Streszczenie pracy doktorskiej Autor: Zbigniew Wajda Tytuł: Ocena

Streszczenie pracy doktorskiej
Autor: Zbigniew Wajda
Tytuł: Ocena efektywności krótkoterminowej psychoterapii grupowej w kontekście stylu
przywiązania i percepcji relacji grupowych u osób z zaburzeniami osobowości, nerwicowymi
i odżywiania.
Wprowadzenie: Ważnym elementem procesu leczenia zaburzeń nerwicowych, zaburzeń
osobowości i zaburzeń odżywiania jest psychoterapia. Dotychczasowe badania naukowe
potwierdzają skuteczność tej formy pomocy, i jednocześnie wskazują, że psychoterapia
obniża koszty leczenia, tym samym służąc całemu systemowi opieki zdrowotnej. Sposób
wyjaśniania zaburzeń psychicznych i procedury ich leczenia psychoterapią nie są jednolite
i w dużym stopniu zależą od koncepcji teoretycznej wykorzystywanej przez leczącego.
Jednym z najbardziej znanych podejść w psychiatrii i psychoterapii jest koncepcja
przywiązania, która zakłada, że w relacjach międzyludzkich (tak więc i w relacji
terapeutycznej), aktywowany jest swoisty dla każdego człowieka wzorzec lub styl więzi,
który został ukształtowany podczas wczesnych interakcji ze znaczącymi osobami (rodzicami,
opiekunami). Przeprowadzono wiele badań empirycznych eksplorujących powiązania między
stylami przywiązania a zdrowiem psychicznym oraz psychoterapią indywidualną i rodzinną.
Znacząco mniej jak do tej pory przeprowadzono badań nad psychoterapią grupową i jej
efektywnością w kontekście stylów przywiązania. Szczególnie ciekawym zagadnieniem może
być funkcjonowanie i możliwość leczenia krótkoterminową psychoterapią grupową,
pacjentów z różnymi stylami więzi w grupie otwartej (o dużej rotacji uczestników), która jest
popularną formą leczenia psychoterapeutycznego w Polsce.
Cel pracy: Celem badań własnych była empiryczna ocena percepcji relacji grupowych oraz
efektywności leczenia u pacjentów o różnym stylu przywiązania, uczestniczących
w krótkoterminowej psychoterapii grupowej, w grupie otwartej, o dużej rotacji pacjentów.
Postawiono cztery główne pytania badawcze dotyczące tego czy u osób z różnymi stylami
przywiązania percepcja relacji grupowych będzie zgodna z oczekiwaniami terapeutycznymi,
czy taki typ psychoterapii grupowej będzie efektywny dla wszystkich czterech stylów
przywiązania oraz czy styl przywiązania może być predyktorem zarówno percepcji relacji
grupowych jak i efektywności psychoterapii.
Metoda: Do badań włączono 109 osób z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych, osobowości i
odżywiania, leczonych w ramach dziennego oddziału leczenia nerwic. Wszystkie osoby brały
udział w krótkoterminowej psychoterapii grupowej, w grupie otwartej (o dużej rotacji
pacjentów),
prowadzonej
prowadzono
na
w
nurcie
zasadzie
psychodynamiczno–interpersonalnym.
test-retest
na
początku
i
Badanie
na
końcu
12-tygodniowego cyklu leczenia psychoterapeutycznego, a jako narzędzi badawczych użyto
kwestionariuszy: a) ECR – Experience in Close Relationship do badania stylu przywiązania
w
bliskich
związkach
w
dorosłości;
b)
PBI
–
Parental
Bonding
Instrument
do badania percepcji więzi z rodzicami; c) KDG - Kwestionariusza Doświadczenia
Grupowego do badania percepcji relacji grupowych; d) Kwestionariusza Objawowego KO SII
– do badania zmian nasilenia objawów; e) MSEI - Multidimensional Self-Esteem Inventory –
kwestionariusza do badania zmian w zakresie ogólnej samooceny oraz jej komponentów;
f) własnego kwestionariusza z dodatkowymi pytaniami osobowymi i dotyczącymi leczenia.
Badania wykonywano zgodnie z wytycznymi Deklaracji Helsińskiej o „Etycznych zasadach
prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi”, w szczególności bacząc na poszanowanie
godności osób badanych oraz wyłącznie za ich świadomą, pisemną zgodą.
Wyniki: Badania wykazały, że w wyniku krótkoterminowej psychoterapii grupowej
prowadzonej w nurcie psychodynamiczno–interpersonalnym: 1) zanotowano istotnie
statystycznie zmiany w percepcji relacji grupowych, które były zgodne z oczekiwaniami
terapeutycznymi
dla
wszystkich
czterech
stylów
przywiązania
z
matką,
ojcem
i w dorosłości, w szczególności w zakresie Poczucia satysfakcji z bycia w grupie oraz Braku
odwagi w wyrażaniu siebie; 2) zanotowano istotnie statystycznie zmiany świadczące
o efektywności psychoterapii: nastąpiło zmniejszenie Ogólnego poziomu objawów
nerwicowych, podniesienie Ogólnej Samooceny oraz wybranych jej komponentów, a także
nastąpiła poprawa w zakresie Subiektywnego samopoczucia emocjonalnego dla wszystkich
czterech stylów przywiązania z matką, ojcem i w dorosłości; 3) wymiary stylu przywiązania z
rodzicami częściowo okazały się być predyktorami zmian w percepcji relacji grupowych,
natomiast takimi predyktorami nie były wymiary przywiązania w dorosłości; 4) Wymiary
stylu przywiązania z rodzicami i w dorosłości okazały się być predyktorami zmian w zakresie
Ogólnej Samooceny i jej komponentów, natomiast nie były predyktorami zmian w zakresie
Ogólnego poziomu objawów nerwicowych oraz Subiektywnego samopoczucia emocjonalnego.
Wnioski: 1. Pacjenci z zaburzeniami nerwicowymi, osobowości oraz odżywiania,
prezentujący różne style przywiązania z rodzicami oraz w dorosłości mogą z powodzeniem
korzystać z psychodynamiczno–interpersonalnej krótkoterminowej psychoterapii grupowej w
grupie
otwartej
(o
dużej
rotacji
pacjentów).
Przypuszczenia,
że
osoby
z pozabezpieczanym stylem przywiązania mogą mieć trudności z efektywnym korzystaniem z
tej formy pomocy ze względu na „mało stabilne środowisko” terapeutyczne okazały się
nieuzasadnione. 2. Na podstawie badań własnych, z pewną ostrożnością można stwierdzić, że
z krótkoterminowej, psychodynamiczno-interpersonalnej psychoterapii grupowej w grupie
otwartej, najbardziej są zdolne korzystać osoby o
nadopiekuńczo–wymuszającym stylu
przywiązania z matką, a najmniej osoby o nadopiekuńczo–wymuszającym stylu przywiązania
z ojcem. 3. Dotychczasowe doniesienia Tasca’i i wsp. (2007, 2014) o tym, że pacjenci
z bezpiecznym stylem przywiązania będą głównie korzystali z psychoterapii, w której
mniejsze znaczenie ma nacisk na relacje interpersonalne i korektywne doświadczenie, a
odwrotnie osoby z pozabezpieczanym stylem przywiązania - nie potwierdziły się. 4. Istnieje
potrzeba stworzenia lub adaptacji do warunków polskich trafnego i rzetelnego narzędzia do
badania percepcji relacji grupowych i procesu grupowego. 5. Badania mają swoje istotne
ograniczenia, w szczególności dotyczące właściwości psychometrycznych niektórych
narzędzi badawczych, stosunkowo małoliczna grupa badawcza oraz brak kontroli niektórych
zmiennych, mogących mieć wpływ na efektywność psychoterapii.
Słowa kluczowe: psychoterapia grupowa, proces grupowy, efektywność leczenia, zdrowie
psychiczne, przywiązanie.
Summary
Author: Zbigniew Wajda
Title: Evaluation of the effectiveness of short-term group psychotherapy in the context of
attachment style and perception of group relations among patients who suffer from
personality disorders, eating disorders and neurosis.
Introduction: An important element of neurosis, personality disorders and eating disorders‘s
treatment process is psychotherapy. Existing scientific research confirm effectiveness of this
form of treatment and simultaneously indicate, that psychotherapy reduces medical costs, thus
serves the whole of healthcare system. The way of explaining mental disorders’ nature and
treatment mechanism are not unitary but to a large extend are dependent on the theory which
is used. One of the most known theory in psychiatry and psychotherapy is attachment theory,
which assumes that in people relationships (and therapeutic relationships), is activated
specific for every person attachment style, which was created during the relationship with
caregiver in early childhood. There are many empirical research, which explore associations
between attachment styles and mental health and individual and family therapy.
There are significantly less scientific research regarding group psychotherapy and its
effectiveness in the context of attachment styles. Particularly interesting issue would be
functioning and possibility of treatment of short-term group psychotherapy (which is popular
in Poland) with patients who present different attachment styles.
Aim: The aim of the research was empirical analysis of perception of group relationships by
patients with different attachment styles and effectiveness of their treatment of short-term
group psychotherapy, in open group, with high overturn of group members.
There were four main research questions regarding as to whether the perceptions of group
relationships among patients with different attachment styles will be consistent with
therapeutic expectations, or whether short-term group psychotherapy will be effective for
patients with all four attachment styles and whether attachment style would be predictor of
both the perception of group relations and effectiveness of group psychotherapy.
Method: Research included 109 outpatients who suffer from neurosis, personality disorders
and eating disorders. All of these participants attended in psychodynamic-interpersonal short-
term group psychotherapy. The study was conducted based on test-retest method on the
beginning and the end of the 12-week psychotherapy treatment cycle, and as research tools
were used: a) ECR – Experience in Close Relationship; b) PBI – Parental Bonding
Instrument; c) Group Experience Questionnaire; d) Symptom Checklist; e) MSEI Multidimensional Self-Esteem Inventory; f) personal questionnaire. The study was performed
in accordance with the guidelines of the Declaration of Helsinki of "Ethical principles of
medical research involving human subjects", especially with respect for the dignity of the
respondents, and only with their written consent.
Results: Study have shown that as a result in psychodynamic–interpersonal short–term group
psychotherapy: 1) Reported statistically significant changes in perception in group
relationships, which were consist with therapeutic expectations for all four attachment styles
(with mother, father and in adulthood), particularly in terms of satisfaction from being in a
group and lack of courage in expressing themselves. 2) Reported statistically significant
changes, which confirm effectiveness of group psychotherapy for all four attachment styles
(with
mother,
father
and
in
adulthood):
reduction
of
severity
of symptoms, enhance of self-esteem, improvement in subjective emotional well-being.
3) Dimensions of attachment style with parents, turned out to be partly predictors
of changes in perception of group relations, but dimensions of attachment style in adulthood
weren’t predictors of such changes. 4) Dimensions of attachment style with parents and in
adulthood, were predictors of changes in global self-esteem and its components, but weren’t
predictors of changes in symptoms and subjective emotional well-being.
Conclusions: 1. Patients who suffer from neurosis, personality disorders and eating disorders
and with different attachment styles with parents and in adulthood can successfully participate
in short-term group psychodynamic-interpersonal psychotherapy. Supposing, that patients
with insecurely attachment styles may have some difficulties in effective participations in this
form of psychotherapy due to the “unstable group environment” emerged ungrounded. 2.
Based on these study with some caution we could confirm that short-term group
psychodynamic-interpersonal psychotherapy is the most effective for participants with
“affectionate constraint” attachment style with their mother and the least effective for
participants with “affectionate constraint” attachment style with their father. 3. Previous
reports Tasca et al. (2007, 2014) that patients with secure attachment style will mostly benefit
from cognitive-behavioral therapy (with less emphasis on interpersonal relationship and
corrective experience) but patients with insecure attachment style will benefit from
psychodynamic-interpersonal psychotherapy (based on interpersonal relationship and
corrective experience) – weren’t confirmed, because in our study both secure and insecure
participants had benefits from short-term group psychodynamic-interpersonal psychotherapy.
4. There is a need to create or adapt to the Polish conditions, accurate and reliable tool
(questionnaire) to study the perception of group relations and group process. 6. Our research
have some limitations, especially regarding on the psychometric properties of some
questionnaires, relatively small numbers of participants and lack of control of some variables,
which may influence on psychotherapy effectiveness.
Key words: group psychotherapy, group process, effectiveness of treatment, mental health,
attachment.