Zanieczyszczenia chemiczne

Zanieczyszczenia chemiczne
Zanieczyszczenia w środkach spożywczych
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy
niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz.U. UE z 2006 r. L 364 z późn. zm.).
POZOSTAŁOŚĆI:
Są to nowe substancje chemiczne, takie jak leki, pestycydy, dodatki, barwniki itp. Dodane/użyte celowo w żywności i
w innych produktach konsumenckich, powodują pozostawanie w nich pozostałości. Ich użycie jest możliwe tylko po
uzyskaniu wyników badań potwierdzających bezpieczeństwo i skuteczność różnych poziomów dawkowania
W jaki sposób można kontrolować pozostałości?
Określenie poziomów dawkowania poprzez:
- dobre praktyki
- obliczenie bezpiecznych poziomów (poprzez porównanie danych toksykologicznych z potencjalnym narażeniem
konsumentów)
Najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości M(R)L jest to najbardziej skuteczna i bezpieczna dawka pozostałości
substancji chemicznych w produkcie. Jeśli skuteczna, bezpieczna dawka nie może być ustalona, użycie substancji
chemicznej nie będzie dopuszczalne.
ZANIECZYSZCZENIA
Pochodzenie:
- dane/źródła historyczne, źródła naturalne, nieuniknione pochodzące z procesu przemysłowego,
- metale ciężkie, uporczywe organiczne substancje chemiczne, mykotoksyny, toksyny roślinne, akryloamid,….
Są one zawsze obecne w żywności (zarówno pochodzenia roślinnego jak i zwierzęcego) i w paszach, trudne do
ilościowej kontroli w żywności i w paszach
W jaki sposób można je kontrolować?
- określenie możliwego poziomu dawkowania tj. 95 procent/ percentyli normalnych odchyleń /normal variation (w
oparciu o dobre praktyki / przy zastosowaniu dobrych praktyk)
- obliczenie, czy możliwy poziom jest bezpieczne dla konsumentów (poprzez porównanie danych toksykologicznych z
potencjalnym narażeniem konsumentów).
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1881/2006z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe
dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych:
- dla ochrony zdrowia publicznego jest rzeczą zasadniczą, by zanieczyszczenia te nie przekraczały poziomów, które
są dopuszczalne z toksykologicznego punktu widzenia;
- najwyższe dopuszczalne poziomy powinny być określone na możliwie rygorystycznym poziomie, który jest rozsądnie
osiągalny przy zastosowaniu dobrej praktyki rolniczej, w zakresie rybołówstwa i produkcji, oraz z uwzględnieniem
ryzyka związanego z konsumpcją żywności;
- w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia publicznego, do obrotu handlowego nie mogą być wprowadzane ani
same produkty zawierające zanieczyszczenia w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne poziomy, ani
mieszaniny tych produktów z innymi środkami spożywczymi; produkty te nie mogą też być stosowane jako składniki
innych środków spożywczych;
- w celu zapewnienia jednolitego wykonywania przepisów o najwyższych dopuszczalnych poziomach właściwe organy
1
muszą stosować te same kryteria dotyczące pobierania próbek oraz te same kryteria przeprowadzania badań
analitycznych w całej Wspólnocie;
- w odniesieniu do niektórych zanieczyszczeń państwa członkowskie i zainteresowane strony monitorują i przekazują
Komisji informacje o poziomach zanieczyszczeń, jak również o postępach poczynionych w zakresie wdrażania środków
zapobiegawczych, tak aby Komisja mogła ocenić, czy należy zmienić obowiązujące środki, czy też przyjąć dodatkowe
środki.
Rodzaje zanieczyszczeń:
Zanieczyszczenia rolnicze
Substancje chemiczne oddziałują na podstawowe produkty rolne (np. zboża, warzywa, orzechy i owoce) i produkty z
nich otrzymywane.
Np.:
Azot: przedostaje się z wód gruntowych zanieczyszczonych nawozami nieorganicznymi. Jego stężenie w warzywach
zależy również od nasłonecznienia.
Mikotoksyny (aflatoksyny, ochratoksyna A, patulina, deoksyniwalenol, zearalenon, fumonizyny, toksyny T-2, HT-2)
wytwarzane przez różne gatunki grzybów, bytujących na warzywach i zbożach. W plonie mogą występować duże
wahania ich stężenia, spowodowane czynnikami klimatycznymi takimi jak wilgotność i temperatura. Na poziom/
zawartość mikotoksyn wpływają również warunki przechowywania.
Zanieczyszczenia środowiskowe
Substancje chemiczne oddziałują na produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (np. zboża, warzywa i owoce,
ryby i owoce morza, mięso i organy, mleko i jaja) oraz produkty z nich otrzymywane.
2
3
Ołów, kadm, rtęć: dawniej używane w przemyśle. Bardzo często podwyższone stężenie występuje w glebie, wodach
gruntowych, w wodach powierzchniowych i osadach.
Dioksyny, polichlorowane bifenyle o działaniu podobnym do dioksyn i o działaniu niepodobnym do dioksyn: pochodzą
z wcześniejszego używania w przemyśle (PCB), z emisji, z odmian pestycydów, spalania drewna i odpadów. Akumulują
się w górnej warstwie gleby i osadach, są bardzo trwałe.
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne: pochodzą z emisji przemysłowych lub z ogrzewania, wędzenia lub
suszenia mięsa, oliwy i ryb.
Zanieczyszczenia przemysłowe
Te substancje chemiczne powstają w sposób niezamierzony podczas procesów przemysłowych produkcji różnych
rodzajów środków spożywczych.
Cyna: w puszkowanych środkach spożywczych i napojach, z puszek
3-monochloropropano-1,2-diol (3-MCPD): w sosie sojowym i hydrolizatach białek roślinnych (wzmacniacze smaku), z
powodu niepożądanych reakcji chemicznych pomiędzy dodatkami
Inne zanieczyszczenia, jak akryloamid.
Maksymalne poziomy dla zanieczyszczeń (MLs) ustanawiane są na najniższym rozsądnie osiągalnym
poziomie (ALARA)
4
Co jeśli maksymalny poziom zanieczyszczenia w żywności zostaną przekroczone?
Maksymalne poziomy są definiowane na podstawie bezpiecznych poziomów w żywności i możliwych stężeń
osiąganych przy zastosowaniu dobrej praktyki rolniczej. Zatem przekroczenie ML oznacza, że produkcja nie była
prowadzona zgodnie z dobrą praktyką rolniczą (celowo lub w sposób niezamierzony). Produkt nie może być
umieszczony na rynku.
Ponieważ poziomy bezpieczeństwa muszą być równe lub wyższe niż maksymalne poziomy, przekroczenie ML nie jest
jednoznaczne z zagrożeniem zdrowia konsumenta W celu określenia czy istnieje ryzyko zdrowotne dla konsumentów,
konieczne jest przeprowadzenie oceny ryzyka.
Załączniki:
- pełen zestaw przepisów prawnych dot. zanieczyszczeń w żywności http://gis.gov.pl/dep/?lang=pl&dep=5&id=33
5