DZIAŁANIE 2 Otwarte Badania On-line

CC BY-NC-SA
1
DZIAŁANIE 2
Otwarte Badania On-line
Raport
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
CC BY-NC-SA
SPIS TREŚCI
OPIS BADANIA………........................................................................................................................................................................3
REZULTATY BADANIA ..................................................................................................................................................................4
REZULTATY OGÓLNE– WPROWADZENIE………………............................................................................................................4
REZULTATY KRAJOWE (NARODOWE)........................................................................................................................................6
POLSKA ..................................................................................................................................................................................................6
ANALIZA GLOBALNA – PODSUMOWANIE………………......................................................................................................14
ZAŁĄCZNIKI .......................................................................................................................................................................................17
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
2
CC BY-NC-SA
OPIS BADANIA
Otwarte badania on-line trwały 3 miesiące, od kwietnia 2015 r. do czerwca 2015 r.
Do przeprowadzenia badań wykorzystano narzędzie on-line (SURVEY MONKEY).
Kwestionariusze badawcze przetłumaczone zostały na 5 wersji językowych: angielską, włoską,
rumuńską, polską i grecką. Każda z wersji językowych miała osobny, konkretny adres
internetowy ("url/link"), a rezultaty były gromadzone w 5 osobnych plikach. Cały proces był
na bieżąco monitorowany.
Badania obejmowały 4 konkretne tematy, a kwestionariusz był podzielony na 6 różnych grup
pytań, zblokowanych wokół danego obszaru badania (Dane Ogólne, Włącz się!, Uaktywnij się!,
Uczestnictwo w wyborach, Uczestnictwo na poziomie EU, Uwagi dodatkowe). Kolejność
poszczególnych grup pytań pomyślana została jako ścieżka stopniowego poszerzania
samoświadomości badanych na temat własnej postawy wobec aktywności demokratycznej.
Pytania, na które odpowiedź była obowiązkowa, w każdej z części badania, oznaczone były
gwiazdką.
Na zakończenie wypełniania kwestionariusza on-line, respondenci mieli możliwość poprosić o
dodatkowe informacje oraz skontaktować się z zespołem projektu, za pomocą ‘formularza
kontaktowego’.
Linki/adresy internetowe otwartych badań on-line zostały opublikowane na stronie
internetowej projektu i na profilu Facebook projektu. Dodatkowo – każdy z partnerów,
uczestniczących w projekcie rozesłał zaproszenia do wzięcia udziału w badaniach oraz
promował badania przez sieć własnych kontaktów (listy mailingowe, strony internetowe,
profile Facebook, organizowane spotkania i Punkty Informacyjne itp.).
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
3
CC BY-NC-SA
REZULTATYBADANIA
REZULTATYOGÓLNE–WPROWADZENIE
4
W ramach badań zebrano w sumie 701 kwestionariuszy. Ta ogólna liczba obejmuje rezultaty
zebrane w ramach 5 różnych wersji językowych kwestionariuszy. Kwestionariusze, zebrane
zarówno z krajów partnerów uczestniczących w projekcie jak i krajów spoza obszaru
partnerstwa, obejmowały: 175 kwestionariuszy zebranych w Polsce, 224 kwestionariusze
zebrane w Rumunii, 169 kwestionariuszy zebranych we Włoszech, 26 kwestionariuszy
zebranych na Cyprze oraz, w sumie, 107 kwestionariuszy z „innych” krajów. W sumie,
uczestnicy i uczestniczki badań pochodzili z 40 różnych krajów, zarówno europejskich jak i
poza-europejskich: Polski, Rumunii, Włoch, Cypru, Portugalii, Węgier, Szkocji /zapis z
kwestionariusza/, Litwy, Maroka, Francji, Słowacji, Hiszpanii, Bułgarii, Chorwacji, Albanii,
Grecji, Austrii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Kazachstanu, Kosowa, Macedonii, Bośni i
Hercegowiny, Turcji, Ukrainy, Szwajcarii, Pakistanu, Ekwadoru, Libanu, Argentyny, Litwy,
Mołdawii, Azerbejdżanu, Armenii, Tunezji, Czarnogóry, Łotwy, Słowenii, Serbii i Belgii.
Pod uwagę wzięto jedynie wyniki kwestionariuszy zawierających odpowiedzi na wszystkie
pytania obowiązkowe.
Rezultaty badań, analizowane w tym raporcie, obejmują zarówno dane ogólne (dotyczące
wszystkich zebranych kwestionariuszy), jak i specyficzne, konkretne rezultaty krajowe
(narodowe). Wartości procentowe zostały obliczone uwzględniając liczbę “Pytań na które
udzielono odpowiedzi” oraz informacji dotyczących “Pytań Pominiętych” . Są one zawarte w
Załącznikach do niniejszego Raportu.
Grupy wiekowe
42%
53%
5%
Dorośli
Osoby starsze
Młodzież
Respondenci i respondentki badań
reprezentowali
kilka
grup
wiekowych obywateli UE, w sumie,
zaokrąglając: 42% respondentów
stanowiła młodzież – 17 lat lub
mniej/ do 29 roku życia; 53% to
dorośli – 30/59 lat; 5% to osoby
starsze – powyżej 60 roku życia.
Respondenci i respondentki badań
to w 65% kobiety i w 35%
mężczyźni.
Obywatele i obywatelki, którzy wzięli udział w badaniach to przede wszystkim:
22.4% Studenci, 66.9% Pracujący, 4.8% Bezrobotni, 0.6% Gospodynie domowe/
gospodarze domowi zajmujący się domem i/lub wychowaniem dzieci, 1.6% Nie
pracujący/-a ani nie uczący/-a się (NEETs) oraz - 3.7% - Emeryci.
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
CC BY-NC-SA
Uczestnicy i uczestniczki badań mają różne doświadczenia edukacyjne i poziom wykształcenia:
0.2% Niepiśmienni, 0.8% Podstawowe, 5.9% Ponadgimnazjalne, 24.8% Średnie, 37.8% Wyższe,
28% Studia podyplomowe, 2,5% Inne.
5
W kolejnych sekcjach, pod kątem najistotniejszych (z punktu widzenia celu badania) odpowiedzi
i głównych wyników procentowych, analizowane są rezultaty badań na poziomach narodowych
(krajowych). Bardziej szczegółowe informacje dotyczące narodowych (krajowych) wyników
badań – zawierające konkretne pytania, wyniki procentowe i wykresy – są dostępne w
załącznikach do niniejszego raportu.
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
CC BY-NC-SA
REZULTATY KRAJOWE (NARODOWE)
POLSKA
W polskiej edycji badań zebranych zostało, w sumie, 175 kwestionariuszy.
Większość wśród uczestników i uczestniczek badań stanowili dorośli, w wieku 30-39 lat
(27,8%), następnie, z niewielką różnicą, młodzież w wieku 21-29 lat (26,6%). W badaniu
udział wzięli również młodsi respondenci i respondentki, w wieku do 17 lat (1,9%) oraz z
przedziału wieku 18-20 lat (4,4%). Dorośli w wieku 40-49 lat stanowili 9,5% a ci z przedziału
wiekowego 50-50 lat - 14,6%. Osoby starsze – powyżej 60 roku życia – udzieliły 15,2%
odpowiedzi. W badaniu wzięło udział więcej kobiet (70,9%) niż mężczyzn (29,1%).
Większość uczestników i uczestniczek badania stanowili pracujący (65,2%), z najsilniejszą
reprezentacją zatrudnionych w organizacjach pozarządowych (w trzecim sektorze 22,2%). Osoby nadal uczące się (w szkołach średnich i na uczelniach wyższych) udzieliły
21,6% odpowiedzi. 10,2% odpowiedzi udzieliły osoby emerytowane; 5% - osoby bezrobotne;
3,2% osoby opisujące siebie jako Nie pracujący/-a ani nie uczący/-a się (ang. NEETS) a 1,3% gospodynie domowe/ gospodarze domowi zajmujący się domem i/lub wychowaniem dzieci.
Ogólnie, poziom wykształcenia wśród respondentów i respondentek badań był wysoki
(wykształcenie średnie - 23,4%; stopień uniwersytecki - 48,7%; studia podyplomowe –
21,5%).
Zapytani o motywację do wzięcia udziału w otwartych badaniach, 72,8% respondentów i
respondentek odpowiedziało „Ponieważ jestem zainteresowany/-a tematem, którego
dotyczy badanie”. Uczestniczki i uczestnicy badań ujawnili zainteresowanie sprawami
publicznymi (74,3%); zainteresowanie sprawami publicznymi deklarują oni również wśród
osób, które są im bliskie (członkowie rodziny, przyjaciele - 53,5%). Większość respondentów i
respondentek odpowiedziało, że chcą być informowani na temat europejskich spraw
publicznych i polityk/ sposobu rządzenia – ponieważ uważają to za ważne (39,3%) i
ponieważ te informacje, które do nich obecnie docierają, uważają za nie do końca ważne i
wiarygodne (49,2%). Większość respondentów i respondentek chciałoby również mieć wpływ
na podejmowanie decyzji dotyczących spraw publicznych (80,7%).
Najczęściej wymieniane, jako te które zachęcają do uczestniczenia i włączania się w
demokrację, środowiska/instytucje/organizacje to pozarządowe/dobrowolne organizacje
(57,9%), internetowe sieci społecznościowe (46%) oraz przyjaciele (34,1%). Jako główne
źródła, z których uczestnicy i uczestniczki badań otrzymywali zachęty do aktywnego
uczestnictwa demokratycznego, wymieniane były: Serwisy internetowe (61,6%);
rozpowszechniane spoty reklamowe, inne materiały reklamowe i promocyjne (broszury,
ulotki, billboardy) – 44,8%; internetowe sieci społecznościowe (43,2%); newslettery (38,4%);
konferencje, seminaria, otwarte spotkania tematyczne (37,6%); lokalne wydarzenia
rekreacyjne i rozrywkowe (35,2%); spotkania, warsztaty (34,4%). J e d y n i e n i e w i e l ka
l i c z b a o s ób z a d e k l a r o w a ł a , ż e n i e o t r z y m y w a ł a ż a d n y c h t a k i c h z a ch ę t
(17,6%).
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
6
CC BY-NC-SA
Kolejno, za narzędzia uważane za najbardziej skuteczne w celu włączenia i zachęcenia do
uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji dotyczących spraw publicznych i sposobu
rządzenia/ polityk, uznano: Spotkania i warsztaty (65,6%); lokalne wydarzenia rekreacyjne i
rozrywkowe (60,8%); portale internetowe (57,6%); konferencje, seminaria, otwarte spotkania
tematyczne (55,2%); internetowe sieci społecznościowe (49,6%).
Jako główne miejsca, które respondenci i respondentki uważają za najbardziej
odpowiednie dla promowania włączenia, uczestnictwa demokratycznego, uznane zostały:
Na pierwszych miejscach - miejsca spotkań społeczności lokalnej i młodzieży (81,3%) oraz
zaangażowanie w działalność organizacji pozarządowych (75,6%). Około 60% respondentów i
respondentek wymieniło także centra kultury, domy kultury (65,9%), środowiska pracy/
studiowania (65%) oraz szkoły i przedszkola (62,6). Mniej popularnymi wyborami były:
biblioteki (54,5%), miejsca publiczne, np. place, skwery (43,1%), centra opieki nad osobami
starszymi
i
centra
aktywności
osób
starszych
(36,6%).
Jako główne działania, związane z ideą „uczestniczenie w demokratycznym
funkcjonowaniu społeczeństwa, aktywnością obywatelską”, wskazane zostały:
Uczestnictwo w wyborach na poziomie krajowym (narodowym) oraz
u c z e s t n i c t w o w w y b o r a c h d o w ł a d z l o k a l n y c h (85,8%); a n g a ż o w a n i e s i ę w
inicjatywy, które mają na celu wprowadzenie zmian w społeczności, w
i n i c j a t y w y o b y w a t e l s k i e (85%); p o d e j m o w a n i e i n i c j a t y w n a r z e c z l o k a l n e j
s p o ł e c z n o ś c i (83,3%) i uczestnictwo w wyborach do Parlamentu Europejskiego (79,2%).
W mniejszym – lecz wciąż znacznym stopniu – jako działania związane z tą ideą, wymieniane
były również takie działania jak: Rozmawianie z decydentami (74,2%); podpisywanie/
uczestniczenie w składaniu petycji do decydentów (72,5%); bycie członkiem organizacji
pozarządowej (68,3%); bycie wolontariuszem/ wolontariuszką w organizacji pozarządowej
(65,8%). J a k o m n i e j p o w i ą z a n e b y ł y p o s t r z e g a n e d z i a ł a n i a t a k i e j a k :
W ł ą c z a n i e w d z i a ł a n i a p r z y j a c i ó ł (56,6%); pisanie artykułów do prasy (50,8%) czy
pisanie opinii na blogach (43,3%).
W większości przypadków (58%), uczestnicy i uczestniczki badań deklarowali, że tylko czasami
wiedzą do kogo (w życiu publicznym) mogliby się zwrócić ze swoimi pomysłami/
potrzebami/ oczekiwaniami, aby zostały one zrealizowane.
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
7
CC BY-NC-SA
W
trakcie
badania
zadano
respondentom i respondentkom
pytanie o to, czy czują się
osobami,
które
aktywnie
uczestniczą w demokratycznym
Nie,
w
ogóle
nie
funkcjonowaniu społeczeństwa,
11% 1%
13%
na
poziomie
lokalnym,
W niewielkim stopniu
krajowym
(narodowym)
i
45%
europejskim. To samo pytanie –
Ani tak ani nie
dotyczące
poczucia
bycia
28%
aktywnym
Tak, dość aktywnie
uczestnikiem/uczestniczką
w
Tak, bardzo aktywnie
demokratycznym funkcjonowaniu
społeczeństwa – zostało zadane na
początku i pod koniec kwestionariusza – jako (swoista) ścieżka uzyskiwania zwiększonej
samoświadomości. Generalnie: większość respondentów i respondentek określiła się jako “W
niewielkim stopniu” uczestnicy w demokratycznym funkcjonowaniu społeczeństwa na
początku wypełniania kwestionariusza na poziomie lokalnym (30,5%) i krajowym
(narodowym, 36,9%). Na poziomie europejskim – większość respondentów i respondentek
odpowiedziała, że w ogóle nie czują się uczestniczkami/uczestnikami demokratycznego
funkcjonowania społeczeństwa (45,4%).
Odpowiedzi te zmieniły się jednak
nieznacznie kiedy to samo
Poczucie bycia osobą, która aktywnie uczestniczy
pytanie zostało zaproponowane
w demokratycznym funkcjonowaniu
ponownie,
dając
przewagę
społeczeństwa na poziomie europejskim
odpowiedzi „Tak, dość aktywnie”
(na końcu badania)
na poziomie lokalnym (35,6%) i
2% 3%
krajowym (narodowym, 31,3%).
Zdecydowanie nie
Zmiana uwidoczniła się także w
17%
Raczej nie
25%
odpowiedziach
dotyczących
Ani tak ani nie
poziomu europejskiego: tym
31%
Raczej tak
razem najwięcej respondentów i
22%
respondentek wybrało odpowiedź
Zdecydowanie tak
„W
niewielkim
stopniu”
Nie wiem
(31,4%) jako tą najlepiej opisującą
ich aktywne uczestnictwo w
demokratycznym funkcjonowaniu społeczeństwa. Co interesujące i warte podkreślenia, to fakt,
że udział procentowy respondentów i respondentek deklarujących poczucie, że “w ogóle nie
uczestniczą” w życiu demokratycznym znacznie spadł: Na początku twierdziło tak 9,2 %
badanych na poziomie lokalnym, 22,7% na poziomie krajowym (narodowym) i 45,4% na
poziomie europejskim. Gdy zapytani ponownie – odpowiedzi brzmiały, odpowiednio: poziom
lokalny 5,1%; poziom krajowy (narodowy): 5,9%; poziom europejski: 16,9%. Udział
procentowy uczestników i uczestniczek badań, którzy czuli się “bardzo aktywnie”
zaangażowani w demokratyczne funkcjonowanie społeczeństwa również wzrósł, w
porównaniu
z
pierwotnie
udzielanymi
Poczucie bycia osobą, która aktywnie
uczestniczy w demokratycznym funkcjonowaniu
społeczeństwa na poziomie europejskim
(na początku badania)
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
8
CC BY-NC-SA
odpowiedziami: Na poziomie lokalnym: z 22% do 30,5%; na poziomie krajowym (narodowym)
z 4,3% do 8,5%; na poziomie europejskim z 1,4% do 2,5%. Opisując osoby im bliskie
(członków rodziny, przyjaciół), większość respondentek i respondentów badań deklaruje, że
są to osoby „czasami” aktywnie włączające się w działalność publiczną (52,7%).
Jeśli chodzi znajomość narzędzi demokracji bezpośredniej, większość respondentów i
respondentek zadeklarowało, że zapewne znają takie narzędzia, ale nie są pewni czy są to
narzędzia demokracji bezpośredniej (czy właśnie te, które znają, są nazywane „narzędziami
demokracji bezpośredniej”) (40,3%). Z drugiej strony 36,1% badanych deklaruje, że nigdy nie
zastosowali żadnego z wymienionych narzędzi, na poziomie krajowym (narodowym), a 46,2% na poziomie europejskim. Jako najczęściej stosowane narzędzia demokracji bezpośredniej
natomiast, zarówno na poziomie krajowym (narodowym) jak i europejskim, wymienione
zostały: kampanie petycji obywatelskich (zbieranie podpisów pod petycjami obywatelskimi –
poziom krajowy: 41,2%; poziom europejski: 21%) oraz referenda (poziom krajowy: 30,3%;
europejski: 13,4%). C o c i e k a w e – n a p o z i o m i e e u r o p e j s k i m - 14,3%
r e s p o n d e n t ó w i r e s p o n d e n t e k z a d e k la r o w a ł o , ż e p o d c za s t e g o b a d a n i a p o
r a z p i e r w s z y s p o t k a l i si ę z w y ż e j w y m i e n i o n y m i m o ż l i w o ś c i a m i
u c z e s t n i ct w a ( t j . uc z e s t n i ct w a p o p r ze z s k o r z y s t a n i e z n a r z ę d z i d e m o k r a cj i
b e z p o ś re d n i e j ).
Poziom zainteresowania stosowaniem narzędzi demokracji bezpośredniej na poziomie
Unii Europejskiej (UE) okazuje się być całkiem wysoki. Osoby deklarujące, że “raczej by
chciały” i “zdecydowanie by chciały” stosować takie narzędzia na poziomie UE stanowiły
69,5% badanych. Pytając o chęć stosowania konkretnych narzędzi demokracji bezpośredniej na
poziomie UE: 67,8% o s ó b c h c i a ł o b y z a s t o s o w a ć kampanie petycji obywatelskich
(zbieranie podpisów pod petycjami obywatelskimi); 62,7% - referendum; 61% - Europejską
Inicjatywę Obywatelską (EOI); 61% - Petycję do Parlamentu Europejskiego i 49,2% - Skargę
do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. O k o ł o 14,9% r e s p o n d e n t ó w i
respondentek zadeklarowało natomiast, że “raczej by nie chcieli”,
a 8,7 % że „zdecydowanie by nie chcieli” stosować takich narzędzi.
Podejmując temat skuteczności (wymienionych) narzędzi demokracji bezpośredniej,
narzędziami najbardziej skutecznymi – zdaniem respondentek i respondentów – są: Budżet
obywatelski (partycypacyjny - 60,2%); referendum (57,6%) oraz skarga do Europejskiego
Rzecznika Praw Obywatelskich (54,2%). Skuteczność pozostałych (wymienion ych)
narzę dzi de mokracji bezpośre dniej została oceniona na stępująco: Europejska
Inicjatywa Obywatelska (EOI) – 39,8%; kampanie petycji obywatelskich (zbieranie podpisów
pod petycjami obywatelskimi) – 50%; Petycja do Parlamentu Europejskiego – 36,4% oraz
Obywatelska inicjatywa ustawodawcza – niemal 28%.
Spośród uczestników i uczestniczek badania, 20 osób (16,9% osób, które odpowiedziały na to
pytanie) wybrało odpowiedź “zdecydowanie nie” na pytanie „Czy czujesz się osobą, która
w sposób aktywny uczestniczy w demokratycznym funkcjonowaniu społeczeństwa – na
poziomie europejskim?”. Osoby te zostały kolejno (w kolejnym pytaniu) poproszone o
wskazanie 3 najważniejszych przeszkód zniechęcających je do aktywności na poziomie
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
9
CC BY-NC-SA
europejskim. W odpowiedzi, te 20 osób (a dodatkowo 7 osób więcej – w sumie 27 osób)
odpowiedziało na następujące pytanie: „Jeżeli wybrałeś/-aś odpowiedź "Zdecydowanie nie" (na
ostatnie) pytanie o uczestnictwo na poziomie europejskim, wymień proszę 3 najważniejsze
przeszkody zniechęcające Cię do aktywności na poziomie europejskim “. Uzyskane odpowiedzi są
zacytowane w ZAŁĄCZNIKU nr 1 - Polska WYNIKI BADAŃ do niniejszego raportu.
Zarówno Europejska Inicjatywa Obywatelska (EIO) jak i Skarga do Europejskiego Rzecznika
Praw Obywatelskich zostały uznane za raczej trudne w zastosowaniu niż łatwe
(odpowiednio – EIO: 29,2% trudne do 15,9% łatwe; Skarga: 23% trudne do 20,4% łatwe).
Inaczej niż Petycja do Parlamentu Europejskiego, która została oceniona jako łatwa do
zastosowania przez 40,7% respondentów (trudna – 21,2%). Mając do wyboru (poniżej
wymienione) trzy narzędzia demokracji bezpośredniej, dostępne na poziomie Unii
Europejskiej, jako najbardziej skuteczne narzędzie uznana została Skarga do
Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich (34,5%), a w dalszej kolejności Petycja
do Parlamentu Europejskiego – 27,4%, a na końcu Europejska Inicjatywa
Obywatelska – 23%. Należy jednak zaznaczyć, że najczęściej wybieraną na to pytanie
odpowiedzią było „Nie wiem” (42,5% dla EIO, 39,8% dla Petycji i 37,2% dla Skargi).
Większość uczestników i uczestniczek badań (39,3%) uznało, że demokratyczne
uczestnictwo na poziomie Unii Europejskiej jest „częściowo” powiązane z
demokratycznym uczestnictwem na poziomie krajowym . Otrzymany tu wynik
procentowy (na pytanie o to, czy demokratyczne fu nkcjonowanie UE jest powiązane z
krajowym, narodowym) był jednak mocno zbliżony do wynik u dla odpowiedzi „tak”
(38,4%).
Uczestnicy i uczestniczki badań uznali, że 3 najważniejsze cele, leżące u podstaw Unii
Europejskiej, które powinny być realizowane podc zas rozwijania UE i kształtowania
jej polityk publicznych to:
•
Zapewnianie obywatelom Europy przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości bez względu na to, w którym kraju europejskim żyją (85,7%);
•
‘Promowanie pokoju i dobra, dobrobytu ludzi’ na równi z ‘Ochroną środowiska
i promowaniem zrównoważonego rozwoju’ (63,4%);
•
W ramach relacji z resztą świata, działanie zgodnie z wartościami Unii
Europejskiej by zapewnić pokój, stabilność, bezpieczeństwo, zrównoważony rozwój i
rozwój społeczeństw (62,5%).
‘Ustanowienie unii ekonomicznej i walutowej z Euro jako wspólną walutą’ było tu
najmniej popularną odpowiedzią (25,9%). Ten ostatni wynik jest interesujący w
kontekście faktu, że Polska nie należy, na ten moment, do strefy Euro.
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
10
CC BY-NC-SA
Nie są świadomi istnienia narzędzi
demokracji bezpośredniej
3% 1% 4%
47%
Zupełnie się nie
zgadzam
Raczej się nie zgadzam
Ani tak, ani nie
46%
Trochę się zgadzam
Zdecydowanie się
zgadzam
Chcieliby się zaangażować, ale nie
wiedzą, jak mogliby to zrobić
3% 8%
38%
45%
6%
Zupełnie się nie
zgadzam
Raczej się nie
zgadzam
Ani tak, ani nie
Trochę się zgadzam
Zdecydowanie się
zgadzam
Sceptytyzm wobec możliwości
wywierania wpływu na rozwój Unii
Europejskiej
1% 5% 5%
54%
34%
Zupełnie się nie
zgadzam
Raczej się nie zgadzam
Ani tak, ani nie
Trochę się zgadzam
Zdecydowanie się
zgadzam
W trakcie badań gromadzone były również
opinie uczestników i uczestniczek dotyczące
powodów,
dla
których
większość
obywateli/-ek Unii Europejskiej nie
angażuje się w proces kształtowania
polityk europejskich. Trzy najczęściej
wskazywane tu odpowiedzi to: ‘Nie są
świadomi istnienia narzędzi demokracji
bezpośredniej’ (92,9% dla ‘zdecydowanie się
zgadzam”
i
“trochę
się
zgadzam”);
sceptycyzm wobec możliwości wywierania
wpływu na rozwój Unii Europejskiej (87,5
% dla ‘zdecydowanie się zgadzam” i “trochę
się
zgadzam”)
oraz ‘Chcieli by się zaangażować, ale nie
wiedzą, jak mogli by to zrobić’ (83% dla
‘zdecydowanie się zgadzam” i “trochę się
zgadzam).
Na końcu, badanie gromadziło opinie,
pomysły i sugestie na temat tego, mogło by
zachęcić do mocniejszego zaangażowania
się w demokratyczne funkcjonowanie Unii
Europejskiej, w proces kształtowania
polityk europejskich. Wszystkie zebrane
odpowiedzi zostały zaprezentowane w
ZAŁĄCZNIKU nr 1 - Polska WYNIKI BADAŃ
do niniejszego raportu.
Jako ostatnią kwestię, badacze poprosili o
odpowiedź na pytanie ‘Czy chciałbyś/
chciałabyś dodać coś jeszcze na tematy,
których dotyczył ten kwestionariusz?’
Uzyskane odpowiedzi zostały przytoczone w
ZAŁĄCZNIKU nr 1 - Polska WYNIKI BADAŃ
do niniejszego raportu.
Komentarze i analiza wyników badań – wnioski na poziomie krajowym (narodowym)
Odpowiedzi udzielone na pytanie o najważniejsze źródła, z których uczestnicy i uczestniczki
badań otrzymywali zachęty do aktywnego uczestnictwa demokratycznego, pokazują wagę
informacji, jaką otrzymujemy ‘z zewnątrz’. Informacja na temat tego, jakie mamy możliwości
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
11
CC BY-NC-SA
zaangażowania demokratycznego – która jest nam przesyłana, wyświetlana, dostarczana – jest
ważna, ponieważ kształtuje nasz sposób postrzegania rzeczywistości (i nasze opinie).
Jeżeli ludzie otrzymują zachęty do bycia aktywnymi – przeglądając portale
internetowe, czytając publikacje czy broszury informacyjne, korzystając z portali
społecznościowych – to ci ludzie będą bardziej aktywni.
Polskie wyniki badań pokazały, że respondenci i respondentki informacje dotyczące
aktywności obywatelskiej, czerpią raczej ‘z zewnętrznego świata’ niż od członków
rodziny. Jakość tych informacji jest więc kluczowa. Jak wskazują wnioski z polskiego
Krajowego Forum Obywatelskiego, to, czego brakuje – to informacje o dobrych
praktykach, dobrych przykładach, historie sukcesu – dotyczące aktywności
demokratycznej. Dostępność takich dobrych przykładów i dobrych praktyk mogły by
zachęcić innych: „zobacz, to działa, włącz się!”.
Interesującym jest również wynik badania wskazujący na to, że kiedy spytani o
narzędzia najbardziej skuteczne w zachęcaniu do aktywności demokratycznej, polscy
respondenci i respondentki wymienili na pierwszych miejscach rozwiązania typu
‘twarzą – w – twarz”: spotkania i warsztaty, wydarzenia rozrywkowe. Narzędzia
internetowe – portale internetowe, sieci społecznościowe – są tu nadal mniej istotne.
Pokazuje to, że oba rodzaje podejść – i to „w realu” i to „w wirtualu” są potrzebne do
promowania aktywności demokratycznej.
Jako główne miejsca, które respondenci i respondentki uważają za najbardziej
odpowiednie dla promowania włączenia, uczestnictwa demokratycznego, uznane
zostały również miejsca ‘realne’, a nie wirtual ne przestrzenie: Miejsca spotkań
społeczności lokalnej i młodzieży, organizacje pozarządowe, szkoły, centra kultury.
Pokazuje to ważność edukacji obywatelskiej, czy też edukacji dla demokracji i
aktywnego zaangażowania demokratycznego, które powinny ro zpoczynać się już w
bardzo młodym wieku – co również zostało jasno nazwane podczas polskiego
Krajowego Forum Obywatelskiego w czerwcu 2015. Wynik taki wskazuje także na
potrzebę tworzenia takich miejsc – miejsc spotkań społeczności lokalnej – gdzie
obywatele mogli by się spotykać i działać wspólnie dla dobra własnego i na rzecz
innych.
Ciekawe wydaje się odniesienie prezentowanych wyników badań do ostatnich
wniosków kolejnej edycji polskiej Diagnozy Społecznej. Takie badanie, dotyczące
warunków i jakości życia Polaków, jest realizowane w Polsce co 2 lata przez
interdyscyplinarny zespół naukowców. Rezultaty z roku 2015 jasno pokazują, że
Polacy są przekonani iż to, co się im przydarza zależy głównie od nich samych (74%).
Jednocześnie – Polacy nadal plasują się na jednym z ostatnich miejsc na skali zaufania
społecznego i kapitału społecznego. Próbując zderzyć ze sobą wnioski z tych dwóch
badań: być może – gdyby zaoferować więcej przestrzeni i możliwości, wspartych
edukacją i zachętami – słupki zaufania społecznego mogłyby rosnąć – właśnie dzięki
współdziałaniu ludzi, ich aktywnemu uczestniczeniu w demokracji.
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
12
CC BY-NC-SA
Na ten moment jednakże, głównymi aktywnościami rozumianymi pod określeniem
‘uczestnictwo w życiu demokratycznym’ są ‘wydarzenia publiczne’ – jakimi są wybory. Inne
możliwości uczestniczenia – własne inicjatywy obywateli – takie jak rozmawianie z
decydentami, bycie członkiem organizacji pozarządowej, włączanie do aktywności przyjaciół,
pisanie artykułów do gazet czy na blogach – są nadal rzadziej wymieniane (w tym kontekście).
Być może przyczyną jest to, że te sposoby są mniej skuteczne dla wprowadzania zmian,
ponieważ mają niewiele mocy politycznej? Siły obywateli, możliwości by naprawdę, realnie
wpływać na rzeczywistość – są niewielskie czy niewystarczające – a przez to – mniej
atrakcyjne? Gdy bardziej zadbamy o te sprawy– sytuacja stopniowo się zmieni – włączając
więcej i więcej osób w kształtowanie ich rzeczywistości społecznych.
Podsumowując, porównanie odpowiedzi na pytanie zadane dwukrotnie w kwestionariuszu
badawczym – dotyczące postrzegania siebie jako osoby, która aktywnie uczestniczy w życiu
demokratycznym na poziomie lokalnym/krajowym (narodowym)/ europejskim, również daje
ciekawy rezultat: Okazuje się, że osoby biorące udział w badaniu, w miarę przechodzenia
kolejnych jego etapów (kolejnych zakładek, pytań kwestionariusza) zyskiwały jakąś nową
świadomość – odkrywając, że w rzeczywistości są jednak trochę bardziej aktywne i
zainteresowane demokracją niż początkowo sądziły. Jednocześnie – jest jasno widoczne, że ten
poziom, na którym obywatele i obywatelki czują się być najmniej aktywnymi – to poziom
europejski.
* Nota: Rezultaty Krajowego Forum Obywatelskiego, które odbyło się w Polsce, w Bielsku -Białej
w dniu 9 czerwca 2015r., są opisane w Raporcie z Krajowego Forum Obywatelskiego. Raport jest
dostępny na stronie internetowej projektu: www.letsgetactive.eu
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
13
CC BY-NC-SA
ANALIZA GLOBALNA – PODSUMOWANIE
Jak opisano we wprowadzeniu do niniejszego raportu, w ramach otwartych badań on-line
zebranych zostało w sumie 701 (pełnych) kwestionariuszy z 40 różnych krajów, zarówno
europejskich jak I poza-europejskich. Po zaprezentowaniu analiz narodowych/krajowych, ta
część raportu ma na celu przedstawienie podsumowania – ogólnej analizy wyników wszystkich
zebranych kwestionariuszy – by dać ogólny obraz wyników badań.
Uczestnicy i uczestniczki badania ujawnili zainteresowanie sprawami publicznymi (81%),
jak również chęć bycia informowanymi (77.3%) i włączanymi (60.7%) w podejmowanie
decyzji dotyczących spraw publicznych i polityk na poziomie europejskim. Środowiskami/
instytucjami/organizacjami, w największym stopniu dostarczającymi zachęt do włączania
się w demokratyczne funkcjonowanie Unii Europejskiej okazują się być internetowe sieci
społecznościowe (45.6%), organizacje pozarządowe/ dobrowolne (50.4%), środowisko
pracy (34.2%) oraz przyjaciele (28.9%). Najważniejsze źródła, z jakich uczestnicy i
uczestniczki badań otrzymywali takie zachęty to: serwisy internetowe (65.5%),
internetowe sieci społecznościowe (58.2%), k onferencje, seminaria, otwarte spotkania
tematyczne (51.5%), spotkania i warsztaty (41.6%). Jedynie niewielka grupa uczestników i
uczestniczek badań zadeklarowała, że nie otrzymywała żadnych takich zachęt (12.2%).
Kontynuując, narzędziami uznanymi za najbardziej skuteczne dla włączania i zachęcenia
do uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji dotyczących spraw publicznych i sposobu
rządzenia/ polityk były: Internetowe sieci społecznościowe (69.8%), konferencje, seminaria,
otwarte spotkania tematyczne (66.9%), serwisy internetowe (65.4%), spotkania i warsztaty
(61.6%) i lokalne wydarzenia rekreacyjne i rozrywkowe (56.5%). Miejsca spotkań społeczności
lokalnej i młodzieży (72.2%) z o s t a ł y u z n a n e z a n a j b a r d z i e j o d p o w i e d n i e d l a
p r o m o w a n i a w ł ą c z e n i a , u c z e s t n i c t w a d e m o k r a t y c z n e g o . Zaraz za tym
wyborem uplasowały się aktywności organizowane przez organizacje pozarządowe (67.1%),
środowiska pracy wolontariackiej, centra wolontariackie (63.3%) oraz środowiska pracy i/lub
studiowania (62.4%).
Najważniejsze działania, wskazane jako powiązane z ideą “uczestnictwa w życiu
demokratycznym” to: Angażowanie się w inicjatywy, które mają na celu wprowadzenie
zmian w społeczności, w inicjatywy obywatelskie (78.4%); uczestniczenie w wyborach (do
Parlamentu Europejskiego: 69.1%, w wyborach na poziomach krajowych/narodowych: 73.4% i
w wyborach na poziomach lokalnych: 72.1%) oraz podejmowanie inicjatyw na rzecz lokalnej
społeczności (69.1%).
W większości przypadków, uczestnicy i uczestniczki badań zadeklarowali, że tylko czasami
wiedzą (55.6%) do kogo powinni się zwrócić ze swoimi pomysłami/ potrzebami/
oczekiwaniami, aby zostały one zrealizowane.
W trakcie badań, uczestnicy i uczestniczki badania zostali poproszeni o ocenę tego, czy czują
się osobami, które aktywnie uczestniczą demokratycznym funkcjonowaniu
społeczeństwa, na poziomie lokalnym, krajowym/narodowym oraz europejskim. To
samo pytanie został zaproponowane na początku i pod koniec wypełniania kwestionariusza,
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
14
CC BY-NC-SA
Poczucie bycia osobą, która aktywnie
uczestniczy w demokratycznym funkcjonowaniu
społeczeństwa na poziomie europejskim
(na początku badania)
10% 2%
20%
39%
Nie, w ogóle nie
W niewielkim stopniu
29%
Ani tak ani nie
Tak, dość aktywnie
Tak, bardzo aktywnie
jako
ścieżka
nabywania
zwiększonej samoświadomości.
Aby
rzetelności
analizy
prezentowanych danych stało się
zadość, należy wziąć pod uwagę,
że liczba SQ (Skpped questions –
pytań pominiętych) dla tych
dwóch odsłon tego pytania,
wzrosła z 22,4% do 39,8%.
Na początku badania większość
respondentów i respondentek
czuła się “dość aktywnie”
uczestniczącymi na poziomie
lokalnym
(28.7%),
„w
Poczucie bycia osobą, która aktywnie uczestniczy
niewielkim
stopniu”
w demokratycznym funkcjonowaniu
uczestniczącymi
na
społeczeństwa na poziomie europejskim (na
poziomie
k r a j o w y m / 1%
końcu badania)
n a r o d o w y m (32.4%) i ”w
o gól e nie” uczestni czącymi
Nie, w ogóle nie
3%
na po z io mie europejskim
24%
W niewielkim stopniu
13%
(38.6%).
Ani tak ani nie
Kiedy to samo pytanie zostało
24%
zadane ponownie, sytuacja uległa
Tak, dość aktywnie
35%
zmianie: większość respondentek
Tak, bardzo aktywnie
i respondentów zadeklarowało
Nie wiem
czucie się “dość aktywnymi”
uczestnikami i uczestniczkami
demokratycznego funkcjonowania
społeczeństwa
na
poziomie
lokalnym (25.3%), „w niewielkim stopniu – ani tak ani nie” uczestnikami na poziomie
krajowym/narodowym (28.4% - 28.2%) oraz „w niewielkim stopniu” uczestniczącymi na
poziomie europejskim
(34.6%). W a r t y m p o d k r e ś l e n i a j e s t , ż e u d z i a ł
procentowy osób, które “w ogóle nie” czuły się uczestnikami życia
d e m o k r a t y c z n e g o n a p o z i o m i e e u r o p e j s k i m s p a d ł z 38.6% do 23.6%. Udział
procentowy osób, które czuły się “bardzo aktywnie” uczestniczącymi lekko wzrósł, zarówno
na poziomie lokalnym (początkowo 16.4% - przy powtórnym zadaniu pytania 22.9%) oraz
krajowym/narodowym (początkowo 3.7% - przy powtórnym zadaniu pytania 6.7% ).
Sytuacja niemal nie uległa zmianie w odniesieniu do poziomu
e u r o p e j s k i e g o („bardzo aktywnie” na początku 2.6%; przy powtórnym zadaniu pytania
3.6%).
Jeśli chodzi o znajomość narzędzi demokracji bezpośredniej, większość uczestników i
uczestniczek badań zadeklarowało, że mają wiedzę na ten temat (57%). Kolejna – co do
wielkości – grupa badanych zadeklarowała, że zapewne zna jakieś narzędzia demokracji
bezpośredniej, ale nie jest pewna, czy rzeczywiście te znane im narzędzia nazywane są
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
15
CC BY-NC-SA
„narzędziami demokracji bezpośredniej”(33%). Z drugiej strony –10% respondentów i
respondentek odpowiedziało, że nigdy nie zastosowało żadnego narzędzia demokracji
bezpośredniej.
Na poziomie europejskim, narzędziem demokracji bezpośredniej stosowanym przez
największą grupę uczestniczących w badaniach obywateli i obywatelek okazały się być
kampanie petycji obywatelskich (zbieranie podpisów pod petycjami obywatelskimi – 26%).
Duża grupa badanych zadeklarowała również stosowanie takich narzędzi demokracji
bezpośredniej jak referendum dotyczące spraw europejskich (19.1%) o r a z P e t y c j a d o
P a r l a m e n t u E u r o p e j s k i e g o (15.3%). Osoby, które nigdy nie zastosowały żadnego
narzędzia demokracji bezpośredniej okazały się stanowić mocno znaczącą grupę w ś r ó d
b a d a n y c h (44.9%), jako główny powód takiego stanu rzeczy podającą fakt, że nie mieli
takiej okazji (31.6%). Natomiast poziom zainteresowa nia zastosowaniem
które goś (z wymien ionych) narzędzi d emokracji bezpośredniej na poziomie
UE w przyszłości okaza ł się być całkiem wysoki (wyb ór odpowie dzi „raczej
tak” i „zdecydowa nie tak”), szcze gólnie (jeśli chodzi o): Kampanie petycji
obywate lski ch (zbieranie podpisów p od petycjami ob ywatelskimi – 65,7%),
Europejską Inicjatywę Obywatelską (63.1%) oraz referendum (60%). Około 11% badanych
określiło się jako ‘Raczej zainteresowani’, a 7% jako nie zainteresowani (odpowiedzi
“raczej
nie”
i
“zdecydowanie
nie”)
zastosowaniem
takich
narzędzi.
Narzędziami demokracji bezpośredniej, uznanymi za najbardziej skuteczne, są:
Referenda (58%), Budżet obywatelski (partycypacyjny - 56 %) oraz kampanie petycji
obywatelskich (zbieranie podpisów pod petycjami obywatelskimi – 54%). Kolejne wymienione
narzędzia były oceniane jako skuteczne przez około 37% uczestników i uczestniczek badań, a
jako nieskuteczne oceniło je około 9% badanych (Obywatelska inicjatywa ustawodawcza,
Europejska Inicjatywa Obywatelska, Petycja do Parlamentu Europejskiego i Skarga do
Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich). Jako “raczej” skuteczne o c e n i ł o t e
narzędzia 13,6% badanych.
Wymienione narzędzia demokracji bezpośredniej, możliwe do zastosowania na
poziomie europejskim, zostały uznane za łatwe w zastosowaniu przez 20% uczestników
i uczestniczek badań, podczas gdy 19% oceniło je jako trudne w zastosowaniu, a również 20%
wybrało odpowiedź “nie wiem”. 22% badanych nie wie, czy takie narzędzia są skuteczne, a
16% uważa, że są skuteczne.
Większość respondentów i respondentek (85%) uznało, że demokratyczne uczestnictwo na
poziomie Unii Europejskiej jest powiązane z demokratycznym uczestnictwem na poziomie
krajowym.
Jako najważniejsze z celów, do których realizacji Europa powinna dążyć w procesie
kształtowania polityk Unii Europejskiej, uczestnicy i uczestniczki badań określili:
•
Promowanie
pokoju
i
dobra,
dobrobytu
ludzi
(90.9%)
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
16
CC BY-NC-SA
•
Ochrona środowiska i promowanie zrównoważonego rozwoju (90.4%)
•
W ramach relacji z resztą świata, działanie zgodnie z wartościami Unii
Europejskiej by zapewnić pokój, stabilność, bezpieczeństwo, zrównoważony rozwój i
rozwój społeczeństw (90.1%)
•
Zapewnienie
rozwoju
wysoce
konkurencyjnej
ekonomii
społecznej,
zapewniającej pełne zatrudnienie i osiąganie postępu społeczny, dzięki zwalczaniu
wykluczenia społecznego, dyskryminacji i nierówności (89.4%)
•
Zapewnianie obywatelom Europy przestrzeni wolnośc i, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości bez względu na to, w którym kraju europejskim żyją (88.4%)
•
Ustanowienie rynku wewnętrznego w ramach którego gwarantowane są
warunki zrównoważonego wzrostu ekonomicznego i stabilność cen (86,1%)
•
Respektowanie językowej i kulturowej różnorodności krajów Unii Europejskiej
i ochrona europejskiego dziedzictwa kulturowego (85,4%)
W trakcie badań zbierane były również opinie dotyczące przyczyn nie uczestniczenia
w ogóle w demokratycznym funkcjonowaniu społeczeństwa na poziom ie europejskim.
Główne powody, wymieniane jako przyczyny takiej postawy, główne motywacje dla
nie angażowania się w proces współkształtowania polityk europejskich oraz
główne sugestie, jak można by zachęcić to bycia bardziej aktywnymi w
demokratycznym funkcjonowaniu Unii Europejskiej są opisane powyżej (ogólnie),
oraz w załącznikach do niniejszego raportu (poprzez zacytowanie uzyskanych
odpowiedzi).
ZAŁĄCZNIKI
ZAŁĄCZNIK
ZAŁĄCZNIK
ZAŁĄCZNIK
ZAŁĄCZNIK
ZAŁĄCZNIK
1
2
3
4
5
- Polska WYNIKI BADAŃ
- Włochy WYNIKI BADAŃ
- Rumunia WYNIKI BADAŃ
- Cypr WYNIKI BADAŃ
– Inne kraje WYNIKI BADAŃ
ACTIVEU “Let’s get active! Incentives for citizens active
participation in the democratic life of the European Union”
decision No 2014 – 2778/001 – 00
17