seminarium kognitywne, 4 xii 2002 o kontroli działania

Architektura mózgu wzrokowego
a rodzaje sztuki
NEUROESTETYKA
PIOTR PRZYBYSZ
Wykład monograficzny. UAM Poznań 2010/2011
Główny szlak przetwarzania informacji
wzrokowej
Dodatkowy szlak przetwarzania
informacji wzrokowej
Niektóre zasady rządzące
przetwarzaniem wzrokowym
 zasada
hierarchiczności,
 zasada modułowości (funkcjonalnej
specjalizacji)
I. Hierarchiczność przetwarzania
wzrokowego
Obraz wzrokowy jest efektem składania
percepcyjnego odbywającego się na
poszczególnych piętrach hierarchii wzrokowej.
Dowody empiryczne:
Istnieje hierarchia wielkości poł recepcyjnych
neuronów na poszczególnych piętrach układu
wzrokowego (Kufler 1958).

Detekcja cech przedmiotu jest funkcją niższych
pięter układu wzrokowego, natomiast „całościowe”
rozpoznawanie przedmiotu – wyższych jego pięter
(Hubel, Wiesel 1968).

Sztuka abstrakcyjna
Dzieło sztuki abstrakcyjnej jest zdekomponowanym do
postaci prostych elementów obrazem świata widzialnego:
Piet Mondrian, The Red Tree (1908), The Gray Tree (1912), Flowering Apple
Tree (c. 1912).
P. Mondrian, Kościół w Domburgu
K. Malewicz, Suprematyzm
PW
.
.
.
.
.
.
.
.
PN
„Normalne” widzenie przedmiotów i faktów
angażuje wysokie piętra przetwarzania
wzrokowego.
Artyści „abstrakcjoniści” mogą wpływać na odbiór
sztuki poprzez intensywne pobudzanie
niskich pięter przetwarzania wzrokowego.
Tytus Czyżewski, Madonna
Olga Rozanowa, Pożar w mieście
Hipotezy na temat funkcji malarstwa
abstrakcyjnego
Hipoteza filozoficzna: celem artysty
jest dotarcie do elementarnych
składowych z jakich zbudowany jest
świat widziany przez perceptora.
Przykład: koncepcja elementów
składowych języka malarskiego W.
Kandinsky’ego:
Hipoteza neurobiologiczna: celem
(nieuświadamianym) artysty jest silne
pobudzenie obszaru wzrokowej kory
pierwszorzędowej oraz aktywacja
powiązań między pierwszorzędową
korą wzrokową a układem
emocjonalnym odbiorcy.
Główne pytania (zarzuty) dotyczące
sztuki abstrakcyjnej:

Czym są elementy składowe obrazu abstrakcyjnego?
(zarzut: elementy składowe obrazu abstrakcyjnego nie są
elementami składowymi świata w jakim żyjemy).

Co przedstawia obraz abstrakcyjny? (zarzut: obrazy
abstrakcyjne nie przedstawiają nic).

Jaki efekt na odbiorcę wywiera dzieło abstrakcyjne?
(zarzut: na większość normalnych ludzi dzieło abstrakcyjne
nie wywiera żadnego efektu).
II. Modularność przetwarzania wzrokowego


Występują obszary specjalizujące się w detekcji cech, takich jak np. kolor (V4) i ruch
(V5),
Uszkodzenie modułu V4 powoduje achromatopsję, natomiast uszkodzenie V5 –
akinetopsję.
Metoda subtrakcyjna a neuroobrazowanie
 Przykład 1: neuronalne korelaty widzenia barwnego
Zadanie eksperymentalne
Zadanie kontrolne
S. Zeki, JD Watson, CJ Lueck, KJ Friston, C Kennard and RS Frackowiak (1991). A direct demonstration
of functional specialization in human visual cortex. Journal of Neuroscience, Vol 11, 641-649.
Metoda subtrakcyjna a neuroobrazowanie
 Przykład 2: neuronalne korelaty percepcji ruchu
Zadanie eksperymentalne
Zadanie kontrolne
S. Zeki, JD Watson, CJ Lueck, KJ Friston, C Kennard and RS Frackowiak (1991). A direct demonstration
of functional specialization in human visual cortex. Journal of Neuroscience, Vol 11, 641-649.
Piet Mondrian, Kompozycja z czerwonym, żółtym,
niebieskim i czarnym (1921)
Isia Leviant, Enigma
Przykład: przedstawiania ruchu w sztuce
Przedstawianie idei ruchu za
pomocą statycznych obrazów

Giacomo Balla, Dynamism of the Dog
Przykład: przedstawianie ruchu w sztuce
Przedstawianie idei ruchu za
pomocą statycznych obrazów
 Wzbudzanie iluzji ruchu za
pomocą statycznych obrazów
 Obrazowanie ruchu za pomocą
niestatycznych przedstawień

Giacomo Balla, Dynamism of the Dog
Alexander Calder,
Mobile
Isia Leviant, Enigma
Według S. Zekiego:
• Calder minimalizuje kolorystykę
mobiles,
• upraszcza kształty, po to aby
aktywować silniej obszar mózgu
wzrokowego odpowiedzialny za
percepcję ruchu (V5).
Alexander Calder, Mobile
Wnioski

Malarstwo abstrakcyjne pobudza silnie wczesne etapy
przetwarzania wzrokowego, malarstwo przedstawieniowe
– dalsze etapy drogi wzrokowej.

Poszczególne rodzaje sztuk (sztuka kolorystyczna,
kinetyczna) pobudzają silnie odpowiednie obszary w
mózgu.
Dziękuję za uwagę!