Dyrektywa Rady w sprawie ciężaru dowodu w przypadku

DYREKTYWA RADY
z dnia 15 grudnia 1997 r.
w sprawie ciê¿aru dowodu w przypadkach dyskryminacji ze wzglêdu p³eæ
(97/80/WE)
RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzglêdniaj¹c porozumienie w sprawie polityki spo³ecznej, stanowi¹ce za³¹cznik do protoko³u 14 dotycz¹cego polityki
spo³ecznej, za³¹czonego do Traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹, a w szczególnoœci jego art. 4, ust. 2,
uwzglêdniaj¹c wniosek Komisji1 ,
uwzglêdniaj¹c opiniê Komitetu Ekonomiczno-Spo³ecznego2 ,
dzia³aj¹c zgodnie z procedur¹ okreœlon¹ w art. 189 lit.c) Traktatu, przy wspó³pracy Parlamentu Europejskiego3 ,
a tak¿e maj¹c na uwadze, ¿e:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
na podstawie protoko³u dotycz¹cego polityki spo³ecznej, stanowi¹cego za³¹cznik do Traktatu, pañstwa cz³onkowskie, z wyj¹tkiem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pó³nocnej (zwane dalej „pañstwami cz³onkowskimi”), w d¹¿eniu do realizacji Karty Spo³ecznej z 1989 roku, zawar³y porozumienie dotycz¹ce polityki spo³ecznej;
wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Spo³ecznych Pracowników uznaje wagê zwalczania ka¿dej formy dyskryminacji, w tym dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ, kolor skóry, rasê, przekonania i wyznanie religijne;
ust.16 Wspólnotowej Karty Podstawowych Praw Spo³ecznych Pracowników dotycz¹cy równego traktowania mê¿czyzn i kobiet stanowi m.in., ¿e „nale¿y zintensyfikowaæ dzia³ania na rzecz zapewnienia realizacji zasady równoœci
mê¿czyzn i kobiet, w szczególnoœci w zakresie dostêpu do zatrudnienia, w zakresie wynagrodzeñ, warunków pracy,
ochrony spo³ecznej, kszta³cenia, szkoleñ zawodowych i rozwoju kariery zawodowej”;
zgodnie z art. 3 ust 2 porozumienia dotycz¹cego polityki spo³ecznej Komisja przeprowadzi³a konsultacje z pracodawcami i pracownikami na szczeblu Wspólnoty w sprawie mo¿liwych kierunków dzia³ania Wspólnoty w zakresie ciê¿aru
dowodu w przypadkach dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ;
Komisja, rozwa¿aj¹c dzia³anie Wspólnoty zalecane po wy¿ej wspomnianych konsultacjach, ponownie skonsultowa³a siê z pracodawcami i pracownikami w sprawie treœci propozycji rozwa¿anej zgodnie z art. 3 ust.3 porozumienia;
maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e pracownicy przes³ali Komisji nowe stanowisko;
po drugiej rundzie konsultacji, ani pracodawcy, ani pracownicy nie poinformowali Komisji o woli rozpoczêcia procesu maj¹cego prowadziæ do zawarcia porozumienia, o którym mowa w art. 4 wspomnianego porozumienia;
zgodnie z art. 1 porozumienia Wspólnota i pañstwa cz³onkowskie postawi³y przed sob¹ cel, jakim jest m.in. poprawa
warunków ¿ycia i pracy; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e skuteczna realizacja zasady równego traktowania mê¿czyzn i
kobiet przyczyni³aby siê do osi¹gniêcia tego celu;
zasada równego traktowania zosta³a zawarta w art. 119 Traktatu i dyrektywie Rady 75/117/EWG z dnia 10 lutego 1975
roku w sprawie zbli¿enia ustawodawstw pañstw cz³onkowskich dotycz¹cych stosowania zasady równej p³acy dla
mê¿czyzn i kobiet4 oraz w dyrektywie Rady 76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 roku w sprawie realizacji zasady
równego traktowania mê¿czyzn i kobiet w zakresie dostêpu do zatrudnienia, szkoleñ zawodowych i awansów, oraz w
zakresie warunków pracy5 ;
dyrektywa Rady 92/85/WE z dnia 19 paŸdziernika 1992 roku dotycz¹ca wprowadzania przepisów i podejmowania
dzia³añ na rzecz poprawy w zakresie bezpieczeñstwa i zdrowia w pracy wykonywanej przez kobiety w ci¹¿y, kobiety
w okresie po³ogu i kobiety karmi¹ce6 przyczyni³a siê równie¿ do skutecznej realizacji zasady równego traktowania
mê¿czyzn i kobiet; maj¹c na uwadze, ¿e dyrektywa nie powinna naruszaæ wy¿ej wymienionych dyrektyw dotycz¹cych równego traktowania; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e pracuj¹ce kobiety objête przez tê dyrektywê powinny w tym
samym stopniu odnieœæ korzyœæ z wprowadzenia zmienionych zasad dotycz¹cych ciê¿aru dowodu;
dyrektywa Rady 96/34/WE z 3 czerwca 1996 roku dotycz¹ca porozumienia ramowego na temat urlopu rodzicielskiego, zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC7 , jest równie¿ oparta na zasadzie równego traktowania mê¿czyzn i kobiet;
odniesienia do “procesu s¹dowego” i „s¹du” dotycz¹ mechanizmów, w drodze których spory mog¹ byæ przedk³adane do zbadania i decyzji niezale¿nym organom, które mog¹ wydawaæ decyzje wi¹¿¹ce dla stron takich sporów;
okreœlenie “procedury pozas¹dowe” oznacza w szczególnoœci procedurê pojednawcz¹ i mediacje;
ocena faktów, z których mo¿na wywnioskowaæ, ¿e istnieje bezpoœrednia lub poœrednia dyskryminacja nale¿y do
s¹downictwa krajowego lub innych kompetentnych organów zgodnie z ustawodawstwem lub praktyk¹ krajow¹;
do pañstw cz³onkowskich nale¿y wprowadzenie, na dowolnym etapie postêpowania, zasad dowodowych, które s¹
korzystniejsze dla stron skar¿¹cych;
niezbêdne jest uwzglêdnienie specyficznych cech systemów prawnych niektórych pañstw cz³onkowskich, m.in. gdy
stwierdza siê, ¿e mia³a miejsce dyskryminacja, je¿eli strona pozwana nie przedstawia dowodu, który przekonuje s¹d
lub inn¹ kompetentn¹ w³adzê, ¿e nie dosz³o do z³amania zasady równego traktowania;
pañstwa cz³onkowskie nie musz¹ stosowaæ zasad dotycz¹cych ciê¿aru dowodu do procedur, zgodnie z którymi
25
17.
18.
19.
20.
zadaniem s¹du lub innego w³aœciwego organu jest zbadanie faktów dotycz¹cych danego przypadku; maj¹c na
uwadze, ¿e procedury o których mowa to takie procedury, w których od strony skar¿¹cej nie wymaga siê udowodnienia faktów, poniewa¿ zbadanie sprawy nale¿y do s¹du lub w³aœciwego organu;
strony skar¿¹ce mog³yby byæ pozbawione skutecznych œrodków dochodzenia zasady równego traktowania przed
s¹dami krajowymi, je¿eli na skutek przedstawienia dowodu jawnej dyskryminacji, ciê¿ar udowodnienia, ¿e jego
praktyka nie jest w rzeczywistoœci dyskryminuj¹ca nie by³by przesuniêty na stronê pozwan¹;
z tego powodu Trybuna³ Sprawiedliwoœci Wspólnot Europejskich przyj¹³, ¿e zasady dotycz¹ce ciê¿aru dowodu
musz¹ byæ zmienione, w przypadkach, w których niew¹tpliie chodzi o dyskryminacjê, i ¿e dla skutecznego stosowania zasady równego traktowania, ciê¿ar dowodu musi wróciæ do strony pozwanej, je¿eli przedstawiony jest dowód
takiej dyskryminacji;
o wiele trudniej jest udowodniæ dyskryminacjê, gdy ma ona charakter poœredni, oraz maj¹c na uwadze, ¿e w³aœnie z
tego powodu wa¿ne jest zdefiniowanie dyskryminacji poœredniej;
cel, jakim jest odpowiednia zmiana zasad dotycz¹cych ciê¿aru dowodu nie zosta³ skutecznie osi¹gniêty we wszystkich pañstwach cz³onkowskich, oraz ¿e - zgodnie z zasad¹ subsydiarnoœci, zawart¹ w art. 36 Traktatu, zasad¹ proporcjonalnoœci - cel ten musi byæ osi¹gniêty na szczeblu Wspólnoty; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e niniejsza dyrektywa
ogranicza siê do minimalnego wymaganego dzia³ania i nie wykracza poza to, co jest rzeczywiœcie niezbêdne do
realizacji jej celu,
PRZYJMUJE NINIEJSZ¥ DYREKTYWÊ:
Artyku³ 1
Cel
1.
Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie, by dzia³ania podjête przez pañstwa cz³onkowskie dla realizacji zasady
równego traktowania by³y coraz skuteczniejsze w celu umo¿liwienia ka¿dej osobie, która czuje siê poszkodowana z
powodu niezastosowania wobec niej zasady równego traktowania dochodzenia swoich praw przed s¹dem po ewentualnym zwróceniu siê do innych w³aœciwych w³adz.
Artyku³ 2
Definicje
1.
2.
W rozumieniu niniejszej dyrektywy wyra¿enie „zasada równego traktowania” oznacza brak jakiejkolwiek dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ - bezpoœredniej i poœredniej.
W przyjêtym rozumieniu „zasady równego traktowania”, o której mowa w ust. 1 poœrednia dyskryminacja istnieje, gdy
pozornie neutralny przepis, kryterium lub praktyka okazuje siê niekorzystna dla znacz¹co wiêkszej liczby przedstawicieli
jednej p³ci, chyba ¿e ten przepis, kryterium lub praktyka jest w³aœciwa i niezbêdna, a ponadto mo¿e byæ uzasadniona
obiektywnymi czynnikami, niezwi¹zanymi z p³ci¹.
Artyku³ 3
Zakres
1.
Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do:
(a) sytuacji przewidzianych w art. 119 Traktatu i dyrektywach 75/117/EWG 76/207/EWG, oraz - w zakresie w jakim to
dotyczy dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ - sytuacji przewidzianych w dyrektywach 92/85/EWG i 96/34/WE;
(b) jakiejkolwiek procedury cywilnej lub administracyjnej dotycz¹cej sektora publicznego lub prywatnego, która
zapewnia œrodki zadoœæuczynienia, zgodnie z ustawodawstwem krajowym i œrodkami, o których mowa w lit. a), z
wy³¹czeniem procedur o charakterze pozas¹dowym, maj¹cych dobrowolny charakter albo okreœlonych w ustawodawstwie krajowym.
2. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do procedur karnych, chyba ¿e pañstwa cz³onkowskie postanowi¹
inaczej.
Artyku³ 4
Ciê¿ar dowodu
1.
Pañstwa cz³onkowskie podejm¹ takie dzia³ania i wprowadz¹ takie œrodki prawne, jakie s¹ niezbêdne, zgodnie z ich
krajowymi systemami s¹downiczymi, w celu umo¿liwienia ka¿dej osobie, która czuje siê poszkodowana z powodu
niezastosowania wobec niej zasady równego traktowania, wyjaœnienia, przed s¹dem lub inn¹ w³aœciw¹ w³adz¹,
faktów, z których mo¿na wnosiæ o istnieniu bezpoœredniej lub poœredniej dyskryminacji; przy czym udowodnienie,
i¿ nie dosz³o do naruszenia zasady równego traktowania nale¿y do strony pozwanej.
26
2.
3.
Niniejsza dyrektywa nie uniemo¿liwia pañstwom cz³onkowskim wprowadzenia zasad dowodowych, które s¹ korzystniejsze dla strony skar¿¹cej.
Pañstwa cz³onkowskie nie musz¹ stosowaæ ust.1 do procedur, w których zadaniem s¹du lub innego w³aœciwego
organu jest zbadanie faktów dotycz¹cych danego przypadku.
Artyku³ 5
Polityka informacyjna
Pañstwa cz³onkowskie zapewniaj¹ przekazanie do wiadomoœci wszystkich zainteresowanych, przy u¿yciu wszelkich w³aœciwych œrodków, informacji o dzia³aniach podjêtych zgodnie z niniejsz¹ dyrektyw¹ oraz o obowi¹zuj¹cych ju¿ postanowieniach.
Artyku³ 6
Zakaz ograniczania ochrony
Realizacja niniejszej dyrektywy nie mo¿e w ¿adnych okolicznoœciach stanowiæ wystarczaj¹cej podstawy do ograniczenia
ogólnego zakresu ochrony pracowników w dziedzinach, do których ma zastosowanie, bez uszczerbku dla prawa pañstw
cz³onkowskich do reagowania na zmiany sytuacji poprzez wprowadzenie ustaw, aktów wykonawczych i administracyjnych, które ró¿ni¹ siê od istniej¹cych w momencie og³oszenia niniejszej dyrektywy, pod warunkiem przestrzegania jej
minimalnych wymogów.
Artyku³ 7
Wprowadzenie w ¿ycie
Pañstwa cz³onkowskie wprowadz¹ w ¿ycie ustawy, rozporz¹dzenia i przepisy administracyjne niezbêdne do wdro¿enia
niniejszej dyrektywy przed dniem 1 stycznia 2001 r. Pañstwa cz³onkowskie niezwo³ocznie powiadomi¹ o tym Komisjê.
Wprowadzaj¹c wspomniane wy¿ej œrodki prawne, pañstwa cz³onkowskie powinny zamieœciæ w nich odsy³acze do niniejszej dyrektywy; odsy³acze takie mog¹ byæ tak¿e zamieszczone w ich urzêdowej publikacji. Pañstwa cz³onkowskie okreœl¹
formê i miejsce zamieszczenia takiego odsy³acza.
W ci¹gu dwóch lat od daty wejœcia w ¿ycie niniejszej dyrektywy, pañstwa cz³onkowskie przeka¿¹ Komisji wszelkie
informacje niezbêdne Komisji do opracowania raportu dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat stosowania niniejszej dyrektywy.
Artyku³ 8
Niniejsza dyrektywa skierowana jest do pañstw cz³onkowskich.
Sporz¹dzono w Brukseli, 15 grudnia 1997 r.
W imieniu Rady
J.C. JUNCKER
Przewodnicz¹cy
1
Dz.U. WE nr C 332, z 7.11.1996, str. 11 i Dz.U. WE nr C 185, z 18.6.1997, str. 21.
Dz.U. WE nr C 133, z 28.4.1997, str. 34.
3
Opinia Parlamentu Europejskiego z dnia 10 kwietnia 1997 r.(Dz.U. WE nr C 132, z 28.4.1997, str.215.), wspólne stanowisko
Rady z dnia 24 lipca 1997 r. (Dz.U. WE nr C 307, z 8.10.1997, str.6.) oraz decyzja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 listopada
1997 r. (Dz.U. WE nr C 358, z 24.11.1997).
4
Dz.U. WE nr L 45, z 19.2.1975, str. 19.
5
Dz.U. WE nr L 39, z 14.2.1976, str. 40.
6
Dz.U. WE nr L 348, z 28.11.1992, str. 1.
7
Dz.U. WE nr L 145, z 19.6.1996, str. 4.
2
27