nowe podejście

PROGRAM
RESTRUKTURYZACJI
DŁUGOTERMINOWYCH – NOWE PODEJŚCIE
KONTRAKTÓW
Autorzy: Agnieszka Panek, Maciej Syroka - pracownicy Departamentu Promowania
Konkurencji URE
(Biuletyn URE 2/2005 )
Opinia Komisji Europejskiej zawierająca stwierdzenie, że program likwidujący kontrakty
długoterminowe (KDT) może zawierać elementy niedozwolonej pomocy publicznej
spowodowała konieczność zmian w podejściu do rozwiązania tego problemu. Dlatego też
w dniu 12 maja 2004 r. Zespół ds. Rynku Energii i Gazu Ziemnego podjął decyzję o
zmianie koncepcji programu i dostosowaniu jego rozwiązań do metodologii zawartej w
przyjętym przez Komisję Europejską (KE) w lipcu 2001 r. „Komunikacie w sprawie
metodologii analizowania pomocy publicznej związanej ze zjawiskiem kosztów
osieroconych”.
Wynikiem tej decyzji była zmiana sposobu wyliczenia wysokości kosztów osieroconych.
Zgodnie z metodologią unijną wysokość tych kosztów dla poszczególnych wytwórców
została skalkulowana jako różnica pomiędzy zaktualizowaną wysokością środków
trwałych netto dla całych przedsiębiorstw posiadających kontrakty długoterminowe, bądź
grup kapitałowych do których one należą, a wartością tych aktywów na rynku wyrażoną
sumą zdyskontowanych wyników finansowych netto na działalności operacyjnej, które
dane przedsiębiorstwo może uzyskać na konkurencyjnym rynku energii w latach 20062025.
Zdecydowano się na obowiązkowe rozwiązanie kontraktów długoterminowych, na mocy
ustawy, w zamian za wypłatę kosztów osieroconych w wysokości określonej w decyzji
Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezesa URE), nie wyższej od wysokości
maksymalnej zatwierdzonej przez KE oraz monitoring programu, w postaci ewentualnego
przywrócenia taryfowania przez Prezesa URE w przypadku uzyskiwania przez
przedsiębiorstwa nadmiernej nadwyżki środków. Po krytycznych uwagach Komisji
Europejskiej dotyczących takiego sposobu monitoringu zdecydowano się na zmianę
koncepcji. Nowa propozycja rozwiązania zakładała oszacowanie nadpłaty bądź niedoboru
środków na podstawie różnicy średniej ceny rynkowej sprzedaży energii i średniej ceny
sprzedaży energii przez przedsiębiorstwo.
Od czerwca do września 2004 r. odbyły się spotkania z wytwórcami posiadającymi
kontrakty długoterminowe oraz bankami finansującymi programy inwestycyjne. Spotkania
te miały na celu prezentację programu i metodologii obliczania wielkości kosztów
osieroconych. W wymienionym okresie odbyły się uzgodnienia międzyresortowe, w
ramach których swoje stanowiska zaprezentowały m.in. Ministerstwo Finansów, Rządowe
Centrum Legislacji, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Narodowy Bank
Polski. Na podstawie uwag i opinii wytwórców, banków oraz urzędów, zgromadzonych
podczas spotkań i uzgodnień, przeprowadzono ocenę założeń programu. W wyniku oceny
Zespół ds. Polityki Energetycznej pod koniec października 2004 r. podjął decyzję o
konieczności dokonania korekty sposobu rozwiązania kontraktów długoterminowych, ze
względu na brak akceptacji przez przedsiębiorców i urzędy dla kilku rozwiązań
proponowanych w programie. Powyższe zintensyfikowało działania nad zmianami
projektu ustawy o rozwiązaniu umów długoterminowych. W wyniku prac powstał nowy
projekt, będący próbą kompromisowego połączenia wielu często różniących się stanowisk
w jedną, spójną całość.
Opis aktualnej koncepcji likwidacji kontraktów długoterminowych
Podstawowym założeniem w aktualnym projekcie programu likwidacji kontraktów
długoterminowych jest dobrowolne przystąpienie do rozwiązania kontraktów
długoterminowych. Rozwiązanie ich ma się odbyć na postawie umów rozwiązujących
pomiędzy Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi SA, poszczególnymi wytwórcami i
Przedsiębiorstwem Rozliczeń Opłat Systemowych SA. Po podpisaniu umowy
rozwiązującej strony przedstawiają ją do zatwierdzenia Prezesowi URE. W przypadku
zatwierdzenia umowy przez Prezesa URE wytwórcy uzyskują możliwość udziału w
programie tj. mają prawo do otrzymania kosztów osieroconych w wysokości bazowej
zawartej w ustawie wraz z ich późniejszą korektą. Dla każdego wytwórcy, będącego stroną
umowy długoterminowej, w załączniku do ustawy określone zostaną następujące
wielkości: kwota maksymalna, kwota bazowa oraz wartości potrzebne do obliczenia
rocznych korekt kosztów osieroconych oraz korekty końcowej tych kosztów dla
poszczególnych lat. Zmodyfikowany został system monitorowania programu. Obecne
rozwiązanie koryguje wielkość wypłaconej wytwórcy kwoty kosztów osieroconych o
różnicę pomiędzy przyjętymi do kalkulacji wysokości kosztów osieroconych prognozami
wyników finansowych w warunkach rynkowych a wynikami rzeczywistymi uzyskanymi
przez wytwórców.
W okresie od rozwiązania KDT do 2016 r. wysokość kosztów osieroconych będzie
korygowana, na skutek czego nastąpi wypłata dodatkowych środków danemu wytwórcy
lub zwrot przez niego środków.
Łączna kwota kosztów osieroconych wypłacanych danemu wytwórcy nie będzie mogła
przekroczyć ustalonej wysokości kosztów osieroconych w wysokości maksymalnej.
Łączna kwota korekt zwracanych przez danego wytwórcę nie będzie mogła przekroczyć
wypłaconej mu kwoty bazowej kosztów osieroconych.
Zgodnie z nowym projektem ustawy planowane jest wprowadzenie jednej
restrukturyzacyjnej opłaty systemowej (ROS), pobieranej bezpośrednio od odbiorców,
zawierającej dwa składniki: składnik stały i składnik korygujący. Obydwa składniki mają
charakter opłaty stałej, tj. naliczanej na odbiorcę, bądź na moc umowną.
Składnik stały ROS ma służyć pokryciu kosztów finansowych wynikających z
sekurytyzacji należności w wysokości kwoty bazowej kosztów osieroconych. Składnik
stały opłaty ROS, na pierwsze dwa lata po wejściu w życie ustawy, jest kalkulowany w
oparciu o średnioroczne koszty emisji obligacji na kwotę w wysokości bazowej kosztów.
Łączna kwota należności w przypadku tego składnika nie powinna podlegać istotnym
zmianom i przyjmować wartości wyłącznie dodatnie lub 0.
Składnik korygujący ROS wynika z rocznych korekt bazowych kosztów osieroconych.
Składnik korygujący opłaty ROS, na pierwsze dwa lata po wejściu w życie ustawy, jest
kalkulowany w oparciu o średnioroczne, niezerowe odchylenia wariantów bazowego i
maksymalnego pomiędzy prognozowanymi wyników finansowych na działalności
operacyjnej skorygowanych o amortyzację w danym roku począwszy od 2006 r. do 2015 r.
Łączna kwota należności w przypadku tego składnika powinna podlegać istotnym
zmianom. Kwota ta może ulegać powiększeniu lub pomniejszeniu w zależności od
dochodów, jakie przedsiębiorstwa wytwórcze uzyskają na rynku oraz przyjmować
wartości ujemne i dodatnie.
Różnice pomiędzy projektem sierpniowym a grudniowym
Podstawową zmianą jest założenie dobrowolności w przystąpieniu do programu. Zmiana
ta eliminuje element wywłaszczenia z nabytych praw, który był wielokrotnie
kwestionowany przez wytwórców.
Zmianie uległ też sposób określania kosztów osieroconych. W poprzednim projekcie
wysokość kosztów osieroconych wypłacanych wytwórcom – tzw. bazowa wysokość
kosztów osieroconych była określana w decyzji Prezesa URE. Natomiast w aktualnym
projekcie ustawy bazowa wysokość kosztów osieroconych jest zamieszczona w załączniku
do ustawy i wytwórca podpisując umowę rozwiązującą ma pełną informację dotyczącą
wysokości kwoty, jaką otrzyma.
W poprzednim projekcie ustawy sposób korygowania zależał od warunków rynkowych
wytworzonych po rozwiązaniu kontraktów. Wysokość korekty była określana jako różnica
pomiędzy ceną energii prognozowaną dla wytwórcy a średnią ceną rynkową. Rozwiązanie
to powodowało odejście od wyników przedsiębiorstwa, a koncentrowało się na sytuacji,
która powstanie na rynku po uwolnieniu energii z kontraktów długoterminowych.
Niewątpliwie wiele argumentów przemawiało za tym rozwiązaniem. Jednak brak
powiązania pomiędzy sposobem obliczania kosztów osieroconych a sposobem późniejszej
ich korekty powodował pewną niespójność metodologiczną rozwiązania i był źródłem
zagrożeń dla sytuacji ekonomicznej poszczególnych przedsiębiorstw. Aktualne
rozwiązanie odnosi się bezpośrednio do wyników, jakie były prognozowane dla
poszczególnych wytwórców w programie oraz ich wyników faktycznie uzyskanych na
rynku. Sprawia ono, że przedsiębiorstwo będzie miało zapewnione środki na pokrycie
uzasadnionych kosztów jego działalności.
Istotnej zmianie uległ sposób finansowania programu. Koszty osierocone są, tak samo jak
w poprzedniej wersji ustawy, pokrywane ze środków uzyskanych z emisji obligacji, a
następnie proces wykupu obligacji jest finansowany przez składnik stały opłaty ROS od
odbiorców energii. Natomiast element korygujący jest finansowany bezpośrednio ze
środków od odbiorców i stanowi składnik korygujący opłaty ROS, a nie z kolejnych emisji
obligacji jak zakładał to poprzedni projekt ustawy. Biorąc pod uwagę, że element
korygujący może być ujemny (przekazanie środków wytwórcom) bądź dodatni (zwrot
środków przez wytwórców) wydaje się, że to rozwiązanie jest korzystniejsze dla
odbiorców.
Kolejny krok
Aktualnie zmieniony projekt ustawy o zasadach pokrywania kosztów osieroconych
powstałych w przedsiębiorstwach w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów
długoterminowych znajduje się w trakcie uzgodnień międzyresortowych i w drugiej
połowie lutego bieżącego roku powinien być przedłożony Radzie Ministrów. Po uzyskaniu
przyjęcia projektu przez Radę Ministrów projekt ustawy powinien zostać przekazany do
Komisji Europejskiej w celu notyfikacji wskazanego w ustawie programu. Minister
Gospodarki i Pracy przekazał obecną wersję ustawy Dyrekcji Generalnej do spraw
Konkurencji, jednakże formalne rozpoczęcie procesu notyfikacji będzie mogło zostać
rozpoczęte po przyjęciu projektu ustawy przez Radę Ministrów.