Procesy przemian w przetwórstwie surowców rolnych na Dolnym

Procesy przemian w przetwórstwie surowców rolnych na Dolnym

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Procesy przemian w przetwórstwie
surowców rolnych na Dolnym
Śląsku w kontekście popytu
i podaŜy Ŝywności
Tadeusz Trziszka, prof. dr hab.
Krystyna Szybiga, dr inŜ.
Andrzej Jarmoluk, dr hab.
Transformacja polskiej gospodarki
Ŝywnościowej
1989--1992 pierwsza faza transformacji
1989
prywatyzacja bądź likwidacja duŜych państwowych
zakładów
powstawanie małych prywatnych zakładów
rozluźnienie więzi integracyjnych przemysłu z rolnictwem
1993--1998 wzrost przemysłowego przetwórstwa
1993
wyodrębnianie się grupy branŜowych liderów
stały wzrost produkcji przemysłu spoŜywczego (średnio o
10% rocznie)
zmniejszenie pierwotnego przerobu surowców rolnych
Transformacja polskiej gospodarki
Ŝywnościowej
1999--2002 załamanie produkcji
1999
roczny wzrost produkcji obniŜył się do poziomu 0,4%
początek procesów dostosowywania zakładów do standardów Unii
Europejskiej
2003--2007 stały rozwój przemysłu spoŜywczego
2003
poprawa rentowności sprzedaŜy (netto - z 1,56% do 3,86%)
wzrost obrotów handlu zagranicznego Ŝywnością (saldo obrotów 2003
r. – 930 mln €, 2006 r. – 2810 mln €)
znaczący dopływ kapitału zagranicznego
uruchomienie funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych
kontynuacja inwestycji modernizacyjnych i realizacja nowych
inwestycji (2003 r. – 4,9 mld zł, 2006 r. – 6,5 mld zł)
Udział produkcji wybranych wyrobów
przemysłu spoŜywczego województwa
dolnośląskiego w produkcji krajowej
Udział Dolnego Śląska
w wielkościach krajowych (%)
Wyszczególnienie
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Średnia
bydła i cieląt w tys. t
2,5
2,4
1
0,8
1,2
1,8
1,6
trzody chlewnej w tys. t
2,9
2,9
2,5
2,5
1,8
1,4
2,3
Mleko płynne przetworzone w mln l
2,6
2,3
2,1
1,8
1,6
1,2
1,9
Masło oraz inne tłuszcze otrzymane z mleka w tys. t
0,9
0,7
0,5
0,4
0,3
0,4
0,5
Cukier (w przeliczeniu na biały) w tys. t
12
11,8
9,5
8,2
11,5
10,4
10,6
Wódka czysta (w przeliczeniu na 100%) w mln l
3,9
2,5
2,8
3,5
3
2,4
3
Piwo otrzymywane ze słodu w tys. hl
4,1
3,5
2,9
1,5
0,4
0,2
2,1
Produkty uboju wliczane do wydajności ubojowej
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Charakterystyka przemysłu spoŜywczego
województwa dolnośląskiego na tle kraju
Wyszczególnienie
Dolny Śląsk
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2 756,4
2 828,5
2 690,4
2 701,5
2 967,5
2 916,8
Przeciętne zatrudnienie w tys.
19,4
18,2
15,9
15,9
13,9
13,6
Wydajność pracy (produkcja
sprzedana/zatr.)
142,0
155,2
168,9
169,6
212,9
214,0
1 473,04
1 562,66
1 603,43
1 849,17
1 616,23
1 643,2
Produkcja sprzedana mln zł
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie
Udział Dolnego Śląska w Polsce (%)
Produkcja sprzedana
3,1
2,9
2,8
2,7
2,6
2,4
Przeciętne zatrudnienie (pow. 9 os)
4,2
4,1
3,7
3,7
3,3
3,3
Przeciętne wynagrodzenie brutto
91,8
90,6
92,1
103,5
87,2
85,6
Wydajność pracy
72,8
70,9
76,4
71,4
79,4
74,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Bilans Ŝywności Dolnego Śląska
(średnia z lat 20032003-2005)
Wyszczególnienie
NadwyŜka/niedobór
Relacja produkcji
Udział
do spoŜycia
Ilość
w produkcji
[%]
[%]
SpoŜycie
Produkcja
Przetwory zboŜowe 4 zbóŜ w przeliczeniu na
ziarno w t
432 051
1 690 673
1 258 622
74,4
391,3
Ziemniaki w t
371 294
666 368
295 074
44,3
179,5
Warzywa w t
319 216
196 160
-123 056
-62,7
61,5
Owoce w t
157 776
57 122
-100 654
-176,2
36,2
Mięso i podroby w t
207 442
123 284
-84 158
-68,3
59,4
w tym mięso
194 616
117 193
-77 423
-66,1
60,2
Wieprzowe
115 053
59 870
-55 183
-92,2
52,0
Wołowe
14 562
8 327
-6 235
-74,9
57,2
Drobiowe
63 072
47 161
-15 911
-33,7
74,8
Rzepak w t
137 668
175 061
37 393
21,4
127,2
55 067
70 024
14 957
21,4
127,2
Mleko krowie w tys. l
509 203
243 319
-265 884
-109,3
47,8
Jaja kurze w tys. szt.
617 216
650 742
33 526
5,2
105,4
Buraki cukrowe w t
748 319
1 195 532
447 213
37,4
159,8
Buraki cukrowe w przeliczeniu na cukier w t
113 992
182 116
68 124
37,4
159,8
Rzepak w przeliczeniu na olej w t
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Bilans Ŝywności Dolnego Śląska
Niedobory produkcji surowców rolnych w
relacji do przeciętnego spoŜycia bilansowego
dotyczą:
Warzyw (39%)
Owoców (64%)
Mleka (52%)
Mięsa (41%)
Potencjał produkcyjny przemysłu
spoŜywczego w regionie
Zmiany ilości zakładów w latach 20022002-2007
Spadek ilości zakładów przemysłu spoŜywczego o 20%
W przemyśle pierwotnym przewaŜają zakłady
o 33% w przetwórstwie pierwotnym
o 13% w przetwórstwie wtórnym
Mięsne 50%
Przemiału zbóŜ 14%
Owocowo--warzywne 11%
Owocowo
W przemyśle wtórnym przewaŜają:
Piekarnie 71%
Potencjał produkcyjny przemysłu
spoŜywczego w regionie
Zakłady przetwórstwa pierwotnego (ilość)
Wyszczególnienie
2002
2004
2006
2007
56
47
40
38
350
259
258
244
53
31
28
22
7
7
14
15
Owocowo-warzywny
96
72
65
63
Produkcja win i napojów fermentowanych
17
5
5
5
Produkcja piwa i słodów
15
9
8
6
109
102
87
78
Przetwórstwo ziemniaków
11
7
6
5
Produkcja alkoholu etylowego i napojów alkoholowych
11
8
8
8
Przetwórstwo ryb
33
32
34
33
Produkcja pasz i karmy dla zwierząt
58
48
42
39
Produkcja cukru
12
10
9
7
2
2
3
0
830
639
607
563
Produkcja i przetwórstwo mięsa białego
Produkcja i przetwórstwo mięsa czerwonego
Przetwórstwo mleka
Produkcja olejów i tłuszczów roślinnych
Wytwarzanie produktów przemiału zbóŜ
Pozostałe
Razem przetwórstwo pierwotne
Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS
Potencjał produkcyjny przemysłu
spoŜywczego w regionie
Zakłady przetwórstwa wtórnego (ilość)
Wyszczególnienie
Produkcja lodów
2002
2004
2006
2007
34
29
31
33
980
971
919
893
Produkcja wyrobów piekarskich i ciastkarskich o przedłuŜonej trwałości
70
57
59
56
Produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych
51
46
45
41
108
97
87
78
Przetwórstwo herbaty i kawy
10
8
7
8
Produkcja przypraw
16
13
13
12
9
6
7
9
59
55
50
49
108
78
75
73
Razem przetwórstwo wtórne
1445
1360
1293
1252
Ogółem przemysł spoŜywczy
2275
1999
1900
1815
Produkcja pieczywa
Produkcja makaronów, klusek i podobnych wyrobów mącznych
Produkcja odŜywek oraz Ŝywności dietetycznej
Produkcja pozostałych artykułów spoŜywczych, gdzie indziej
niesklasyfikowana
Produkcja wód mineralnych i napojów bezalkoholowych
Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS
Potencjał produkcyjny przemysłu
spoŜywczego w regionie
Zestawienie zdolności produkcyjnej i sprzedaŜy poza województwo
Przemysł
Zdolność
produkcyj
na
Przerób
rzeczywisty
Stopień wykorzystania
zdolności
produkcyjnej (%)
SprzedaŜ poza
województwo (%)
ZboŜowo –młynarski (t)
809 646
658 011
81
26
Paszowy (t)
323 500
235 565
73
78
Ziemniaczany (t)
43 000
30 015
71
79
Spirytusowy
a.) przetwórstwo zbóŜ (t)
b.) przetwórstwo ziemniaków
(t)
3 786,7
12 600
2 337,5
2 300
68
18
50
50
Owocowo-warzywny (t)
62 170
30 428
49
65
104 408
63 751
61
35
Drobiarski (t)
25 603
16 478
64
19
Mleczarski (l)
264 462 000
132 905 950
50
24
Mięsny (t)
Źródło: opracowanie własne na podstawie [8]
Potencjał produkcyjny przemysłu
spoŜywczego w regionie
W przemyśle spoŜywczym mają miejsce korzystne
zmiany warunków sanitarnosanitarno-weterynaryjnych.
Znaczna część zakładów pracujących w oparciu o
surowce rolne przeszła pozytywnie weryfikację w
zakresie wymogów unijnych.
Dostosowania te wiąŜą się z koniecznością
ponoszenia znacznych nakładów inwestycyjnych.
Wielkie znaczenie w zasilaniu w środki finansowe
firm agrobiznesu mają pomocowe fundusze unijne,
które są chętnie wykorzystywane przez menedŜerów
przedsiębiorstw.
Uwagi końcowe i wnioski
Województwo dolnośląskie posiada zdecydowanie lepsze niŜ
przeciętnie w kraju warunki naturalne do produkcji rolnej (w
skali IUNG o 12,5%).
Dolny Śląsk mimo korzystnych warunków do produkcji rolnej
nie jest samowystarczalny w zakresie produkcji warzyw,
owoców, mięsa, a takŜe mleka.
Dolny Śląsk zdominowany jest przez dostawców z innych
województw.
aŜ 45% dostaw przetworów mięsnych pochodzi z z Wielkopolski
rynek mleka w 50% opanowany jest przez dostawców z województwa
wielkopolskiego i mazowieckiego.
Znaczna część produktów rolnych i ich przetworów
sprzedawana jest poza region.
Uwagi końcowe i wnioski
W strukturze firm według skali zatrudnienia dominują
przedsiębiorstwa mikro i małe (ok. 95% przedsiębiorstw).
Maleje ilość zakładów przemysłu spoŜywczego pracujących w
oparciu o surowce rolne, głównie dotyczy to branŜy mięsnej i
tłuszczowej.
Najwięcej nowych zakładów powstało w branŜach wtórnego
przetwórstwa, w tym w przedsiębiorstw piekarskich.
Małe i średnie zakłady w większości nie są konkurencyjne
wobec producentów z sąsiednich województw, co ogranicza
sprzedaŜ przez rodzimych producentów Ŝywności oraz
powoduje wzrost kosztów przewozu we wszystkich ogniwach
agrobiznesu.
Uwagi końcowe i wnioski
Słabością wielu małych firm spoŜywczych jest luka
organizacyjna z zakresu nowoczesnych systemów:
marketingu,
dystrybucji,
logistyki,
zarządzania jakością, zasobami i finansami
Celowym jest włączenie władz wojewódzkich
i organizacji pozarządowych w aktywizację
i wsparcie regionalnej gospodarki Ŝywnościowej.
Dziękuję za uwagę!