Kilka uwag o innowacyjności, 23 kwietnia 2015

Kilka uwag o innowacyjności
Henryk Sterniczuk
23 kwietnia 2015
1
Różne spojrzenia na to samo
 Wszystko idzie świetnie, do 2030 dogonimy poziom życia w
krajach Starej Unii.
 Dziś nie mamy odpowiedniego kapitału kulturowego/
społecznego, by dorównać bogactwu Zachodu, lub nie mamy
właściwej metody tworzenia innowacji, która w twórczy
sposób wykorzysta właściwości naszej kultury.
 Czeka nas albo pułapka średniości, albo poważna zmiana
kulturowa.
2
Wszystko idzie świetnie,
do 2030 dogonimy poziom życia w krajach Starej Unii
Marcin Piątkowski, Poland’s New Golden Age, Policy Research Working Paper 6639, WB
 GDP per capita jest na poziomie 62% krajów starej Unii, wielka
zmiana od poniżej 30% w 1992; najwyższy poziom bogactwa na
głowę od 1500 roku.
 Komisja Europejska, OECD zgodnie oceniają - w 2030 Polska
uzyska 80% EU-15 i znajdzie się poza peryferiami Europy.
 Są powody, by uważać, że stanie się to jeszcze szybciej (uniknęliśmy
recesji w 2009 i następnych latach, wzrost jakości życia, napływ imigrantów przyśpieszy
wzrost, ambicje ludzi, dalszy napływ środków z EU).
 Mając $21 000 PPP GDP w 2012 już uniknęliśmy pułapki
średniego rozwoju (B. Eichengreen, D. Park, K. Shin, 2013 twierdzą, że dotyka ona kraje
około $15 – 16 000 PPP).
 Są pewne kłopoty, ale one są przezwyciężane i będą skutecznie
zniwelowane (demografia, niskie inwestycje w R & D).
3
Dlaczego ma być tak dobrze?
 Być może wszystko idzie świetnie, ale zaskakująco nisko lokuje
się Polska w rankingach innowacji; 29 pozycja na 39
rangowanych krajów w Europie.
 Bez innowacji, a przy jednoczesnej presji na wynagrodzenia i
podwyższanie poziomu życia, starzejącym się społeczeństwie i
nikłej imigracji będziemy się jeszcze niżej lokować w
rankingach konkurencyjności; dziś 36 na 60 rangowanych
krajów.
 Nie ma automatycznego postępu; szybki rozwój jest rzadkim
zjawiskiem; długotrwały rozwój jeszcze rzadszym.
4
Dystanse
 GDP per capita – wielka zmiana w krótkim czasie
 Wykształcenie uniwersyteckie – wielka zmiana w sensie
rozprzestrzeniania, ale nie w sensie tworzenia nauki: 25/39 ranking
w Europie
 Lokalne aplikacje patentów – 13/39 w Europie
 Index konkurencyjności (IMD) 36/60; za nami Hiszpania, Portugalia,
Włochy, Turcja, Węgry, Słowenia, Bułgaria z krajów Europy
 Index Innowacji 2014 – 45 globalnie; 29 /39 Europa; za nami: Rosja,
Grecja, Rumunia, Białoruś, Montenegro, Macedonia, Ukraina, Serbia, Bośnia,
Albania
 Global Talents Index (INSEAD) – 39/93; 25 w grupie high income; za
nami w Europie: Bułgaria, Chorwacja, Grecja, Rosja, Ukraina, Turcja, Mołdawia,
Rumunia, Albania
 Social Progress Index - 52 indicators; ranking 24/49 Europe, North
America and Oceania; ale 45/49 ranking tolerancji
5
dodatki do: AGENDA INNOWACYJNA DLA
POLSKIEGO PRZEMYSŁU
Właściwości kultury
Impuls
instytucjonalny
Polityka
publiczna
Potencjał
polskiej
innowacyjności
Przywództwo
i organizacja
Impuls
finansowy
wydawać
6
Kultury
• Relatywizm kulturowy dominujący nauki społeczne utrzymuje, że
wszystkie kultury są równie cenne i nie można ich wartościować.
• Zgadzając się z potrzebą unikania hierarchizowania kultur, uważam
jednak, że bywają właściwości kultur ułatwiające tworzenie
bogactwa oraz właściwości kultur ten proces utrudniające.
• Ponadto, pewna bezwładność w procesie zmiany kultur powoduje,
że właściwości kultur zmieniają swoją funkcję w tworzeniu
bogactwa w czasie i - będąc funkcjonalne dla utrzymania spójności
społeczności - mogą jednocześnie być dysfunkcjonalne dla
efektywności procesów ekonomicznych.
• Innowacje to efekt twórczości i współdziałania ludzi, zaś te procesy
są głęboko zakotwiczone w kulturze.
7
Zdezorientowane społeczeństwo
 Anegdota Paryż – Moskwa; przystanek w Warszawie
 W badaniach wartości S. Schwartza Polska lokuje się pośrodku,
daleko nam do zdecydowanych wyborów; jesteśmy w
najbliższym sąsiedztwie Cypru, Kolumbii, Wenezueli, Serbii i
Turcji, a zarazem daleko nam do właściwości społeczeństw
sukcesu ekonomicznego ; współrzędne pomiędzy tradycją a
autonomią, egalitaryzmem a hierarchią oraz harmonią a
mistrzostwem; za daleko do doskonałości w ramach
jakiejkolwiek wiązki.
 W badaniach World Value Survey lokujemy się znów pośrodku,
zaskakująco w pobliżu Malezji, Cypru, Turcji, Tajlandii oraz Indii;
z dala zarówno od innych Słowian, jak i katolików Europy.
Współrzędne wyznaczone są poprzez kontinuum: przetrwanie
a samoekspresja w poziomie oraz tradycja a sekularyzm w
pionie.
8
Zdezorientowane społeczeństwo - 2
 Zaufanie – 17-20% Polaków badanych w World Value Survey
lub Warunki Życia Polaków uważa, że można ludziom ufać;
niższy poziom tylko w 7 państwach (Wenezuela, Turcja,
Filipiny, Kolumbia, Peru, Puerto Rico, Brazylia).
 Social Capital – bonding i bridging – najlepiej czujemy się w
rodzinie i wśród przyjaciół; nie zrzeszamy się; trudno
nawiązujemy współpracę z obcymi; obcych musimy najpierw
„oswoić”; do jakościowej współpracy potrzebna jest nam
persona (strong ties), a nie rola organizacyjna (weak ties).
 Nastawienie na wartości materialne, a zarazem
bezpieczeństwo.
 Paradoksalnie, podobno sukces cenimy tym bardziej, im
łatwiej został osiągnięty.
9
Pierwsza dzisiątka
innowacyjnych krajów
Druga dziesiątka
Trzecia dziesiątka
Czwarta dziesiątka
Piąta dziesiątka, Polska na
45 pozycji
Power
distance
38.7
Uncertainty
avoidance
42
58
52
70
70.1
44.7
75
70
86.1
Dziś nie
przypominamy
żadnego
społeczeństwa
z pierwszej
dwudziestki
najbardziej
innowacyjnych
krajów:
Szwajcaria, UK, Szwecja, Finlandia, Holandia, USA, Singapur, Dania,
Luksemburg, Hongkong, Irlandia, Kanada, Niemcy, Norwegia, Izrael,
Korea Południowa, Australia, Nowa Zelandia, Islandia, Austria.
Polska na pozycji 45
Jeśli chcemy mieć innowacyjną gospodarkę
musimy nauczyć się robić innowacje!
10
Współczesne innowacje są rezultatem
umiejętności odkrywania i współdziałania
i są głęboko zakotwiczone w kulturze
• Świat kultury latynoskiej nie przoduje w innowacjach.
• Świat kultury anglosaskiej – dominuje rynek innowacji, naukę
o innowacjach oraz doradztwo.
• Świat kultur Dalekiego Wschodu, jak Japonia, Korea, Singapur
radzi sobie coraz lepiej, ale ciągle czerpie z Zachodu
• Kultury słowiańskie – daleko w tyle.
11
Współczesne innowacje są rezultatem
umiejętności odkrywania i współdziałania
i są głęboko zakotwiczone w kulturze - 2
 Sukces jest odbiciem relacji pomiędzy zasobem kultury a
metodą; sposobem zorganizowania się dla tworzenia
innowacji.
 Zachód osiąga go przez współdziałanie poziome równych
sobie jednostek.
 Wschód osiąga go przez zobowiązanie w stosunku do
kolektywu oraz potrzebę ochrony twarzy (identity).
 Polska kultura, nasze relacje a innowacje; czy mamy własną
efektywną metodę tworzenia innowacji, która odzwierciedla
ambiwalencje kultury? Czy raczej imitujemy innych? Jak mamy
to robić, by być w zgodzie z naszymi naturalnymi drogami? A
może nie jest to możliwe bez modyfikacji pewnych elementów
kultury?
12
Innowacje na Zachodzie a polskie wyzwania
• Globalna presja konkurencyjna zmusza do skracania drogi od
pomysłu do rynku, to zaś jest niemożliwe bez wysokich
umiejętności współpracy między- i wewnątrzorganizacyjnej.
• Współtworzenie wartości z pracownikami i klientami wymaga
legitymizacji relacji poziomych, co w kulturach o wysokiej akceptacji
hierarchii jest trudne do osiągnięcia.
• Tworzenie wartości dzięki uzyskiwaniu wiedzy przez szerokie sieci
współpracy jest trudne przy nastawieniu na unikanie niepewności
oraz niskim poziomie wzajemnego zaufania.
• Współczesne innowacje tworzą się tyleż w przestrzeni społecznej,
co i w korporacyjnych laboratoriach.
• Ich mantrą jest networking i empowermant, speed oraz integration.
13
Krajowy Rejestr Długów: na braku zaufania wśród
firm gospodarka traci nawet 281 mld zł
http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,17781690,KRD__na_braku_zaufania_wsrod_firm_gospodarka_traci.html#ixzz3XsfoxEPv
Badanie ankietowe 2014/2015 r. na reprezentatywnej próbie 1115
przedsiębiorstw ze wszystkich sektorów gospodarki. Jan Fazlagic,
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu:
 73.5% - prowadząc biznes muszę ciągle uważać, by nie zostać
oszukanym
 53.2% - muszę ciągle gromadzić dowody mojej uczciwości
 52.5% uważa, że inni wykorzystują luki prawne, by uzyskać dodatkowe
korzyści z kontraktu
 47.1% - część kontraktów nie dochodzi do skutku z braku zaufania do
potencjalnych kontrahentów
 27.1% - współpraca tylko ze sprawdzonymi klientami
 35.2 % transakcji nie dochodzi do skutku, ponieważ inni nam nie ufają
 Wartość niezawartych transakcji waha się pomiędzy 145 a 215 mld zł
 281 mld zł - łączny szacunek strat z powodu deficytu zaufania
14
Proinnowacyjne czynniki


-
Endogeniczne
Potrzeby materialne
Wysoki odsetek ludzi z uniwersyteckim wykształceniem
Emigracja na Zachód
Wiara we własne siły - od roku 2000 obniża się odsetek
Polaków przypisujących rządowi odpowiedzialność za swoje
życie
Wiara we własną skuteczność (jednakże ten odsetek spada w
kolejnych badaniach od 2000 roku)
Presja demografii
Rozwój dyskusji o problemach innowacyjności w Polsce
Egzogeniczne
Unia Europejska
Inwestycje zagraniczne
15
Z kim porównywać ?
• Społeczeństwa o względnie niskim poziomie zaufania,
które rozwinęły się.
• W Europie jest tylko jeden kraj – Francja, bowiem
Hiszpania i Portugalia nie tworzą zachęcającego
przykładu; czy mamy coś wspólnego z Francją, od
czego można zacząć?
• W Azji – South Korea; czy mamy coś jeszcze
łączącego z tym społeczeństwem?
16
Europa – nasze otoczenie
• Nie ma alternatywy dla wzorców europejskich, bo
inne są jeszcze bardziej odległe kulturowo
• Francja + Niemcy – odległe, ale najbardziej realne
• Wielka Brytania – bardzo różne mechanizmy
• Kraje skandynawskie – odległe marzenie
17