376\377\000F\000I\000N\000A\000N\000S\000E\000 \000

Stałe i zmienne koszty
(produkcji)
Zmiana wielkości produkcji znajduje
bezpośrednie odzwierciedlenie w poziomie
ponoszonych kosztów. Przy czym
składniki kosztów zachowują się róŜnie
pod wpływem zmian wielkości produkcji.
Dlatego waŜny jest podział kosztów ze
względu na sposób reagowania na zmiany
wielkości produkcji.
Koszty zmienne
szczególne koszty stałe – na ich poziom
kierownicy mogą wywierać wpływ w trakcie
roku, przykładowo koszty marketingu, reklamy,
ogólne koszty stałe – na które wpływ ma
jedynie dyrekcja przedsiębiorstwa, dotyczą w
koszty
szczególności finansów, rachunkowości oraz
administracji
Względnieogólnej
stałe (skokowo-stałe)
(semizmienne)
bezwzględnie stałe
produkcja
Stałe nie oznacza,
Ŝe nie mogą być
zmniejszone.
Wskaźnik udziału kosztów
zmiennych w sprzedaŜy netto
Wskaźnik koniunktury cenowej, na który
wpływa:
- koniunktura cenowa (relacja cen
zaopatrzenia i zbytu),
- struktura asortymentowa,
- postęp techniczny (w dłuŜszym przedziale
czasu).
proporcjonalne
degresywne ????? progresywne regresywne
koszty
prąd,
transport,
opakowania,
prowizje,
usługi obce.
produkcja
Elementy analizy rentowności
eksploatacyjnej Sn WE
Koszty stałe
niezaleŜne od wielkości produkcji/sprzedaŜy.
MoŜna je podzielić na minimum dwie grupy:
Koszty zmienne
zmieniają się wraz ze wzrostem produkcji.
Mogą być przyporządkowane bezpośrednio
produktom lub zamówieniom (grupom):
materiały do produkcji,
płace bezpośrednio produkcyjne,
zmienne koszty ogólne:
K, S
+
Kc
Definicje
MarŜa
przemysł
owa
(brutto,
pokrycia)
Koszty nie
skutkujące
wydatkowo
Kz
WE
Ks
-
Koszty skutkujące
wydatkowo
Margines
bezpieczeństwa
Próg
płynności
Próg
rentowności
Definicje
• Próg rentowności, punkt przełamania,
punkt wyrównania (BEP – break even
point –minimalna skala produkcji, przy
której wyrób przestaje być rentowny. W
tym punkcie realizowane przychody
pokrywają się z poniesionymi kosztami.
• BEP wskazuje na wielkość produkcji,
która moŜe nie mieć popytu na rynku.
• MarŜa brutto (kontrybucyjna, pokrycia,
przemysłowa, handlowa) – róŜnica między
przychodami ze sprzedaŜy i kosztami
zmiennymi,
• Zysk operacyjny – róŜnica między marŜą brutto i
kosztami stałymi,
• EBIT – zysk operacyjny skorygowany o
pozostałe przychody i koszty, zysk przed
odsetkami i opodatkowaniem,
P
ZADANIE (I)
Analiza dotyczy budynku biurowego.
NiezaleŜnie od poziomu najmu w budynku koszty
ponoszone przez właściciela wynoszą 30 tys zł, na
co składają się:
- podatek nieruchomości,
- opłaty dzierŜawne i najem biur,
- monitoring budynku,
- opłaty serwisowe i konserwacje,
- ochrona budynku,
- obsługa administracyjno-księgowa,
- wynagrodzenie Zarządu.
1
ZADANIE (II)
Obiekt ma 10 tys mkw przeznaczonych na
wynajem, w tym 7 tys mkw pow. biurowej, 2
tys mkw pow. usługowo-handlowej, 1 tys mkw
pow. magazynowej. Wynajęte jest 500 mkw
pow magazynowej oraz 2 tys mkw pow.
biurowej, łączny przychód z tego tytułu to 22
tys Euro. Ile naleŜy wynająć jeszcze
powierzchni, aby wyjść na „zero”, ile naleŜy
wynająć powierzchni, aby utrzymać minimalny
10% margines bezpieczeństwa wymagany
przez BANK, który udzielił kredytu w
wysokości 6 mln EURO spłacany w równych
ratach przez 10 lat.
Analiza wraŜliwości
• Analiza róŜnych wariantów decyzyjnych
związanych ze zmianą warunków
funkcjonowania przedsiębiorstwa.
• W badaniach uwzględnia się zmianę jednego
lub równocześnie kilku czynników.
• Analiza ta obejmuje równieŜ badanie
granicznego poziomu poszczególnych
czynników, to jest takiego, który gwarantuje
osiągnięcie BEP.
Próg rentowności przy
produkcji
jednoasortymentowej
SprzedaŜ - S=P*c
Koszt całkowity – Kc = Ks + P * kjz
S = Kc, to
- ilościowy - BEP = Ks/(c-kz)
- wartościowy – BEP’=BEP*c
- procentowy – BEP’’=BEP/Pm (zdolność
produkcyjna)
Margines (strefa)
bezpieczeństwa
• Odległość między obecną sprzedaŜą, a
sprzedaŜą graniczną,
• Margines bezpieczeństwa moŜe być
badany dla róŜnych wielkości,
• Rozpatrywany w ujęciu
– bezwzględnym ([c*P1]-[c*P0]) i
– względnym ([c*P1]-[c*P0])/[c*P0].
Ryzyko operacyjne
Ryzyko operacyjne
Odzwierciedlenie wpływu kosztów stałych
na działalność przedsiębiorstwa.
Przy niskich kosztach stałych i wysokiej
rentowności występuje niskie ryzyko
operacyjne.
Istota tego ryzyka jest przede wszystkim
związana z wielkością udziału kosztów
stałych w kosztach działalności operacyjnej
ogółem.
Im wyŜszy udział kosztów stałych, tym większa
wraŜliwość zysku na działalności
podstawowej na wahania przychodów ze
sprzedaŜy.
Inaczej mówiąc, przy wysokim udziale kosztów
stałych, nawet nieznaczne zmiany
przychodów ze sprzedaŜy mogą
spowodować istotne wahnięcia wyniku na
Próg rentowności przy
produkcji wieloasortymentowej
SprzedaŜ - S=Σ Pi*ci
Koszt całkowity – Kc = Ks + Σ Pi * kjzi
S = Kc, to
P1 * (c1 – kz1) + P2 * (c2 – kz2) – Ks = 0
Wskaźnik bezpieczeństwa
• Odchylenie między rzeczywistym a
krytycznym (granicznym) rozmiarem
sprzedaŜy
Wb = (S-BEP)/S
Współczynnik powinien być dodatni i bliski
jedności.
Do
analizy
ryzyka
operacyjnego
wykorzystywane są trzy podstawowe metody:
1. Analiza progu rentowności
2. Analiza marginesu bezpieczeństwa
3. Analiza stopnia dźwigni operacyjnej
2
Dźwignia operacyjna
Przez dźwignię operacyjną rozumiemy ponad
proporcjonalną zmianę wyniku na sprzedaŜy
wywołaną przez jednostkową zmianę przychodów
ze sprzedaŜy.
Stopień dźwigni operacyjnej moŜna określić za
pomocą następującego wzoru:
DOL=SDO = [S0 – KZ0] / [S0 – KZ0 – KS0]
DOL = [S0 – KZ0] / EBIT0
DOL = %∆ EBIT / %∆ S
Istota ryzyka operacyjnego
Ze względu na fakt, iŜ część kosztów działalności zawsze jest
stała, zmiana wyniku na sprzedaŜy wywołana przez
jednostkową zmianę przychodów ze sprzedaŜy zawsze
będzie miała charakter ponadproporcjonalny. Właśnie tutaj
najbardziej widoczna jest istota ryzyka operacyjnego. Przy
niskim udziale kosztów stałych, próg rentowności jest
osiągany stosunkowo szybko (juŜ przy niewielkich
przychodach ze sprzedaŜy, pokryte są koszty działalności) i
jednocześnie kaŜda zmiana przychodów powoduje
stosukowo nieznacznie ponadproporcjonalne zmiany
wyniku na sprzedaŜy. Ryzyko operacyjne jest niskie. Przy
wysokim udziale kosztów stałych, jednostka ma wyŜszą
wartość progu rentowności (tj. musi wypracować więcej
przychodów, Ŝeby pokryć koszty działalności), ale
jednocześnie kaŜda zmiana przychodów, powoduje
znacznie ponadproporcjonalne zmiany wyniku na
sprzedaŜy. Ryzyko operacyjne jest więc wysokie.
Dźwignia operacyjna
Stopień dźwigni moŜe być:
+ wzrost sprzedaŜy daje poprawę
rentowności,
- wzrost sprzedaŜy powoduje pogorszenie
rentowności.
Dźwignia finansowa
Stopa zwrotu z danego przedsięwzięcia jest
adekwatna do jego ryzyka, - czyli, im wyŜsze
ryzyko, tym potencjalnie wyŜsza stopa zwrotu i
odwrotnie - im niŜsze ryzyko, tym potencjalnie
niŜsza stopa zwrotu. Niska skłonność do ryzyka
znajdzie odzwierciedlenie w niskim udziale kosztów
stałych. Próg rentowności zostanie osiągnięty
szybciej, ale przyrosty zysku na sprzedaŜy
wywołane zmianami przychodów, będą niŜsze.
Pewne rodzaje działalności mają na trwałe
wpisane w siebie wysoki udział kosztów
stałych (działalność produkcyjna z
wykorzystaniem znaczącego parku
maszynowego) inne cechują się niskim
udziałem kosztów stałych (działalność
handlowa, czy usługowa).
Odzwierciedla związek jaki zachodzi między
strukturą kapitału a poziomem rentowności
kapitału własnego przedsiębiorstwa.
Ogólnie przyjmuje się, Ŝe zastosowanie
obcych źródeł
finansowania pozwala
przedsiębiorstwu podnieść efektywność
wykorzystania kapitału własnego.
W tym momencie naleŜy pamiętać o podstawowej zasadzie
rządzącej nauką finansów. Stopa zwrotu z danego
przedsięwzięcia jest adekwatna do jego ryzyka, - czyli, im
wyŜsze ryzyko, tym potencjalnie wyŜsza stopa zwrotu i
odwrotnie - im niŜsze ryzyko, tym potencjalnie niŜsza stopa
zwrotu. Zwiększając udział kosztów stałych, zwiększamy
ryzyko operacyjne swojej działalności - poziom przychodów,
który musimy osiągnąć, aby wykazać zysk na sprzedaŜy
jest znacznie wyŜszy niŜ przy niskim udziale kosztów
stałych. Po przekroczeniu progu rentowności czeka na nas
jednak niespodzianka w postaci premii za ryzyko, które
podjęliśmy. Premia ta ma postać wysokiego stopnia dźwigni
operacyjnej. Efekt dźwigni polega na tym, aby niewielkim
wysiłkiem, wywołać znaczące zmiany. W tym przypadku,
niewielki
wzrost
przychodów,
wywoła
znacznie
ponadproporcjonalny wzrost zysku na sprzedaŜy. Niska
skłonność do ryzyka znajdzie odzwierciedlenie w niskim
udziale kosztów stałych. Próg rentowności zostanie
osiągnięty szybciej, ale przyrosty zysku na sprzedaŜy
wywołane zmianami przychodów, będą niŜsze.
3