118_wstępne badania nad zmianami warunków

FOLIA POMERANAE UNIVERSITATIS TECHNOLOGIAE STETINENSIS
Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin. 2010, Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 281 (16), 63–72
BoŜena MICHALSKA1, Agnieszka MĄKOSZA2, Jadwiga NIDZGORSKA-LENCEWICZ1
WSTĘPNE BADANIA NAD ZMIANAMI WARUNKÓW TERMICZNYCH
W KRAJOBRAZACH PODMIEJSKIM I ROLNICZYM
1
Zakład Meteorologii i Klimatologii, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
ul. PapieŜa Pawła VI 3, 71-459 Szczecin
2
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Zachodniopomorski Ośrodek Badawczy w Szczecinie
ul. Czesława 9, 71-504 Szczecin
Abstract. The study includes the analysis of hourly results of automatic measurements of air
temperature measured at the level of 200 cm above the ground according to the real state time
within the period from 1 December 2008 to 30 November 2009. The measurements were
carried out at the agrometeorological station in Lipki near Stargard Szczeciński (agricultural
area) and at the agrometeorological station in Ostoja situated on Gumieniecka Plain (suburban
area of Szczecin). To determine the stimulating character of thermal conditions, the frequency
of temperature changes from hour to hour and from day to day were calculated using 4 intervals
o
o
o
of temperature: <2 C – changes indifferent to the organism, 2.1–4.0 C – sensible, 4.1–6.0 C –
o
considerable and >6 C – sharp changes, and in the case of air temperature amplitude –
o
o
o
3 intervals – from 0 to 8.0 C – slightly sensible stimuli, from 8.1 C to 12.0 C - strongly sensible
o
stimuli and >12.0 C – sharp stimuli. In both of the analysed areas, suburban and agricultural,
the largest frequency of changes, from day to day as well as from hour to hour, occurred in the
o
o
temperature interval 0–2 C. Large changes of air temperature >6 C, sharply affecting the
organism of a human being, occurred mainly from day to day, most frequently in January, with
a slightly larger percentage contribution of such days in the suburban area. The temperature
changes from hour to hour were most frequently observed during a year in the morning
between 8 am and 9 am and in the afternoon and in the evening between 4 pm and 9 pm. The
o
largest number of strongly stimulating days (amplitudes above 12 C) were recorded in the
suburban area in summer and in the agricultural area in spring. The obtained results show that
the characteristic feature of the suburban area was larger thermal contrast, expressed by the
frequency of interdaily and interhourly changes, as compared to the agricultural area.
Słowa kluczowe: odczucia cieplne, temperatura powietrza, zmiany dobowe, zmiany godzinne.
Key words: air temperature, daily changes, hourly changes, warm perception.
WSTĘP
PołoŜenie Polski w strefie przejściowej klimatu umiarkowanie ciepłego decyduje
o duŜej zmienności pogody. O bodźcowości klimatu, przejawiającej się właśnie duŜą
zmiennością róŜnych elementów meteorologicznych, w największym stopniu decydują
czynniki cyrkulacyjne. DuŜe znaczenie ma równieŜ rzeźba terenu i jego uŜytkowanie, które
istotnie kształtują bilans cieplny powierzchni czynnej (Kossowska-Cezak 1987; Bielec 1999;
Musiał i in. 2004; Panfil 2007). Ogromną rolę odgrywają takŜe procesy antropogenne,
64
B. Michalska i in.
uwaŜane za jedną z przyczyn współczesnych zmian klimatu. Wpływają one przede
wszystkim na wzrost bodźcowości temperatury powietrza, nie tylko w ujęciu czasowym, ale
równieŜ przestrzennym. Największe kontrasty termiczne uwidaczniają się przy porównaniu
temperatury powietrza obszarów miejskich z terenami otaczającymi, powszechnie
zdefiniowane jako miejska wyspa ciepła. Wskazują na to wyniki badań między innymi
Kaszewskiego i Siwka (1998), Kłysika (1998), Kossowskiej-Cezak (2002), Olejniczaka
(2003), Fortuniaka i in. (2006) Dudka i in. (2008), Czarneckiej i in. (2010).
Podstawowym elementem charakteryzującym warunki odczuwalne danego obszaru jest
temperatura powietrza, którą cechuje duŜa zmienność zarówno w cyklu rocznym, dobowym
jak i godzinnym. Informacje o duŜych zmianach temperatury w krótkim okresie mają
znaczenie nie tylko poznawcze, lecz są równieŜ istotne z praktycznego punktu widzenia.
Gwałtowne ocieplenia czy ochłodzenia mają wpływ na wiele dziedzin gospodarki, a takŜe są
silnym bodźcem termicznym dla organizmu człowieka. Bodźcowość temperatury powietrza
moŜna wykazać na przykładzie wartości średnich lub w oparciu na wartościach ekstremalnych,
bądź teŜ posługując się wskaźnikami zespołowymi, np. temperaturą odczuwalną. Problem
ten przedstawiono w wielu pracach, najczęściej w skali mikro – dla pojedynczych miejscowości
(Fortuniak i in. 2004; Panfil 2007; Owczarek 2007; Michalska i Mąkosza 2008), rzadziej dla
większych obszarów (Kozłowska-Szczęsna i in. 1997; Chabior i Michalska 2009).
Zasadniczym celem pracy była ocena zmian temperatury powietrza z godziny na godzinę
oraz z doby na dobę w róŜnych okresach: miesiące, sezony i rok w terenie podmiejskim
i rolniczym na Nizinie Szczecińskiej.
MATERIAŁY I METODY
W pracy uwzględniono godzinne wyniki automatycznych pomiarów temperatury powietrza
mierzonej na 200 cm n.p.g. według rzeczywistego czasu urzędowego w okresie od
1 grudnia 2008 r. do 30 listopada 2009 r. Pomiary wykonywano na stacji agrometeorologicznej
w Lipniku koło Stargardu Szczecińskiego (teren rolniczy) oraz na stacji meteorologicznej
w Ostoi, połoŜonej na Równinie Gumienieckiej (teren podmiejski Szczecina). Ograniczenie
badań do jednego roku kalendarzowego wynikało z faktu uruchomienia stacji w Ostoi
w listopadzie 2008 r. Stacja powstała w ramach Programu INTERREG III A, projekt
pt. „Rozbudowa innowacyjnej infrastruktury technicznej Ośrodka Szkoleniowo-Badawczego
w Zakresie Energii Odnawialnej w Ostoi połoŜonego w Euroregionie Pomerania”.
W obliczeniach posługiwano się następującymi wartościami temperatury powietrza:
średnie, maksymalne, minimalne, amplituda, a w celu określenia zmienności, równieŜ
odchylenie standardowe.
Do określenia bodźcowości warunków termicznych obliczono częstość zmian temperatury
z godziny na godzinę oraz z doby na dobę w róŜnych okresach – miesiące, sezony, rok.
Zastosowano cztery przedziały temperatury: ≤2oC – zmiany obojętne dla organizmu,
2,1–4,0oC – odczuwalne, 4,1–6,0oC – znaczne i >6oC – zmiany ostre, działające rozdraŜniająco
(Kozłowska-Szczęsna i in. 1997). W przypadku amplitudy temperatury powietrza przyjęto
trzy przedziały – od 0 do 7,9oC – bodźce słabo odczuwalne, od 8,0oC do 11,9oC - bodźce
silnie odczuwalne i ≥12,0oC – bodźce ostre. Dla wyjaśnienia znacznych róŜnic w ekstremalnych
Wstępne badania nad zmianami...
65
temperaturach powietrza między dwiema stacjami w kwietniu wykorzystano dodatkowo
pomiary kierunków wiatru w Ostoi, wykonując dla kwietnia diagramy częstości występowania
wiatru z róŜnych kierunków tzw. róŜe wiatrów. Obliczenia i rysunki wykonano w programach
Excel oraz Statistica®.
WYNIKI I DYSKUSJA
Podstawowe charakterystyki dotyczące przebiegu temperatury powietrza na stacjach
w Lipniku i w Ostoi przedstawiono na rysunku 1.
30
30
Ostoja
20
[oC]
[ oC]
20
Lipnik
10
10
0
0
-10
-10
XII
I
II
III IV V VI VII VIII IX X XI
średnia -– mean
mean
maksimum
maksimum–- maximum
maximum
minimum–- minimum
minimum
minimum
XII I
II
III IV V VI VII VIII IX X XI
odchylenie standardowe –- standard
standard deviation
deviation
Rys. 1. Średnia, maksymalna i minimalna temperatura powietrza oraz odchylenie standardowe
Fig. 1. Mean, maximum and minimum air temperature and standard deviation
W obydwu stacjach najchłodniejszym miesiącem był styczeń 2009 roku, w którym średnia
temperatura wyniosła odpowiednio –2,1o i –2,3oC, ujemna temperatura utrzymywała się
równieŜ w lutym (–0,3o, –0,4oC) i chociaŜ średnia temperatura tego miesiąca była znacznie
wyŜsza niŜ w styczniu, to minimalna spadła w lutym aŜ do –12,9oC w Lipniku i –14,5oC
w Ostoi. Najcieplejszymi miesiącami w 2009 roku były lipiec i sierpień – średnia temperatura
powietrza w tych dwóch miesiącach była jednakowa, w Lipniku wyniosła 19,2oC, a w Ostoi 18,7oC.
Maksymalnie najwyŜsza temperatura na obydwu stacjach nie wykazała duŜej róŜnicy –
31,0oC Lipnik i 31,4oC – Ostoja. Z porównania przebiegu średnich wartości temperatury
powietrza na badanych stacjach wynika, iŜ niŜsze temperatury we wszystkich miesiącach
wystąpiły na stacji w Ostoi – największe róŜnice (0,5oC) dotyczyły miesięcy letnich – lipiec,
sierpień i wrzesień, a najmniejsze, lub ich brak – miesięcy wiosennych – marzec, kwiecień.
Największa zmienność temperatury wyraŜona wielkością odchylenia standardowego
wystąpiła w Ostoi w maju (5,1oC), a w Lipniku w kwietniu (5,8oC). W tym ostatnim miesiącu
zmienność temperatury powietrza w terenie podmiejskim była o wiele mniejsza niŜ w terenie
rolniczym reprezentującym centralną część Niziny Szczecińskiej, podczas gdy w pozostałych
miesiącach róŜnice w odchyleniu standardowym nie przekraczały 0,4oC. Wartości średnie
temperatury powietrza nie wykazały Ŝadnego zróŜnicowania – w kwietniu średnia temperatura
na obydwu stacjach wyniosła 12,0oC, a duŜe róŜnice dotyczyły wartości ekstremalnych.
Temperatura minimalna była w terenie podmiejskim wyŜsza o 5,3oC, w porównaniu
z terenem rolniczym, a maksymalna – odwrotnie, była o 5,5oC niŜsza. Powszechnie wiadomo,
66
B. Michalska i in.
Ŝe wartości temperatury powietrza w duŜym stopniu generowane są przez czynniki
cyrkulacyjne (Kossowska-Cezak 1987), ale zaleŜą równieŜ od lokalnych uwarunkowań
wynikających ze specyfiki kaŜdego terenu. Z badań Panfil (2007) nad międzydobowymi
zmianami temperatur ekstremalnych w Olsztynie wynika, iŜ duŜe zmiany najczęściej
zachodziły pod wpływem cyrkulacji o składowej północnej i zachodniej, a najrzadziej przy
masach powietrza napływających z kierunków południowych. Szukano przyczyn wystąpienia
duŜych róŜnic temperatur ekstremalnych między dwiema badanymi stacjami w kwietniu.
Jedną z bardziej realnych jest kierunek wiatru w Ostoi. W kwietniu, jak wynika z rys. 2, wiatr
wiał z przewaŜającą częstością (35%) z kierunku wschodniego i południowo-wschodniego (20%),
a więc od strony centrum Szczecina, co mogło wpłynąć na złagodzenie spadku minimalnej
temperatury oraz zmniejszenia wielkości średniej amplitudy w tym miesiącu.
Ostoja
Lipnik
N
NW
W
40
30
20
10
0
N
NE
NW
E
SW
SE
S
W
40
30
20
10
0
NE
E
SW
SE
S
Rys. 2. Częstość kierunków wiatru w kwietniu 2009 roku w Ostoi i Lipniku
Fig. 2. Frequency of wind directions in April 2009 year in Ostoja and Lipnik
W ciągu roku zarówno w Lipkach (70,5%), jak i w Ostoi (72,6%), zdecydowanie najczęściej
notowano dobowe zmiany temperatury powietrza w przedziale 0–2oC – podobne wyniki dla
aglomeracji łódzkiej otrzymał Fortuniak i in. (2004). Zmiany odczuwalne (2,1–4,0oC) występowały
z częstością 24,3 i 21,9%, znaczne (4,1–6,0oC) odpowiednio 4,6 i 4,3%, a ostre (>6,0oC)
z częstością 0,6 i 1,2%. RóŜnice te nie są duŜe, ale w Ostoi więcej było zmian ostrych (rys. 3).
Z porównania zmian z godziny na godzinę wynika, iŜ w całym roku w obydwu krajobrazach
najwięcej (ponad 90%) zmian mieściło się w przedziale 0–2oC, drugą dość znaczącą grupę
stanowiły zmiany w zakresie temperatury 2,1–4,0oC – 6,8% w Lipniku i 7,7% w Ostoi.
W przypadku zmian w przedziale 4,1–6,0oC procentowy ich udział, zarówno w terenie
podmiejskim, jak i rolniczym był niewielki, nie przekroczył 1%. DuŜe zmiany z godziny na
godzinę (>6,0oC) dotyczyły przede wszystkim terenu podmiejskiego. Ogółem w badanym okresie
zanotowano 12 takich sytuacji i większość z nich wystąpiła w godzinach popołudniowych –
między 16 a 18, w których temperatura spadała. Podobne wyniki, ale dotyczące zmiany
temperatury z dnia na dzień uzyskały Panfil i Dragańska (2009). NaleŜy nadmienić, Ŝe
w opracowaniu nie uwzględniono synergicznego działania wiatru, który w przypadku niskich
temperatur pogłębia uczucie chłodu potęgując rozdraŜniający charakter zmian.
W dalszej części pracy przeanalizowano częstość dobowych zmian temperatury
powietrza w poszczególnych miesiącach (rys. 4).
Lipnik
Ostoja
72,6%
1,2%
4,3%
70,5%
0,6%
4,6%
a)
21,9%
24,3%
0,2%
0,7%
0,04%
0,4%
91,4%
92,8%
6,8%
7,7%
b)
≤≤2,0
2,0
2,0–4,0
2,1-4,0
> 6,0ooC
>6,0
C
4,1–6,0
4,1-6,0
Rys. 3. Częstość występowania zmian temperatury powietrza z doby na dobę (a) i z godziny na
godzinę (b) w okresie od grudnia 2008 roku do listopada 2009 roku
Fig. 3. The frequency of occurrence of air tempearture change from day to day (a) and hour to hour (b)
in the period from December 2008 year to November 2009 year
Ostoja
Lipnik
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
100%
100%
90%
90%
80%
80%
b) 70%
70%
60%
60%
50%
50%
40%
40%
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
[%]
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
[%]
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
≤≤ 2,0
2,0
2,0–4,0
2,1-4,0
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
100%
100%
90%
90%
80%
80%
a) 70%
70%
60%
60%
50%
50%
40%
40%
4,1–6,0
4,1-6,0
>
6,0ooC
>6,0
C
Rys. 4. Częstość występowania zmian temperatury powietrza z doby na dobę (a) i z godziny
na godzinę (b) w kolejnych miesiącach
Fig. 4. The frequency of occurrence of air tempearture change from day to day (a) and hour to hour (b)
in the following months
68
B. Michalska i in.
Podobnie do wyŜej opisanych, największy odsetek przypadł niemal we wszystkich
miesiącach na zmiany nieprzekraczające 2oC (co najmniej odczuwalne), jedynie w maju
zmiany powyŜej tej wartości wystąpiły w Ostoi na granicy 50%, a w Lipniku przekroczyły
nawet 50%. Zmiany ostre (>6,0oC) występowały głównie w styczniu (9,1% Lipnik i 10,0%
Ostoja), a z mniejszą częstością równieŜ w sierpniu i listopadzie. Analiza zmian temperatury
na podstawie wartości godzinnych potwierdziła zwiększoną bodźcowość w maju i w sierpniu,
ale częstość występowania temperatury powietrza w przedziale 2,1–4,0oC, tylko w Ostoi
przekroczyła w wyŜej wymienionych miesiącach 15%. DuŜe wahania temperatury (>6oC)
występowały epizodycznie (rys. 4).
Zmiany temperatury powietrza w ciągu roku na podstawie godzinnych wartości
przedstawia rys. 5. W Ostoi zmiany we wszystkich badanych przedziałach temperatury
wystąpiły o godz. 8 rano, a następnie w godzinach popołudniowych od 16 do 21, natomiast
w godzinach nocnych przewaŜały zdecydowanie spadki lub wzrosty temperatury nieprzekraczające 2oC. Podobnie było w Lipniku, z tym, Ŝe zaobserwowano mniejszą częstość zmian
o charakterze bardziej bodźcowym, a większą obojętnych dla organizmu.
Spośród czterech pór roku najmniejszą zmiennością temperatury powietrza z godziny na
godzinę odznaczała się zima. W Lipniku niemal w ciągu całej doby wahania temperatury nie
przekraczały 2oC, trochę więcej przypadków zmian w przedziale 2,1–4,0oC zanotowano
w Ostoi w godzinach od 10 do 12. Z kolei największą częstość wahań temperatury powietrza
stwierdzono wiosną w Lipniku, zwłaszcza między godziną 7 a 10 oraz 18 a 20, natomiast
w Ostoi zaobserwowano wydłuŜenie okresu zmian do godziny 12 przed południem i do 2200
wieczorem. Kolejną porą roku, w której notuje się duŜe i częste wahania temperatury, jest
lato. Najwięcej zmian wystąpiło przed południem w godzinach 8–9, a po południu od 16 do 21.
Latem większą bodźcowością odznaczał się teren podmiejski, natomiast wiosną przewagą
w częstości występowania zmian odczuwalnych (2,1o–4,0oC) charakteryzował się teren
rolniczy. Jesienią tylko w Ostoi zauwaŜono zwiększoną częstość zmian odczuwalnych
i znacznych, zwłaszcza między godziną 8 a 12 oraz o 18 a 19.
Uzupełnieniem przeprowadzonej analizy jest charakterystyka amplitudy temperatury
powietrza, obliczona jako róŜnica między ekstremalnymi (maksymalna i minimalna) wartościami
w ciągu doby. Rysunek 6 przedstawia średnie miesięczne wartości amplitudy temperatury
powietrza w Lipniku i Ostoi. We wszystkich miesiącach, poza kwietniem, wyŜsze wartości
amplitudy wystąpiły w Ostoi w terenie podmiejskim. Mniejsze róŜnice były w miesiącach
zimowych od listopada do lutego, a większe w letnich. Najmniejsza średnia miesięczna
amplituda temperatury powietrza wystąpiła w grudniu – 3,6oC w Lipniku i 4,0oC w Ostoi.
Zwykle najmniejsza zmienność temperatury powietrza występuje właśnie w grudniu,
a niniejsze opracowanie pomimo opisu 1-rocznych wyników równieŜ potwierdza regułę.
NajwyŜsza średnia amplituda na obydwu stacjach wystąpiła w maju – 11,6oC – Lipnik
i 13,1oC – Ostoja. Analiza amplitudy temperatury powietrza w porach roku wykazała występowanie
najmniejszych wartości zimą i największych latem w Ostoi, natomiast w Lipniku odpowiednio
zimą i wiosna, przy czym róŜnica w wartościach amplitudy między latem a wiosną była
w Lipniku bardzo mała.
Bodźcowy charakter amplitudy temperatury powietrza zbadano poprzez występowanie
w porach roku dni w trzech przedziałach temperatury (rys. 7).
≤ 2,0
2,0
2,0–4,0
2,1-4,0
90%
90%
80%
80%
70%
70%
60%
60%
50%
50%
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
70%
60%
60%
50%
50%
[h ]
4,1–6,0
4,1-6,0
22-23
100%
22-23
100%
20-21
[h]
> 6,0ooC
>6,0
C
Rys. 5. Częstość występowania zmian temperatury powietrza z godziny na godzinę w ciągu doby
Fig. 5. The frequency of occurrence of air tempearture change from hour to hour per day
22-23
20-21
50%
20-21
50%
18-19
60%
18-19
60%
18-19
70%
16-17
70%
14-15
80%
16-17
80%
14-15
90%
16-17
90%
14-15
100%
12-13
100%
12-13
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
50%
12-13
50%
10-11
60%
10-11
60%
10-11
70%
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
10-11
8-9
6-7
Ostoja
10-11
70%
8-9
80%
8-9
80%
8-9
90%
8-9
90%
6-7
100%
6-7
100%
6-7
50%
6-7
50%
4-5
60%
2-3
60%
4-5
70%
2-3
70%
4-5
80%
2-3
24-1
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
10-11
8-9
6-7
4-5
2-3
24-1
[%]
rokrok
– year
- year
80%
4-5
24-1
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
10-11
8-9
6-7
4-5
2-3
24-1
[%]
zima
- winter
zima
– winter
90%
2-3
24-1
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
10-11
8-9
6-7
4-5
2-3
24-1
[%]
wiosna– -spring
spring
wiosna
90%
4-5
24-1
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
10-11
8-9
6-7
4-5
2-3
24-1
[%]
lato– -summer
summer
lato
100%
2-3
24-1
22-23
20-21
18-19
16-17
14-15
12-13
10-11
8-9
6-7
4-5
2-3
24-1
[%]
jesień–-autumn
autumn
jesień
100%
Lipnik
70
B. Michalska i in.
16
Ostoja
Lipnik
14
12
[oC]
10
8
6
4
2
IX-XI
VI-VIII
III-V
XII-II
XI
XII
IX
VIII
VII
VI
V
IV
III
II
I
XII
0
Rys. 6. Średnie amplitudy temperatury powietrza
Fig. 6. The mean amplitude of air temperature
O
Ostoja L L– -Lipnik
Lipnik
O –- Ostoja
L
Zima–- Winter
Zima
O
O
L
L
Wiosna –- Spring
Wiosna
O
O
L
L
Lato
– Summer
LatoSummer
O
O
L
L
Jesień
Jesień –- Autumn
O
O
L
0%
20%
< 8,0
40%
60%
8,0-11,9
8,0–11,9
80%
100%
≥ 12,0 [ooC]
Rys. 7. Częstość występowania amplitudy temperatury powietrza według zakresów
Fig. 7. The frequency of occurrence of amplitude of air temperature according to the ranges
Największy procentowy udział amplitudy temperatury powietrza, określanej jako słabo
bodźcowa, występował zimą. W terenie rolniczym dni z amplitudą poniŜej 8oC stanowiły
około 95% ogólnej liczby dni w tej porze roku, a w terenie podmiejskim 94%. W pozostałych
dniach występowały głównie amplitudy w przedziale 8–12oC, czyli o silnym stopniu
bodźcowości na organizm człowieka. Drugą porą roku, w której stwierdzono duŜo dni
z bodźcami słabo odczuwalnymi (amplituda poniŜej 8oC) była jesień, ale z wyraźną przewagą
w terenie rolniczym (67%) nad podmiejskim (52%). Przy czym, w tym drugim obszarze
więcej było dni z amplitudą powyŜej 12,0oC – bodźce ostre. Jednak zdecydowanie
największy udział dni o tak duŜej amplitudzie zanotowano wiosną w Lipniku (51%) i latem
w Ostoi (47%) – rys. 7.
Wstępne badania nad zmianami...
71
POSUMOWANIE
Średnie miesięczne temperatury powietrza w analizowanym okresie (grudzień 2008 do
listopad 2009) były wyŜsze w terenie rolniczym (stacja w Lipniku), w porównaniu z terenem
podmiejskim (stacja w Ostoi). Największe róŜnice temperatury powietrza pomiędzy stacjami,
nieprzekraczające jednak 0,5oC, wystąpiły w miesiącach letnich, a brak róŜnic zanotowano
w miesiącach wiosennych. Na obydwu analizowanych obszarach podmiejskim i rolniczym
największa częstość zmian temperatury powietrza, zarówno z doby na dobę, jak i z godziny
na godzinę, wystąpiła w przedziale 0–2oC. Zmiany odczuwalne (powyŜej 2oC) wystąpiły
z niewielką przewagą w terenie rolniczym. DuŜe zmiany temperatury powietrza >6oC,
oddziałujące ostro na organizm człowieka, występowały głównie z doby na dobę najczęściej
w styczniu, z nieco większym procentowym udziałem takich dni w terenie podmiejskim.
Zmiany temperatury z godziny na godzinę w ciągu roku najczęściej występowały rano
między godz. 8 a 9 oraz po południu i wieczorem, między godz. 16 a 21. Najmniej zmian
zanotowano zimą, a najwięcej wiosną z przewagą zmian odczuwalnych (2,1–4,0o) w terenie
rolniczym. Największy udział dni z amplitudami temperatury powietrza słabo odczuwalnymi,
nieprzekraczającymi 8oC, występował zimą i jesienią, a z uwagi na procentowy udział tych
dni korzystniej wyróŜniał się teren rolniczy. Najwięcej dni silnie bodźcowych (amplitudy
powyŜej 12oC) notowano latem w terenie podmiejskim i wiosną w terenie rolniczym.
Wyniki cogodzinnych automatycznych pomiarów temperatury powietrza prowadzonych
w róŜnych krajobrazach na terenie Niziny Szczecińskiej, skłaniają do wniosku, Ŝe teren
podmiejski odznaczał się większą kontrastowością termiczną, wyraŜoną częstością zmian
międzydobowych i międzygodzinnych, w porównaniu z terenem rolniczym. Uzyskane
rezultaty na podstawie jednorocznych wyników pomiarów nie przesądzają o jednoznaczności
powyŜszego twierdzenia, co sugeruje prowadzenie dalszych badań nad zmiennością
warunków termicznych w róŜnych krajobrazach.
PIŚMIENNICTWO
Bielec Z. 1999. Wieloletnia zmienność występowania burz w Polsce w latach 1949–1998 [w: Zmiany
i zmienność klimatu Polski]. Wydaw. Uniw. Łódz., Łódź, 11–15.
Chabior M., Michalska B. 2009. Variability of sensible temperature (STI) in north-east Poland,
EJPAU, topic Agronomy 12 (4), 22.
Czarnecka M., Mąkosza A., Nidzgorska-Lencewicz J. 2010. Variability of meteorological elements
shaping biometeorological conditions in Szczecin, Poland. Theor. Appl. Climatol. Published Online
First : www.springerlink.com/content/4848283k7r65j427/
Dudek S., Kuśmierek R., śarski J. 2008. Porównanie wybranych elementów meteorologicznych
w Bydgoszczy i jej okolicy. Prz. Nauk. InŜ. Kształt. Śr., Annal. XVII, 1 (39), 35–41.
Fortuniak K., Kłysik K., Wibig J. 2004. Międzydobowa zmienność temperatury powietrza w Łodzi.
Acta Uniw. Lodz. Folia Geogr. 89, 35–46.
Fortuniak K., Kłysik K., Wibig J. 2006. Urban-rural contrasts of meteorological parameters in Łódź.
Theor. Appl. Climatol. 84, 91–101.
Kaszewski B.M., Siwek K. 1998. Cechy przebiegu dobowego temperatury powietrza w centrum i na
peryferiach Lublina. Acta Univ. Lodz. Folia Geogr. Phys. 3, 213–220.
Kłysik K. 1998. Struktura przestrzenna miejskiej wyspy ciepła w Łodzi. Acta Univ. Lodz. Folia Geogr.
Phys. 3, 385–391.
72
B. Michalska i in.
Kossowska-Cezak U. 1987. DuŜe zmiany temperatury z dnia na dzień, a cyrkulacja atmosferyczna.
Prz. Geofiz., XXXII, 3, 289–302.
Kossowska-Cezak U. 2002. Zmiany róŜnicy temperatury powietrza między śródmieściem a peryferiami
Warszawy od 1933 do 2000 roku. Prz. Geofiz. 3–4, 203–209.
Kozłowska-Szczęsna T., BłaŜejczyk K., Krawczyk B. 1997. Bioklimatologia człowieka. Metody i ich
zastosowanie w badaniach bioklimatu Polski. Monogr. Instytut Geografii i Przestrzennego
Zagospodarowania PAN, 1, 200.
Michalska B., Mąkosza A. 2008. Dobowe kontrasty termiczne terenów miejskiego i rolniczego.
Balneol. Pol. 4/2008, 331–340.
Musiał E., Gąsiorek E., Rojek M. 2004. Zmienność temperatury powietrza w obserwatorium
Wrocław-Swojec w latach 1964-2001. Acta Agrophys. 3 (2), 333–342.
Olejniczak J. 2003. The day-to-day variability of air temperature in Cracow and its surroundings.
Pr. Geograf. IGiGP UJ, Kraków z. 112, 93–103.
Owczarek M. 2007, Zmienność warunków biotermicznych w Gdyni (1951–2005) [w:] Red. Piotrowicz K.,
Twardosz R., Wahania klimatu w róŜnych skalach przestrzennych i czasowych, Instytut Geografii
i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 297–305.
Panfil M. 2007. DuŜe zmiany międzydobowe temperatur ekstremalnych w drugiej połowie XX wieku.
Acta Agrophys. 10 (3), 649–658.
Panfil M., Dragańska E. 2009. Zmienność temperatury powietrza z dnia na dzień w Polsce północno-wschodniej w ujęciu przestrzennym. Acta Agrophys. 13 (2), 435–444.