Krąg kosztów w praktyce

Krąg kosztów w praktyce
Wpisany przez dr Janusz Wisłowski
Zgodnie z Ustawą o rachunkowości, jednostka ma możliwość przedstawienia rachunku zysków
i strat w wariancie kalkulacyjnym albo wariancie porównawczym.
Zgodnie z Ustawą z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z
późn. zm.) jednostka ma możliwość przedstawienia rachunku zysków i strat w wariancie
kalkulacyjnym albo wariancie porównawczym. Informację o formie prezentacji rachunku
zysków i strat należy zamieścić w zasadach (polityce) rachunkowości. Różnica pomiędzy
tymi wariantami dotyczy formy prezentacji kosztów działalności operacyjnej poza
wspólną dla obu wartością sprzedanych towarów i materiałów.
Prezentacja rachunku zysków i strat:
- wariant kalkulacyjny wymaga wyznaczenia:
- kosztów sprzedanych produktów, towarów i materiałów;
- kosztów sprzedaży;
- kosztów ogólnego zarządu;
- wariant porównawczy wymaga wyznaczenia:
- kosztów rodzajowych działalności operacyjnej z podziałem na te koszty;
a także zwiększenia przychodów o:
1/4
Krąg kosztów w praktyce
Wpisany przez dr Janusz Wisłowski
- zmianę stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie - wartość
ujemna);
- koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki.
Jednostka, która prezentuje rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym, dodatkowo
ujmuje w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego dane o kosztach rodzajowych. W
praktyce księgowi wolą stosować wariant porównawczy rachunku zysków i strat, ponieważ w
przypadku wariantu kalkulacyjnego i tak są zobowiązani wyznaczać koszty rodzajowe na
potrzeby sprawozdania finansowego, jak i sprawozdawczości GUS, często nie analizując
dokładnie zmian stanu produktów i kosztu wytworzenia produktów na własne potrzeby
jednostki.
Zdecydowana większość jednostek handlowych w sprawozdaniu finansowym wybiera wariant
porównawczy. Jednak większość jednostek produkcyjnych stosuje wariant kalkulacyjny, gdyż
umożliwia on znacznie dokładniejsze śledzenie kosztów, w szczególności jednostek
organizacyjnych, a także wyrobów czy zleceń. Metoda ta ułatwia wyliczenie zmian stanu i
kosztu wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki, gdyż wiadomo, jaka jest ich
łączna wartość.
Spółki, które sporządzają sprawozdanie finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami
Sprawozdawczości Finansowej nie mają obowiązku stosowania wzorów sprawozdania
finansowego z Ustawy o rachunkowości - mogą przyjąć dowolne pozycje w rachunku zysków i
strat. Są to spółki notowane na giełdzie, spółki z grup kapitałowych notowanych na giełdzie,
zamierzające ubiegać się lub ubiegające się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków
regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Prezentacja poszczególnych
pozycji rachunku zysków i strat (od 2009 roku może on być częścią sprawozdania z dochodów
całkowitych) tych spółek znacznie się różni pomiędzy poszczególnymi jednostkami.
2/4
Krąg kosztów w praktyce
Wpisany przez dr Janusz Wisłowski
W przypadku, gdy ta prezentacja nie jest zgodna z wariantem porównawczym, konieczne jest
sprawdzenie kręgu kosztów. Niezależnie od sposobu księgowania, sprawdzenie kręgu kosztów
polega na uzgodnieniu kosztów rodzajowych, tj. sumy kosztów: amortyzacji, zużycia
materiałów i energii, usług obcych, podatków i opłat, wynagrodzeń, ubezpieczeń społecznych i
innych świadczeń, pozostałych kosztów rodzajowych z
kosztami kalkulacyjnymi
: kosztem wytworzenia sprzedanych produktów, kosztem sprzedaży, kosztem ogólnego
zarządu w przypadku standardowego (z
Ustawy o rachunkowości
) wariantu kalkulacyjnego, albo z kosztami wymienionymi w niestandardowym wariancie
kalkulacyjnym sprawozdania finansowego.
Ponieważ wartość wyniku finansowego nie zależy od przyjętego modelu prezentacji wariantu
rachunku zysków i strat, różnica pomiędzy sumą wartości kosztów w wariancie kalkulacyjnym a
sumą wartości kosztów rodzajowych w wariancie porównawczym musi być równa
aktywowanym kosztom - zmianie stanu produktów i kosztowi wytworzenia produktów na własne
potrzeby jednostki. W wielu przypadkach wydzielenie wszystkich tych kosztów nie jest proste,
bo są to np. koszty:
- robocizny, materiałów i narzutów kosztów wydziałowych przy wytworzeniu, montażu czy
ulepszeniu środka trwałego;
- robocizny, materiałów i narzutów kosztów wydziałowych przy wytworzeniu wartości
niematerialnej i prawnej (pozytywnie zakończonej pracy rozwojowej);
- różnic inwentaryzacyjnych półproduktów, wyrobów gotowych czy produkcji w toku,
- odpisy aktualizujące wartość produktów, półproduktów, produkcji w toku, rozliczeń
międzyokresowych kosztów;
- wartość złomowanych (zlikwidowanych) produktów, półproduktów, produkcji w toku,
rozliczeń międzyokresowych kosztów;
- koszty utrzymania obiektów socjalnych i bezpośrednio usług socjalnych, o ile nie są
księgowane bezpośrednio na koncie usług socjalnych;
- wartość przekazanych produktów i świadczeń wykonanych na rzecz pracowników;
- przekazane bezpłatnie darowizny,
jak i proste w wyznaczeniu:
3/4
Krąg kosztów w praktyce
Wpisany przez dr Janusz Wisłowski
- zmiany stanu poszczególnych pozycji zapasów i rozliczeń międzyokresowych kosztów;
- wydania produktów i półproduktów do własnej sieci handlowej - hurtowni, sklepu
detalicznego.
Prawidłowe wyliczenie tych kosztów, podobnie jak rozdzielenie kosztów ogólnego zarządu i
sprzedaży od kosztów pośrednich produkcji wymaga właściwej dokumentacji, dostatecznie
rozbudowanego planu kont, jak i okresowej weryfikacji narzutów kosztów wydziałowych dla
poszczególnych produktów/grup produktów.
Nie jest właściwe ograniczenie się do badania jednego konta, w szczególności rozliczenia
kosztów (490)
.
Nawet zerowe saldo tego konta nie potwierdza prawidłowego zamknięcia kręgu kosztów. Mogą
być różne systemy księgowania, mogą występować błędne dekretowania i księgowania, a
przede wszystkim częste są błędy związane z księgowaniem wyjścia z kręgu kosztów, np.
wymienionych powyżej kosztów produktów, materiałów, robocizny i narzutów kosztów
wydziałowych przy wytwarzaniu środków trwałych, wyniku inwentaryzacji, darowizn czy
likwidacji produktów.
Należy podkreślić fakt, że obecnie nie stanowi już technicznego problemu właściwe wyliczenie
kosztów w obu wariantach. Systemy informatyczne zapewniają w tym zakresie wiele
możliwości. Praktycznie nawet w prostych, krajowych programach księgowych można
zrealizować księgowania niezbędne w każdym z przyjętych z wariantów, stosować oba, także
na zasadzie „czwórki" w „piątkach" (lub mniej naturalne „piątki" w „czwórkach") dające pełną
kontrolę kręgu kosztów. Konieczne jest jednak wykorzystanie możliwości tkwiących w
analitykach (wymiarach) do kont syntetycznych, a o jakości systemu informatycznego oprócz
stabilności (transakcyjności) świadczą przede wszystkim możliwości automatycznych
księgowań w ramach zintegrowanego systemu księgowego. Problemem jest wybór właściwego
oprogramowania, opracowanie założeń do systemu księgowego (w polityce rachunkowości
powinny być także ustalone księgowania z podaniem kont przeciwstawnych i stosowane
analityki) tak, aby móc w pełni wykorzystać możliwości systemu informatycznego, nie tylko na
potrzeby rachunkowości obligatoryjnej.
4/4