I MONITOROWANIA PROCESU UWALNIANIA GMO DO ŚRODOWISKA a) Informacje o technice monitorowania 8.1. Metody monitorowania GMO i efektów uwolnienia do środowiska Obszary będą regularnie wizytowane zgodnie z potrzebami wykonania zabiegów agrotechnicznych i prowadzenia obserwacji zgodnie z protokołem doświadczeń. Wizytacje będą także umożliwiały monitorowanie rozwoju roślin i nie rozprzestrzeniania się materiału roślinnego. 8.2. Specyficzność, czułość i wiarygodność technik monitorowania Kukurydza jest uprawnym gatunkiem z rodziny Gramineae i jest dobrze opisana taksonomicznie, co umożliwia detekcję poprzez zastosowanie kontrolę wzrokową. Identyfikacja roślin poddanych transformacji może zostać dokonana poprzez sprawdzenie ich odporności na działanie glifosatu (nalistny oprysk herbicydem). Rośliny kukurydzy zmodyfikowane genetycznie przeżyją zastosowanie herbicydu. Na użytek prowadzenia standardowych badań rejestrowych, nie przewiduje się potrzeby użycia innych technik monitorowania i detekcji (np. rozpoznawanie wprowadzonego genu przez zastosowanie analiz PCR lub Southern blot). 8.3. Techniki detekcji materiału genetycznego przenoszonego do innych organizmów Przeniesienie materiału genetycznego do innych organizmów, czyli do innych roślin kukurydzy, będzie skutecznie ograniczone przez 6-rzędowy pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej, wysianej wokół poletek z NK 603. Dodatkowym zabezpieczeniem będzie 200 m izolacja przestrzenna od innych pól doświadczalnej lub komercyjnie uprawianej kukurydzy. 8.4. Czas trwania i częstotliwość monitorowania Monitorowanie pól doświadczalnych z kukurydzą NK 603 odbywać się przy każdej okazji wykonywania zabiegów agrotechnicznych, pobierania próbek i prowadzenia obserwacji wymaganych w protokole doświadczenia. Czas monitorowania wyznacza termin siewu (początek kwietnia) oraz zbiór i zaoranie resztek pożniwnych. Dodatkowa kontrola będzie sprawowana przez dwóch wyznaczonych w tym celu kuratorów, w czasie i z częstotliwością wg ich oceny. b) Kontrola zamierzonego uwalniania do środowiska 8.5. Metody i procedury zmierzające do uniknięcia lub zminimalizowania rozprzestrzeniania GMO poza miejscem uwolnienia do środowiska (izolacja przestrzenna lub mechaniczna) Rozprzestrzenianie NK 603 będzie skutecznie ograniczone przez ścisłą kontrolę nasion przed , w trakcie i po siewie. Po wykonaniu siewu nadmiaru nasion zostanie zabrany z pola i zabezpieczony przez delegowanych pracowników Pioneer i COBORU. Ponadto barierę mechaniczna dla pyłku kukurydzy stanowić będzie 6rzędowy (ok. 4 m szerokości) pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej wysianej wokół poletek z NK 603. Dodatkowym zabezpieczeniem będzie 200 m izolacja przestrzenna od innych pól, doświadczalnej lub komercyjnie uprawianej kukurydzy. 8.6. Metody i procedury mające na celu ochronę miejsca uwolnienia GMO przed wtargnięciem osób nieupoważnionych Pola doświadczalne stanowią otwartą przestrzeń. Procedury ochronne sprowadzać się zatem muszą do: - nie ujawniania i nie oznakowania dokładnych lokalizacji doświadczeń przez administrację rządową, - zachowania poufności przez pracowników COBORU, - dużej częstotliwości monitoringu na polach doświadczalnych, - powiadamiania policji w razie wtargnięcia osób niepowołanych w pobliże powierzchni doświadczalnych. Doświadczenia stanowią poważny koszt dla wnioskodawcy, a przede wszystkim mają ogromne znaczenie Strona 26 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO dla podniesienia poziomu technologicznego polskiego rolnictwa, wobec czego wnioskodawca oczekuje należytej ochrony swojej własności intelektualnej i materialnej, ze strony administracji państwa i instytucji desygnowanej do prowadzenia oficjalnych badań rejestrowych. 8.7. Metody i procedury ochrony miejsca uwolnienia przed innymi organizmami Zgodnie z prezentowaną do tego punktu dokumentacją, nie zachodzi żadna negatywna interakcja pomiędzy zmodyfikowaną kukurydzą, a innymi organizmami ze świata roślin lub zwierząt. Poza wymienionymi metodami zabezpieczenia powierzchni doświadczalnych przed wandalizmem lub przypadkowym zniszczeniem, nie ma potrzeby stosowania specjalnych środków zaradczych chroniących miejsce wprowadzenia przed innymi organizmami. Wyjątkiem może być potrzeba opłotowania poletek, w celu zabezpieczenia przed żerowaniem zwierzyny łownej (dzików, jeleni i saren), jeżeli doświadczenie(a) zlokalizowane będą w rejonie intensywnej penetracji tych zwierząt. Po zatwierdzeniu planów doświadczeń, będzie można ocenić potrzebę grodzenia doświadczeń. c) Izolacja przestrzenna 8.8. Planowana odległość od gatunków pokrewnych, zdolnych do krzyżowania się, dzikich i uprawnych Taka odległość nie występuje ze względu na brak gatunków pokrewnych dla kukurydzy i w związku z tym brak możliwości krzyżowania się kukurydzy w polskich warunkach. 8.9. Metody zapobiegania niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się diaspor i pyłku Kukurydza nie wytwarza diaspor, a barierę mechaniczna dla pyłku kukurydzy stanowić będzie 6-rzędowy (ok. 4 m szerokości) pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej wysianej wokół poletek z NK 603. Dodatkowym zabezpieczeniem będzie 200 m izolacja przestrzenna od innych pól doświadczalnej lub komercyjnie uprawianej kukurydzy. d) Plany reagowania na zagrożenie 8.10. Metody i procedury kontroli GMO, w| przypadku nieoczekiwanego rozprzestrzenienia Nieoczekiwane rozprzestrzenienie NK 603 może wynikać niedbalstwa lub kradzieży nasion. W przypadku stwierdzenia takiej zaszłości należy zniszczyć nasiona mechanicznie (np. zmielić) i wprowadzić do gleby w celu ich rozkładu. Wyrosłe poza planowanym miejscem wprowadzenia rośliny kukurydzy, można w każdej chwili zniszczyć mechanicznie lub chemicznie. Specjalne środki ostrożności przy niszczeniu takiego materiału nie są potrzebne, ze względu na potwierdzone bezpieczeństwo kukurydzy NK 603. Podstawa procedura sprowadza się do zapobiegania takim zdarzeniom i ścisłej kontroli postępowania z materiałem siewnym i zebranym plonem, przez delegowanych pracowników Pionieer i COBORU. Przed nieoczekiwanym rozprzestrzenieniem się NK 603 zabezpieczy również bariera mechaniczna dla pyłku kukurydzy (ok. 4 m szerokości pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej) wysianej wokół poletek z NK 603 oraz 200 m izolacja przestrzenna od innych pól, doświadczalnej lub komercyjnie uprawianej kukurydzy. 8.11. Plany ochrony zdrowia ludzi i środowiska, w przypadku wystąpienia niepożądanych efektów Nigdzie nie stwierdzono, ani nie przewiduje się wystąpienia niepożądanych efektów dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego kukurydzy NK 603, które wymagałyby tworzenia planów ich ochrony. 8.12. Metody postępowania z GMO, stwarzającym zagrożenie (unieczynnienie, usunięcie ze środowiska) Regularne monitorowanie upraw polowych umożliwi natychmiastową identyfikację wszelkich, niepożądanych przypadków lub niepożądanego rozwoju kukurydzy. W nagłym przypadku, uprawa polowa może zostać wstrzymana poprzez zastosowanie nieselektywnego herbicydu innego niż glifosat, bądź też przez zastosowanie mechanicznych środków zniszczenia i przeorywanie resztek pożniwnych w glebie. 8.13. Metody eliminacji: roślin, zwierząt, gleby, inne, narażonych na kontakt z GMO po lub w trakcie rozprzestrzeniania Strona 27 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Ewentualny kontakt roślin, zwierząt i gleby z kukurydzą NK 603 nie rodzi żadnych negatywnych skutków, zatem nie będą potrzebne metody eliminacji. 8.14. Metody izolacji obszarów zagrożonych rozprzestrzenieniem się GMO Kukurydza NK 603 nie będzie się rozprzestrzeniać z powodu środków zaradczych opisanych powyżej, a nawet gdyby okazały się one niewystarczające (np. kradzież), rozprzestrzenienie się NK 603 nie spowoduje zagrożenia dla innych obszarów. Stąd nie przewiduje się potrzeby rozwoju metod izolacji obszarów „zagrożonych”. Strona 28 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Odpady 9. INFORMACJE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI 9.1. Rodzaj wytwarzanych odpadów Odpadami powstającymi w wyniku uprawy kukurydzy na polu w schemacie badań odmianowych, są resztki pożniwne (łodygi, liście, osłonki kolb i korzenie kukurydzy) oraz zebrany, przeważony, a następnie rozdrobniony i rozrzucony na polu doświadczalnym plon ziarna. 9.2. Oczekiwana ilość odpadów Na typowym polu kukurydzy w polskich warunkach klimatyczno - glebowych rodzi się ok. 50 ton nadziemnej masy roślinnej na 1 ha, z czego na samo ziarno przypada ok. 45%. W każdej z 5 lokalizacji, na 96 m2 powierzchni, na której wysiana będzie kukurydza NK 603 powstanie, ok. 225 kg ziarna i ok. 275 kg pozostałej masy roślinnej. 9.3. Możliwe zagrożenia Odpady powstające na poletkach doświadczalnych nie stwarzają żadnego zagrożenia dla środowiska czy zdrowia ludzi i zwierząt. 9.4. Opis planowanego postępowania z odpadami, uwzględniający metody bezpiecznej dla zdrowia ludzi i środowiska dezaktywacji odpadów Jak wspomniano wcześniej, odpady powstające na poletkach doświadczalnych nie stwarzają żadnego zagrożenia dla środowiska, czy zdrowia ludzi i zwierząt. Postępowanie z nimi nie musi odbiegać od postępowania z każdą inną konwencjonalną kukurydzą, jednak dla dołożenia wszelkiej staranności, przewiduje się zaoranie wszelkich resztek pożniwnych na poletku doświadczalnym na głębokość ok. 35 cm, w celu zapewnienia ich humifikacji i mineralizacji. Ze względu na potwierdzone bezpieczeństwo kukurydzy NK 603 dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, opisana metoda postępowania z odpadami jest wystarczająco bezpieczna. Strona 29 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Poprzednie uwolnienia 10. INFORMACJE O WYNIKACH POPRZEDNICH ZAMIERZONYCH UWOLNIEŃ GMO DO ŚRODOWISKA Dane o poprzednich uwolnieniach Informacje o wynikach poprzednich zamierzonych uwolnień GMO do środowiska Lista wcześniejszych wprowadzeń do środowiska w celu przeprowadzenia badań polowych z mieszańcami kukurydzy NK 603 firmy Pionieer zawarto w Tabeli 2, w punkcie 3.33, na stronie 21. Listę wcześniejszych wprowadzeń do środowiska w celu przeprowadzenia badań polowych z mieszańcami kukurydzy NK 603 realizowanych przez firmę Monsanto, patrz punkt 3.33, a) Data wydanej zgody ..................................... Numer wydanej zgody ..................................... Początek ..................................... Koniec ..................................... Czas uwolnienia ................................................................................................................................................................................ b) Miejsce wprowadzenia ..................................... c) Cel wprowadzenia Celem wymienionych w tabeli nr 2 i 3 doświadczeń polowych było potwierdzenie wartości gospodarczej odmian kukurydzy NK 603, przetestowanie programów ochrony przeciw chwastom w lokalnych warunkach oraz udowodnienie bezpieczeństwa dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego w warunkach europejskich. d) Obserwacje po wprowadzeniu Wszystkie, z tak szeroko zakrojonego programu badań polowych, potwierdziły brak negatywnych interakcji kukurydzy NK 603 ze środowiskiem, organizmami niecelowymi, ekosystemami itp., jak również dowiodły pełnego bezpieczeństwa kukurydzy dla zdrowia ludzi i zwierząt. Najlepszą konkluzją podsumowującą ten wysiłek badawczy jest pozytywna opinia EFSA i innych autorytetów regulacyjnych, a także niezależnych ośrodków badawczych. e) Wnioski z poprzedniego wprowadzenia Rozpatrywany wniosek jest pierwszym wnioskiem składanym przez firmę Pionieer dotyczącym badań rejestrowych z kukurydzą NK 603 zmodyfikowaną pod kątem odporności na herbicydy oparte na glifosacie. f) Rezultaty wprowadzenia związane z ryzykiem dla zdrowia ludzi i środowiska W Polsce nie testowano dotychczas w warunkach polowych kukurydzy NK 603. Rezultaty badań w innych krajach pokazały brak ryzyka dla zdrowia i środowiska. g) Wnioski dotyczące kumulatywnego wpływu na zdrowie ludzi i środowisko W Polsce nie testowano dotychczas w warunkach polowych kukurydzy NK 603. Rezultaty badań nad kukurydzą NK 603, a także masowa uprawa na areałach kilku milionów ha, w ciągu 4 lat od komercjalizacji w innych krajach, pokazały brak kumulatywnego wpływu na zdrowie ludzi i środowisko. Strona 30 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Komentarze 11. KOMENTARZE I UWAGI DODATKOWE, INNE INFORMACJE, UZNANE PRZEZ UZYTKOWNIKA ZA WAŻNE DLA ZACHOWANIA BEZPIECZEŃSTWA Komentarze i uwagi dodatkowe W sensie bezpieczeństwa dla ludzi zwierząt i środowiska, wniosek dotyczy takiego samego jego poziomu, jak przy kukurydzy konwencjonalnej. Strona 31 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Załączniki 12. ZAŁĄCZNIKI 1) Ocena zagrożenia przygotowana dla uwalnianych organizmów genetycznie zmodyfikowanych brak 2) Dokumentacja związana z opracowaniem oceny zagrożenia wraz ze wskazaniem metod przeprowadzenia tej oceny brak 3) Techniczna dokumentacja zamierzonego uwolnienia brak 4) Program działania w przypadku zagrożenia dla zdrowia ludzi lub dla środowiska związanego z zamierzonym uwolnieniem brak 5) Mapa wektora brak 6) Plany pól doświadczalnych brak 7) Streszczenie wniosku brak DOKUMENTY DODAWANE PRZEZ PRACOWNIKA MINISTERSTWA ŚRODOWISKA Nazwa załącznika ..................................... Załącznik brak Strona 32 z 33 Zamierzone uwolnienie GMO Strona 33 z 33