Wykład 15

10.01.2017
18
Rynki czynników produkcji
PRINCIPLES OF
MICROECONOMICS
FOURTH EDITION
N. G R E G O R Y M A N K I W
PowerPoint® Slides
by Ron Cronovich
© 2007 Thomson South-Western, all rights reserved
W tym rozdziale szukaj odpowiedzi na
pytania:
 Od czego zależy popyt na pracę na rynku
doskonale konkurencyjnym?
 W jaki sposób podaż pracy zależy od płacy?
Jakie inne czynniki wpływają na podaż pracy?
 Co i w jaki sposób wpływa na wysokość płacy i
poziom zatrudnienia w równowadze rynkowej?
 Od czego zależą równowagowe ceny i ilości
innych czynników produkcji?
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
1
Czynniki produkcji i rynek czynników
produkcji
 Czynniki produkcji: nakłady zużywane przy
produkcji dóbr i usług.
• Praca
• Ziemia
• Kapitał: zasób urządzeń technicznych i
budowli, wykorzystywany przy produkcji dóbr i
usług.
 Ceny i ilości tych czynników są wyznaczane
przez popyt i podaż na rynku czynników
produkcji.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
2
1
10.01.2017
Dwa założenia
1. Zakładamy, że wszystkie rynki są doskonale
konkurencyjne.
Firmy są cenobiorcami:
• na rynku, na którym oferują swoje produkty
• na rynku pracy
2. Firmy chcą maksymalizować swoje zyski.
• Popyt na czynniki produkcji i podaż
oferowanego dobra przez każdą z firmy wynika
tylko z chęci maksymalizacji zysku.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
3
Przykład: Farmer Jack
 Farmer Jack sprzedaje zboże na
konkurencyjnym rynku.
 Zatrudnia pracowników na doskonale
konkurencyjnym rynku pracy.
 Zatrudniając pracowników, Jack maksymalizuje
zyski, biorąc pod uwagę wielkości krańcowe:
• Jeżeli zyski z zatrudnienia kolejnego
pracownika są większe niż poniesione w
związku z tym koszty, to Jack zatrudni tego
pracownika.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
4
Przykład: Farmer Jack
 Koszt zatrudnienia kolejnego pracownika:
płaca – cena za pracę
 Zysk z zatrudnienia kolejnego pracownika:
Jack może produkować więcej zboża,
zwiększając swój przychód.
 Zyski zależą od jego funkcji produkcji:
związku między ilością nakładów zużywanych w
celu wytworzenia pewnego dobra a wielkością
jego produkcji.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
5
2
10.01.2017
Funkcja produkcji farmera Jacka
L
Q
(liczba (kilogramy
pracowni zboża na
tydzień)
ków)
3,000
2,500
0
1
1000
2
1800
3
2400
500
4
2800
0
5
3000
ROZDZIAŁ 18
Ilość produkcji
0
2,000
1,500
1,000
0
1
2
3
4
5
Liczba pracowników
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
6
Krańcowy produkt pracy(MPL)
 Krańcowy produkt pracy (ang. marginal
product of labour): zmiana wielkości produkcji
spowodowanej zatrudnieniem dodatkowej
jednostki pracy
∆Q
MPL =
∆L
gdzie
∆Q = zmiana produkcji
∆L = zmiana nakładu pracy
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
7
Wartość krańcowego produktu pracy
 Problem:
• koszt zatrudnienia kolejnego pracownika (płaca)
jest wyrażony w jednostkach pieniężnych
• zysk z zatrudnienia kolejnego pracownika
(MPL) jest wyrażony w jednostkach produktu
 Rozwiązanie: przekształcenie MPL na pieniądze
 Wartość krańcowego produktu pracy: produkt
krańcowy pomnożony przez cenę dobra
VMPL = wartość krańcowego produktu pracy
= P x MPL
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
8
3
10.01.2017
A C T I V E L E A R N I N G 1:
Obliczanie MPL i VMPL
P = $5/kg.
Znajdź MPL
i VMPL,
uzupełnij
tabelę.
Narysuj na
wykresie,
zaznacz VMPL
na osi
odciętych,
L na osi
rzędnych.
L
(liczba
pracow.)
Q
(zboże
w kg)
0
0
1
1000
2
1800
3
2400
4
2800
5
3000
MPL
VMPL
9
A C T I V E L E A R N I N G 1:
Odpowiedzi
Funkcja
L
produkcji
(liczba
Jacka cechuje pracow.)
się malejącą
0
produktywnoś
1
cią krańcową:
2
MPL spada
3
wraz ze
wzrostem L.
4
To bardzo
częsta
zależność.
Q
(zboże
w kg)
5
MPL = VMPL =
∆Q/∆L P x MPL
0
1000
1800
2400
2800
3000
1000
$5,000
800
4,000
600
3,000
400
2,000
200
1,000
10
A C T I V E L E A R N I N G 1:
Odpowiedzi
Krzywa VMPL
jest ujemnie
nachylona, ze
względu na
malejącą
produktywność
krańcową.
Krzywa VMPL
$6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
0
1
2
3
4
5
L (liczba pracowników)
11
4
10.01.2017
Popyt na pracę farmera Jacka
Załóżmy płacę
W = $2500/tydz.
Ilu pracowników
powinien
zatrudnić Jack?
Odp.: L = 3
Dla każdego L<3,
L>3,
można zwiększyć
zysk poprzez
zwolnienie
zatrudnienie
pracownika
Krzywa VMPL
$6,000
5,000
4,000
3,000
$2,500
2,000
1,000
0
0
1
2
3
4
5
L (liczba pracowników)
ROZDZIAŁ 18
12
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
VMPL i popyt na pracę
Dla każdej firmy
maksymalizującej zysk na
konkurencyjnym rynku:
W
•
Aby max. zysk,
zatrudnia pracowników,
W1
aż VMPL = W.
•
Krzywa VMPL to
krzywa popytu na
pracę.
VMPL
L
L1
ROZDZIAŁ 18
13
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Zmiana popytu na pracę
Popyt na pracę
= krzywa VMPL.
W
VMPL = P x MPL
Wszystko, co
zwiększa P albo
MPL dla każdego L
spowoduje wzrost
VMPL i przesunie
krzywą popytu na
pracę w prawo.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
D2
D1
L
14
5
10.01.2017
Czynniki zmieniające popyt na pracę
 Zmiany ceny wytwarzanego dobra, P
 Zmiany technologiczne (wpływają na MPL)
 Podaż innych czynników (wpływa na MPL)
• Przykład:
Jeżeli firmy są bardziej zasobne (kapitał),
wtedy pracownicy są bardziej produktywni;
MPL i VMPL wzrasta, popyt na pracę wzrasta.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
15
Popyt na zasoby i podaż gotowych
produktów
 Koszt krańcowy, marginal cost (MC)
= koszt produkcji dodatkowej jednostki produktu
= ∆TC/∆Q, gdzie TC = koszt całkowity
 Załóżmy W = $2500, MPL = 500 kg
 Jeżeli Jack zatrudnia dodatkowego pracownika,
∆TC = $2500, ∆Q = 500 kg
MC = $2500/500 = $5/kg
 Ogólnie: MC = W/MPL
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
16
Popyt na zasoby i podaż gotowych
produktów
 Ogólnie: MC = W/MPL
 Zauważ:
• Aby więcej produkować, trzeba więcej
zatrudniać.
• Wraz ze wzrostem L, MPL spada…
• …powodując wzrost W/MPL …
• …powodując wzrost MC.
 Więc, malejący produkt krańcowy i rosnący koszt
krańcowy, to dwie strony tego samego medalu.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
17
6
10.01.2017
Popyt na zasoby i podaż gotowych
produktów
 Maksymalizując zysk, przedsiębiorstwo zatrudnia:
P x MPL = W
 Podzielmy obie strony równania przez MPL:
P = W/MPL
 Podstawmy MC = W/MPL z poprzedniego slajdu:
P = MC
 Konkurencyjne przedsiębiorstwo produkuje tyle,
aby cena była równa kosztowi krańcowemu.
 Więc, popyt na zasoby i podaż gotowych
produktów, to dwie strony tego samego medalu.

.
ROZDZIAŁ
18
18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Podaż pracy
 Ludzie zmuszeni są
dokonywać wyborów,
w tym wyboru między pracą a czasem wolnym:
Im więcej czasu poświęcasz na pracę, tym mniej
masz czasu wolnego.
 Kosztem jest to,
z czego musisz zrezygnować,
aby to dostać.
Kosztem alternatywnym czasu wolnego jest
płaca.
ROZDZIAŁ 18
19
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Krzywa podaży pracy
Wzrost W to
wzrost kosztu
alternatywnego
czasu wolnego.
Ludzie reagują na
wzrost W poprzez
zmniejszanie czasu
poświęconego na
odpoczynek, a
zwiększanie czasu
poświęconego na
pracę.
ROZDZIAŁ 18
W
S1
W2
W1
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
L1 L2
L
20
7
10.01.2017
Czynniki zmieniające podaż pracy
 zmiany preferencji dotyczących wyboru między
pracą a czasem wolnym
 możliwości zawodowe na innych rynkach pracy
 imigracja
ROZDZIAŁ 18
21
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Równowaga na rynku pracy
Płaca dostosowuje
się, równoważąc
podaż pracy i popyt
na pracę.
Płaca jest równa
wartości produktu
krańcowego pracy,
VMPL.
W
S
W1
D
L1
ROZDZIAŁ 18
L
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
22
A C T I V E L E A R N I N G 2:
Zmiana równowagi na rynku pracy
Pokaż wpływ każdego z następujących zdarzeń na
na płacę i liczbę zatrudnianych osób na rynku pracy
w gałęzi motoryzacyjnej.
A. Pracownicy z pokolenia wyżu demograficznego
odchodzą na emeryturę.
B. Częste usterki aut rodzimej produkcji przesuwają
popyt klientów na auta importowane.
C. Postęp technologiczny powoduje wzrost
produktywności w branży, przy założeniu
utrzymania stałych cen samochodów.
23
8
10.01.2017
A C T I V E L E A R N I N G 2A:
Odpowiedzi
Przejście na
emeryturę
pracowników z
pokolenia wyżu
demograficznego
przesuwa krzywą
podaży w lewo.
Rynek pracy branży
samochodowej
W
S2
S1
W2
W1
W wzrasta, L spada.
D1
L
L2 L1
24
A C T I V E L E A R N I N G 2B:
Odpowiedzi
Spadek popytu na
auta rodzimej
produkcji powoduje
spadek P.
Dla każdego L,
VMPL spada.
Rynek pracy branży
samochodowej
W
S1
W1
W2
Krzywa popytu na
pracę przesuwa się
w lewo.
D2
D1
L
L2 L1
W i L spadają.
25
A C T I V E L E A R N I N G 2C:
Odpowiedzi
W związku z
postępem
technologicznym, dla
każdego L,
MPL wzrasta.
VMPL wzrasta i
krzywa popytu na
pracę przesuwa się w
prawo.
W i L wzrasta (przy
założeniu brak
zmiany ceny).
Rynek pracy branży
samochodowej
W
S1
W2
W1
D2
D1
L1 L2
L
26
9
10.01.2017
Wzrost produktywności i płac w USA
lata
1959-2003
2.1%
2.0%
1959-1973
2.9
2.8
1973-1995
1.4
1.2
1995-2003
3.0
3.0
ROZDZIAŁ 18
Przypomnij sobie
10 zasad ekonomii:
Poziom życia zależy od
ilości wyprodukowanych
dóbr i usług.
wzrost wzrost
produkt płacy
ywności realnej
Teoria pokazuje związek
płac z produktywnością
(W = VMPL).
Dane to potwierdzają.
27
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Inne czynniki produkcji
 Na rynkach ziemi i kapitału rozróżniamy:
• cenę zakupu – cena za posiadanie czynnika w
nieskończoność
• cenę wynajęcia – cena za użytkowanie
czynnika przez ustalony okres
 Płaca jest ceną wynajęcia pracy.
 Cena za wynajęcie kapitału i ziemi ustalana jest
w taki sam sposób jak płaca...
ROZDZIAŁ 18
28
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Ustalanie ceny za wynajęcie ziemi
Firma decyduje ile
wynająć ziemi,
porównując cenę
ziemi z jej
krańcowym wkładem
w produkcję (VMP).
Rynek ziemi
P
S
P
Cena wynajęcia
ziemi zmienia się, aż
jej podaż zrówna się
z popytem na ziemię.
D = VMP
Q
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Q
29
10
10.01.2017
Ustalanie ceny za wynajęcie kapitału
Firma decyduje ile
wynająć kapitału,
porównując jego
cenę z jego
krańcowym wkładem
w produkcję (VMP).
Rynek kapitału
P
S
P
Cena wynajęcia
kapitału zmienia się,
aż podaż kapitału
zrówna się z
popytem na niego.
ROZDZIAŁ 18
D = VMP
Q
Q
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
30
Cena zakupu i wynajmu
 Zakup jednostki kapitału lub pracy produkuje
strumień dochodu z wynajęcia.
 W każdym okresie, dochód z wynajęcia czynnika
jest równy wartości produktu krańcowego tego
czynnika (VMP).
 Zatem, cena równowagi zakupu jednostki
czynnika produkcji zależy zarówno od bieżącej,
jak i oczekiwanej wartości produktu krańcowego.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
31
Związki między czynnikami produkcji
 W większości przypadków, czynniki produkcji są
wykorzystywane łącznie w sposób, który
sprawia, że produkcyjność każdego z nich
zależy od ilości innych czynników.
 Przykład: większa ilość kapitału.
• Produkt krańcowy i cena wynajmu kapitału
spadają.
• Więcej kapitału oznacza wzrost produktywności
pracowników, MPL i W rosną.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
32
11
10.01.2017
Konkluzja
 Przedstawiona na tym wykładzie teoria to
neoklasyczna teoria podziału.
 Zgodnie z nią
• ceny czynników produkcji zależą od popytu i
podaży
• w równowadze każdy czynnik produkcji
otrzymuje wartość swojego krańcowego wkładu
do produkcji
 Ekonomiści wyjaśniają podział dochodu w
gospodarce zaczynając od tej teorii.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
33
Podsumowanie
 Powstający w gospodarce dochód zostaje
rozdzielony na rynkach czynników produkcji.
Najważniejsze czynniki produkcji to praca, ziemia i
kapitał.
 Przedsiębiorstwa konkurencyjne maksymalizujące
zysk zwiększają wykorzystanie każdego czynnika
do momentu, kiedy wartość produktu krańcowego
tego czynnika nie zrówna się z jego ceną.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
34
Podsumowanie
 Wybór między pracą a czasem wolnym decyduje o
wielkości podaży pracy, powodując dodatnie
nachylenie krzywej podaży pracy.
 Cena płacona za czynniki produkcji zmienia się,
co skutkuje zrównaniem się popytu i podaży na te
czynniki. W równowadze wynagrodzenie czynnika
odpowiada jego krańcowemu wkładowi w
produkcję.
 Czynniki produkcji wykorzystywane są łącznie.
Zmiana podaży jednego czynnika zmienia
dochody równowagi pozostałych czynników.
ROZDZIAŁ 18
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI
35
12