Numer 88 - październik 2010
Transkrypt
Numer 88 - październik 2010
Aktualności MSSF Pojawiające się problemy i praktyczny poradnik* Numer 88 - październik 2010 r. Propozycje dotyczące konsolidacji zmieniają definicję kontroli W tym numerze... 1 Projekt do dyskusji dotyczący konsolidacji 2 Wiadomości z Cannon Street MSSF 1 i hiperinflacja 3 Projekt do dyskusji dotyczący podatku odroczonego 4 Badanie opinii dotyczących leasingu Czy kierownictwo jest przygotowane? 5 Kontakt Szef grupy tematycznej „Połączenia jednostek gospodarczych” w Centralnym Zespole Księgowych Usług Doradczych PwC, Mary Dolson, przygląda się kluczowym propozycjom przedstawionym w wersji roboczej RMSR nowego standardu dotyczącego konsolidacji. Wersja robocza RMSR proponowanego standardu na temat konsolidacji zmienia definicję kontroli, tak że do wszystkich podmiotów stosuje się te same kryteria określające kontrolę. Definicja jest wsparta szczegółowymi wytycznymi dotyczącymi stosowania, dotyczącymi różnych sposobów możliwości kontrolowania przez jednostkę sprawozdawczą (inwestora) innego podmiotu (podmiotu w który inwestuje). Zmieniona definicja i wytyczne dotyczące stosowania nie powinny spowodować większych zmian w decyzjach konsolidacyjnych podejmowanych przez podmioty sporządzające sprawozdania zgodne z MSSF, choć wszystkie podmioty będą musiały wziąć nowe wytyczne pod uwagę. Podstawowa zasada, zgodnie z którą w konsolidacji przedstawia się jednostkę dominującą i jednostki zależne jakby były jednym podmiotem, ani mechanizmy konsolidacji nie ulegają zmianie. Wersja robocza nie obejmuje wymogów informacyjnych ani wytycznych opracowanych specjalnie dla spółek inwestycyjnych i nie uwzględnia poprzednich wytycznych dotyczących sporządzania jednostkowych sprawozdań finansowych. Wymogi dotyczące ujawniania informacji będą uwzględnione w standardzie dotyczącym ujawnień, który ma być wydany w tym roku i który obejmie zasady ujawniania informacji na temat jednostek zależnych, wspólnych przedsięwzięć i jednostek stowarzyszonych. RMSR ma wydać w 2010 r. projekt standardu zawierający wytyczne dla spółek inwestycyjnych. Spółki inwestycyjne będą musiały informować o podmiotach, w które inwestują i które kontrolują, stosując wartość godziwą, a nie konsolidować te podmioty. Niejasny jest stan przygotowań wytycznych dotyczących jednostkowych sprawozdań finansowych, ale odpowiedni fragment MSR 27 „Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe” może pozostać w mocy. Nowy standard, po wydaniu, zastąpi MSR 27 „Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe” i SKI-12 „Konsolidacja – jednostki specjalnego przeznaczenia”. Wersja robocza obejmuje decyzje podjęte przez RMSR po uwagach i ponownym omówieniu projektu ED 10, „Skonsolidowane sprawozdania finansowe”, wydanego w grudniu 2008 r. Nie jest to dokument wymagany w ramach należytego procesu, ale został wydany w celu ułatwienia zbliżających się rozmów okrągłego stołu. następna strona Numer 88 - październik 2010 r. Konsolidacja jest wspólnym przedsięwzięciem RMSR i FASB na mocy porozumienia o współpracy. Obie Rady wspólnie będą gospodarzami dyskusji przy okrągłym stole nad wersją roboczą RMSR w USA w październiku 2010 r. Poglądy zebrane w trakcie tego procesu będą wykorzystane przez FASB w jej projekcie dotyczącym konsolidacji. RMSR planuje wydać ostateczny standard w czwartym kwartale 2010 r. Wersja robocza zawiera również wytyczne dotyczące praw udziałowych i praw ochronnych oraz relacje agent/zleceniodawca. Prawa udziałowe dają inwestorowi możliwość kierowania działalnością jednostki, co ma znaczący wpływ na zwrot z inwestycji. Prawa ochronne (znane również jako prawo veta) mogą ograniczać możliwości kontroli przez inwestora, jeśli takie prawa mają zastosowanie do decyzji podejmowanych w toku normalnej działalności gospodarczej. Zmieniona definicja kontroli Inwestor (agent) może zostać zaangażowany do działania na rzecz jednej strony lub kilku stron (zleceniodawców). Na rzecz przedstawiciela deleguje się pewne prawa – na przykład do zarządzania inwestycjami. Inwestor może mieć, a może nie mieć kontroli nad wspólnym funduszem inwestycyjnym. Wersja robocza zawiera kilka czynników do rozważenia przy ustalaniu, czy inwestor ma, czy nie ma kontroli, i czy działa jako agent. Zmieniona definicja będzie się koncentrować na konieczności posiadania zarówno wpływu na jednostkę, jak i zmiennego zwrotu przed zaistnieniem kontroli. Wpływ stanowi bieżącą możliwość kierowania działalnością, która ma znaczący wpływ na zwrot z inwestycji. Dochody muszą być zmienne i mogą być zarówno dodatnie, ujemne bądź takie i takie. Ustalenie wpływu na jednostkę opiera się na bieżących faktach i okolicznościach, i jest stale oceniane. Fakt, że kontrola ma być tymczasowa, nie anuluje wymogu konsolidacji jakiegokolwiek podmiotu, w który się inwestuje, będącego pod kontrolą inwestora. Prawa głosu lub prawa wynikające z umów mogą stanowić dowód wpływu, albo dopiero połączenie tych obu może dać inwestorowi wpływ na jednostkę. Kontroli nie trzeba wykonywać. Każdy inwestor posiadający ponad połowę głosów spełniałby kryteria wpływu przy braku ograniczeń lub innych okoliczności. Kogo to dotyczy? Wytyczne dotyczące stosowania obejmują przykłady, gdy inwestor posiada kontrolę przy mniej niż połowie praw głosu. Oceniając, czy kontroluje on inną jednostkę, należy rozważyć potencjalne prawa głosu, zależność gospodarczą i wielkość udziału w porównaniu z innymi posiadanymi udziałami, wraz ze schematami głosów na zgromadzeniach wspólników. Ostatni element analizy spowoduje trwałe uwzględnienie pojęcia „kontroli de facto” w standardzie dotyczącym konsolidacji. Co należy zrobić? Proponowany standard może mieć wpływ na wszystkie podmioty sprawozdawcze (inwestorów) (poza spółkami inwestycyjnymi) kontrolujące jedną lub więcej jednostek, zgodnie ze zmienioną definicją kontroli. Ustalenie kontroli i decyzje konsolidacyjne mogą nie ulec zmianie w przypadku wielu podmiotów. Jednak nowe wytyczne będą musiały być zrozumiane i uwzględnione w kontekście działalności każdego inwestora. RMSR nie prosi o oficjalne uwagi do wersji roboczej, ale chętnie przyjmie każdy wkład. Podmioty sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z US GAAP mogą zechcieć uczestniczyć w dyskusjach okrągłego stołu. Podmioty sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF powinny rozważyć, czy planowany standard będzie miał wpływ na ich decyzje o kontroli i na skonsolidowane sprawozdania finansowe. Wiadomości z Cannon Street Zmiana do MSSF 1 dla podmiotów działających w warunkach poważnej hiperinflacji RMSR wydała projekt standardu proponujący zmianę do MSSF 1 „Zastosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej po raz pierwszy”. Zmiana stworzyłaby dodatkowe wyłączenie dla podmiotów, które ponownie rozpoczynają sporządzanie sprawozdań finansowych zgodnie z MSSF po okresie działania w warunkach poważnej hiperinflacji. Wyłączenie pozwoliłoby podmiotowi na wybór wyceny aktywów i pasywów w wartości godziwej i zastosowanie tej wartości godziwej jako domniemanego kosztu tych aktywów i pasywów w bilansie otwarcia w pierwszym sprawozdaniu z sytuacji finansowej według MSSF. gospodarka Zimbabwe została uznana za gospodarkę o poważnej hiperinflacji do pierwszego kwartału 2009 r.; proponowana zmiana raczej nie dotyczy innych krajów. Proponowana data wejścia w życie to 1 lipca 2011 r., choć nie ustalono tego w projekcie standardu. Spodziewana jest możliwość wcześniejszego zastosowania. RMSR prosi o zgłaszanie uwag do proponowanej zmiany do MSSF 1 do 30 listopada 2010 r. Kierownictwo jednostek w Zimbabwe oraz w innych krajach, które uważają, że ich waluty podlegają lub mogą podlegać poważnej hiperinflacji powinny rozważyć zgłoszenie uwag do proponowanej zmiany. Wydaje się, że proponowane zmiany będą miały ograniczony wpływ, ponieważ wyłączenie dotyczy wyłącznie podmiotów, których waluta funkcjonalna podlegała poważnej hiperinflacji. Przykładowo, następna strona początek 2 Numer 88 - październik 2010 r. Wykazywanie podatku odroczonego w odniesieniu do niektórych aktywów wycenianych w wartości godziwej RMSR opublikowała projekt standardu do dyskusji (ED), w którym proponuje wyjątek od obowiązującej zasady wyceny aktywów lub zobowiązań z tytułu podatku odroczonego powstających w odniesieniu do niektórych aktywów niefinansowych wycenianych w wartości godziwej. Propozycje zmniejszą aktywa i zobowiązania z tytułu podatku odroczonego ujmowane przez jednostki, które posiadają te aktywa niefinansowe w krajach, w których stopa podatku od zysków kapitałowych różni się od stopy podatku dochodowego. Tony de Bell, Moi Lre Kok i Michele Embling z grupy PwC ds. globalnych usług doradztwa księgowego przyglądają się szczegółowo temu zagadnieniu. Obecna zasada obowiązująca zgodnie z MSR 12 wymaga dokonywania wyceny aktywów lub zobowiązań z tytułu podatku odroczonego w taki sposób, aby odzwierciedlała ona konsekwencje podatkowe sposobu, w jaki kierownictwo spodziewa się odzyskać lub rozliczyć wartość bilansową aktywów lub zobowiązań jednostki. Na przykład kierownictwo może przewidywać, że odzyska składnik aktywów poprzez jego wykorzystanie, sprzedaż lub połączenie wykorzystania i sprzedaży. Oczekiwania kierownictwa mogą mieć wpływ na wycenę podatku odroczonego, kiedy różne stawki podatku lub podstawy opodatkowania stosuje się do zysków wypracowanych w wyniku wykorzystania składnika aktywów przez część jego okresu użytkowania, a inne do jego sprzedaży. podlegają amortyzacji” zostanie wycofany wraz z wejściem w życie proponowanej zmiany. Okres przejściowy Zmiana miałaby być stosowana retrospektywnie i dozwolone byłoby jej wcześniejsze zastosowanie. RMSR prosi również o uwagi na temat tego, czy potrzebne są specjalne wytyczne dotyczące okresu przejściowego dla połączeń jednostek gospodarczych, które miały miejsce wcześniej. Nie ustalono daty wejścia w życie, ale RMSR zamierza sfinalizować tę zmianę tak, aby jednostki mogły zastosować ją we wcześniejszym terminie dla lat obrotowych kończących się w grudniu 2010 r. Kogo to dotyczy? Jednostki posiadające nieruchomości inwestycyjne wyceniane w wartości godziwej mogą mieć trudności lub być subiektywne w szacowaniu, jaka część wartości bilansowej będzie odzyskana poprzez przychody z tytułu najmu (tj. poprzez wykorzystanie), a jaka część zostanie odzyskana poprzez sprzedaż, szczególnie jeśli w danym momencie nie ma konkretnego planu zbycia. Zmiana ta będzie miała istotne znaczenie dla wszystkich jednostek posiadających nieruchomości inwestycyjne, rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne wyceniane w wartości godziwej w krajach, w których stopa podatkowa dla zysków kapitałowych różni się od stopy podatku dochodowego (np. Singapur, Nowa Zelandia, Hongkong i RPA). Propozycje te zmniejszą wartość aktywów i zobowiązań z tytułu podatku odroczonego ujmowanych przez te jednostki. RMSR zaproponowała wyjątek od zasady zawartej w MSR 12. Propozycja wprowadza możliwe do obalenia założenie, że niektóre aktywa wyceniane w wartości godziwej są odzyskiwane w całości poprzez sprzedaż. Możliwe do obalenia założenie stosuje się do zobowiązań lub aktywów z tytułu podatku odroczonego, które powstają w związku z nieruchomościami inwestycyjnymi, rzeczowymi aktywami trwałymi lub wartościami niematerialnymi, które: są wyceniane na podstawie modelu wartości godziwej lub modelu wartości przeszacowanej, lub są początkowo wyceniane w wartości godziwej w ramach połączenia jednostek gospodarczych, jeżeli jednostka przejmująca w późniejszym terminie do wyceny tych aktywów stosuje model wartości godziwej lub model wartości przeszacowanej. Co należy zrobić? Termin zgłaszania uwag upływa 9 listopada 2010 r. Publikacja ostatecznej zmiany jest planowana na grudzień 2010 r. lub początek 2011 r. Kierownictwo spółek powinno zacząć oceniać wpływ tych propozycji na ich obecne zobowiązania lub aktywa z tytułu podatku odroczonego powstające z tytułu nieruchomości inwestycyjnych, rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych wycenianych w wartości godziwej. Kierownictwo spółek powinno też zastanowić się nad zgłoszeniem swoich uwag do projektu standardu, aby zadbać o uwzględnienie ich zdania w proponowanych zmianach. Założenie odzyskania w całości poprzez sprzedaż może być obalone, jeżeli występują wyraźne dowody na to, że jednostka będzie konsumowała korzyści ekonomiczne płynące ze składnika aktywów przez okres jego ekonomicznej przydatności. SKI-21 „Podatek dochodowy – realizacja wartości przeszacowanych aktywów, które nie następna strona początek 3 Numer 88 - październik 2010 r. Czy kierownictwo spółek jest gotowe na zmiany w rachunkowości leasingu? Po ponad 10 latach debaty, w sierpniu tego roku RMSR i FASB opublikowały proponowany nowy standard dotyczący leasingu. Proponowany model ma znacząco zmienić rachunkowość leasingu leasingobiorców i leasingodawców (zobacz także „Aktualności MSSF” z września 2010 r., str. 1). Marian Lovelace z działu usług doradztwa księgowego PwC w Wielkiej Brytanii zastanawia się nad gotowością kierownictwa spółek do zmian przyglądając się wynikom przeprowadzonego ostatnio przez PwC badania. Sir David Tweedie ostrzegał w 2004 r., że „poleje się krew”, przewidując obiekcje sporządzających sprawozdania finansowe, którzy mogą uważać, że propozycje dotyczące leasingu będą miały negatywny wpływ na ich sprawozdania finansowe. PwC i Rotterdam School of Management przeprowadziły badanie, aby zapoznać się z poglądami i reakcjami sporządzających sprawozdania finansowe w Europie na temat proponowanej restrukturyzacji rachunkowości leasingu. Czy więc przewidywania Sir Davida Tweediego były słuszne? zastanowić się nad wpływem tego rozwiązania na wskaźniki i mierniki wyników, w tym między innymi na: zysk netto w przypadku renegocjacji celów w zakresie zgodności i wyników w umowach dotyczących finansowania; umowy z dostawcami i nabywcami oraz umowy wynagradzania pracowników. Większość respondentów potrafiła ocenić zakres wpływu zmian na ich przychody operacyjne, EBITDA, przepływy pieniężne z działalności operacyjnej oraz wskaźnik pokrycia odsetek. Wpływ na wskaźniki bilansowe, takie jak wskaźnik zadłużenia (wskaźnik dźwigni), wskaźniki obrotu aktywów oraz wskaźnik zwrotu z kapitału zaangażowanego również były dobrze rozumiane. Nieświadomość problemu Większość osób zdawała sobie sprawę z nadchodzących zmian w standardzie dotyczącym leasingu, chociaż prawie połowa powiedziała, że nie była dobrze poinformowana o problemach na tym etapie. Prawie połowa nie potrafiła ocenić, w jakim stopniu konieczne będą zmiany w modelach biznesowych, procesach biznesowych i finansowych, systemach informatycznych, procesach sprawozdawczych i procesach zamykania okresów sprawozdawczych, mechanizmach kontroli wewnętrznej, wewnętrznych systemach pomiaru wyników oraz strategiach budżetowania i planowania podatkowego. Wiedzieli jednak, że zmiany będą konieczne, mimo że nie potrafili ocenić ich zakresu. Informowanie o skutkach Użytkownicy tradycyjne korygują sprawozdania finansowe i dodają płatności z tytułu leasingu operacyjnego do zobowiązań finansowych. Poprzednie badania przeprowadzone przez PwC pokazały, że będą występowały znaczne różnice pomiędzy korektami dokonywanymi obecnie przez użytkowników w sprawozdaniach finansowych a faktycznymi skutkami nowego standardu dotyczącego leasingu. Prawie połowa respondentów najnowszego badania była zdania, że proponowane zmiany do standardu dotyczącego leasingu nie będą skutkowały spadkiem ratingu kredytowego, wzrostem kosztów kapitału ani naruszeniem istniejących umów. Data wejścia w życie nowego standardu jest dość odległa, ale sporządzający sprawozdania powinni już teraz zacząć analizować i kwantyfikować operacyjne i praktyczne skutki zmian, zważywszy na ich obszerny zasięg. Tylko jedna czwarta respondentów powiedziała, że posiada aktualnie dostępne zasoby, aby móc wdrożyć nowy standard dotyczący leasingu. Problem ten pogarszają rozmiary zmian wprowadzonych przez RMSR. Wyzwaniem dla sporządzających sprawozdania finansowe będzie uniknięcie „zaskoczenia” rynku dokonywanymi przez siebie zmianami, co mogłoby wywołać negatywne reakcje rynku. Ta luka w horyzoncie oczekiwań, o ile nie będzie właściwie zarządzana, może spowodować zmianę sposobu postrzegania siły finansowej jednostek po ich przejściu na nowy standard dotyczący leasingu. Tylko 10% respondentów powiedziało, że omówiło wprowadzane przez siebie zmiany z akcjonariuszami i inwestorami. Większość nie spodziewa się, by akcjonariusze i/lub inwestorzy prosili o informacje o skutkach zmian do czasu publikacji ostatecznej wersji standardu, a nawet dopiero na dzień jego zastosowania. Wcześniejsze poinformowanie interesariuszy jest kluczem do zarządzania luką w horyzoncie oczekiwań, która może powstać. Potrzebna duża ilość dodatkowych danych Aby wdrożyć nowe propozycje, trzeba będzie uzyskać dodatkowe dane. Znakomita większość respondentów stwierdziła, że mogą prosić o dane spółki świadczące im usługi leasingowe (leasingodawców) w momencie pierwszego zastosowania standardu, jak również regularnie. Tylko niewielki procent respondentów rozpoczął już rozmowy z leasingodawcami. Leasingodawcy i leasingobiorcy będą musieli pokonać komercyjne problemy uzgodnienia, kto poniesie odnośne koszty, ale dostarczanie leasingobiorcom rozwiązań ich problemów w tym zakresie może dać niektórym leasingodawcom przewagę konkurencyjną. Wymogi kapitałowe dla banków Proponowany model „prawa do korzystania” w rachunkowości leasingobiorcy będzie skutkował wyższymi łącznymi kosztami we wcześniejszych okresach leasingu i niższymi kosztami w późniejszych okresach w porównaniu z obecnie funkcjonującym schematem leasingu operacyjnego. Jednostki będą musiały następna strona początek Jeszcze jednym skutkiem zmian w bilansie w wyniku wprowadzenia proponowanego standardu dotyczącego leasingu może być wpływ na kapitał regulacyjny. Ponad 70% uczestników badania z sektora bankowego nie było pewnych, czy nowy standard dotyczący leasingu nie wpłynie na ich wymagany 4 Numer 88 - październik 2010 r. kapitał regulacyjny. Kierownictwo powinno ocenić, czy potrzebne są zmiany wymogów regulacyjnych w rezultacie nowego standardu leasingowego. sporządzających sprawozdania finansowe jeszcze nie zapoznało się ze szczegółami proponowanego standardu i ich potencjalnymi skutkami dla swojej działalności. Koszty i korzyści Data wejścia w życie może wydawać się odległa, ale sporządzający sprawozdania powinni już teraz zapoznać się ze skutkami operacyjnymi i praktycznymi zmian, aby właściwie ocenić ich wpływ na swoją organizację i jak najlepiej wykorzystać możliwość przedstawienia RMSR swoich wysokiej jakości uwag i poglądów. Środowisko inwestorów w swoich uwagach do materiałów do dyskusji stwierdziło, że nowy standard dotyczący leasingu zapewni większą przejrzystość, porównywalność i użyteczność informacji finansowych. Większość sporządzających sprawozdania finansowe biorących udział w badaniu zgodziła się z tym stwierdzeniem, ale tylko 3% uważało, że poprawa będzie znacząca. Jako czynniki ograniczające użyteczność informacji wymieniano większą złożoność oraz konieczność stosowania subiektywnego osądu przy szacowaniu opcji przedłużenia umowy i warunkowych opłat z tytułu najmu. Inni uważali, że większa subiektywność nowych wymogów zmniejszy faktycznie porównywalność pomiędzy leasingobiorcami. Metodologia Badanie zostało przeprowadzone na podstawie proponowanych przez RMSR zmian do rachunkowości leasingu zawartych w materiałach do dyskusji zatytułowanych „Leasing: Wstępne poglądy”, opublikowanych w marcu 2009 r. Badanie przeprowadzono wśród sporządzających sprawozdania finansowe występujących albo wyłącznie w roli leasingobiorców (106 jednostek), albo zarówno w roli leasingobiorcy, jak i leasingodawcy (19 jednostek). Większość sporządzających sprawozdania finansowe stwierdziła, że spodziewa się, że koszty wdrożenia oraz koszty bieżącej złożoności rachunkowości opcji przedłużania umów i warunkowych opłat będą dość lub bardzo znaczące. Prawie trzy czwarte respondentów stwierdziło, że koszty przewyższą korzyści dla użytkowników ich informacji finansowych. Czy więc przewidywania Sir Davida Tweedie spełniły się? Czy „polała się krew”? Prawdopodobnie na odpowiedź jeszcze za wcześnie. Badanie przeprowadzone przez PwC wykazało, że wielu Zbieranie materiałów do badania zostało ukończone przed publikacją projektu do dyskusji w sierpniu 2010 r. i dlatego nie zawierają one poglądów leasingodawców na rachunkowość leasingodawców proponowaną w projekcie do dyskusji. Odpowiedzi udzielało około 125 spółek z 21 krajów europejskich i z różnych sektorów. Wytyczne branżowe PwC dotyczące propozycji w zakresie przychodów RMSR i FASB wydały w czerwcu 2010 r. projekt standardu do dyskusji, który proponuje nowy standard w zakresie rozpoznawania przychodów, który mógłby istotnie zmienić sposób ujmowania przychodów przez jednostki. PwC opublikowało "Praktyczny poradnik MSSF" (ang. "Practical guide to IFRS") odkrywający proponowany standard i jego implikacje. Przygotowaliśmy także dodatki do "praktycznego poradnika" dotyczące najbardziej znaczących implikacji dla poszczególnych branży. Są to: Branża inżynieryjna i budowlana Branża farmaceutyczna Branża rozrywkowa i mediowa Branża dóbr konsumpcyjnych i sprzedaży detalicznej Branża dóbr kapitałowych Branża technologiczna Więcej branżowych dodatków będzie dostępnych w ciągu następnych kilku tygodni, w szczególności branża nieruchomości, ochrona zdrowia, branża lotnicza i obronna, zarządzanie aktywami, branża telekomunikacyjna oraz transport i logistyka. Aby zobaczyć najnowsze publikacje, zajrzyj na pwc.com/ifrs. W celu uzyskania dalszych informacji prosimy o kontakt: Szef zespołu ds. sprawozdawczości Tomasz Konieczny: [email protected], tel: +44 22 523 42 85 Zespół ds. sprawozdawczości finansowej w Polsce Robert Waliczek: [email protected], tel: +48 22 523 43 32 Agata Wiktorowicz: [email protected], tel: +48 22 523 41 76 Marta Madejska: [email protected], tel: +48 22 523 41 39 Katarzyna Gospodarczyk-Chlastawa: [email protected], tel: +48 22 523 4665 © 2010 PricewaterhouseCoopers. Nazwa „PricewaterhouseCoopers” odnosi się do firm wchodzących w skład sieci PricewaterhouseCoopers International Limited, z których każda stanowi odrębny i niezależny podmiot prawny. Wszelkie prawa zastrzeżone. początek 5