ETYKA DZIŚ

ETYKA
Dr Adam Gogacz
Etyka
• Ethos – sposób zachowania
• Pochodzi od Sokratesa, ale jako nauka ustalona przez
Arystotelesa.
• Nauka praktyczna
Etyka
• ETYKA OPISOWA
• Bada istotę dobra, moralnego postępowania, pyta o
człowieczeostwo i naszą naturę
• ETYKA NORMATYWNA (deontologia)
•
Zajmuje się normami, czyli powinnościami
• Etyka indywidualna
• Etyka społeczna
METAETYKA – Zajmuje się namysłem nad samą etyką. Chodby nad
źródłami namysłu nad normami postępowania.
Etyka – główny podział
• Relatywizm – wszystkie normy mają charakter relatywny.
Ponieważ moralnośd jest częścią kultury, jest od niej zależna.
Stąd jest relatywna. Same normy również zależą od sytuacji.
• Absolutyzm – Normy mają charakter absolutny. Są
hierarchiczne, więc nie ma problemu w przypadku ich kolizji.
Podział ETYKI wg Rudolfa
Carnapa:
• Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:
• Teorie obiektywistyczne – normy etyczne mają
charakter uniwersalny i można je wywieść z
ogólnych założeń, a następnie zastosować do
wszystkich ludzi.
• Teorie subiektywistyczne - normy etyczne są
wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do
wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są
one wynikiem podobnej zawartości umysłów
większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego
jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim
prywatnym systemem nakazów moralnych.
Podział ETYKI wg Rudolfa
Carnapa:
• Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:
• Naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy
moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.
• Antynaturalizm – systemy takie starają się
dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z
"góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle
racjonalnych bez odnoszenia się do danych
eksperymentalnych
• Emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne
jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub
bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki
i w związku z tym nie ma sensu szukać ani
naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł
tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze
zjawisk psychologicznych.
Podział ETYKI wg Rudolfa
Carnapa:
• Ze względu na ocenę zachowao ludzi:
• Intencjonalizm – o moralnej ocenie danego czynu
decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii
nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie
od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z
dobrą intencją.
• Konsekwencjalizm - o moralnej ocenie danego czynu
decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został
dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale
przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie
słuszny.
• Normatywizm – Dobro i zło to niedefiniowalne pojęcia
pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu
moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami
tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie
mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz
po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.
• Spróbujcie wpasowad etykę chrześcijaoską w podział etyczny
wg Rudolfa Carnapa.
• Jaka jest różnica między moralnością, etyką a metaetyką?
Etyka sokratejska
Etyka sokratejska
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Arete (cnota)
Cnota = dobro
Dobro jest przedmiotem wiedzy
Uczę się, ale od siebie
Dialog
Metoda majeutyczna
Metoda elenktyczna
Wiem, że nic nie wiem
Elitaryzm
Etyka PLATOŃSKA
Etyka platońska
• DOBRO= PIĘKNO=PRAWDA
• Dążenie do dobra przez prawdę
• Metempsychoza
• Anamneza
 Dążenie do dobra przez piękno
•
Miłośd
• Paostwo i rola obywatelska
Etyka
ARYSTOTELESA
Etyka arystotelesowska
• Cnoty:
• Dianoetyczne
• Etyczne
Złoty środek
Etyka greckich szkół
Etyka greckich szkół
•
•
•
•
CYNICY
CYRENAICY
EPIKUREJCZYCY
STOICY
Etyka
CHRZEŚCIJAŃSKA
Etyka chrześcijańska
• I podejście – Augustyn
• II podejście – Tomasz
• Etyka heteronomiczna
Etyka kantowska
Etyka kantowska
• Etyka autonomiczna
• Etyka obowiązku, podpowiadana przez rozum, przy założeniu,
że człowiek jest istotą myślącą i wolną.
Człowiek żyje w dwóch światach: przyrody, gdzie jest
zdeterminowany i rozumu własnego, gdzie jest wolny.
• Imperatyw kategoryczny:
Postępuj tak, jakbyś chciał aby zasada twego postępowania
stała się prawem ogólnym.
• Człowiek winien byd traktowany jako cel sam w sobie, nigdy
jako środek.
Etyka
utylitarystyczna
Etyka utylitarystyczna
•
•
•
•
To jest dobre, co użyteczne dla maksymalnej liczby ludzi
Bentham – rachunek ilościowy
Mill – rachunek jakościowy
Etyka wywodząca się z empiryzmu i zakładająca, że ludzie są z
natury równi.
• Prawo reguluje zasady etyczne i ogranicza wolnośd, lecz jest
ono oparte na zasadzie użyteczności.
Etyka
personalistyczna
Etyka personalistyczna
• Człowiek jest osobą – bytem realnym, wolnym, który otwiera
się na byt innych ludzi, stąd każdemu człowiekowi przysługuje
godnośd.
• Godnośd osobowa
• Godnośd osobowościowa
NORMY…
Formy wypowiedzi
• Opisowa
• Jasio ma jasne włosy
• Ekspresywna (oceniająca)
• Jasio jest głupi jak but
• Sugestywna
• A miej w nosie Jasia!
• Performatywna
• Już nie będę Jasiowi dokuczał!
Gdzie w tym miejsce na normę?
Opis a ocena
• Opis to wypowiedź prezentująca fakt, o charakterze
sprawozdawczym
• Powinien mied charakter obiektywny (docelowo)
• Ocena to wypowiedź o charakterze ekspresyjnym
• Ma z reguły charakter subiektywny
• Normy mieszczą się w zakresie wszystkich innych wypowiedzi
poza wypowiedzią opisową.
Ocena norm
• Subiektywna
• Obiektywna
• Problem oceny prawdziwościowej norm
• Kłamstwo jest złe (prawda czy fałsz)
• Problem oceny moralnej norm
• Aztekowie składali ofiary z ludzi
• (uzasadnianie norm)
NORMA
• Norma to reguła, przepis charakterze powszechnym.
• Norma nie opisuje co jest, ale podaje co byd powinno.
• Norma ma charakter powszechny, ale niekoniecznie
uniwersalny.
Normy
• Norma powinnościowa
• Norma zakazująca (represyjna)
• Norma nakazująca (opresyjna)
•
•
•
•
•
Nakazująca – musi…
Zakazująca – nie wolno…
Dopuszczająca – można…
Przestrzegająca – nie powinno się…
Określająca – czyni się tak, że…
NORMA MORALNA NORMA PRAWNA
Autonomiczna lub Heteronomiczna
Heteronomiczna
Dyspozycja
Hipoteza + Dyspozycja
+ (SANKCJA!!!)
Człowiek, Bóg
Zwyczaj, Państwo
Wybrane współczesne
problemy etyczne
•
•
•
•
•
•
•
Kara śmierci
Eutanazja
Aborcja
Problem nędzy na świecie
Odpowiedzialnośd za przyrodę
Granice tolerancji
Etyka biznesu
Etyka praktyczna
• Bioetyka
• Zajmuje się problemami związanymi z biologią i medycyną.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eutanazja
Modyfikacje genetyczne
Hodowla zwierząt
Stosunek człowieka do świata ożywionego
Problemy leczenia bądź zaniechania leczenia
Wybór metod leczenia
Przeszczepy
Kształtowanie podejścia do zdrowia i choroby
Kształtowanie polityki paostwa w zakresie zdrowia
Bioetyka a polityka
• System ratunkowy
• System podtrzymujący
• System profilaktyczny
Etyka praktyczna
• Etyczne uwarunkowania systemów społecznych:
• System amerykaoski
• System europejski
• Czy w wymiarze ponadglobalnym mamy obowiązek pomocy?
Na kim spoczywa odpowiedzialnośd za istnienie biedy na
świecie?
Etyka praktyczna - deontologia
• Deontologia – etyka powinności; w praktyce etyka związana z
działalnością zawodową człowieka.
• Deontologia lekarska
• Deontologia prawnicza
• Deontologia menedżerska i biznesowa
• Deontologie społeczne: nauczycielska, psychologiczna, etc.