3acek Moskalewicz PROBLEMY Z PR08L~MI
Transkrypt
3acek Moskalewicz PROBLEMY Z PR08L~MI
- 89 - 3acek Moskalewicz PROBLEMY Z PR08L~MI Niektóre wyniki p11ota~u badań -Reakcja społeczności na problemy alkoholowe-xl Słowo ·problem-, literowane angieleki odpowiednik, weszło do dokładnie języka tak samo jak jego polskiego poczQtku XX wieku, wypierając używane wczeŚniej blernat-. ono wówczas trudne, Oznaczało zwłaszcza kwestie filozoficzne, lonej filozofii tradycję życiowej, romantyczną czn8 przełomu kto patrzy w Polski mgłę już do rzeczy- pisarka pozytywisty- pisząc ·Wszystko jedno, publicyści Młodej się niej a- pojęciowy słowa. W pracach Tadeusza je mozna w takim oto własnego kontekŚcie: "Po- ja" lub ·Problemu tego nigdy sobie stawiał". Współczesne tego to oKreś~ wtedy stylistyki pozytywistycznej, za- jednak zakres go problem ·pro- między gasnącą "problemat" ·problemem", odcinali Boya-Zeleńskiego znaleźć nie czołowa na rozwiązania podejŚCiem problematów". Pisarze i ko od archaicznej chłania konfliktu wieków, Eliza Orzeszkowa zastępując cho~ujęc wymagające a pozytywistycznym je pOjęcie w odniesieniu do wyboru rozwiązania rozumiała wlsto8Ci. Tak chyba gdzieś pojęcia. ·poważne słowniki Według w zasadzie nie Małego Słownika zagadnienie, zadanie rozszerzają języka zakresu Polskiego problem wymagające rozwięzania. xl Referat przedstawiony na Konferencji Towarzystwa roz- Społecznych i Epidemiologicznych Badań nad Alkoholem im. Kettila Bruuna. Berkeley, 5-10 czerwca 1988. - 90 strzygnięcia" /Skorupka. Auderska, razów Obcych dodaje jeszcze, do rozwi~zania·. Wielki że Słownik Łapicka, 1968/. problemem jest ·sprawa trudna Polsko-Angielski blemu - it was easy 90in9", a ·nie ma znaczenia ·problemu·, które "damage" czy "negative trudno trafić odpowiadałoby consequences"ł pro- było problemu - 1980/. Okazuje siV. /Stanisławski. źródłach słownikowych w polskich /żadnego/ pols- tłumaczy kie "problem" jako "problem, question. iSsus-, ·nie it's alI pla!n s8111ng· Wy- Słownik że na trop takiego angielskiemu "harm·, a z którym spotykamy si, nagminnie w dokumentach i opracowaniach §wiatowaj Organizacji Zdrowia i literaturze naukowej na angielskojęzycznej temat al- koholu. Warto w tym miejScu skie kresu zdaję się dostrzegać nie pojęciowego odnotować, słowa że również słowniki angiel- tego znacznego poszerzenia za- ·problem·, The Shorter Oxford English Oictionary on Historical Principles podaje, ii problem to: 1. A difficult question proposed for solution, a riddle; an enigmatic s-tatement. 2. A quest10n proposed for academic discuss10n or scholaBtic disputation. 3. A doubtful ar difficult questian; a metter of inquiry# d1Scussion or thought. Z kolei blem- w amerykański następujący Webster·s Oictionary definiuje sposób: Matter proposed for solution, Ta powierzchowna lektura iż historia funkcjonowania wanym mu we ~pro współczesnej słownik6w pojęcia zdaje się w8kazywać~ ·problem- w znaczeniu nada_ literaturze na temat alkoholu jest stosunkowo krótka. zarówno w języku angielskim. jak i w po1sz_ - 91 czyżnie. Na gruncie polskim WHO-ską koncepcją upowszechnienie pojawiło -"problemów ono się związanych z właściwie alkąholem· nastąpiło dopiero na poczętku lat KoncepCja "problemów związanych z alkoholem" z wraz z • której oSiemdziesią tych. toruje sobie nie tylko ze drogę względu cepcji "'alkoholizmu jako choroby·, ale ną tradycję językową. ~ednym go przed przeszczepem tego z nictwie Naukowym pod koholem"'. Nie tytułem znalazł społeczne i związanym języka polskie- książki Państwowym związane przez tytułem ·Alkohol zdrowotne·. Podobnie historia centralnego programu blemom na pew- względu redaWydawz al- on uznania w oczach wydawcy i w'efekcie zane z nim problemy została w ·Alkohol i problemy pod kompromisowym zmieniona oporu złożono książka ukazała się się ze jest historia którą do kon- przywiązanie także przykładów pojęcia gowanej przez Ignacego Walda I na trudności~ rządowego badawczego~ i ZWią potoczyła którego nazwa sponsora z "Zapobieganie pro- z alkoholem i innymi substancjami uzal~żniaję cym!· na ·Zapobieganie skutkom alkoholizmu i narkomanii·. Sformułowanie rykańskim nych jak środowiskach dotąd nia fakt. ną zakresem iż - w związane z alkoholem·. z jego ame- pojęciowym, zadomowiło się ekspertów i badaczy. Nie w 9zerszych dynamikę. lem~ ·problemy języku kręgach społecznych. potocznym słowo napojów alkoholowych na ·są dość hermetycz- upowszechniło się Komunikację ·problem- "Mam problem z alkoholem-, może oznaczać trudności w utrud_ uzyskało włas problemy z alkoho- z nabyciem wódki lub zbyt przyjęciu, mało spotkaniu towarzyskim. Kon_ sekwentnie ·n1e ma problemu z alkoholem" implikuje nie brak problemu, lecz wręcz odwrotnie - dostatek wódki. - 92 Zarysowane kłopoty pojęciowe są wyłęcznie nie kwestię z zakresu czystej semantyki. Prawdziwe "problemy z problemami" zaczynaj Q się w newralgicznym punkcie styku badacza społeczeństwem. go ze występuję ostrzej Ważnym więc a w trakcie badań społeczne terenowych. a naj- w międzynarodowych badaniach porównawczych. doświadczeniem są w tej dziedzinie towej Organizacji Zdrowia - "Reakcje alkoholowe", które od ubiegłe~o dla nas badania §wia- społeczności roku prowadzone na problemy są również w Polsce. Badanie. "Reakcj e społecznościach. ~ednę szawy _ Mokotów, ••• " realizowane jest w dwóch z nich jest naj ludniejsza dzielnica War- licząca gmina Sianów w woj. osób. Wybór społeczności ok. 400 koszalińskim społeczności nie był - tysięcy mieszkańców, drugą zamieszkała tysięcy przez 12 przypadkowy. Sianów należy do woj. koszalińskiego. wyróżniaję.cego si.ę wysokim poziomem konsumpCji alkoholu, gdzie od kilku nia, zmierzajęce do pozbycia rejonu kraju. Lokalny, łeczności go ski działa pewne etykiety najbardziej rozpitego się małomiasteczkowy i wiejski charakter spo- sytuację aienowskiej kontrastuje z mieszkańcy stanowią na Mokotowie. Je- bardziej agregat, anonimowy wielkomiej- tłum niż społeczność, określone władze podjęły lat chociaż spełniają w niektórych defiriCjach formalne warunki, społeczności. Jeżeli przyj- miemy za "A Oict1onary of the Sociel Sciences" Read1nga /1978/, że społecznością jest "podgrupa mniej samowystarczalne czuciu więzi i zajmująca określone niż ,społeczeństwo, wspó~notyN lub że sę lecz o społeczność. dowały wz'g-lędy O wyborze tej większym to -ludzie. kt6rych wsp61pote interesów lub funkcji", to Mokotów moze wany jako terytoriu~. właśnie być po- łączy trakto- dzielnicy zadecy- praktyczne. Instytut Psychiatrii i Neurologii. - 93 - badania, realizujący ne więzi z dzielnicy władzami ułatwiają artyk~łu Przedmiotem tego pilotażowych, ten rejon. Formalne i ni8fo. . . l.~ obsługuje jest prezentacja wyników badań w Contra Costa Caunty Przeprowadzono 320 ankiet w Kalifornii. pilotażowych, z czego 210 na Ho_ 110 w gminie Sianów. Zastosowano dobór kwotowy go.po- darstw domowych, zakładając pewną pracowników fizycznych. Wywiady nadreprezentację środowiska pilotażowe ośmiu rszawie, a 23 przeprowadziło piętnastu mieszkało przeszkolonych ankieterów, z których '.'/a badań w których zastOsowano kwestionariusz. opracowany do tych samych kotowie i przeprowadzenie bad_A. w w Koszalinie. VI artykule omówione zostanę zagadnienia zwięzane bezpoś. rednio z nych reakcją zachowań społeczności. 2. na ulicy nletrzeżwy mąż mężczyzna bije żonę przepija się na ulicy pieniądze na życie. Po dokonaniu oceny rangi tych lali częstotliwość ich tycznie. Kilku oceniła ankieterów uznało wydarzeń, go wręCZ za tania ankiety. a tymczasem sprawiły :! wyjątkiem pytań przemyślenia i 35-45. które wybierali bardzo kry- najsłabszQ C2QŚĆ wydaje się pytań ten blok się potów", "kwestionariUSz wydaje okreś ni~. I"najgorsze pytania", -jak ny respondenci występowania w·społeczności ~ odpowiedni sposób zareagowania na Większość trzypunktowo sytuacje: następujęce 3. pijana kobieta zatacza 4. prostą o ocen, r6i- problem". -niewielki problem", -nie stanowi pro- blemu·. Ocenie poddano leży pytań blok pijanych osób. w oparciu o skalę ;·poważny 1. pijany więc a miały to być respondentom w wersji wymagają chyba przekon9truowanis"/. ankiety kluczowe py_ najwięcej pilotażowej kło popraw- gruntownego bardzo Zastrzeżenia doty- - 94 czyły przede wszystkim dwóch terminów: ble.~. ~ak ,pisze jeden z pojęć, Wjest wiele n1eoBtrych wa się ·sp~łeczność oraz ankie~er6w część za amerykańsku·. trudnościQ akceptowała narzuconę badanych z kt6rę najmn1ejazę jednostkę - uznano pilotażu: lokalna-, zdefiniowana po prostu bez sensu społeczności, definicjI w sprawozdaniu z ·pro- z których na pierwszy plan wysu- problem-, rozumiany chyba po Znaczna ·społeczność· i - zgodnie z celami projektu administracyjnego podziału kra- ju /dzielnica w przypadku Warszawy 1 gmina w przypadku Sianowaj. Zestawienie przez jednego z ankieterów ukazuje, sporzędzone na 14 respondentów z Mokotowa, jedenastu ność, coś to niż mniejszego dzielnica jednego bloku, oSiedlal. dwóch - że uważało, że że społecz /sąsiedzi, mieszkańcy to coś większego /mieszkań~ cy Warszawy, Polski centralnej/. Tylko w jednym przypadku włas na· definicj a respondenta pokrywała się z· definicję, zaproponowanę przez badaczy. Niektórzy respondenci z nicznie podkreślali zainteresowań czy innymi ptwierdzajęc, że ObraC8j.'~ się jomi z pracy, dalsza rod.zina Warszawy/. cię ceła była Również na og6ł sponta- swój brak identyfikacji, wsp6lnoty celów i sąsiadami. z Nokoto~a mieszkańcami w zupełnie innych kręgach /znazamieszkująca w różnych częściach dla respondentów z gminy Sianów wioska, małe Mokotowa, społecznoś miasteczko, a tylko sporadycznie gmina •. Ten brak ·poczucia nicy, tylko po zbyt dużę niem władz części liczbę społeczności- na poziomie gminy tłumaczyć można wielkością ludności zamieszkującą teren, i dziel_ terytorium i objęty działa lokalnych szczebla podstawowego. Innym .czynnikiem wyjaŚniającym jest wysoce scentralizowany system polityczny, POzo8t8"1ajęcy władzom lokalnym bardzo węskl margines swobody - 95 i niezależnego działania. roli wykonawcy decyzji leżności Ich rola sprowadza władz wyższego się w praktyce do szczebla. Ten system za- politycznej, wzmocniony jest dodatkowo mechanizmem ekonomicznym, zgodnie z którym zaledwie kilka procent potrzeb gminy lub dzielnicy finansowanych !jest z budżetów władz lokal~ych. budżetu sę 90% z budżetów włądz wyższego szczebla lub z a ponad centralnego. Władze lokal~e szczebla podstawowego nie w J!łtanie prowadzić własnej, oryginalnej polityki, lctóra wy- różniałaby je od innych 1 mogłaby!doprowadzić do identyfikacji mieszkańców kańców brak władzami. z ich się na to, co czegoś, co } Poczuyie partycypacji, by nazwać "poczuciem poziomie gminy lub dzielnicy, wydaje się społeczności" pojęciowego. pojęcia: spytać, stwarzają jakichś ·Czy nie zwracają uwagę na t6wt czy stwierdzenie problemu jest tylko kowało dzie podjęcie jakichś zagrożeń działań. że jeśli dla oto- enigmn- niż wętpliwo$ci responden- oceną moralną czy też Wielu respondentów kwalifi- przedstawione sytuacje jako "problem", uważali, jega należałoby wręcz czenia. Tak zadane pytanie jest bardziej czytelne tyczny "problem" .. Inni dotyczył Jeden z ankieterów proponuje wyeliminowanie w ogóle tego czy zjawiska te nie na oczywisty. Krytycyzm ankieterów wobec terminu "problem" implikuje miesz_ dzieje jest minimalne. W tych warunkach można nleostrego zakresu wpływu jest to problem - to chociaż najwyżej janego lub jego bliskich, a nie dla społeczności. jak pisze jeden z ankieterów - "nie wypadało im za sa- tV dla pi- Jednak _ wybrać w tak drasty;znych sytuacjach odpDwiedzi: nie ma problemu·. Stwierdzenie. że pijany społeczności, leżęcy na ulicy nie stanowi problemu dla nie ma charakteru tralnego, lecz implikuje brak wyłącznie osądu sprawozdawczego, neu- moralnego, a może nawet - 96 zabrzmieć aprobująco. Tym wiedzią samym dystans na skali Mniewielki problem" i większy niż znacznie między ·poważny dystans między odposię -nie stanowi problemu· wydaje proolem" "nie- i wielki problem" ~ Niezależnie od tych wątpliwości ł odsetek od. powiedzi <"trudna powiedzieć" nie był zbyt wysoki i wahał się ~ednak od 8 do 13%. udzielić teriał mimo, iż interpretując odpowiedzi na te pytania, należy pamiętać zdecydowało ok. 90% badanych się zebrany ma- o przedstawionych dotychczas zastrzeże- niach. Przedstawione w kwestionariuszu sytuacje ocenione przez zdecydowaną większość odpowiadających, zostały. jako problem dla społeczności. że Zaskakuj<;,lce. kłady S<;i w trzech na cztery sytuacje uzyskane roz_ Około niemal identyczne. pijany/pijana na ulicy oraz bicie problemem dla społeczności, a 2/3 respondent6w uważa, żony są po pijanemu około 7%~ się. niej problemu /Tabela 1/. Okazuje ~e że nie poważnym stanowię tak pozornie że dla ważne zmienne-jak płeć pijanego, a nawet lokacja problemu /miejsce modyfikuję publiczne/miejsce prywatnej, nie Istotną zmianę rozkładu pr~e~ijania pieniędzy odpowiedzi odnotowano w przypadku na zycie. Respondenci zdaję się być tu prawie jednomysini _ ponad 80% z nich m~iejszym nie dotykają stopniu liczĘlc, uz:ys~a~e zaskakujące. oczywiście, uważa żadnego blem. a tylko 2,590 nie widzi w tym tym bardziej opinii. powa.żny to za pro- problemu .. :Jest to ze konsekwencje tego problemu w naj ... pozostałych członków społeczności. rodziny pijaka. Wydaje się więc, że adpcl'liedzi starowiĘl raczej odbicie poczuć moralnych r1ż pragmety~zną !e:::2:nosci. Tezę ccenę uciĘlżliwosci tę potwierdzaję nia tych zachowar, w Pijackich zachowań dla spo- oceny społeczności. częstotliwości występowa niepozostajęce w żadnym pros- - 97 - tym z związku ~ak widać, poważny za wagi problemu /Tabela 2/. ocenę pieniędzy. przepijanie problem dla społeczności. widocznym, bowiem ponad 40% uznawane naj powszechniej re~pondentów nie potrafi więcej, występuje jego rozpowszechnienia. Co takie zachowanie, jak bicie żony czy najsłablej jest zjawiskiem określić niż ono rzadZiej leżenie po pijanemu na ulicy. Przyjmując, oceny rangi problemu nie że uciążliwości rozpowszechnienia i wię refleks rozkładów w poczuć wie niezależnie - miejsca zamieszkania, a nawet dzi o pozostałe płci, od z jednomyślnym picia. okazały nietrzeźwości w się wyższym poziomie cho- mięjscu publicznym Inie- ' wykształcenia mężczyzny wobec bicia - bardziej liberalni w stosunna ulicy. leżącego był Kolejnym zaskoczeniem płciowej ~eśli pijanegol. natomiast warszawiacy i respondenci płci ku do pijanego pra- nieco bardziej , o zwłasz wykształcenia. wieku, częstotliwości Kobiety różnic. rygorystyczne w ocenie od stabilność jest problemy, to zanotowano zaledwie kilka istot- nych statystycznie zależnie się które spotyka jego lecz stano- kategoriach respondent6w. Dotyczy to pieniędzy. potępieniem pochodną społeczności, zadziwiająca moralnych, to różnych cza przepijania dla są żony, solidarności kompletny brak gdzie rozkłady ocen wśród kobiet i 'mę~czyzn były niemal identyczne Ipoziom istotności _ O,S/.xl Istotną statystycznie natomiast okazała si, słaba bagatelizowania tego problemu wraz ze wzrostem picia. Za poważny problem cych okazjonalnie i 53% xl Do badania istotności uznało pijęcych różnic sowano test Chi-kwadrut. tendencja do częstotliwoŚCi to 74% abstynentów. 70% pijlilregularnie. w rozkładach odpowiedzi zasto- - 98 _ W miarę homogeniczny obraz oceny przedstawionych kontrastuje z danymi., blem. Wybory ale są tutaj także zależę tów i rodzaju w zależności od sytuacji, /głównie płci od innych zmiennych responden- społeczności/. Zacznijmy od kwestii co zrobić z pijanym Najwi~cej na ulicy na ulicy zwolenników ma interwencje krewnych, następuje dziny. po niej leżącym leżęcego jTabela 3/. Logika wyboru reakcji na pijaka jest jasna. reakcji na pro_ dotyczęcymi właściwych zróżnicowane wydarzeń również ro~ nie formalna reakcja - pomoc ze strony przechodn1ów, na trzecim miejscu - interwencja medycyny. na czwartym - reakcja administracyjna jzakaz podawania alkoholu/. Zwolennikiem bezwarunkowego wezwania milicji tylko nuję społecz.nościach czwarty respondent. W badanych Co więc był domi- rzecznicy reakcji nteformalnych, nierepresyjnych. represyjności Vlr.Bz ze wzrostem poziomu sformalizowania i cji, kurczy się Bardziej zasięg reak- ich akceptacji. szczegółowa że analiza pokazuje, takie zmienne jak płeć, wiek. wykształcenie w nieznacznym stopniu modyfikują opinię. Jedynie w przypadku zakazu podawania alkonolu, kobiety wybierają to rozwiązanie częściej znacznie abstynenci /72%/ prawie dwa razy częściej niż mężczyźni, niż pijący a regular_ nie /4""1%/. Warto dodać. że starsi respondenci częściej optUj<;) za wezwaniem MO ziom niż istotnoŚel_ 0,006/. Istotne statystycznie różnice ziarnu istotności od 0.G2 d? potetycznych reakcjach czym nie wahają mówiąc, się pokolenia /po_ pr~dstawiciele młodszego o.oeoo/ mieszkańców występują Sianowa i /00_ natomiast w hiMokotowa. przy one od 20 do 30 punktów procentowych. General- ludzie z Sianowa znacznie częŚCiej wybierają wszyst- kie typy reakcji. silniej widzą potrzebę reakcji społeczności niż warszawiacy. Jedynym wyjątkiem jest najbardziej re_ - 99 - presyjna reakcja, tzo. wezwanie MO. która jest wsianowie mniej popularna .. kobiet w miejscu publicznym jTabela 4/, jest Nietrzeźwość ró wnie:z przede wszyst kim uważana W ten spos6b traktuje ponad 70% respondentów. Nieco połowa widzi niów oraz się ją bezwarunkową potrzebę na ulicy -j!/. tępiły między za leczenia kobiety tutaj najbardziej Także Mokotowem a Sianowem. bezwarunkowej aprobaty różnice rodziny. krewnych. te ponad pomocy ze strony przechod- potrzebę bezwzględnego sprawę znaczące zataczaj~cej Ograniczając się wyględały wys- różnice tylko do tak. jak w Tabeli 4 • .Jak widać społecznosć Sianowa jest wyraźnie bar.dziej skłon na do interwencji 3/4 sianowian niż mieszkańcy uważa. że ga leczenia. Wydaje swoistą w kumulację nia się ze ta idei leczenie. jest n.ietrzeźwości odnotować, iż kobiet i wiary pieniędzy, Ibic~żony. przepija- charakter miejsca pojawie- problemu /publiczne-prywatnej problem dla blisko na ulicy kobieta wyma_ powszechność c;:fezaprobaty dla trzeba cje. Przepijanie reakcję się. s:f.ę do problemów w rodzinie Przechodząc pieniędzy/ zataczająca że medyc)olY. omnipotencję nie Mokotowa. Zadziwia. wyraźnie modyfikuje reak- najpow9zechniej uznawane za społeczności. ~owinno przede wszystkim poważny wzbudzić krewnych /71% odpowiedzi ·zdecydowanie tak"l. na drugi. miejscu /70%1 znalazła się interwencja medycyny, 65% responden- tów jest zwolennikami bezwarunkowego przekazywanie pensji za powiadomieniem władz opieki społecznej żonie, optuje 43% responden- tów. Stosunkowo najmniej sza frakCja /38%/ widzi potrzebę in- terwencji sQsiadów. len wzór reakcji utrzymuje cech społeczno-demograficznych tycznie różnica pojawia się się w zasadzie niezależnie od respondentów. Istotna statys- w przypadku przekazywania pensji - 100 żonie, ków które to wśród znajduje znacznie zwolennisię a nie jak kobiet. Sę one natomiast. w więk zwolenniczkami leczenia. Zdumiewa- niż mężczyźni, różnice. więcej wykształcenia, poziomie spodziewać wśród szym stopniu duże niższym osób o można było jąco rozwięzanie wysoki poziom homogenizacji kultu_ zważywszy ry alkoholowej w Polsce. zanotowano w hipotetycznych reakcjach mieszkańców odpowiedzi "zdecydowanie takNiezależnie Mokotowa męża sę od zgodni co do tego, wywoływać pobiec mieszkańcy przepijanie że sprawę sąsiadów Sianowa i pieniędzy i krewnych i medycyny lub pijącego małżonka rozkładu że przez raczej po- że należy za- poprzez przekazywanie je- żonie. Nieco inaczej żony. stop~iu reakcję rozrzutności go pensji różnic. do one jak w Tabeli 5. wyglądały głębokości jest w mniejszym winno Zawężając analizę Mokotowa i Sianowa. układają Najpowszechniej się aprobowaną hipotetyczne reakCje na bicie reakcję jest interwencja ro- dziny i leczenie jok. 60% odpowiedzi "zde,cydowanie tak"j. Zwolennikami bezwarunkowej reakcji sQsiad6w jest. podobnie jak przy przepijaniu pieniędzy. ~k. 35% badanych. jeszcze bo 33%. optuje za wezwaniem MO, a tylko jące się Ciekawe, bicie jest dla że rozkład nych kategoriach brak istotnych ność żony wystarczającym odpowiedzi jest tu różnic między wyjątek względem stabilny w Zaskakuje mężczyznami. róż zwłaszcza Społecz_ w zasadzie podobna do moko- silniejszą wiarę Mieszkańcy Sianowa manifestuję w leczenie jako remedium na bicie ny j77% odpowiedzi ·zdecydowanie kotowie/ • powtarza- stanowi stosunek do rozwodu, który wSianowie znajduje mniej zwolenników. znacznie kobietami i że powodem do rozwodu. również społeczno-demograficznych. Sianowa jest pod tym towskiej. ~3% uważa. mniej~ tak~ też żo w porównaniu z 49% na Mo- - 101 próbę PodejmujQc riału, ln'terpretacji zebranego w przypomnieć. że trzeba jaszcze raz patetyczne sytuacje zostały wlększoś~ zdecydowana rów społeczności ·poważny uznała respondentów ku przepijania widoczna mimo społecznie skalo jako tanse coś w między pojawia są wybo- w przypad- się n~jmniej5zym stopniu dla stając wobec dw6ch niejasnych ·problem·l. potraktowali z8stosowanę rpdzaju skali ocen moralnych, przy czym dys- poszczególnymi jej punktami sQ nier6wne. - oznacza moralne nie moc rozdzielcza tego pytania ka- respondenci pojQć '-społeczność· i opinię, że poważ jest to sprawa naj słabiej oraz w stosunkowo społecznoŚci uciążliwa. Słaba że przypuszczać, że iż je za problem doda~. że najwięcej społecznoŚCi-, pieniędzy, wszystkie cztery hi- wyraziło problemy •. Warto problem dla mate- ocenione jako problem, przy czym ny. Zaledwie kilka procent badanych to dla pilotażu potępienie, ·Poważny· lOniewielki· - bagatelizowanie sprawy, a lOnie stanowi problemu· wypada w ogóle poza continuum Konsekwentnie po dokonaniu oceny czynu w katego- potępienia. riach moralnych, ogromna większość zić opinię, że pr~edatawione gaję reakcj i ze strony respondentów musiała w kwestionariuszu zachowania wyma_ społeczności. S.kumulowanie odpowiedzi ·zdecydowanie tak". ·tak. powtarza prawie się wielokrotnie· i -tak, to nier6żnicujQcy wyra- różnych zależy" , typów reakcji do kilkunastu procent respondentów wybierało _ daje jeśli rozkład Izaledwie od kilku odpowiedzi -nieIOl. :Jedyny wy jętek stanowi interwencja milicji. 36% respondentów nie widzi potrzeby wzywania jej do pijanego 8 20~ - do domu, w którym Moc rozdzielcza ograniczyć pytań męż bije leżęcego na uliCy. żonę. o reakCje wzrasta jeśli analizę do odpowiedzi ·zdecydowanie tak". Zasadniczy wzór reakcji jest następujęcy: - 102 - We wszystkich hipotetycznych sytuacjach najbardziej od• • powiednią reakcję _ W przypadku n~ jest interwencja krewnych. w mie.dscu publicznym jpijany zachowań .,żczyz lub kobieta/ powszechnie aprobowana jest nieformelna reak. cja ze strony społeczności jprzechodni6w/. - Wraz ze wzrostem sformalizowania reakcji i ności - spada zasięg akceptacji. kształtuje Nieco inaczej jbicie zony, przepijanie traktować jej represyj ... się reakcja na problemy rodzinn. pieniędzy/. Respondenci zdaj Q te sprawy jako bardziej prywatne; wtrącanie si, 81, 8Q- siadów nie jest tu tak powszechnie s·probowane. RozwlQzanle taj kwestii pozostawia się orzy czym znacznie częściej - oprócz rodziny - strukturom fórmalnym J wybierane SQ reakcje mniej repre- syjne fleczenie, przekazywanie pieniędzy żonie/ niż milicji. Wybory reakcji charakteryzuje nych kategoriach Bardzo duże nymi reakcjami duża stabilność w róż społeczno-demograficznych. różnice występują j~dynie między społeczności generalnie rzecz wezwanie bioręc, hipotetycz- Sianowa i Mokotowa. Sianowiacy, bardziej sę skłonni do interwencji różnego typu niż mokotowianie. Oczekuję powszechnie interwen- cji we wszystkich bipotetycznych sytuacjach, niemal bezwarunkowę aprobatę jako sposób na robione cieszy rozwiązanie ich nich idea oddawania pensji problemu żonie o męża, przepuszczającego za- pieniądze. Najprost9za, że się wśród nasuwająca się źródeł szukać w Można domyślać się, że typie w interpretacja tych społeczności różnic ka- i jej rozmiarach. małomiasteczkowej. wiejskiej społecz ności Sianowa łatWiej o ·poczucie społeczności- niż na wielko- miejskim Mokotowie. - 103 Przyjęcie analiza. która z pilotażu nich, takiej interpretacji zakłóciła jednaK aodatkowa została przeprowadzona pu przeczytaniU raportów przygotowanych przez wszystkich ankieterów. 3eden z mieszkajęcy w Koszalinie. zaraz na raportu stwier- poczętku dZ,a; "Pragnę podkreślić. iż problematyka tych badań jest maję działalność bardzo blisKa z uwagi na a także w Klubie Abstynenta oraz w Ciwalkoholowym. Moja 111 trzeźwości. w ruchu Komitecie Prze- Społecznym dotychezas~w8 działalność wzakresie wienia idei abstynencji 1 trzeźwości sprawiła, poważniej zwi,ęzanych ze zrozumien1.em podstawo_ szych problemów. wych celów tego badania i stosunkowo W obawie, ję że mogły mieć ponieważ nania jest ograniczona. przeprowadziło zultat analizy badań.· istotny wpływ koszalińskich. Wartość ankieterów warszawskich i kich mi zapoznae na wyniki odpowiedzi z Mokotowa. uzyskana rozkłady porównano miałem pozostali ankieterzy z Koszalina reprezentu_ podobne postawy, które badań, iż łatwo przyszło z charakterem i sposobem prowadzenia tych się nie krza- ~rz8z takiego por6w- czterech ankieterów koszalińs_ w Warszawie tylko 23 wywiady. Mimo to renasze oczekiwania. TylkO w 4 na 18 przekroczył porównywanych zmiennych .. odpowi.edzi uzyskane przez enkieter6w z Koszalina nie różniły się odpowiedzi tej samej w sposób st:qtystycznie istotny od społeczności ankieterów warszawskich a mokotowskiej, badanej pr7QZ R6znice istotne nie występiły odniesieniu do interwencji MO i krewnych. Kierunek tylko" r6~nic był niezrniennie taki sam. r-1okotowianie. badani przez ankieterów z K09zalina. byli znacznie bardziej skłonni do różnych form reakCji i byli w,tya u de rzaj ą co podobni do respondent6w z Sianowa. badanych gł6wnie p6tn~'i przez grupę ankieterów koszalińskich. W celu z11uet're- waniE: mocy dyskryminacyjnej "czynnika ankieterskiego· • W8rt-o~c j .- 104 przytoczyć rozkłady odpowiedzi na kilka upro8zCzen!a obrazu ograniczymy się pytań o reakcje. Ola do odpowiedzi "zdecydowa- nie tak- /Tabela 6/. Praktyczna lekcja z badań pilotażowych w1alnal konieczna jest lepsza adaptacja jest językowa aza oraz· lepszy dobór ankieterów. Zebrane całkiem try- kwestionariu- doświadczenia nasu- waj, jednak ·inna, bardziej uniwersalne pytanie: W jakim stop·nlu rotnice kulturowe zaburzaj Q wyniki a w jakl~ badań międzykulturowych. stopniu wyniki te nie zawierajQ nic poza kulturowymi zakł6ceniami? • • • Problema w1th problem s - selected findings frem Polish pilot-study on ·Communlty raspanae to alcohol problems· SUłllł8ry Tha papar la en Dutcome of the pl1ot-9urvey on the Polish co •• unity reaponaa to alcohol problems. The pilot-study was cónducted in two contrsatlng communlties. One was a biggest dl.triet of Waraaw inhablted by 400 thousand people; another - • a•• 11 rura1 co •• une Sian6w, which la located aome 500 kilo•• tera north of Waraaw. The queationnaire uaed previously in the origlnal commu- nity're.ponas atudy in Contra COBta County in Caltfornia was applied to intervlew 322 respondenta from two Polish communi- Four queetiona wera aelected for prasentation in this ,~.p.r. T11ł!Y were d•• llńg wlth publie lnaobriety. wiła beat ing and .rinking th • • onay a.By. Th. respondenta were asked to •••••• th ••• riouana •• of thoe. problem. for thelr community and then to chao •• appropriate re.pone8a to each problem. - 105 - The hierarchy of problems as by respondenta and genera1 patter" ot responses are described and then discussed. The pilot-survey revealed two trepa that have to be avoided in cross-cultural atudies: a problem of introducing 90me international concepts lika ·problem M and ·community·, whose meaning may be different in varioUB settings and a power of interviewer's factor,whose attitudes Bnd expectations cen heavily bies obtained find1ngs. Tabela 1. Ocena rangi problemu jW s Ranga problemu Pijęcy mężcz,yzna Poważny problem Niewielki problem Nie stanowi problemu Trudno pOWiedzieć y t U a c j Pijęca Przepijanie żony kobieta pieniędzy 66,9 67,7 67.0 82,2 16,2 12,1 13,5 6,7 7,6 7,3 7,7 2,5 9,9 12,8 11.9 8,6 Tabela 2. Ocena rozpowszechnienia problem6w Typ problemu Pij any na ulicy Bicie żony Pijana na ulicy Pr:t.epijsnie pieniędzy • Bicie /~~ CZOBtOrli"O.., Cz,śty NieczQ9ty Nie Id •• 27,0 41,0 14.6 28,6 30,5 13,3 58,9 29,S 16,5 21,8 29,1 .41,5 - 106 - Tabela 3. Reakcje społeczności wobec pijanego leżęcego na ulicy /%%/ :Jeśli Rodzaj reakcji Tak Trudno To powtarza zależy Nie powiedzieć wie- się lokrotnie Pomoc przechodnióW 54,6 10.1 11 ,l 8,5 5,4 Wezwanie milicji 25.8 7,0 19.7 36.6 g.8 alkoholu 55,8 15.1 4,8 9,5 14.1 Pomoc krewnych 7'::,7 14,3 3,5 6,7 4,5 Leczenie 58,2 23,1 6,0 3.2 9,2 Zakaz podawania Tabela 4. Reakcje społeczności wobec nietrzeŹwej kobiety !;tIXJ Społeczność Rodzaj reakcji f-1okotów Sianów Poziom istotności Pomoc przechcdni:Sw 45.5 54,4 O ,03C Pomoc krewr;ych 54,A 85.1 C.055 Leczenie 42.3 72.3 0,080 - 107 - Tabela 5. Reakcje na przepijanie społeczności Społeczność Rodzaj reakcji Mokotów Interwencja sQsiad6w pieniędzy Poziom istotności Sianów 30.3 49.5 0.0027 32.9 59.4 0.0003 53.4 88.1 O~OOOO Interwencja krewnych 66.7 84.2 0.0296 Leczenie 59.4 89.1 0.0000 Powiadomienie Pensj a władz żonie Tabela 6. Reakcje mieszkańców /%%/ Nokotowa w wywiadach ankiete:r6w z Warszawy i Koszalina /%%/ A n k i Rodzaj reakcj i Warszawscy - pomoc - przechodniów zabronić e r z y Koszalińscy 56.2 95.7 38.8 91_3 45.1 82.6 30.4 65 .. 2 42 .. 6 78.3 34.8 73~g 27.3 87.C· 28.6 78.3 52.8 95.7 żon~ interwencja sĘlsiad6w leczenie Pij ana n. - alkoholu t rzebe 9 0 leczyć Bicie t n. chodniku Pijan~ - e ulic~ leczenie Przeoijanie pieni!tdZl interwencja sąsiadów powiadomienie leczenie władz