docUrzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób
download 
Reklamacja Transkrypt
Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób
Nr 70 Analyses & Opinions Analizy i Opinie 02/2007 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych Jerzy Bartkowski Ewa Giermanowska l Polska na tle krajów członkowskich Unii Europejskiej charakteryzuje się bardzo niskim wskaźnikiem aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych, w tym niepełnosprawnej młodzieży. Prowadzona po 1989 r. polityka promowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy jest nieskuteczna. Dla powiatowych urzędów pracy wspieranie niepełnosprawnych bezrobotnych stanowi zadanie drugoplanowe. l W tej sytuacji niezbędne jest wzmocnienie organizacyjne działalności na rzecz niepełnosprawnych w strukturach powiatowych urzędów pracy przez wydzielenie odpowiednich stanowisk lub komórek i kierowanie do tych zadań odpowiednio przygotowanej kadry. Szczególną uwagę należałoby zwrócić na rolę doradców zawodowych w aktywizacji zawodowej młodych osób niepełnosprawnych. l Warta szerszego upowszechnienia jest też praktyka zlecania zadań z zakresu pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych instytucjom zewnętrznym, na przykład profesjonalnie przygotowanym organizacjom pozarządowym. l Należy wprowadzić jak najwcześniejsze indywidualne profilowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej osoby niepełnosprawnej pod kątem zgodności z potrzebami lokalnego rynku pracy. 2 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych Niska aktywność zawodowa młodych osób niepełnosprawnych P roblem niskiej aktywności osób niepełnosprawnych w Polsce od kilku lat jest stale obecny w debacie publicznej. Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, osób z prawnie orzeczoną niepełnosprawnością było w Polsce 4 315 045, w tym 240 692 osoby w wieku 16–29 lat. Niepełnosprawni (również młodzi) w zdecydowanej większości pozostają poza rynkiem pracy. Współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosi 21%, a wskaźnik zatrudnienia 1 18% . Oznacza to, że tylko co piąty niepełnosprawny w wieku produkcyjnym podejmuje pracę lub jej poszukuje, a około 80% nie pracuje i nie poszukuje zatrudnienia. W grupie osób niepełnosprawnych w wieku 15–24 lata współczynnik aktywności zawodowej jest jeszcze niższy i wynosi 19%, a pracuje jedynie co dziesiąty. Sytuacja w grupie niepełnosprawnych w wieku 25–29 lat jest nieco lepsza; aktywny na rynku pracy jest co trzeci niepełnosprawny (31%), pracuje zaś co czwarty (28%). O ile niskie współczynniki aktywności zawodowej i wskaźniki zatrudnienia w najmłodszej grupie niepełnosprawnych częściowo wynikają z udziału młodych osób w systemie edukacji szkolnej, to sytuacja, w której prawie 70% osób niepełnosprawnych w wieku 25–29 lat pozostaje w sposób trwały poza rynkiem pracy jest alarmująca. W opinii pracowników powiatowych urzędów pracy (PUP) około 90% młodych osób niepełnosprawnych w wieku 18–29 lat po zakończeniu nauki jest zdolnych podjąć pracę, wykorzystując różne dostępne formy zatrudnienia2. O czym świadczy więc tak wysoki poziom ich bierności zawodowej? Czy urzędy pracy są przygotowane do realizacji zadań publicznych wspierających zatrudnienie młodych osób niepełnosprawnych? Czy zadania publiczne w zakresie aktywizacji zawodowej młodych osób niepełnosprawnych można by realizować w sposób bardziej skuteczny? Zadania powiatowych urzędów pracy atrudnienie osób niepełnosprawnych poszukujących pracy regulują dwa podstawowe akty prawne: Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU 2004, nr 99, poz. 1001) i Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU 1997, nr 123, poz. 776). Osoba niepełnosprawna poszukująca zatrudnienia, po zarejestrowaniu w powiatowym urzędzie pracy, może uzyskać status bezrobotnego lub poszukującego pracy. Status bezrobotnego uzyskuje osoba niepełnosprawna, która jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy i nie nabyła prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej lub zasiłku stałego. Status poszukującego pracy ma osoba niepełnosprawna, która pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, zasiłek stały, rentę socjalną czy rentę rodzinną. Ustawy nakładają na urzędy pracy Z Instytut Spraw Publicznych zadania wspierające zatrudnianie osób niepełnosprawnych, takie jak: pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe, szkolenia i przekwalifikowania, doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej lub rolniczej podejmowanej przez osoby niepełnosprawne. Ponadto w Ustawie o promocji zatrudnienia osoby bezrobotne w wieku do 25 lat oraz osoby bezrobotne niepełnosprawne zostały zaliczone do kategorii osób „będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy”. W stosunku do tej grupy urzędy pracy zostały zobligowane do podejmowania dodatkowych działań aktywizujących. W ciągu 6 miesięcy od dnia rejestracji powiatowy urząd pracy powinien osobie będącej w szczególnej sytuacji na rynku pracy przedstawić propozycję zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, stażu, odbycia przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Analizy i Opinie, 70 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych 3 Aktywizacja zawodowa młodych osób niepełnosprawnych – modele organizacyjne w powiatowych urzędach pracy P owiatowe urzędy pracy mają znaczne trudności w realizacji przypisanych im zadań w zakresie aktywizacji zawodowej młodych osób niepełnosprawnych. Przyczyną tego jest brak odpowiedniej wiedzy o ich sytuacji na danym terenie, luki w specjalistycznym przygotowaniu pracowników merytorycznych, brak kadry specjalistycznej i typowe schematy organizacyjne w pracy z niepełnosprawnymi. Badania Instytutu Spraw Publicznych wskazały na dwie znaczące przeszkody związane z przygotowaniem merytorycznym: – niedostateczną informację o młodych osobach niepełnosprawnych w obszarze działania urzędu; – wyraźne poczucie braku odpowiedniego przygotowania specjalistycznego do pracy z tą grupą bezrobotnych i poszukujących pracy. Odczuwany jest też brak informacji o oczekiwaniach młodych osób niepełnosprawnych wobec pracy i brak wiedzy o możliwościach ich zatrudnienia na różnych stanowiskach, o wskazaniach i przeciwwskazaniach lekarskich w zależności od charakteru schorzenia. Urzędom brakuje bazowych informacji do programowania pracy z młodymi niepełnosprawnymi. Udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie ISP dotyczące podstawowych danych (np. liczby młodych osób niepełnosprawnych mieszkających na terenie powiatu, odsetka młodzieży niekontynuującej nauki, a równocześnie nieaktywnej na rynku pracy), sprawiało dużą trudność przedstawicielom urzędów pracy. Aż połowa PUP-ów nie potrafiła podać tego rodzaju informacji lub udzielone odpowiedzi były wymijające. Urzędnicy, którzy posiadali odpowiednie informacje szacowali, że odsetek młodzieży biernej zawodowo po zakończeniu edukacji waha się w okolicach 40%. Warto zaznaczyć, że faktyczne przerwanie (zakończenie) nauki wraz z ustaniem obowiązku szkolnego jest momentem krytycznym dla losów zawodowych młodych ludzi i znacznie zwiększa ryzyko niemożności wejścia na rynek pracy. W przypadku młodzieży niepełnosprawnej ryzyko takie jest znacznie większe niż w przypadku innych grup młodzieży, a skutki ekonomiczAnalizy i Opinie, 70 ne i społeczne bierności zawodowej – znacznie większe. Wiele badanych PUP-ów nie potrafiło także udzielić odpowiedzi na pytania o specyfikę lokalnego rynku pracy dla młodych osób niepełnosprawnych. Prawdopodobnie w urzędach tych nie są systematycznie gromadzone i przetwarzane informacje na ten temat. Jak bez takiej wiedzy udzielać tym osobom merytorycznego wsparcia? Jak projektować szkolenia dla bezrobotnej niepełnosprawnej młodzieży? Jak poszukiwać odpowiednich dla nich ofert pracy na lokalnym rynku? Wyniki analiz przygotowanych w Instytucie Spraw Publicznych wskazują na duże znaczenie modelu organizacyjnego PUP dla jego aktywności w zakresie aktywizacji młodych niepełnosprawnych. Można wyróżnić cztery modele pracy z niepełnosprawnymi w powiatowych urzędach pracy. W pierwszym, najrzadziej stosowanym (jedynie w ok. 3% powiatów), nie ma wyspecjalizowanych pracowników w tym zakresie. Można powiedzieć, że młodzi niepełnosprawni, jako specyficzna kategoria bezrobotnych, dla tych urzędów nie istnieją. W drugim modelu organizacyjnym, w strukturze PUP są wyznaczeni do tych zadań pracownicy, ale pracują oni z tą grupą bezrobotnych w wymiarze poniżej 50% swojego czasu pracy. Podstawowe obowiązki tych urzędników mają inny charakter, niemniej jednak orientują się oni w specyfice sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Jest to najczęstszy model organizacyjny, stosowany przez większość ( 3 5) powiatów. Zgodnie z kolejnym rozwiązaniem organizacyjnym (trzeci model), wybrani pracownicy poświęcają niepełnosprawnym bezrobotnym większość swojego czasu pracy, ale mają jeszcze inne obowiązki (około 13% powiatów). Natomiast czwarty model, zastosowany w 14 urzędów pracy, uwzględnia stanowiska pracy wyodrębnione do obsługi osób niepełnosprawnych. Najczęściej stosowany schemat działania (model drugi) nie sprzyja fachowemu gromadzeniu informacji i zatrudnianiu odpowiednich specjalistów: wsparciem dla osób niepełnosprawnych zajInstytut Spraw Publicznych 4 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych mują się pracownicy urzędów, dla których jest to drugoplanowe i okazjonalne zajęcie. Kluczowe dla dobrej realizacji zadań z tego zakresu jest więc wydzielenie odpowiednich i wyspecjalizowanych pracowników do pracy wyłącznie z osobami niepełnosprawnymi. Tam, gdzie takie rozwiązanie przyjęto, widoczna jest lepsza orientacja urzędów w tej problematyce, lepsza znajomość specyfiki środowiska niepełnosprawnych, większa aktywność PUP w zakresie inicjowania i wspierania aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu i ściślejsza współpraca z innymi instytucjami. O wyborze modelu decyduje typ powiatu i wielkość urzędu. Wzór drugi dominuje w powiatach ziemskich, a szczególnie w powiatach o niskiej urbanizacji, model czwarty zaś – w powiatach grodzkich. Wybór czwartego modelu jest głównie funkcją wielkości powiatu. Rozwiązanie z wyznaczonymi pracownikami wyłącznie do pracy z niepełnosprawnymi wprowadzają przede wszystkim duże urzędy pracy, działające w środowisku wielkomiejskim. Jest ono stosowane w zdecydowanej większości miast metropolitarnych oraz w większości pozostałych stolic województw i dawnych stolic wojewódzkich, ale już tylko w około 13 pozostałych miast-powiatów i tylko w co szóstym z powiatów ziemskich. Z województw wyróżnia się pod tym względem dolnośląskie, gdzie aż w 44% powiatów przyjęto takie rozwiązanie. Osoba niepełnosprawna – trudny klient C echą większości młodych osób niepełnosprawnych zgłaszających się do urzędów pracy są niskie kwalifikacje zawodowe i niskie kompetencje społeczne. Ocena tych osób w zakresie radzenia sobie na rynku pracy wypada zdecydowanie negatywnie. Z listy 13 aspektów dotyczących ich kwalifikacji zawodowych i kompetencji społecznych, prawie wszystkie zostały ocenione negatywnie, z wyjątkiem zdolności wdrożenia się w obowiązki pracownika i wiedzy o ofercie PUP. Negatywna ocena przygotowania w zakresie kwalifikacji formalnych i umiejętności społecznych, to fakty zastane, pewien bagaż uwarunkowany dotychczasową ścieżką zawodową i biografią życiową młodej osoby niepełnosprawnej, którą trudno korygować i na nowo kształtować już po wejściu na rynek pracy. Jest to oczywiście możliwe, ale wymaga profesjonalnego doradztwa zawodowego i wiedzy o specyfice schorzeń osób niepełnosprawnych. Do tego nie są przygotowane kadry większości powiatowych urzędów pracy. Dostęp do zatrudnienia młodych osób niepełnosprawnych jest wypadkową ich cech indywidualnych, takich jak: poziom wykształcenia, stopień niepełnosprawności, rodzaj schorzenia oraz uwarunkowań zewnętrznych określonych Instytut Spraw Publicznych przez miejsce zamieszkania (powiat grodzki czy ziemski, stopa bezrobocia na lokalnym rynku pracy). Otrzymane wyniki wskazują, że środowisko miejskie i niska stopa bezrobocia są czynnikami sprzyjającymi zwiększaniu szans na zatrudnienie młodych osób niepełnosprawnych. Jednak tendencja ta nie była prawdziwa dla wszystkich grup osób niepełnosprawnych. W opinii pracowników PUP, w przypadku osób z wykształceniem podstawowym i podstawowym nieukończonym, gimnazjalnym i specjalnym, ze znacznym stopniem niepełnosprawności i mających takie schorzenia jak: upośledzenie umysłowe, choroby psychiczne, epilepsja, choroby narządu wzroku oraz zaburzenia głosu, mowy, choroby słuchu, szanse na znalezienie zatrudnienia są niewielkie i nie mają na nie istotnego wpływu specyfiki lokalne. Nieco większe szanse zatrudnienia mają osoby niepełnosprawne mieszkające w dużych metropoliach (Warszawa, Kraków, Łódź, Poznań i Wrocław), ale sytuacja w tych miastach nie zmienia zasadniczego trendu. Stwierdzenie braku szans na znalezienie ofert pracy dla grup najtrudniejszych: bez kwalifikacji, ze znacznym stopniem niepełnosprawności i najtrudniejszymi grupami schorzeń, pozwala przypuszczać, że obecnie urzędy pracy same sobie z tym problemem nie poradzą. Analizy i Opinie, 70 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych 5 Stereotypy dotyczące kwalifikacji zawodowych osób niepełnosprawnych i preferencje dla chronionego rynku pracy L ista zawodów, w których, dzięki pomocy powiatowych urzędów, najwięcej młodych osób niepełnosprawnych znalazło zatrudnienie w 2005 roku wskazuje, że jest to rynek bardzo ubogi, w którym dominują zajęcia fizyczne, często prace pomocnicze. W grupie najczęściej podejmowanych zawodów znalazły się: pracownik ochrony (dozorca, wartownik, parkingowy) w 51% powiatów, sprzątacz – 44%, pracownik biurowy – 32%, sprzedawca – 26%, operator – 22%, krawiec – 22%, robotnik przy pracach prostych – 19%, pracownik pomocniczy produkcji i usług – 13%. Analiza zawodów wskazuje, że najłatwiej można otrzymać pracę nisko kwalifikowaną. Z kolei pracownicy PUP podkreślają, że największe szanse na zatrudnienie mają osoby niepełnosprawne z wyższym wykształceniem. To pewna sprzeczność, mająca swe uzasadnienie w stereotypowym postrzeganiu osób niepełnosprawnych przez pracowników PUP, a także pracodawców. Chociaż po 1989 r. jednym z założeń polityki aktywizacji osób niepełnosprawnych stało się promowanie ich zatrudniania na otwartym rynku pracy, to pracownicy urzędów pracy uznają, że blisko 40% młodych osób niepełnosprawnych powinno pracować na chronionym rynku pracy, 50% na otwartym rynku, a 10% nie powinno podejmować zatrudnienia. Wydaje się, iż ambiwalentne przekonania służb zatrudnienia wobec priorytetów polityki państwa wynikają z przeświadczenia o niskich kompetencjach zawodowych i społecznych osób niepełnosprawnych, a także są odzwierciedleniem poglądów urzędników o niskiej skuteczno- ści polityki promowania zatrudnienia niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Postulowany przez pracowników PUP rozwój segmentów rynku pracy dla młodych osób niepełnosprawnych wskazuje na preferencje dotyczące przede wszystkim: zakładów pracy chronionej (68%), sektora publicznego (administracji publicznej lub samorządowej – 56% oraz innych państwowych zakładów pracy – 31%) i prywatnych zakładów pracy (55%). Pozostałe segmenty rynku pracy, to jest organizacje pozarządowe, zakłady aktywności zawodowej, samodzielna działalność gospodarcza, małe firmy rodzinne i warsztaty terapii zajęciowej, wskazywane były znacznie rzadziej. Biorąc pod uwagę fakt, że dla wielu pracowników urzędów pracy udzielanie wsparcia osobom niepełnosprawnym jest dodatkowym obowiązkiem, zwiększającym zakres zadań do wykonania w ramach etatu (dominujący model drugi), jest to myślenie zrozumiałe. Pracownicy ci zazwyczaj dostosowują swoje działania do znanych pracodawców i sprawdzonych procedur, eliminując ryzyko związane z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy – u pracodawców prywatnych czy w organizacjach pozarządowych. Kontakt z nowymi pracodawcami, zawieranie nowych typów kontraktów wymaga inicjatywy, elastycznego działania, uważnej interpretacji przepisów i stosowania niestandardowych procedur. Wydaje się więc, że racjonalność urzędnicza i minimalizowanie ryzyka to czynniki, które przy obecnym stanie prawnym utrudniają poszukiwanie nowych rozwiązań w kwestii zatrudnienia młodych osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Propozycje rozwiązań organizacyjnych eterminanty organizacyjne, będące konsekwencją funkcjonującego w praktyce modelu działania PUP, są jedną z ważniejszych przyczyn utrudniających aktywizację zawodową młodych osób niepełnosprawnych. Po- D Analizy i Opinie, 70 wodują one marginalizację tych zagadnień w bieżącej pracy urzędu, niższą aktywność i gorsze przygotowanie tej działalności, preferencje dla bardziej prostych w realizacji form działania. Są to działania reaktywne wobec przyczyn niskiej aktywInstytut Spraw Publicznych 6 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych ności zawodowej młodych osób niepełnosprawnych i wysokiego w tej grupie zagrożenia trwałym bezrobociem, oznaczającym dla osób niepełnosprawnych usytuowanie na marginesie życia społecznego. Aktywność urzędów nie wiąże się z podejmowaniem trudnych, bardziej złożonych form działania, bardziej odległych od bieżących zadań. Brakuje działań o znaczeniu długofalowym, wymagających koordynacji wielu podmiotów, niezwiązanych bezpośrednio zależnościami organizacyjnymi i podległością. Takie działania powinny być nakierowane przede wszystkim na przygotowanie młodych osób niepełnosprawnych do samodzielności i aktywności na rynku pracy i na dopasowaniu ich kwalifikacji do potrzeb lokalnego rynku pracy, szczególnie ze względu na ich mniejszą mobilność. Obecny model organizacyjny dotyczący pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych wymaga gruntownej reorganizacji i znaczącej zmiany. chologii pracy, specjalistom ds. zatrudnienia, specjalistom ds. polityki społecznej lub analogicznym, kształconym na wydziałach socjologicznych, pedagogicznych i psychologicznych. Drugą negatywną konsekwencją zapisów ustawowych jest zrównanie absolwentów wyżej wymienionych specjalizacji z absolwentami dowolnych kierunków studiów, co w dłuższej perspektywie oznacza deprofesjonalizację zawodu. Dla psychologów posiadających uprawnienia diagnostyczne, a także dla osób z wieloletnim doświadczeniem w pracy z osobami niepełnosprawnymi, zdobytym na przykład w organizacjach pozarządowych, rozpoczynanie zatrudnienia od pozycji stażysty w powiatowym urzędzie pracy nie jest ofertą atrakcyjną. Doradcami zawodowymi, zwłaszcza niepełnosprawnych, powinny być osoby o najwyższych kwalifikacjach i przynajmniej kilkuletnim doświadczeniu zawodowym. Takich osób urzędy pracy na ogół nie mają, a istniejący system wejścia do zawodu praktycznie je eliminuje. 4 Po pierwsze, należy wzmocnić organizacyjnie działalność na rzecz niepełnosprawnych w strukturach powiatowych urzędów pracy przez wydzielenie odpowiednich stanowisk lub komórek oraz kierowanie do tych zadań odpowiednio przygotowanej kadry. Szczególną uwagę należałoby zwrócić na rolę doradców zawodowych. Niezbędne jest wzmocnienie pozycji i kompetencji doradców zawodowych w powiatowych urzędach pracy. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zdefiniowała zawody pracowników publicznych służb zatrudnienia, w tym zawód doradcy zawodowego. Wprowadziła jednocześnie model hierarchiczny awansu, który obejmuje następujące stopnie: stażysta, doradca zawodowy, doradca zawodowy I stopnia, doradca zawodowy II stopnia. Z jednej strony ustawa dopuściła do wykonywania zawodu doradcy zawodowego osoby po dowolnym kierunku studiów i ukończonym kursie. Z drugiej wskazała, że warunkiem osiągnięcia kolejnych szczebli awansu jest staż w publicznych służbach zatrudnienia, wynoszący odpowiednio: 12, 24 i 36 miesięcy. W praktyce rozwiązanie to ogranicza dostęp do zawodu kadr o najwyższych kwalifikacjach i doświadczeniu – w szczególności absolwentom studiów magisterskich specjalizujących się w psy- 4 Po drugie, warto upowszechniać praktykę zlecania zadań z zakresu pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych instytucjom zewnętrznym, na przykład organizacjom pozarządowym. Takie zadania realizuje m.in. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, otwierając biura pośrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych w Warszawie, Krakowie, Gdyni. Źródeł tego typu inicjatyw należy szukać w deprofesjonalizacji publicznego pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego. Pojawia się jednak pytanie, czy te rozwiązania są możliwe poza dużymi ośrodkami miejskimi, gdzie tego typu usługi są najbardziej potrzebne. W metropoliach i dużych miastach, w których pojawiają się takie inicjatywy, także powiatowe urzędy pracy działają sprawniej. Kolejny dylemat to oddzielenie pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego osób niepełnosprawnych od usług powszechnych. To rozwiązanie poprzez segmentację poradnictwa prowadzi do segmentacji rynku pracy i może być odbierane jako forma dyskryminacji, której osoby niepełnosprawne nie chciałyby doświadczać. Instytut Spraw Publicznych 4 Po trzecie, potrzebna jest większa integracja zarówno instytucji działających w zakresie przygotowania zawodowego i pośrednictwa praAnalizy i Opinie, 70 Urzędy pracy wobec problemu bezrobocia młodych osób niepełnosprawnych cy, jak i środowiska pracodawców. Aktualnie albo brak jest takiej współpracy, albo jest ona ściśle podporządkowana bieżącym sprawom (skierowanie do pracy, przyjęcie na staż, czy spotkania z uczniami). Natomiast rzadko pojawia się programowanie przygotowania zawodowego w lokalnych szkołach, tak aby trafiało ono w potrzeby lokalnego rynku pracy, czy ułatwiało późniejsze przekwalifikowanie się. Inną słabą stroną obecnego systemu jest późne ukierunkowanie odpowiedniego profilu ścieżki przygotowania zawodowego osoby niepełnosprawnej. Niska jest także świadomość potrzeby prewencyjnego wsparcia dla działań szkół z niższych szczebli nauczania, aby nie dopuszczać do pogłębiania się wpływu niepełnosprawności na uczestnictwo w toku uczenia się. Znacząca część przesłanek dla późniejszych zbyt Analizy i Opinie, 70 7 niskich kwalifikacji i nieprzystosowania społecznego u młodych osób niepełnosprawnych jest pochodną działania wczesnych ogniw nauczania. 1 Dane z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) za drugi kwartał 2006 r. realizowanego przez GUS. Współczynnik aktywności zawodowej obliczono tu jako udział aktywnych zawodowo (są to osoby pracujące i bezrobotne) w badanej populacji (osoby w wieku 15 lat i więcej), a wskaźnik zatrudnienia – odpowiednio jako procentowy udział osób pracujących. 2 Prezentowane w opracowaniu wyniki badań pochodzą z raportu Instytutu Spraw Publicznych: J. Bartkowski, E. Giermanowska: Nietypowe formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych – analiza rynku ofert pracy i roli powiatowych urzędów pracy, wykonanego w ramach projektu: Elastyczne formy zatrudnienia – szansa na integrację zawodową niepełnosprawnej młodzieży, ISP, Warszawa 2007; badania ankietowe zrealizowano w 2006 roku, objęły one 335 powiatowych urzędów pracy. Instytut Spraw Publicznych Dr hab. Jerzy Bartkowski jest socjologiem, pracownikiem naukowym Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz ekspertem Instytutu Spraw Publicznych. Dr Ewa Giermanowska jest socjologiem, pracownikiem naukowym Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jako ekspert Instytutu Spraw Publicznych kieruje projektem badawczym poświęconym promocji zatrudnienia młodych osób niepełnosprawnych. Publikacja powstała w ramach projektu Elastyczne formy zatrudnienia – szansa na integrację zawodową niepełnosprawnej młodzieży. Projekt jest realizowany przez Program Polityki Społecznej ISP we współpracy z Państwowym Funduszem Osób Niepełnosprawnych i finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów ludzkich. Analizy i Opinie nr 70, luty 2007 „Analizy i Opinie” – seria kilkustronicowych analiz dotyczących ważnych tematów dla Polski i Europy. W ten sposób Instytut Spraw Publicznych chce aktywnie włączyć się w debatę publiczną – pokazywać istotne problemy, często nieobecne w polskiej i ogólnoeuropejskiej debacie, oraz proponować konkretne rozwiązania. Tematyka poruszana w „Analizach i Opiniach” obejmuje zagadnienia związane m.in. z integracją europejską, polityką społeczną, edukacją, administracją publiczną, polityką migracyjną i polityką wschodnią. Redagują: Jacek Kucharczyk – Dyrektor Programowy ISP, Jarosław Ćwiek-Karpowicz e-mail: [email protected] Piotr Kaźmierkiewcz e-mail: [email protected] Adres: ul. Szpitalna 5 lok. 22 00-031 Warszawa www.isp.org.pl
