Tekst / Artykuł

Zbigniew SORBJAN
Instytut Geofizyki PAN — Warszawa
KATEDRA I ZAKŁAD METEOROLOGII
POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ1
DEPARTMENT OF METEOROLOGY
WARSAW UNIVERSITY OF TECHNOLOGY
W roku 1966 utworzono na Politechnice Warszawskiej (PW) Katedrę Meteorologii, w ramach ówczesnego Wydziału Inżynierii Sanitarnej i Wodnej (ISiW).
Zadaniem Katedry było kształcenie absolwentów w dziedzinie meteorologii, na
poziomie matematyczno-fizycznym, umożliwiającym sprostanie wyzwaniom stawianym przez gospodarkę narodową. Jej pierwszym szefem został prof. dr Władysław
P a r c z e w s k i.
Profesor Parczewski (1907–1981) był absolwentem Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (1934 r.). Działalność zawodową zaczynał w Głównej Wojskowej
Stacji Meteorologicznej w Warszawie w roku 1935. Od roku 1936 był wykładowcą
meteorologii w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Wykładał
w Szkole Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie (1946–1950),
a także na Politechnice Łódzkiej (1947–1950). W latach 1953–1966 pełnił funkcję
kierownika Katedry Meteorologii i Klimatologii Szkoły Głównej Gospodarstwa
Wiejskiego w Warszawie, a także prodziekana (w latach 1956–1960) na Wydziale
Melioracji Wodnych. Równocześnie piastował funkcję wicedyrektora, a następnie
(w latach 1969–1970) dyrektora Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego (PIHM). Zapalony szybownik, autor popularnego do dziś podręcznika
zatytułowanego Meteorologia szybowcowa (1953), był współautorem polskiego rekordu
1
Por. art. H. Piwkowskiego, Przegląd Geofizyczny, 1989, 1, ss. 77–82.
Prz. Geof. LIV, 3–4 (2009)
[217]
218
Z. Sorbjan
(w roku 1950) przewyższenia (8162 m) i absolutnej wysokości lotu (9293 m). Za
swe osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i popularyzacyjne został odznaczony m.in.
Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, oraz
Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Rys. 1. Profesor W. Parczewski (szkic autorstwa Z. Sorbjana)
Fig. 1. Professor W. Parczewski (skteches by Z. Sorbjan)
Pierwszym asystentem w Katedrze został (jesienią 1966) mgr inż. Jerzy P r u c h n i c k i, hydrolog, absolwent Politechniki Warszawskiej, pracownik naukowy Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, czterokrotny uczestnik polskich wypraw
naukowych na Spitsbergen. W Katedrze zatrudniono następnie dwoje fizyków, dra
Edwarda S t r a u c h a (1966) oraz dr Annę Madany (1967). Dr Strauch (1920–1984)
był wcześniej kierownikiem Zakładu Aerologii PIHM w Legionowie. Dr Madany
(1936–2006) przeszła ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W sekretariacie
Katedry pracowały absolwentki Technikum Meteorologicznego w Dębem — Małgorzata Ł a b ę c k a, a następnie Maria W a r d a k oraz Lucyna Z b r o c h.
Rys. 2. E. Strauch, A. Madany i J. Pruchnicki (szkice Z.Sorbjana wykonane ok. roku 1980)
Fig. 2. E. Strauch, A. Madany i J. Pruchnicki (skteches by Z. Sorbjan, from ca. 1980)
Katedra i Zakład Meteorologii Politechniki Warszawskiej
219
Wraz z Katedrą na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej PW utworzono kierunek nauczania „Meteorologia Techniczna” (MT), w ramach specjalności „Meteorologia Techniczna i Hydrologia”. Pierwsze oficjalne zajęcia dydaktyczne z dziedziny
meteorologii rozpoczęły się w roku 1968. Z Katedrą współpracowali pracownicy
PIHM (w 1973 r. przemianowanego na IMGW, Instytut Meteorologii i Gospodarki
Wodnej): dr Zenobia L i t y ń s k a, dr Karol B u d z i ń s k i, dr Feliks W i r k u s, mgr
inż. Tadeusz O s t r o w i ń s k i, mgr inż. Andrzej D o l i ń s k i, mgr inż. Zygmunt
K a c z o r o w s k i oraz mgr Henryk P i w k o w s k i.
W 1969 r. Zakład wypromował pierwszych magistrów. Dwaj z nich, Maciej
O s t r o w s k i oraz Zbigniew S o r b j a n, odbyli następnie roczny staż asystencki
w Zakładzie. Po roku w Katedrze został zatrudniony w charakterze asystenta mgr
inż. Z. Sorbjan. W roku 1970 Katedrę przemianowano tymczasowo na Zakład
Gospodarki Wodnej i Hydrometeorologii, a następnie na Zakład Meteorologii
w ramach Instytutu Inżynierii Środowiska wydziału ISiW. Z czasem do etatowego
zespołu Zakładu dołączył mgr Henryk Piwkowski, a następnie mgr inż. Tomasz
Ś n i e ż e k, Zdzisław P r z ą d k a, mgr inż. Witold C h m i e l a k, mgr inż. Marek
U l i a s z, mgr inż. Lech Ł o b o c k i oraz mgr inż. Maciej R o z k r u t.
Zakład specjalizował się w dziedzinie klimatologii, meteorologii ogólnej, metodyki pomiarów meteorologicznych oraz fizyki warstwy granicznej. Pracownicy
Zakładu prowadzili rozległą działalność dydaktyczną i naukową, publikując artykuły,
skrypty dydaktyczne, a także książki i monografie naukowe. Wykonywano wiele
projektów na zlecenie przemysłu. Prowadzono szkolenia środowiskowe w ramach
studiów podyplomowych. W Zakładzie zainstalowano tunel aerodynamiczny
i zgromadzono dużą liczbę przyrządów pomiarowych dla potrzeb dydaktycznych.
Rys. 3. Zdjęcie wykonane w roku 1975, siedzą (od lewej): J. Pruchnicki, A. Madany, W. Parczewski,
E. Strauch, M. Wardak; stoją (od lewej): W. Chmielak, L. Zbroch, Z. Sorbjan, H. Piwkowski, Z. Prządka
Fig. 3. Photo made in 1975, siting (from left): J. Pruchnicki, A. Madany, W. Parczewski, E. Strauch,
M. Wardak; standing (from left): W. Chmielak, L. Zbroch, Z. Sorbjan, H. Piwkowski, Z. Prządka
220
Z. Sorbjan
Istniało przewoźne laboratorium pomiarowe z rozstawianym masztem. Organizowano praktyki pomiarowe w Murzynowie koło Płocka (od roku 1977), z ambitnym
programem meteorologicznym.
Po przejściu prof. Parczewskiego na emeryturę, w roku 1978 kierownikiem
Zakładu został doc. dr J. Pruchnicki, który połączył to stanowisko z funkcją
wicedyrektora IMGW. Po jego odejściu w 1979 r., funkcję kierownika Zakładu
objął doc. dr E. Strauch. W roku 1984 następnym kierownikiem Zakładu została doc. dr hab. A. Madany. W latach 1980. i 1990. z Zakładu odeszli kolejno
Z. Sorbjan, T. Śnieżek, Z. Prządka, M. Uliasz oraz M. Rozkrut. Na emeryturę
przeszedł H. Piwkowski.
W wyniku wynikłych problemów kadrowych w roku 1994 Zakład Meteorologii
przestał istnieć w swej pierwotnej postaci. Z jego połączenia z Zakładem Ochrony
Atmosfery powstał nowy Zakład Meteorologii i Ochrony Atmosfery, w ramach
Instytutu Systemów Inżynierii Środowiska (ISIŚ) Wydziału Inżynierii Środowiska
PW (od 1 X 1993 r.). Kierownictwo nowego Zakładu powierzono A. Madany, która
piastowała tę funkcję do roku 2001. W tym samym czasie likwidacji uległa specjalność „Meteorologia Techniczna”.
Do spuścizny Zakładu Meteorologii należy zaliczyć publikacje naukowe
i dydaktyczne jego pracowników, prace doktorskie i habilitacyjne, a także prace
magisterskie jego dyplomantów. Ich lista zawiera ok. 80 tytułów oryginalnych
artykułów naukowych, 13 prac doktorskich, 1 pracę habilitacyjną, 126 prac
magisterskich, a także następujące tytuły pozycji książkowych (w porządku
chronologicznym):
1. Parczewski W., 1969, Pogoda a zanieczyszczenia przemysłowe atmosfery. WKiŁ.
2. Strauch E., 1972, Metody i przyrządy pomiarowe w meteorologii i hydrologii.
PWN.
3. Strauch E., 1976, Meteorologia a środowisko. PWN.
4. Sorbjan Z., 1976, Wstęp do numerycznych prognoz pogody. Wyd. PW.
5. Parczewski W., 1977, Materiały do wykładów z meteorologii i klimatologii.
Wyd. PW.
6. Madany A., 1977, Promieniowanie i dynamika atmosfery. Wyd. PW.
7. Pruchnicki J., 1977 (oraz 1987), Metody opracowań klimatologicznych. Wyd. PW.
8. Sorbjan Z., 1983, Turbulencja i dyfuzja w dolnej atmosferze. PWN.
9. Madany A., 1996, Fizyka atmosfery – wybrane zagadnienia. Wyd. PW.
Materiały wypłynęły do redakcji 4 VI 2009.
Streszczenie
W artykule autor opisuje historię i działalność Katedry i Zakładu Meteorologii Politechniki Warszawskiej
S ł o w a k l u c z o w e: Katedra i Zakłada Meteorologii Politechniki Warszawskiej od roku 1966
Katedra i Zakład Meteorologii Politechniki Warszawskiej
221
Summary
In the paper the author describes a history and an activity of Department of Meteorology Warsaw
University of Technology since 1966.
K e y w o r d s: Department of Meteorology Warsaw University of Technology