Większa wydajność, większa wrażliwość

BYDŁO. Drobnoustroje środowiskowe coraz częstszą przyczyną mastitis
Większa wydajność,
większa wrażliwość
Opłacalność chowu krów mlecznych w dużym stopniu zależy od stanu zdrowia zwierząt. Największe straty w produkcji
mleka powoduje zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis),
uważane za najkosztowniejszą chorobę krów mlecznych.
Na zapalenie gruczołu mlekowego, przynajmniej raz w laktacji choruje około połowy krów w Polsce.
K
liniczna i podkliniczna postać
mastitis prowadzi do znacznych
strat w produkcji mleka. Ma także
szkodliwy wpływ na funkcje rozrodcze krów i dlatego skutki gospodarcze tego schorzenia są wyjątkowo
dotkliwe. Powoduje m.in. zmiany
w stężeniu hormonów, czego efektem są zaburzenia cyklu płciowego
i owulacji. Może być także przyczyną
wczesnego zamierania zarodków.
Występowanie mastitis
fot. Jolanta Markowska
Mleko pochodzące od zwierząt dotkniętym tym schorzeniem charakteryzuje się niższą zawartością tłuszczu
i białka oraz niską wartością konsumpcyjną. Liczba komórek somatycznych (lks) w mleku obrazuje stan
zdrowia wymienia. Mleko pochodzące
od zdrowej krowy zawiera do 100 tysięcy komórek somatycznych w 1 ml.
Przy
niewielkich
zaburzeniach
wymienia wzrasta do 200 tysięcy.
Powyżej tego poziomu możemy mieć
do czynienia z infekcją i procesem
zapalnym wymienia. W zależności
od drobnoustrojów powodujących
infekcję, poziom lks może wzrosnąć
do 500-700 tysięcy w 1 ml mleka.
Na liczbę komórek somatycznych
w mleku wpływa też wiek krowy.
U starszych zwierząt lks jest wyższe.
W postaci podklinicznej mastitis
często nie występują typowe objawy
w postaci zmian w mleku (kłaczenia),
obrzęku i bolesności wymienia.
Schorzenie to można wykryć przy
Na zapalenie gruczołu mlekowego, przynajmniej raz w laktacji choruje około 50%
krów w Polsce
pomocy tzw. terenowego odczynu komórkowego (TOK) lub w najwcześniejszej fazie rozwoju, przy pomocy
elektronicznych urządzeń, badając
właściwości elektryczne mleka z poszczególnych ćwiartek. Pierwszym
sygnałem wskazującym na schorzenie gruczołu mlekowego są zmiany
w mleku - podwyższona zawartość
związków mineralnych, co powoduje zwiększenie przewodnictwa elektrycznego. W oborach najczęściej występują właśnie bezobjawowe postacie
zapalenia wymienia, dlatego należy
monitować stada krów mlecznych
pod tym kątem wszelkimi dostępnymi metodami.
Różnice w klinicznym przebiegu
mastitis, wywołanego przez różne rodzaje drobnoustrojów zacierają się, co
utrudnia skuteczne leczenie.
Przed podaniem antybiotyku powinna być wykonana analiza laboratoryjna mleka, pozwalająca dobrać lek,
odpowiedni w danych warunkach.
Powszechne stało się stosowanie
profilaktycznej
antybiotykoterapii
w zasuszeniu. Ograniczyło to występowanie zapaleń wymienia wywołanych przez patogeny zakaźne, ale taka
terapia nie jest wystarczająco skuteczna w przypadku infekcji spowodowanych przez bakterie środowiskowe.
Drobnoustroje środowiskowe
i gronkowce
W ostatnich latach można zauważyć
wzrost liczby przypadków mastitis
wywołanych przez drobnoustroje
środowiskowe. Można podzielić je
na dwie grupy. Pierwsza to paciorkowce środowiskowe, druga to koagulazoujemne gronkowce (CNS), które
są grupą pośrednią, co oznacza, że nie
zostaną klasyfikowane ani jako zakaźne, ani jako środowiskowe.
Drobnoustrojów środowiskowych nie
da się wyeliminować ze środowiska
hodowlanego. Głównym rezerwuarem tych grup bakterii są kał, ściółka
z trocin czy słomy, gleba oraz zanieczyszczona woda. Większość patogenów CNS jest stale obecna na skórze
zwierząt, skąd dostają się one do gruczołu mlekowego. Gronkowce te najczęściej wywołują zapalenie podkli-
niczne. Oprócz bakterii do patogenów
środowiskowych zalicza się również
grzyby i glony występujące w wilgotnej
ściółce i gnijącej materii organicznej.
O ile mastitis wywołany przez algi stanowi niewielki procent zachorowań,
to grzybicze zapalenie stanowi od
1% do nawet 10% przypadków i jest
bardzo trudne w leczeniu, często kończy się nawet brakowaniem zwierząt.
Patogeny środowiskowe wywołują
około 30-50% ostrych zapaleń wymienia w stadzie. Najbardziej wrażliwe są krowy o wysokiej wydajności.
Udział czynników infekcyjnych w powstawaniu mastitis u krów
Higiena dojenia
Ważnym elementem walki z zapaleniami wywołanymi przez te drobnoustroje jest przed- i poudojowa
dezynfekcja strzyków czyli dyping.
Niezmiernie istotne jest wykonanie
dezynfekcji strzyków natychmiast po
doju. Dojenie powinno być wykonywane sprzętem o wysokim poziomie
higieny. Niezmiernie istotna jest także
odpowiednia eksploatacja dojarek mechanicznych. Błędy, takie jak pustodoje trwające 3-5 minut, przez okres
3-8 tygodni prowadzą do uszkodzenia
kanałów strzykowych.
Praca dojarki powinna być każdorazowo sprawdzana. Zbyt wysokie podciśnienie może powodować uszkodzenia strzyków. Do przenikania
bakterii do gruczołu mlekowego dochodzi zawsze przez kanał strzykowy.
Jest on ciągle narażony na kontakt
z patogenami środowiskowymi, dlatego bardzo ważne jest utrzymanie jego
prawidłowej struktury i funkcji.
Obniżenie odporności gruczołu mlekowego może być spowodowane
błędami żywieniowymi. Niedobory
witaminy A i beta-karotenu powodują rogowacenie nabłonków, prowadząc
do częstszych uszkodzeń i ułatwiając
drobnoustrojom chorobotwórczym
wnikanie do tkanek.
Źródło: opracowanie własne na podstawie (Krukowski i wsp. 2009)
wrażliwości zwierząt na niekorzystne warunki środowiskowe. Korzyści
uzyskane na drodze intensywnej selekcji, mającej na celu poprawę wydajności mogą zostać zaprzepaszczone
z powodu schorzeń gruczołu mlekowego, obniżenia płodności i skrócenia
czasu użytkowania krów. Dlatego tak
istotne jest zapewnienie krowom wysokiego poziomu dobrostanu i higieny
doju.
Agnieszka Firganek
DODR we Wrocławiu
Nie zaprzepaścić wydajności
Poprawa wydajności mleka jest związana jest z doskonaleniem cech genetycznych zwierząt i ze zmianą systemu żywienia. Nieunikniona stała
się równoczesna poprawa warunków
utrzymania, gdyż prowadzenie selekcji w kierunku polepszenia cech
użytkowych powoduje zwiększenie
11/2010 twój doradca ROLNICZY RYNEK