Res sacra miser – na styku psychoterapii i duchowości

1
Res sacra miser – na styku
psychoterapii i duchowości
Res sacra miser – na styku psychoterapii i duchowości
Dwadzieścia cztery tezy tomistyczne
I. Możność (potencja) i akt dzielą byt w ten sposób, że wszystko cokolwiek bytuje, albo jest aktem czystym, albo
z koniecznością składa się z możności i aktu jako pierwszych i wewnętrznych pierwiastków.
II. Akt jest doskonałością i dlatego doznać może ograniczenia jedynie ze strony możności, będącej zdolnością
do przyjęcia doskonałości. W porządku metafizycznym zatem, w którym akt jest czysty, istnieje on koniecznie
jako nieograniczony i jedyny. Tam zaś, gdzie akt jest ograniczony i wieloraki, wchodzi on w rzeczywisty skład z
możnością.
III. I dlatego w bezwzględnej racji samego bytu sam Bóg istnieje przez się; On jeden jest zupełnie pojedynczy:
wszystkie inne jestestwa natomiast posiadają tylko udział w bycie i mają naturę, która byt ten ogranicza; są one
złożone z istoty i z istnienia jako pierwiastków rzeczowo różnych
IV. Bytu otrzymującego denominację swą od bytowania nie orzekamy o Bogu i o stworzeniach jednoznacznie
ani też w znaczeniu całkiem różnym, lecz analogicznie; zachodzi tu mianowicie analogia zarówno atrybucji jak i
proporcjonalności.
V. Prócz tego każde stworzenie składa się z dwóch różniących się rzeczowo czynników, mianowicie z podmiotu
samoistnego oraz form drugorzędnych i dodatkowych, czyli przypadłości; ta całość złożona nie dałaby się
pomyśleć, gdyby się byt nie łączył z rzeczowo różną istotą.
VI. Prócz przypadłości bezwzględnych istnieje przypadłość względna, będąca relacją do czegoś. Choć relacja do
czegoś z własnej swej istoty nie oznacza czegoś tkwiącego w jakimś podmiocie, to jednak ma ona częstokroć
przyczynę swą w rzeczach, i co zatem idzie, posiada istność realną i różną od podmiotu.
VII. Stworzenie duchowe jest w istocie swej całkowicie pojedyncze. Wszelako jest ono jeszcze w dwojaki sposób
złożone: mianowicie z istoty i istnienia oraz substancji i przypadłości.
VIII. Stworzenie cielesne złożone jest w samej istocie swej z możności i aktu; możność tę i akt w porządku
Res sacra miser - na styku psychoterapii i duchowości
-1/4-
07.03.2017
2
istoty zwiemy materia i formą.
IX. Żadna z wymienionych części nie posiada bytu przez się, żadna nie powstaje przez się, żadna też nie ulega
zepsuciu przez się; żadnej nie można umieścić w jakiejś kategorii jeno przez redukcję jako pierwiastek
substancjalny.
X. Lubo rozciągłość na części całkujące wynika z natury cielesnej, to jednak dla ciała nie jest to samo „być
substancją” i być „rozciągłą”. Substancja jest przez się niepodzielna, wprawdzie nie na sposób punktu, lecz na
sposób tego, co znajduje się poza porządkiem wymiaru; ilość zaś, nadająca substancji rozciągłość, różni się
rzeczowo od substancji i jest prawdziwą przypadłością.
XI. Materia oznaczona co do swej ilości stanowi pierwiastek ujednostkowienia, to jest zasadę liczbowej różnicy
(niemożliwej w duchach czystych) między jednym osobnikiem a drugim w obrębie tego samego gatunku.
XII. Ilość również sprawia, że ciało znajduje się w miejscu opisowo oraz że w ten sposób tylko w jednym
miejscu istnieć może, zważywszy nawet na jakąkolwiek bądź potęgę.
XIII. Ciała dzielą się na dwie kategorie: jedne są żywe, inne bez życia. W żywych wymaga forma substancjalna
zwana duszą ustroju organicznego, tzn. zespołu części różnorodnych, mianowicie dlatego, aby w tym samym
podmiocie istniała część poruszająca i część przez nią poruszana.
XIV. Dusza wegetatywna i zmysłowa nie istnieje przez się i nie jest zrodzona przez się, lecz jedynie jako
pryncypium , które jestestwu żywemu daje byt i życie: ponieważ zależy ona całkowicie od materii, dlatego
ulega, skoro jestestwo żywe zniszczeje, tym samym również pośrednio zepsuciu.
XV. Przeciwnie dusza ludzka; istnieje ona przez się; Bóg stwarza ją w chwili, kiedy może być wlana w
dostatecznie przygotowany podmiot. Jest ona z natury niezniszczalna i nieśmiertelna.
XVI. Taż sama dusza rozumna jednoczy się z ciałem w ten sposób, iż jest jedyną jego formą substancjalną,
która sprawia, że człowiek jest człowiekiem, że jest jestestwem żywym i cielesnym, że jest substancją i bytem.
Dusza zatem daje człowiekowi wszelaki istotny stopień doskonałości; prócz tego daje ona ciału akt bytowania,
którego mocą sama bytuje.
XVII. Władze, które do dwóch różnych należą porządków, mianowicie do porządku organicznego i
nieorganicznego, wypływają z duszy ludzkiej drogą emanacji: pierwsze, do których należą zmysły, mają za
podmiot żywy organizm; drugie natomiast samą duszę. Umysł zatem jest władzą wewnętrznie niezależną od
wszelkiego organu.
XVIII. Koniecznym następstwem niematerialności jest umysłowość, i to dzięki temu, że stopniom oddalenia od
materii odpowiadają stopnie umysłowości. Przedmiotem formalnym poznania umysłowego w ogóle jest byt;
Res sacra miser - na styku psychoterapii i duchowości
-2/4-
07.03.2017
3
przedmiotem zaś właściwym umysłu ludzkiego, znajdującego się w obecnym stanie zjednoczenia z ciałem, są
istoty rzeczy oderwane od warunków materialnych.
XIX. A zatem czerpiemy poznanie nasze z rzeczy zmysłowych . A ponieważ rzeczy zmysłowe nie są aktualnie
poznawalne przez umysł, dlatego należy przyjąć w duszy, prócz umysłu poznającego formalnie, jakąś siłę
czynną, która ma za zadanie odrywać od obrazów wyobraźni formy umysłowe.
XX. Przez wspomniane formy umysłowe poznajemy bezpośrednio przedmioty ogólne; przedmioty zaś
jednostkowe dostrzegamy przez zmysły, a także przez umysł, mianowicie w ten sposób, że się zwracamy do
obrazów zmysłowych do poznania wreszcie rzeczy duchowych wznosimy się za pomocą analogii.
XXI. Wola idzie za umysłem, a nie wyprzedza go; pożąda ona koniecznie tego, co jej umysł przedstawia jako
dobro zaspokajające całkowicie pożądanie; wszelako w stosunku do wielorakich dóbr, które umysł przedstawia
jej przez sąd zmienny, posiada ona wolność wyboru. Wybór zatem następuje po ostatnim sądzie praktycznym;
że zaś sąd ten jest ostatnim, to zasługa woli.
XXII. Istnienia Boga nie poznajemy ani przez bezpośrednią intuicję, ani na mocy dowodu a priori, lecz za
pomocą dowodu a posteriori, tj. przez te rzeczy, które są uczynione, wnosząc ze skutków o przyczynie,
mianowicie: z rzeczy, które się znajdują w ruchu, a nie mogą być wystarczającą zasadą własnego ruchu, o
pierwszym motorze nieruchomym; z faktu, że rzeczy świata widzialnego pochodzą z przyczyn wzajem
podporządkowanych, o pierwszej przyczynie nie mającej przyczyny; z rzeczy przemijających, które są obojętne
na byt lub niebyt, o bycie bezwzględnie koniecznym; z rzeczy, które wedle ograniczonych doskonałości bytu,
życia i umysłowości w wyższym lub niższym stopniu posiadają byt, życie i umysłowość, o tym, który jest
najwyższą inteligencją, pełnią życia i pełnią bytu; wreszcie z porządku, istniejącego we wszechświecie, o
inteligencji, która wszystko, co jest, uporządkowała, ułożyła i do celu kieruje.
XXIII. Istota Boża utożsamia się z rzeczywistą aktualnością samego bytu, czyli jest Bytem istniejącym przez się.
Tak należy pojmować rację metafizyczną istoty Bożej, będącą jednocześnie racją jej nieskończonej doskonałości.
XXIV. Czystością zatem bytu swego Bóg różni się od wszystkich rzeczy stworzonych. Ze tego wynika
nasamprzód, że świat nie może pochodzić od Boga inaczej, jak przez stworzenie; a po wtóre, że moc twórcza,
która wpierw i przez się odnosi się do bytu jako takiego, nie może być udzielona żadnej naturze stworzonej,
nawet w sposób cudowny. Żaden wreszcie czynnik stworzony nie potrafi wywrzeć wpływu na byt jakiego bądź
skutku, jeno dzięki poruszeniu otrzymanemu od Przyczyny pierwszej.
Źródło: E. Hugon, Zasady filozofii. Dwadzieścia cztery tezy tomistyczne, Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1925.
cyt za: Źródło: http://katedra.uksw.edu.pl
Res sacra miser - na styku psychoterapii i duchowości
-3/4-
07.03.2017
4
Res sacra miser - na styku psychoterapii i duchowości
-4/4-
07.03.2017