Sale hybrydowe w Polsce

TEMAT NUMERU
fot. archiwum autorów
OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014
Sale hybrydowe w Polsce
– niedoścignione marzenia
względem krajów zachodnich?
Termin „hybryda” oznacza połączenie w jeden układ rozwiązań na pierwszy rzut oka rozbieżnych.
Tak też jest w przypadku hybrydowych sal operacyjnych, będących połączeniem konwencjonalnej
sali operacyjnej oraz sali do przezskórnych zabiegów i badań hemodynamicznych.
DR HAB. N. MED.
MAREK CISOWSKI1,
PROF. DR HAB. N. MED.
ANDRZEJ BOCHENEK2
1
ordynator Oddziału
Kardiochirurgii PolskoAmerykańskich Klinik
Serca w Bielsku-Białej
2
Oddział Kardiochirurgii
Polsko-Amerykańskich
Klinik Serca
W
ciągu ostatnich 20 lat nastąpił ogromny
rozwój zarówno przezskórnych, jak i małoinwazyjnych metod leczenia chirurgicznego. Wzrasta również zastosowanie leczenia opartego
na cewnikowaniu, zamiast otwartej chirurgii w zabiegach kardiologicznych i operacjach naczyń obwodowych. Obecnie szpitale stają przed koniecznością
zmiany konfiguracji sal operacyjnych, tak aby można
je było z łatwością zaadaptować do przeprowadzania
zróżnicowanych zabiegów i zastosować potrzebne,
najnowsze technologie medyczne.
Budowa sal hybrydowych
w Polsce i na świecie
Termin „hybryda” oznacza połączenie w jeden układ
rozwiązań na pierwszy rzut oka rozbieżnych. Tak też
jest w przypadku hybrydowych sal operacyjnych,
8
będących połączeniem konwencjonalnej sali operacyjnej oraz sali do przezskórnych zabiegów i badań hemodynamicznych. Ciągły rozwój dyscyplin
zabiegowych sprawia, że hybrydowe sale operacyjne
mogą wkrótce stać się integralną częścią każdego
bloku operacyjnego. Ten nowoczesny pomysł organizacji sal operacyjnych otwiera nową epokę
w dziedzinie chirurgii serca, a prędzej czy później
ma szansę stać się standardem w większości dyscyplin zabiegowych.
Szpitale w Stanach Zjednoczonych, pomimo szeroko pojętego kryzysu gospodarczego, prześcigają
się w inwestowaniu w sale operacyjne nowego typu. Na chwilę obecną dysponuje nimi nieco mniej
niż 100 szpitali.
Sale hybrydowe, które powstawały do tej pory
w Polsce, tworzone były z myślą o kardiochirurgach.
TEMAT NUMERU
Można je znaleźć m.in. w Warszawie, Krakowie, Łodzi,
Zabrzu, Gdańsku, a ostatnio w Bielsku-Białej i Nowej
Soli. Szacuje się, że ich liczba będzie nadal wzrastać.
Zabiegi wykonywane
w salach hybrydowych
Operacyjna sala hybrydowa łączy w sobie elementy
pracowni angiografii i sali operacyjnej. Przeprowadzane w niej zabiegi wymagają współpracy lekarzy
różnych specjalności i umożliwiają stosowanie małoinwazyjnych technik leczenia.
Wykorzystanie zaawansowanych metod obrazowania śródoperacyjnego przy jednoczesnym zachowaniu
wysokich standardów aseptyki pozwala na równoczesne przeprowadzanie zabiegów wewnątrznaczyniowych oraz klasycznych operacji chirurgicznych.
Rozwiązanie to zwiększa bezpieczeństwo pacjenta
oraz umożliwia szybką reakcję w przypadku ewentualnych komplikacji. Dużą zaletą tego rozwiązania jest
zwiększenie komfortu pracy personelu medycznego
i obniżenie ryzyka dla pacjentów, dzięki wyeliminowaniu konieczności przenoszenia ich np. z sali hemodynamicznej do sali operacyjnej.
Hybrydowa sala operacyjna powinna być przystosowana do wykonywania zarówno zabiegów przezskórnych oraz małoinwazyjnych, jak i chirurgii otwartej
z pomocą sprzętu do obrazowania, takiego jak MRT
czy CT. Dotyczy to wszelkiego rodzaju zabiegów
wspomaganych obrazem – interwencji sercowo-naczyniowych, neurologicznych, torakochirurgicznych
i ortopedycznych.
Nad pracą w sali czuwa wykwalifikowany zespół,
składający się z personelu medycznego wielu dyscyplin. Są to m.in.: kardiolodzy inwazyjni, chirurdzy, w tym
kardiochirurdzy, radiolodzy, echokardiografiści, pielęgniarki, perfuzjoniści czy też anestezjolodzy.
Wieloprofilowe hybrydowe sale operacyjno-zabiegowe stają się miejscem, gdzie dokonuje się szybki
OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014
Autorzy artykułu opisują doświadczenia dotyczące powstawania w Polsce sal hybrydowych
dedykowanych leczeniu dorosłych pacjentów ze schorzeniami sercowymi. Jednak powstanie tych
sal jest jeszcze bardziej celowe i przydatne w leczeniu wrodzonych wad serca, gdzie tzw. „zabiegi
hybrydowe” stają się immanentnym składnikiem nowoczesnych metod stosowanych w leczeniu
złożonych, wrodzonych wad serca, zwłaszcza o typie pojedynczej komory (np. zespołu niedorozwoju
lewego serca).„Niedoścignione marzenia względem krajów zachodnich” przestały być marzeniem
krakowskich kardiochirurgów, a stają się wyzwaniem.
Ośrodek krakowski od wielu lat czynił starania, aby powstała sala hybrydowa dedykowana dzieciom. Wykonanie projektu poprzedziły wizyty w wielu ośrodkach europejskich i amerykańskich,
dysponujących najnowocześniejszym sprzętem. Ostatecznie, biorąc pod uwagę warunki lokalowe,
zdecydowano wykorzystać doświadczenie i projekt ośrodka w Lund, w Szwecji. Projekt sali hybrydowej wraz z zapleczem objął powierzchnię 270 m2. Ponieważ sposób finasowania oraz zasób
środków finansowych proponowanych ze środków centralnych nie gwarantował dostatecznej
jakości sprzętu, podjęto w Krakowie ponadstandardowe działania, a w realizację projektu włączyło
się bardzo wiele osób i instytucji. Ostatecznie zakup sprzętu sfinansowała Fundacja Radia „Zet”,
a Uniwersytecki Szpital Dziecięcy stworzył zaplecze lokalowe. Kosztem ponad 8 mln zł powstała
sala hybrydowa wyposażona w najnowszej generacji dwupłaszczyznowy angiograf, rozbudowana
o wszystkie dostępne nowinki techniczne, najbardziej zaawansowane sposoby wizualizacji oraz
możliwości badań i zabiegów elektrofizjologicznych. Pozyskanie sprzętu najnowszej generacji
w pełnej opcji nie było fanaberią kardiochirurgów, a koniecznością, ponieważ tylko tak wyposażone
sale pozwalają na wykonywanie najbardziej zaawansowanych zabiegów hybrydowych u dzieci
ze złożonymi, wrodzonymi wadami serca. Trzeba również wskazać, że w przypadku kardiochirurgii
dziecięcej tego typu sale nie są w stanie amortyzować się w polskich warunkach finansowania,
co wymaga również nowoczesnego spojrzenia na sposób finansowania procedur hybrydowych.
Tak więc w Polsce możliwe stało się wybudowanie ultranowoczesnej sali hybrydowej dedykowanej
dzieciom, a przed personelem stoi wyzwanie wykorzystania pełnych jej
możliwości. Niepokój wciąż może budzić fakt, że do powstania sali hybrydowej
nie przyczyniły się rozwiązania systemowe obowiązujące w Polsce, a pospolite
ruszenie ludzi dobrej woli. Niemniej to w Krakowie powstała najnowocześniejsza
w Europie sala hybrydowa dedykowana dzieciom z wrodzonymi wadami
serca.
DR HAB. MED. TOMASZ MROCZEK
Klinika Kardiochirurgii Dziecięcej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie
rozwój kardiochirurgii i kardiologii interwencyjnej
oparty na współpracy zespołów kardiochirurgicznych
i kardiologicznych. Dotyczy on zwłaszcza małoinwazyjnych metod leczenia wad wrodzonych i nabytych
serca, m.in. implantacji przezskórnej i przezkoniuszkowej aortalnych zastawek serca (TAVR), miniinwazyjnej
9
OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014
TEMAT NUMERU
naprawy zastawki mitralnej (mini MVpl.), przecieków
okołozastawkowych, przezskórnej implantacji stantgraftów aortalnych w tętniakach aorty (EVAR) oraz
zabiegach naprawczych na tętnicach wieńcowych
EACAB, łączonych z zabiegami przezskórnej angioplastyki wieńcowej (PCI).
Wymagania architektoniczne
i infrastrukturalne
Zanim rozpocznie się projektowanie hybrydowej sali
operacyjnej, należ y stworzyć szczegółowy plan jej
uż ytkowania. Staranne planowanie i pomoc ekspertów są kluczowe przy tworzeniu projektu każdej tego
typu przestrzeni w szpitalu.
Dzięki wydzieleniu kompleksu sali hybrydowej
od reszty placówki, konieczności wejścia przez śluzę
dla personelu oraz zastosowaniu laminarnego nawiewu powietrza ze specjalistycznymi filtrami, zachowane
są warunki aseptyki bloku operacyjnego.
Ściany wyłożone są gładkimi panelami, co nie tylko
ułatwia dezynfekcję pomieszczenia, lecz także zwiększa jego estetykę i optycznie je powiększa. Architektura sali oraz jej powierzchnia są unikalne i zwiększają
komfort pracy – zbudowana jest ona na planie prostokąta i wymaga powierzchni minimum 70 metrów kwadratowych, podczas gdy standardowe sale tego typu
mają powierzchnię około 35 metrów kwadratowych.
Tradycyjne sale są za małe, a ich sufity – zbyt niskie.
10
Obok sali hybrydowej znajdują się sale służące do przygotowania chorego przed zabiegiem i jego obserwacji
po przeprowadzonej operacji, sterownia z konsolą techników radiologicznych, myjnia narzędzi oraz pomieszczenia socjalne i magazyny sprzętu jednorazowego.
Największą przeszkodą w popularyzacji hybrydowych sal operacyjnych są ich koszty. W Polsce sięgają
one 4,5 mln zł, a w USA są to sumy rzędu 1,5-9 mln
dolarów. Jest to cena modernizacji obecnych zasobów
szpitali. Oprócz zakupu nowoczesnego, specjalistycznego sprzętu obejmuje ona przebudowę istniejących
pomieszczeń szpitalnych.
Sama lista podstawowego wyposażenia jest imponująca: stół operacyjny, aparat do znieczulania, zintegrowany
z aparaturą do znieczulenia monitor parametrów życiowych, kolumna anestezjologiczna, system lamp operacyjnych, aparat rentgenowski zainstalowany na tzw.
ramieniu C, nowoczesny angiograf do badań serca i naczyń, respiratory, sztuczne płuco-serce, specjalny system
klimatyzacyjny, tor wizyjny do operacji endowizyjnych
czy też wózki z narzędziami chirurgicznymi.
Wymagania dotyczące
urządzeń w obrębie sali
Na wyposażeniu operacyjnej sali hybrydowej
znajdują się:
• angiograf stacjonarny z tzw. pływającym stołem operacyjnym, który ma zakres obrotu o 360 stopni oraz moż-
TEMAT NUMERU
•
•
•
•
liwość przechylania we wszystkich kierunkach, co daje
nieograniczone możliwości obrazowania; jest to szczególnie pomocne podczas przeprowadzania bardzo
skomplikowanych zabiegów; wokół stołu znajduje
się kilka osłon radiologicznych, co znacznie poprawia
bezpieczeństwo pracującego na sali personelu, ograniczając do minimum narażenie na promieniowanie
rentgenowskie; na wyposażeniu stołu operacyjnego
są podgrzewany materac przeciwodleżynowy, a także
elektryczne koce termiczne, zmniejszające wychłodzenie pacjenta podczas długotrwałego zabiegu;
kolumna chirurgiczna zawiera tor wizyjny, skalpel
harmoniczny, diatermię;
stanowisko dla anestezjologów składa się z kolumny
z urządzeniami monitorującymi parametry życiowe
oraz respiratora; ze względu na rodzaj przeprowadzanych operacji na sali umieszczono także aparat
do oznaczania parametrów krzepnięcia;
lampy operacyjne wyposażone są w specjalne kamery rejestrujące obraz w jakości HD; na sali znajduje się również kamera rejestrująca obraz całego
pomieszczenia; możliwa jest archiwizacja zabiegu,
a także transmisja na żywo na salę konferencyjną lub
do innego ośrodka podczas konferencji i szkoleń;
system monitorów pozwala na jednoczesny podgląd zdjęć z zabiegu, przedoperacyjnych badań diagnostycznych oraz obrazów przesyłanych z kamer
znajdujących się na sali.
OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014
Wykorzystanie sali hybrydowej przy operacji pękniętego tętniaka łuku aorty serca
Przypadek dotyczy 60-letniego pacjenta, obciążonego nadciśnieniem tętniczym, który na dwa dni
przed przyjęciem do szpitala doznał incydentu bólowego w klatce piersiowej. W dniu przyjęcia do
placówki nastąpiła jego krótkotrwała utrata przytomności, a hospitalizacja zaskutkowała rozpoznaniem u pacjenta pęknięcia tętniaka łuku aorty na podstawie angio CT.
Operacja przeprowadzona w sali bielskiego szpitala polegała na protezowaniu tętnic dogłowowych
protezą rozwidloną 16 x 9 mm od aorty występującej do pnia ramienno-głowowego i tętnicy szyjnej
wspólnej lewej. W drugim etapie pokryto łuk aorty wraz z tętniakiem rozpoczynającym się na wysokości lewej tętnicy wspólnej szyjnej, obejmującym lewą tętnicę podobojczykową oraz początkowy
odcinek aorty zastępującej.
Żadne z wymienionych urządzeń nie znalazło się
tam przypadkowo. Oświetlenie LED tworzy mniej ciepła, stół operacyjny jest w pełni ruchomy, tak by można
było go dostosować do bierzących potrzeb. Zainstalowany na ramieniu C aparat rentgenowski obraca się
o 360 stopni, co pozwala na precyzyjne obrazowanie,
umożliwia wykonanie badań subtrakcyjnych, tomografii i angiografii, a kamery i system wideo pozwalają
obserwować operację z dala od sali operacyjnej. ‰
11