PDF 223 KB - Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Pożarnictwa

PROJEKTOWANIE BUDYNKÓW
BEZPIECZNYCH POŻAROWO
W ASPEKCIE ZMIAN W PRZEPISACH
TECHNICZNO--BUDOWLANYCH
TECHNICZNO
dr inż. Dariusz Ratajczak
GŁÓWNY
Ó
URZĄD NADZORU BUDOWLANEGO
Ramowe wymagania bezpieczeństwa pożarowego zawarte w europejskiej
p j
j Dyrektywie
y
y
budowlanejj 89/106
(określone w § 207 ust.1 rozporządzenia Ministra Infrastrukturyy z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
p
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie),
y
), obejmują:
j ją
> zapewnienie
p
bezpiecznej
p
j ewakuacji
j ludzi,, możliwości bezpiecznego i skutecznego prowadzenia akcji
j ratowniczej,
j,
> zabezpieczenie konstrukcji przed jej zniszczeniem
w wyniku
y
p
pożaru,
> ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się
ognia
g
i dymu
y
w budynku
y
oraz p
pożaru – na sąsiednie
ą
budynki.
2
Od 8 lipca 2009 r. obowiązuje szereg zmian w rozporządzeniu,
ą
, dotyczących
y ą y bezpieczeństwa
p
p
pożarowego:
g
> wynikających ze zmian w normalizacji europejskiej,
zwłaszcza w zakresie klas reakcjij na ogień,
g , klas odporp
ności dachów na ogień zewnętrzny i klasyfikacji elementów wentylacji
y j oddymiającej,
y
ją j,
> modyfikujących warunki lokalizacyjne dla budynków,
zwłaszcza w zabudowie jjednorodzinnej,
j, w tym
y związaą
ne z usytuowaniem przydomowych zbiorników z gazem
płynnym
p
y y i olejem
j
opałowym,
p
y
> modyfikujących wymagania dotyczące zabezpieczenia p
przed zadymieniem
y
dróg
g ewakuacyjnych
yj y i wielkokubaturowych pomieszczeń, zwłaszcza garaży,
> doprecyzowujących
p y
ją y definicje
j i wymagania,
y g
w oparciu
p
o dotychczasowe doświadczenia z ich stosowaniem. 3
ZABEZPIECZENIE PRZED ZADYMIENIEM DRÓG
EWAKUACYJNYCH I POMIESZCZEŃ WIELKOKUBATUROWYCH, W TYM GARAŻY:
> Obowiązek stosowania urządzeń zapobiegających zadymieniu
(tj. zapewniających nadciśnienie) w klatkach schodowych i przedsionkach rozszerzono na wszystkie budynki wysokościowe
oraz na budynki wysokie inne niż ZL IV i PM,
PM a także na szyby
dźwigów dla ekip ratowniczych (dotychczas nadciśnienie było
wymagane jedynie w budynkach wysokościowych innych niż ZL
IV, oraz w wysokich ZL II).
> Określono, że instalacja wentylacji oddymiającej powinna usuwać dym z intensywnością zapewniającą, że w czasie potrzebnym do ewakuacji ludzi na chronionych przejściach i drogach
ewakuacyjnych nie wystąpią zadymienie lub temperatura,
temperatura
uniemożliwiające bezpieczną ewakuację (dotąd za dopuszczalne uznawano zapewnienie 10 wymian/ godzinę – teraz bez uzauza
dnienia za pomocą analiz jest to niedozwolone).
4
> Zniesiono wymaganie dotyczące rozmieszczenia kratek wywiewnych (dotąd powinny być nie dalej niż 10 m od siebie), co w pełnii umożliwia
żli i stosowanie
i wentylacji
l ji bezkanałowej
b k
ł
j z wentylal
torami strumieniowymi, np. w garażach (dotychczas konieczna
była do tego zgoda na odstępstwo od przepisów)
przepisów).
> Rozszerzono obowiązek stosowania samoczynnych urządzeń
oddymiających
y
ją y w g
garażu zamkniętym
ę y na wszystkie
y
garaże o całg
kowitej powierzchni > 1500 m² (dotąd dotyczył on jedynie stref
pożarowych > 1500 m²).
> Zrównano
Zó
dopuszczalne
d
l powierzchnie
i
h i strefy
t f pożarowej
ż
j garażu nadziemnego i podziemnego na poziomie 5000 m² (dotychczas dla podziemnego: 2500 m²)
m ), natomiast dla garażu otwartego zniesiono ograniczenie powierzchni strefy pożarowej
((dotąd
ą 30000 m²).
) W jjednym
y budynku
y
może być
y więcej
ę j niż 1 gag
raż (tak, jak np. więcej niż 1 sklep), ale każdy z nich musi mieć
możliwość funkcjonowania niezależnie od pozostałych, również
w czasie
i pożaru
ż
( więc
(a
i być
b ć w odrębnej
d b j strefie
t fi pożarowej
ż
j i mieć
i ć
5
niezależny wjazd oraz niezależną możliwość ewakuacji).
DOPRECYZOWANIE WYMAGAŃ :
> Dla garaży z posadzką poniżej poziomu terenu i dopuszczalnym
wjazdem samochodów na propan – butan, określono obowiązek
stosowania samoczynnej wentylacji mechanicznej, zapobiegającej powstawaniu niebezpiecznych stężeń.
stężeń
> Określono, że otwór w ścianie oddzielenia przeciwpożarowego
w strefach PM, służący przeprowadzeniu urządzeń technologicz
technologicznych, powinien być chroniony przed przeniesieniem się przez
otwór ognia lub dymu w przypadku pożaru, w sposób równoważny drzwiom przeciwpożarowym wymaganym dla tej ściany (dotychczas było wymagane zastosowanie tunelu ze zraszaczami – rozwiązania zupełnie archaicznego)
archaicznego).
> Budynki użyteczności publicznej z pomieszczeniami przeznaczonymi dla znacznej liczby osób: hale widowiskowo
widowiskowo-sportowe,
sportowe,
wystawowe, handlowe, dworcowe, muszą już być wyposażane, w
zależności od potrzeb, w urządzenia do stałej kontroli parametrów istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji, takich jak przemie6
szczenia, odkształcenia i naprężenia w konstrukcji.
> Zgodnie z normą europejską wprowadzono określenia „oświetlenie awaryjne (zapasowe lub ewakuacyjne)” zamiast „(bezpieczeństwa
i
ń
i ewakuacyjne)”
k
j )” i „oświetlenie
ś i l i dodatkowe”
d d k
” zamiast
i
„oświetlenie przeszkodowe”, a wymagany czas działania oświetlenia ewakuacyjnego od zaniku oświetlenia podstawowego ograniczono z 2 do 1 godziny. Obowiązek stosowania oświetlenia ewakuacyjnego
yj g rozszerzono p
przy
y tym
y na p
pomieszczenia > 2000 m²
w budynkach PM i drogi ewakuacyjne z nich.
> Przewody i kable elektryczne w obwodach zabezpieczających
w urządzeniach
d
i h alarmowych,
l
h oświetlenia
ś i tl i awaryjnego
j
i łłączności,
ś i
będą musiały mieć klasę PH odpowiednią do wymaganego czasu działania urządzeń: PH 15,
15 30
30, 60 lub 90
90.
> Zniesiono minimalny czas zapewnienia w warunkach pożaru
ciągłości
ąg
dostawy
y energii
g elektrycznej
y
j do urządzeń
ą
przeciwpożap
p
rowych – 90 min. Teraz będzie to czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia, przy czym może on być ograniczony do
d 30 min.
i w przypadku
dk stosowania
t
i stałych
t ł h samoczyn7
nych urządzeń gaśniczych wodnych.
W 2009 r. w Zespole do Spraw Przepisów Technicznych w Budownictwie Instytutu Techniki Budowlanej została przygotowana 2poziomowa
i
formuła
f
ł przepisów,
i ó na podstawie
d
i założeń
ł
ń Zespołu
Z
ł
Ekspertów Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego, obejmująca:
I Obligatoryjne WYMAGANIA PODSTAWOWE I UŻYTKOWE
I.
II. Opcjonalne WARUNKI TECHNICZNE.
Główne cele wprowadzania
p
nowejj formuły:
y
> ułatwienie projektowania obiektów nietypowych i stosowania
rozwiązań innowacyjnych,
> stworzenie
t
i efektywnych
f kt
h możliwości
żli ś i określania,
k śl i czy rozwiązania
i
i
innowacyjne spełniają wymagania podstawowe i użytkowe tak
samo dobrze
dobrze, jak rozwiązania z „warunków
warunków technicznych”
technicznych ,
> zniesienie potrzeby ubiegania się o zgodę na odstępstwo od
p p
przepisów.
Uwzględniając ostatnie doświadczenia innych krajów z wprowadzania tego typu przepisów, zwłaszcza Kanady (w 2005 r.), ograniczono
i
merytoryczne
t
zmiany
i
w przepisach
i
hd
do najbardziej
jb d i j niezbęi b
8
dnego minimum.
Umożliwiono więc szerokie stosowanie metod inżynierskich przy
określaniu przyjmowanych rozwiązań projektowych. Jednocześnie
zniesiono
i i
llub
b ograniczono
i
wiele
i l kkontrowersyjnych
j
h możliwości
żli ś i
złagodzeń wymagań dotyczących powierzchni stref pożarowych,
odporności pożarowej budynków i ewakuacji
ewakuacji, do których stosowania nie były potrzebne dotąd żadne obliczenia.
Wymagania bezpieczeństwa pożarowego dla budynku uzależnio
uzależniono od jego wysokości operacyjnej – wysokości posadzki najwyższej kondygnacji budynku, mierzonej od najwyższego poziopozio
mu drogi pożarowej przy budynku, a gdy takiej drogi nie ma – od
poziomu terenu przy wejściu do budynku:
WO1 ≤ 10m < WO2 ≤ 22m < WO3 ≤ 52m < WO4 .
Ograniczenie
g
powierzchni
p
strefy
y pożarowej
p
j w budynku
y
zastąą
piono ograniczeniem dopuszczalnego obszaru oddziaływania
pożaru. Taka idea pojawiała się już faktycznie, np. przy powięk
kszeniach
i h stref
t f ze względu
l d na stosowanie
t
i ttryskaczy
k
i oddymiania,
dd i i
9
lecz nie została w przepisach skonkretyzowana.
I. Granica obszaru oddziaływania pożaru powstałego w budynku jest określona przez:
1) granice
i
strefy
f pożarowej,
ż
j wyznaczone przez usytuowanie
i
elementów oddzielenia przeciwpożarowego lub równoważnych
im z punktu widzenia możliwości przeniesienia się pożaru,pasów
im,
pożaru pasów
wolnego terenu; albo,
2)) linię,
ę, najbliższą
j
ą miejsca
j
p
pożaru,, nad którą,w
ą, wyniku
y
działania
samoczynnych urządzeń przeciwpożarowych, oraz zastosowania
rozwiązań, takich jak kurtyny dymowe oraz bramy i kurtyny przeciwpożarowe,
i
ż
są zachowane
h
następujące
t
j
warunki,
ki umożliwiażli i
jące bezpieczną ewakuację:
> do wysokości 1
1,8
8 m od posadzki – ograniczenie widzialności
krawędzi elementów budynku ze względu na zadymienie, nie
większe
ę
niż do 10 m, temperatura
p
p
powietrza nie większa
ę
niż 60ºC,
>powyżej 2,5 m od posadzki – temperatura powietrza nie większa
niż 200ºC.
St f pożarowa
Strefa
ż
może
ż mieć
i ć powierzchnię
i
h i większą
i k
niż
iż dopuszd
10
czalny obszar oddziaływania pożaru, ale jedynie wtedy,
gdy zastosowane rozwiązania zapewnią, że dopuszczalny obszar oddziaływania pożaru będzie w tej strefie zachowany.
U
Uznaje
j się,
i że
ż warunekk tten spełniają
ł i j następujące
t
j
rozwiązania
i
i zawarte w „warunkach technicznych”:
Powierzchnia strefy pożarowej ZL w budynku WO1 i WO2
WO2, w
której zastosowano stałe urządzenia gaśnicze tryskaczowe i samoczynne
y
urządzenia
ą
oddymiające
y
ją uruchamiane w wyniku
y
zasyy
gnalizowania pożaru przez system wykrywania dymu, może być
większa do 100% od wartości dopuszczalnego obszaru oddziaływania
i pożaru,
ż
określonej
k śl
j w „wymaganiach
i h podstawowych
d t
h i użyż
tkowych”. Powierzchnia strefy pożarowej PM, w której zastosowano stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne i samoczynsamoczyn
ne urządzenia oddymiające, może być większa do 100% od wartości dopuszczalnego obszaru oddziaływania pożaru, określonej
w „wymaganiach podstawowych i użytkowych”.
Inne rozwiązania projektowe lub inne powiększenia będą dopuszczalne
l jedynie
j d i po udowodnieniu
d
d i i spełnienia
ł i i powyższego
ż
warun11
ku, metodami inżynierii bezpieczeństwa pożarowego.
Niezbędne będzie wtedy dokładne sprecyzowanie założeń, dla
których obliczenia będą wykonywane. A to umożliwi jednocześnie
późniejsze
óź i j
kkontrole,
l czy w czasie
i użytkowania
k
i b
budynku
d k założenia
ł ż i
te są respektowane.
Dopuszczalne obszary oddziaływania pożaru w strefach ZL dla
budynków wielokondygnacyjnych WO1 i WO2 (odpowiadających
niskim i średniowysokim)
y
) zostałyy zrównane,, podobnie
p
jjak dla PM
– na poziomie WO2 (5000 m², a w ZL II - 3500 m²; dla WO1 było
poprzednio 8000 i 5000), a dla budynków jednokondygnacyjnych
zmniejszone
i j
z 10000 m²² na 8000 m²² (dla
(dl ZL II z 8000 na 5000)
5000).
Dotychczasowe dopuszczalne wartości były za duże, o czym mogą świadczyć skutki wielu niedawnych pożarów
pożarów, a także porównania z przepisami innych krajów.
Przyy wymaganiach
y g
dotyczących
y ą y
stref p
pożarowych
y PM, w całości
przepisów wyeliminowano przedział gęstości obciążenia ogniowego strefy pożarowej Q > 4000 MJ/m², pozostawiając Q > 2000
MJ/ ² jako
MJ/m²
j k maksymalny
k
l
(odpowiadający
( d
i d j
ponad
d 2 godz.
d ttrwania
i
12
pożaru bez skutecznych działań gaśniczych).
W wymaganiach ewakuacyjnych skorygowano niektóre przepisy dotyczące dojść. Zamiast „długości dojścia przy 2 dojściach” –
„długość
dł
ść dojścia
d jś i przy 2 ki
kierunkach
k h ewakuacji”.
k
ji” R
Rozwiązano
i
probb
lem pokrywania się początkowych odcinków 2 dojść. Zmniejszono
możliwą do przyjmowania bez obliczeń długość drugiego dojścia: o 50% większą od dopuszczalnej dla pierwszego dojścia (a
)
nie jjak obecnie o 100%).
II. Z pomieszczeń przeznaczonych do przebywania ludzi powinny być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiaj
jące
b
bezpieczne
i
opuszczenie
i obszaru
b
objętego
bj t
lub
l b zagrożonego
ż
pożarem i przemieszczenie się do bezpiecznego miejsca. Odpowiednie warunki ewakuacji – dostosowane do liczby i sprawności osób w budynku, jego funkcji użytkowej, wymiarów, konstrukcji
i wyposażenia
yp
– obejmują:
j ją
1) liczbę i szerokość wyjść ewakuacyjnych;
2) długości i szerokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych;
3) obudowę
b d
i wydzielenie
d i l i d
dróg
ó ewakuacyjnych
k
j
h oraz pomieszczeń;
i
ń
13
4) zabezpieczenie przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych przez
stosowanie nadciśnienia oraz urządzeń lub rozwiązań techniczno
-budowlanych,
b d l
h zapewniających
i j
h samoczynne usuwanie
i d
dymu, w
tym instalacji wentylacji oddymiającej, w budynkach, w których
jest ono niezbędne;
5) oświetlenie awaryjne w budynkach, w których jest niezbędne;
ę
y system
y
ostrzegawczy
g
y tam,, g
gdzie jjest niezbędny.
ę y
6)) dźwiękowy
Spełnienie wymagań dotyczących liczby i szerokości wyjść ewakuacyjnych, a także długości i szerokości przejść oraz dojść ewak
kuacyjnych,
j
h zapewniają
i j rozwiązania
i
i określone
k śl
w „warunkach
k h ttechnicznych”. Stosując inne rozwiązania, należy za pomocą obliczeń przy użyciu metod inżynierii bezpieczeństwa pożaroweczeń,
go wykazać,że w czasie potrzebnym do ewakuacji ludzi, na przejściach i drogach
g
ewakuacyjnych
yj y wystąpią
y ąp ą warunki, umożliwiające
ją
bezpieczną ewakuację, o których mowa w Pkt I, przy czym:
1) natężenie promieniowania cieplnego wywołanego przez pożar
nie
i b
będzie
d i ttam przekraczać
k
ć wartości
t ś id
dopuszczalnych,
l
h w szczególól
14
ności dla czasu oddziaływania na ewakuujących się ludzi:
- 40 s – 3 kW/m²,
- 20 s – 5 kW/m²,
- 10 s – 8 kW/
kW/m²,
²
- 3 s – 12 kW/m²;
2) będzie tam wtedy zachowana również nośność elementów konstrukcji budynku.
przepisy
p y nie p
przewidują
ją wymagań
y g w zakresie odległości
g
Nowe p
między budynkami z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe. Odległości te będą mogły być przyjmowane dowolnie, także równe 0,
w zależności
l ż ś i od
d potrzeb.
t b Od iich
h wartości
t ś i b
będą
d jednak
j d k uzależniol ż i
ne wymagania dotyczące sposobu wykonania ścian zewnętrznych
sąsiadujących budynków i zastosowania określonych rozwiązań
projektowych, sformułowane nieco łagodniej niż obecnie.
Całość p
propozycji
p y j p
przepisów
p
nowejj formułyy jjest opublikowana
p
na
stronie internetowej Instytutu Techniki Budowlanej www.itb.pl,
a szczegółowe omówienie przepisów Działu „Bezpieczeństwo poż
żarowe”
” - w numerze 3/2009 kkwartalnika
t l ik SITP „Ochrona
O h
przeciwi
15
pożarowa”.
Dla ułatwienia dokonywania oceny rozwiązań, w krajach, w których wprowadza się nowe przepisy, obudowuje się je systemem
wytycznych,
h mających
j
h rekomendację
k
d j właściwego
ł ś i
ministra,
i i
opracowanych przez odpowiednie jednostki naukowo – badawcze i
branżowe stowarzyszenia
stowarzyszenia, określanych czasem jako poziom III.
III
Stosowanie tych wytycznych nie jest obligatoryjne, zwalnia jednak
z obowiązku
ą
dokonywania
y
dodatkowych
y uzasadnień dla proponop p
wanych rozwiązań. W Polsce stworzenie takiego systemu wytycznych również będzie niezbędne. Obecnie istnieją one jedynie w
odniesieniu
d i i i d
do ffragmentarycznych
t
h kkwestii,
tii opracowane przez ITB
oraz Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Pożarnictwa.
Zarząd Główny SITP powołał komitety ds
ds. standardów w kilku
najbardziej wymagających tego dziedzinach: systemów sygnalizacjij p
pożarowej,
j dźwiękowych
ę
y systemów
y
ostrzegawczych,
g
y
stałych
y urządzeń gaśniczych i systemów oddymiania. Standardy SITP powinny być gotowe przed momentem wejścia w życie nowych przepisów,
i ó stanowiąc
t
i później
óź i j niezbędną
i b d pomoc w iich
h stosowaniu.
t
i
16