część a program ochrony środowiska mogilno

Transkrypt

CZĘŚĆ A.
POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA POWIATU MOGILEŃSKIEGO
NA LATA 2004-2007 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2008-2011
Spis treści
1. .Podstawy opracowania .......................................................................................................................... 5
1.1. Podstawowe zasady opracowania programu wg wytycznych ministerstwa środowiska
z grudnia 2002 r.............................................................................................................................. 5
1.2. Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów wojewódzkich, powiatowych
i gminnych...................................................................................................................................... 9
1.3. Program ochrony środowiska w świetle wymogów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62 poz. 627 z 2001 r. z późniejszymi zmianami) ................ 10
1.4. Materiały dostarczone przez zleceniodawcę i wykorzystane w opracowaniu.................................. 12
2. .Stan wyjściowy poszczególnych elementów środowiska oraz diagnoza i identyfikacja celów
działania dla poprawy jakości środowiska powiatu mogileńskiego........................................................ 14
2.1. Informacje ogólne o powiecie mogileńskim .................................................................................. 14
2.2. Ekologizacja planowania przestrzennego i użytkowania terenu. .................................................... 17
2.3. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody........................ 22
2.3.1. Charakterystyka fizjograficzna i morfologiczna terenu powiatu........................................... 22
2.3.2. Wydobywanie surowców mineralnych ................................................................................ 22
2.3.3. Ochrona przyrody i krajobrazu............................................................................................ 22
2.3.4. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów .............................................................................. 26
2.3.5. Ochrona gleb i „Kodeks dobrej praktyki rolniczej”.............................................................. 30
2.3.6. Ochrona wód podziemnych................................................................................................. 33
2.4. Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii .......................................... 36
2.4.1. Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość gospodarki ............... 36
2.4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej. .................................................................................... 37
2.4.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią oraz suszą............................ 40
2.5. Środowisko i zdrowie – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego........ 48
2.5.1. Jakość wód powierzchniowych. .......................................................................................... 49
2.5.2. Zanieczyszczenie powietrza. ............................................................................................... 57
2.5.3. Monitoring powietrza .......................................................................................................... 59
2.5.4. Chemikalia w środowisku.................................................................................................... 61
2.5.5. Poważne awarie przemysłowe. ............................................................................................ 62
2.5.6. Oddziaływanie hałasu. ........................................................................................................ 63
2.5.7. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych........................................................................... 64
2.6. Problemy ekologiczne powiatu. .................................................................................................... 65
2
POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MOGILEŃSKIEGO
3. Infrastruktura ochrony środowiska ........................................................................................................67
3.1. Wodociągi i ujęcia wody................................................................................................................67
3.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków. .............................................................................................69
3.3. Gospodarowanie energią................................................................................................................70
4. Ochrona poszczególnych dziedzin środowiska, wynikająca z uwarunkowań zewnętrznych istotnych
w warunkach powiatu ...........................................................................................................................72
5. Narzędzia i instrumenty realizacji programu ........................................................................................87
6. Harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu .....................................................................94
6.1. Wykaz zamierzeń na podstawie analizy stanu wyjściowego i propozycji dla kierunków
krótko- i średniookresowych..........................................................................................................94
6.2. Lista projektów wg hierarchii potrzeb i strategii programu z podziałem na zadania własne
i koordynowane .............................................................................................................................94
7. Kontrola realizacji programu...............................................................................................................104
8. Szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych ..........................................................105
9. Wykaz przepisów obowiązujących w dziedzinie ochrony środowiska.................................................106
3
Wykaz tabel zawartych w treści opracowania
Tabela 1.
Tabela 2.
Tabela 3.
Tabela 4.
Tabela 5.
Tabela 6.
Tabela 7.
Tabela 8.
Tabela 9.
Tabela 10.
Tabela 11.
Tabela 12.
Tabela 13.
Tabela 14.
Tabela 15.
Tabela 16.
Tabela 17.
Tabela 18.
Tabela 19.
Tabela 20.
Tabela 21.
Tabela 22
Tabela 23.
Tabela 24.
Tabela 25.
Tabela 26.
Tabela 27.
Tabela 28.
Tabela 29.
Tabela 30.
Tabela 31.
Tabela 32.
Złoża kopalin pospolitych w powiecie mogileńskim na podstawie udzielonych koncesji
geologicznych
Użytkowanie gruntów w powiecie mogileńskim wg stanu z 2001 r. w ha
Powierzchnia (w ha) lasów i gruntów leśnych w poszczególnych gminach powiatu
Udział powierzchni lasów w stosunku do powierzchni całkowitych gmin
Średnioroczny rozmiar zadań hodowlanych
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Zawartość fosforu w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach
Zawartość potasu w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach
Zawartość magnezu w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach
Wyniki badań monitoringu regionalnego jakości wód podziemnych w latach 2000-2002
Ocena jakości wód podziemnych punktów obserwacyjnych (piezometrów) na terenie
składowisk odpadów
Roczne zasoby potencjału technicznego energii w Polsce wg danych ECEO
Wody stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych oraz
ochrony przeciwpowodziowej
Wody stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych
na potrzeby rolnictwa w powiecie mogileńskim
Obwody rybackie zgodnie z rozporządzeniem nr 252/2001Wojewody KujawskoPomorskiego z dnia 19 września 2001 r. w sprawie podziału wód płynących,
stanowiących własność Skarbu Państwa, na obwody rybackie
Wykaz budowli hydrotechnicznych na terenie powiatu mogileńskiego
Stan ilościowy urządzeń melioracji podstawowych na terenie powiatu mogileńskiego
Stan urządzeń melioracji szczegółowych, których utrzymanie należy do właścicieli
gruntów odnoszących korzyści z tych urządzeń
Istniejące na terenie powiatu obiekty małej retencji – jeziora podpiętrzone
Emisja zanieczyszczeń powietrza w powiecie mogileńskim
Średnia emisja w powiecie i województwie w przeliczeniu na 1 km2
Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza zlokalizowane na terenie powiatu Mogilno
Opad pyłów i metali ciężkich na terenie powiatu mogileńskiego w latach 1998-1999
Zakłady o zwiększonym ryzyku awarii przemysłowej
Stan zaopatrzenia w wodę w poszczególnych gminach
Ważniejsze ujęcia wód podziemnych na terenie powiatu mogileńskiego
Kanalizacja i oczyszczanie ścieków na podstawie danych wyjściowych do Krajowego
Programu Oczyszczalni Ścieków Komunalnych zgłoszonych przez Gminy
Oczyszczalnie eksploatowane przez innych użytkowników na terenie powiatu
mogileńskiego
Zadania krótkookresowe na lata 2003-2006
Zadania średniookresowe na lata 2007-2010
Budżet powiatu mogileńskiego w 2001 r. wg rocznika US Bydgoszcz
Lista projektów zadań krótkoterminowych na lata 2004-2007 i celów średniookresowych na lata 2008-2011
22
26
26
26
29
30
30
30
30
34
35
38
40
41
41
46
47
47
47
57
58
58
60
63
67
67
69
70
72
79
88
95
4
Część B - Powiatowy plan gospodarki odpadami dla powiatu mogileńskiego
na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011
Część C - Mapa powiatu mogileńskiego w skali 1: 50 000 z elementami ochrony
środowiska i gospodarki odpadami
Opracowanie w wersji elektronicznej - płyta kompaktowa
5
1. Podstawy opracowania
Opracowanie niniejsze wykonano na podstawie umowy nr OS-342/01/03 zawartej w dniu 24 września 2003 r.
pomiędzy Zarządem Powiatu Mogileńskiego a Akademią Techniczno-Rolniczą im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy. Przedmiotem zamówienia jest wykonanie „Powiatowego programu ochrony środowiska” i „Powiatowego planu gospodarki odpadami” dla powiatu mogileńskiego na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011.
Program ochrony środowiska ma spełniać wymagania określone w art. 14, art. 17 i art. 18 z dnia 27 kwietnia
2001 r. Prawo Ochrony Środowiska oraz określone w wytycznych Ministra Środowiska z grudnia 2002 r.,
a ponadto zawierać:
a) aktualny stan środowiska,
b) działania zmierzające do poprawy stanu środowiska, w tym zmierzające do pozyskiwania energii ze
źródeł niekonwencjonalnych,
c) instrumenty finansowe służące do realizacji zamierzonych celów,
d) system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów,
e) ogólną koncepcję gospodarki wodno-ściekowej w powiecie.
Program niniejszy został skorelowany z Programem Ochrony Środowiska Województwa KujawskoPomorskiego, który został przyjęty Uchwałą Nr XV/180/03 Sejmiku Województwa KujawskoPomorskiego.
1.1. Podstawowe zasady opracowania programu wg wytycznych ministerstwa środowiska
z grudnia 2002 r.
Program powinien wykorzystywać cele i działania ujęte w „Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, oraz przedsięwzięcia inwestycyjne i pozainwestycyjne zawarte w tabelach w „Programie wykonawczym do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010” (winny być one również uwzględnione przy sporządzaniu wojewódzkich i gminnych programów
ochrony środowiska). Dane zawarte w programie Polityki Ekologicznej Państwa winny być wykorzystane
w trojaki sposób:
•
jako podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań w nawiązaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu
(np. do sporządzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, oczyszczalni ścieków przemysłowych, składowisk odpadów,
systemu segregacji odpadów niebezpiecznych od innych odpadów itd.),
•
jako analog do sformułowania regionalnych lub lokalnych wskaźników (celów), planowanych do uzyskania na danym terenie (np. jeśli na szczeblu krajowym planuje się uzyskać do 2010 r. zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50%, to na szczeblu konkretnego województwa może być przyjęty wskaźnik taki
sam, wyższy lub niższy; w każdym przypadku z uzasadnieniem przyczyn przyjętego wskaźnika),
•
jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu regionalnym bądź lokalnym, jeśli
zadanie w programie wykonawczym jest ujęte ogólnie bądź dotyczy szczebla krajowego (np. adresowane do Ministerstwa Środowiska zadanie „Opracowanie systemu elektronicznych baz danych o środowisku i jego ochronie” może znaleźć się w programie ochrony środowiska dla Warszawy, Krakowa czy
Katowic, lub w gminach wiejskich).
6
Struktura powiatowego programu ochrony środowiska (również gminnych i wojewódzkiego) powinna
nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy
na lata 2007-2010”, a więc powinna zawierać co najmniej następujące rozdziały:
•
racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonności, energochłonności
i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin),
•
poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola
elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, poważne awarie, ochrona przyrody i bioróżnorodności),
•
narzędzia i instrumenty realizacji programu (wzmocnienie instytucjonalne, ramy prawa – w zakresie
prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie przestrzenne, powiązania formalne
i merytoryczne z analogicznym programem niższego i wyższego szczebla administracyjnego w celu zapewnienia regionalnej spójności programów, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp do
informacji i udział społeczeństwa),
•
harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu (terminy realizacji, wielkość nakładów
i źródła finansowania, jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie),
•
kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji
programu).
Programy powiatowe powinny się składać z trzech części:
• zadań własnych powiatu (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą
finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu),
•
zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane
z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze
środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji
szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych
bezpośrednio organom wojewódzkim, bądź centralnym),
•
szczegółowych wytycznych do sporządzania programów gminnych, które muszą zostać w pełni wprowadzone do programu powiatowego.
Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich
realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania).
Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny
na terenie powiatu.
Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad powiatowym programem ochrony środowiska zostały włączone
wszystkie instytucje właściwe ze względu na zasięg swojej działalności specjalizujące się w zagadnieniach
ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego oraz przedsiębiorstwa odziaływujące na środowisko, a także przedstawiciele społeczeństwa.
W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to powiatowe organy samorządu terytorialnego, samorządu
gospodarczego i ekologiczne organizacje pozarządowe, obejmujące zakresem swej działalności dany powiat.
Powiatowy program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z:
•
sporządzanymi na szczeblu powiatu programami sektorowymi (np. programem gospodarki leśnej, programem ratowniczo-gaśniczym sporządzanym przez powiatowe komendy państwowej straży pożarnej,
itp.),
•
powiatowymi programami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia
w wodę, itd.,
7
•
•
powiatowym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach,
obejmującym obszar powiatu programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed
hałasem i programem ochrony wód (jeżeli programy takie dla obszarów obejmujących dany powiat lub
jego część zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo
ochrony środowiska),
•
programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
Szczegółowe wytyczne opracowania programów gminnych (ze względu na wymóg ich wprowadzenia
do programu powiatowego)
Programy gminne powinny się składać z dwóch części:
•
zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane
w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy),
•
zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania, związane
z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze
środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji
szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).
Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich
realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania).
Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny
na terenie gminy.
Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad gminnym programem ochrony środowiska były włączone wszystkie
właściwe ze względu na zasięg swojej działalności instytucje, związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, przedsiębiorstwa odziaływujące na środowisko oraz przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego (jeśli istnieją na terenie gminy) i ekologiczne organizacje pozarządowe obejmujące zakresem swej
działalności daną gminę.
Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z:
•
•
lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego,
lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energię,
itd.,
•
gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach,
•
obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów obejmujących teren danej gminy)
zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie
zostaną stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast programy ochrony wód – dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód),
• programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
W II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r., a następnie przez
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska
(wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r.):
8
•
zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB
i wartość sprzedaną w przemyśle),
•
ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co
najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji
lub PKB),
•
ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
•
dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.,
•
•
•
odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych,
pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych,
zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu
z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze
spływu powierzchniowego – również o 30%,
•
ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.,
•
wycofanie do końca 2005 r. z użytkowania etyliny i przejście wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej.
Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”.
Jest rzeczą niezbędną, aby wszystkie z wymienionych wyżej limitów (wskaźników) przyjętych w polityce
ekologicznej znalazły odpowiednie odzwierciedlenie w wojewódzkich programach ochrony środowiska.
W programach powiatowych i gminnych powinny one zostać ujęte (wybiórczo lub w pełnym pakiecie),
w zależności od specyficznych warunków danego powiatu i gminy.
Rada Ministrów, przyjmując w czerwcu 2000 r. II Politykę Ekologiczną Państwa, nie dokonała podziału
limitów krajowych na limity regionalne, gdyż nie było ku temu dostatecznych podstaw planistycznych.
Również ustawa Prawo ochrony środowiska nie wprowadziła zasad wypełniania i rozdziału przestrzennego
lub branżowego nakładanych przez protokoły do konwencji oraz dyrektywy UE pułapów emisji niektórych
zanieczyszczeń do powietrza. Dlatego też wyżej przytoczone wskaźniki liczbowe należy traktować jako
wielkości orientacyjne, przeznaczone do porównań międzyregionalnych i porównań tempa realizacji celów
polityki ekologicznej państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na
szczeblu krajowym. W trakcie dalszych prac nad polityką ekologiczną państwa mogą one ulegać dalszym
zmianom i korektom.
Tylko w jednym konkretnym przypadku może mieć miejsce określona procedura „przydziału” limitów
dla poszczególnych województw i powiatów. Chodzi tutaj o ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych do
wód powierzchniowych i do powietrza, które są i będą przyjmowane w programach działań mających
zapewnić dotrzymanie wymaganych poziomów jakości wód i dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu zdefiniowanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, transponującej w tym zakresie wymagania
zawarte w ramowych dyrektywach Unii Europejskiej dotyczących jakości wód i powietrza. W takim zakresie, w jakim w ramach monitoringu środowiska zostaną zidentyfikowane dotyczące danego województwa
lub powiatu obszary, w których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód oraz obszary przekroczeń
dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, a następnie ustalone programy działań naprawczych dla
tych obszarów (w postaci programów ochrony wód i programów ochrony powietrza), w programach tych
mogą zostać ustalone limity regionalne. Ustalając limity wojewódzkie i powiatowe dla ładunków zanie-
9
czyszczeń odprowadzanych ze ściekami można też będzie skorzystać z określenia wielkości wymaganego
zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych ze ściekami komunalnymi i ściekami z zakładów przemysłu rolno-spożywczego dla poszczególnych aglomeracji, które zostanie
dokonane do końca 2002 r. w przygotowywanym przez Ministerstwo Środowiska Krajowym Programie
Oczyszczania Ścieków Komunalnych (możliwość ta dotyczy także omówionych niżej limitów gminnych).
Analogicznie należy traktować limity dotyczące gospodarowania odpadami, jeśli ich regionalny podział
będzie dokonany w ramach opracowanego przez Ministerstwo Środowiska w 2002 r. Krajowego Planu
Gospodarki Odpadami.
Sporządzając programy ochrony środowiska dla swojego terytorium poszczególne gminy, kierując się interesem swoich mieszkańców, mogą ustalić własne limity gminne, wzorowane na wskaźnikach, o których
mowa wyżej. Mogą one wyniknąć, w zakresie zanieczyszczeń powietrza, ze sporządzanych naprawczych
programów ochrony powietrza.
Nie przewiduje się natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych.
Opracowany wg wymienionych wyżej wytycznych i przepisów prawa krajowego program uwzględniać
będzie uwarunkowania międzynarodowe, a w szczególności:
•
•
Agendę 21 – Ramowy Program Działań,
Strategię zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej (2001 r.) oraz unijne programy ochrony środowiska,
•
•
dyrektywy UE,
konwencje i porozumienia międzynarodowe podpisane i ratyfikowane przez Polskę.
1.2. Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów wojewódzkich,
powiatowych i gminnych
Przy sporządzaniu programu należało uwzględniać wszystkie wymagania obowiązujących przepisów prawnych (ustaw i przepisów wykonawczych), które będą obowiązywać na dzień sporządzania programu i będą
dotyczyć zagadnień ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Ponadto wzięto
pod uwagę programy rządowe, które w tym, czy innym stopniu dotyczą ochrony środowiska i racjonalnego
wykorzystania zasobów naturalnych. Są to dokumenty takie jak:
•
•
Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju „Polska 2025”.
II Polityka Ekologiczna Państwa.
•
Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa.
•
•
•
Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 r.
Strategia rozwoju energetyki odnawialnej.
Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, przyjęty
przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r.
•
•
Krajowy Program Zwiększania Lesistości. Aktualizacja maj 2003 r. Ministerstwo Środowiska.
Podstawy sporządzania strategicznych ocen oddziaływania na środowisko dla potrzeb planowania przestrzennego. Instytut Rozwoju Miast Kraków 2002 r.
•
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań. Dokument zatwierdzony przez Radę Ministrów w dniu 25 lutego 2003 r.
Wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska muszą spełniać warunki pozyskania
po akcesji wsparcia finansowego z Unii Europejskiej, tj. z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności,
które w głównej mierze udzielane będą jednostkom samorządu terytorialnego na realizację inwestycji eko-
10
logicznych. Z tego też względu program ma być zgodny z dokumentami programowymi, które będą stanowiły podstawę otrzymania takiego wsparcia, a więc z:
•
komponentem środowiskowym Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (określone zostaną w nim przez samorządy województw kryteria wyboru projektów proponowanych do
współfinansowania z funduszy strukturalnych),
• Sektorowym Programem Operacyjnym „Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna”,
• dokumentem programowym dla Funduszu Spójności w części dotyczącej środowiska.
Przy opracowywaniu programów ochrony środowiska należy również zwrócić uwagę na konieczność integrowania pomiędzy regionami, powiatami i gminami planów dotyczących ochrony różnorodności przyrodniczej. Jest to niezbędne w celu zachowania spójności korytarzy ekologicznych, a także przy realizacji programu NATURA 2000 oraz programu ochrony obiektów przyrodniczych, leżących na granicy obszaru
obejmowanego programem i w części terenu położonego poza nim.
1.3. Program ochrony środowiska w świetle wymogów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Prawo ochrony środowiska (D.U. Nr 62 poz. 627 z 2001 r. z późniejszymi zmianami)
Art. 14.
1. Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności:
1) cele ekologiczne,
2) priorytety ekologiczne,
3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
4) środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
2. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata.
Art. 15.
1. Politykę ekologiczną państwa uchwala Sejm na wniosek Rady Ministrów.
2. Minister właściwy do spraw środowiska, po zasięgnięciu opinii marszałków województw, opracowuje
projekt polityki ekologicznej państwa.
Art. 16.
Rada Ministrów przedkłada Sejmowi co 4 lata raport z realizacji polityki ekologicznej państwa.
Art. 17.
1. Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa,
sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14.
2. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ wykonawczy jednostki
wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska.
3. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony środowiska
obejmuje działania powiatu i gminy.
Art. 18.
1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu
albo rada gminy.
2. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.
11
Art. 84.
1. W celu doprowadzenia do przestrzegania standardów jakości środowiska w przypadkach wskazanych
ustawą lub przepisami szczególnymi, w drodze aktu prawa miejscowego, tworzone są programy. Programy są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
2. W programie ustala się:
1) obszar objęty zakresem jego obowiązywania,
2) naruszone standardy jakości środowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia,
3) podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów jakości środowiska,
4) harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań,
5) podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie,
6) w razie potrzeby dodatkowe obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska, związane z ograniczaniem oddziaływania na środowisko, polegające na:
a) obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów substancji lub energii w środowisku,
b) obowiązku przekazywania, ze wskazaną częstotliwością, wyników prowadzonych pomiarów oraz
informacji dotyczących przestrzegania wymagań określonych w posiadanych pozwoleniach,
c) ograniczeniu czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot pozwoleń, nie krócej jednak
niż do 2 lat,
7) obowiązki organów administracji, polegające na przekazywaniu organowi przyjmującemu program
informacji o wydawanych decyzjach mających wpływ na realizację programu,
8) sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu i jego efektów.
3. Ustalenie treści programu dokonywane jest w szczególności na podstawie:
1) oceny charakteru i zakresu aktualnego stanu środowiska, dokonanej zwłaszcza na podstawie danych
państwowego monitoringu środowiska,
2) analizy możliwych do zastosowania rozwiązań o charakterze organizacyjnym, technicznym lub ekonomicznym planowanych działań, z uwzględnieniem konieczności stosowania technologii, o których
mowa w art. 143, albo najlepszych dostępnych technik,
3) analizy kosztów zastosowania proponowanych środków ochronnych, z uwzględnieniem ich optymalizacji,
4) analizy charakteru obszarów ograniczonego użytkowania, istniejących na terenie objętym programem, oraz zakresu wprowadzonych ograniczeń w korzystaniu z tych obszarów.
4. Wyniki ocen i analiz, o których mowa w ust. 3, ujmowane są w uzasadnieniu do programu, podlegającym udostępnieniu na zasadach ustalonych w rozdziale 1 w dziale IV w tytule I.
Art. 111.
1. Kolejność realizowania przez starostę zadań w zakresie rekultywacji powierzchni ziemi określają powiatowe programy ochrony środowiska.
2. Starosta może przeprowadzić rekultywację powierzchni ziemi pomimo nieujęcia zadania w programie,
o którym mowa w ust. 1, jeżeli stwierdzi, iż nieprzeprowadzenie rekultywacji spowoduje pogorszenie
stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenie życia lub zdrowia ludzi.
Art. 120.
Starosta przekazuje, niezwłocznie po sporządzeniu, zarządowi województwa, wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska oraz wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu mapy akustyczne, o których mowa
w art. 118.
12
1.4. Materiały dostarczone przez zleceniodawcę i wykorzystane w opracowaniu
Materiały udostępnione przez Zleceniodawcę:
1. Raport o Stanie Środowiska Powiatu Mogileńskiego opracowany przez Inspekcję Ochrony Środowiska
– Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska na stronie internetowej Starostwa Powiatowego
w Mogilnie http://powiat.mogilno.kujawy.com.pl/raport/raport.htm
2. Strategia rozwoju powiatu mogileńskiego opracowana przez Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego
S.A. w Toruniu w 2001 r.
3. Informacja o stanie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Mogilnie w 2002 r. opracowana
przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego.
4. Informacje o urządzeniach melioracyjnych.
5. Dane statystyczne o powiecie.
6. Dane o podmiotach gospodarczych i inne.
a także informacje zebrane podczas ankietyzacji i wizyt w poszczególnych gminach:
• z Urzędu Gminy w Dąbrowie:
1) Strategia rozwoju gminy Dąbrowa – materiały do diagnozy opracowane przez Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. w Toruniu z grudnia 1999 r.
2) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dąbrowa 1998-1999 r.
3) Uchwała Nr VIII/40/2003 Rady Gminy w Dąbrowie z dnia 11 września 2003 r. w sprawie przyjęcia do
realizacji Wieloletniego Programu Inwestycyjnego Gminy Dąbrowa.
4) Akty ustanawiające miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Dąbrowa.
5) Mapa rejonu obsługi oczyszczalni ścieków – stan istniejący w 2003 r.
6) Uchwała Nr XXXIX/212/2002 Rady Gminy w Dąbrowie z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie ustalenia
zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Dąbrowa.
7) Inne informacje związane z tematem opracowania.
• z Urzędu Gminy Jeziora Wielkie:
1) Strategia rozwoju gminy Jeziora Wielkie do roku 2010. Synteza.
2) Kserokopia mapy planu zagospodarowania przestrzennego gminy.
3) Kserokopia ankiety informacyjnej do konkursu „Nasza Gmina w Europie”.
4) Koncepcja długofalowej polityki ekologicznej dla gminy Jeziora Wielkie. Opracowanie KujawskoPomorskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Bydgoszczy z 1997 r.
5) Program długofalowej polityki ekologicznej zlewni jeziora Gopła. Gospodarka ściekowa. Koszty realizacji
programu. Opracowanie Kujawsko-Pomorskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Bydgoszczy z 1998 r.
6) Uchwała nr XXXII/142/98 Rady Gminy w Jeziorach Wielkich z dnia 16 czerwca 1998 r. w sprawie
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
7) Uchwała Nr VII/55/99 Rady Gminy w Jeziorach Wielkich z dnia 31 sierpnia 1999 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu osiedla mieszkalno-pensjonatowego
we wsi Wójcin gm. Jeziora Wielkie.
8) Ochrona środowiska na przykładzie gminy Jeziora Wielkie. Aspekty społeczno-prawne, organizacyjnotechniczne i edukacyjne. Praca zbiorowa pod redakcją naukową dr. hab. Bogusława Sygita, wydana
przez Urząd Gminy w Jeziorach Wielkich w 1998 r.
9) Środowisko jako wartość europejska. Praca zbiorowa pod redakcją i w opracowaniu dr. hab. Bogusława
Sygita, wydana przez Urząd Gminy w Jeziorach Wielkich w 2001 r.
10) Inne informacje związane z tematem opracowania.
13
• z Urzędu Miejskiego w Mogilnie:
1) Strategia rozwoju miasta i gminy Mogilno. Opracowana przez Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego
S.A. w Toruniu w 2000 r.
2) Informacje o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminę przedsięwzięć w zakresie wyposażenia terenów zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych wg stanu na koniec 2002 r.
3) Uchwała Nr V/31/2003 Rady Miejskiej w Mogilnie z dnia 19 lutego 2003 r. w sprawie uchwalenia
wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych.
4) Informacja o stanie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Mogilnie w 2002 r., opracowana
przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Bydgoszczy w kwietniu 2003 r.
5) Kserokopia ankiety do opracowania wojewódzkiego programu ochrony środowiska oraz wojewódzkiego
planu gospodarki odpadami.
6) Wykaz pomników przyrody na terenie gminy.
7) Wykaz inwestycji planowanych na terenie gminy Mogilno w latach 2003-2004.
8) Kserokopie map do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mogilno
oraz oczyszczalni ścieków w Gębicach.
9) Program ogólny kanalizacji ściekowej dla miasta i gminy Mogilno. Opracowany przez AQUA-PROJECT
w Bydgoszczy w 1997 r.
10) Program zaopatrzenia w wodę gminy Mogilno. Opracowany przez PROBUDIN Bydgoszcz w grudniu
1994 r.
11) Inne informacje.
• z Urzędu Miejskiego w Strzelnie:
1) Studium długofalowej polityki ekologicznej gminy Strzelno. Opracowanie Kujawsko-Pomorskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Bydgoszczy. Zakład Usługowo-Badawczy EKOSYSTEM, 1997 r.
2) Wykaz uchwał Rady Miejskiej w Strzelnie w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
3) Raport o oddziaływaniu na środowisko projektu pod nazwą „Rozwój turystyki wokół jeziora Gopło”.
Opracowany przez CONTRACT CONSULTING Kraków we wrześniu 2002 r.
4) Studium wykonalności dla inwestycji pt. „Modernizacja i rozbudowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni
ścieków w Strzelnie”. Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. Kraków – na płycie CD z maja-czerwca
2003 r.
5) Inne informacje.
Program ochrony środowiska został opracowany ponadto w oparciu o informacje zawarte w dostępnych
opublikowanych dokumentach (np. Raporty o stanie środowiska, Roczniki GUS i Roczniki US w Bydgoszczy) oraz na stronach internetowych, w bazie danych WIOŚ w Bydgoszczy.
14
2. Stan wyjściowy poszczególnych elementów środowiska oraz diagnoza
i identyfikacja celów działania dla poprawy jakości środowiska powiatu
mogileńskiego
2.1. Informacje ogólne o powiecie mogileńskim
Powiat Mogileński, odtworzony w 1999 r., położony jest na południowo-zachodnim krańcu województwa
kujawsko-pomorskiego. Graniczy bezpośrednio z powiatami żnińskim i inowrocławskim, należącymi do
naszego województwa oraz gnieźnieńskim, konińskim i słupeckim z województwa wielkopolskiego. W skład
powiatu mogileńskiego wchodzą cztery gminy: miasto i gmina Mogilno, miasto i gmina Strzelno, gmina
Dąbrowa i gmina Jeziora Wielkie.
Łączna powierzchnia powiatu wynosi 67586 ha, a liczba mieszkańców 48185 osób (stan na koniec 2002 r.).
Powiat mogileński należy do powiatów rolniczo-przemysłowych, skupiających na swym terytorium dobrze
rozwinięte rolnictwo i choć powiat nie posiada dużego przemysłu, wiele jest drobnych zakładów produkcyjnych, usługowych i handlowych.
Użytki rolne zajmują ponad 50 tys. ha, co stanowi 74% powierzchni powiatu. Gospodaruje na nich 3,3 tys.
rolników indywidualnych. Blisko 30 gospodarstw przekracza wielkością obszar 50 ha.
Dwa tysiące podmiotów prowadzi działalność gospodarczą w różnych branżach, z tego znakomita większość w sektorze prywatnym.
Z racji swego niewątpliwie ciekawego położenia na drodze drogowej Poznań – Gdynia – Olsztyn, a także na
Szlaku Piastowskim powiat mogileński posiada bogate pamiątki historii piastowskiej w postaci zabytków
światowej klasy, a stałe prace archeologiczne na terenie Mogilna i Strzelna wciąż zaskakują licznymi sensacyjnymi odkryciami.
Do bogactw powiatu należy również zaliczyć wiele ciekawych miejsc rekreacyjno-wypoczynkowych, usytuowanych pośród obszarów leśnych, wśród których znajdują się jeziora o bardzo czystej wodzie, zachęcające do kąpieli i uprawiania sportów wodnych. Do miejsc tych należy zaliczyć słynne już Przyjezierze, usytuowane nad Jeziorem Ostrowskim, ze wspaniałymi ośrodkami wczasowymi, siecią handlowo-gastronomiczną i zdrowym mikroklimatem. Są także inne wspaniałe jeziora: w Wiecanowie, Chwałowie, Kopczynie,
Chałupskach, Wójcinie czy Józefowie, które swymi walorami przyciągają wielu turystów i wczasowiczów.
Na terenie powiatu duży nacisk kładzie się na sprawy ekologii. Czynnych jest wiele oczyszczalni ścieków,
zarówno w miastach, jak również na wsiach. Działają wysypiska odpadów komunalnych, wprowadza się
program segregacji tych odpadów (szkło, opakowania plastikowe, papier itp.).
Powiat mogileński stanowi doskonałe miejsce do tworzenia nowych zakładów produkcyjnych, handlowych
czy usługowych. Poprzez stwarzanie preferencji dla inwestorów (wydzielanie terenów inwestycyjnych, korzystne podatki lokalne do zwolnień włącznie) władze poszczególnych gmin pragną zachęcić przedsiębiorców do ulokowania kapitału na terenie powiatu.
Niewątpliwie skarbem naszej ziemi jest sól kamienna, pozyskiwana w Kopalni Soli w Przyjmie k. Mogilna.
Wypłukiwana sól trafia do przemysłu chemicznego w pobliskich Zakładach Sodowych w Janikowie,
a w powstałych w ten sposób podziemnych komorach (tzw. kawernach) magazynowany jest gaz ziemny,
docierający do Mogilna systemem gazociągów.
15
Podstawowe dane statystyczne o powiecie (stan na koniec 2001 r. wg rocznika statystycznego województwa kujawsko-pomorskiego z 2002 r. – US Bydgoszcz)
LICZBA LUDNOŚCI: 47428
POWIERZCHNIA: 675,9 km2
2 ośrodki posiadające status miast: Mogilno i Strzelno
157 miejscowości wiejskich
Dąbrowa:
110,5 km2, 19 wsi
Jeziora Wielkie: 124,0 km2, 33 wsie
Mogilno:
256,1 km2, miasto i 74 wsi
Strzelno:
185,3 km2, miasto i 34 wsie
Gmina Dąbrowa
Gmina Dąbrowa ma powierzchnię 110,5 km2, na równinnym terenie w sąsiedztwie wielu jezior i lasów.
Ludność zamieszkująca 14 miejscowości wiejskich skupionych w 14 sołectwach liczy 4,8 tys. osób. Gmina
jest typowo rolniczą. 72% powierzchni stanowią użytki rolne uprawiane przez rolników 600 gospodarstw
indywidualnych oraz trzy należące do Agencji Nieruchomości Rolnych. Gmina posiada wysoki potencjał
produkcji roślinnej i zwierzęcej.
Ponadto w gminie rozwija się prywatna działalność gospodarcza. Funkcjonują zakłady przemysłu mięsnego
w Parlinku, stacja paliw, zakład remontowo-budowlany, zakład transportu oraz inne drobne podmioty prowadzące placówki handlowe i usługowe. Wszystkie wsie korzystają z dostępu do sieci wodociągowej, do
każdej posesji prowadzi droga dojazdowa, a drogi gminne są utwardzone. Gmina posiada wysypisko odpadów komunalnych oraz oczyszczalnię ścieków we wsi Dąbrowa, która jest także częściowo skanalizowana.
W wyniku prowadzonej telefonizacji gminy uzyskano wskaźnik 1 telefon na 9 mieszkańców. Władze samorządowe gminy wyznaczyły atrakcyjnie położone, uzbrojone tereny i nieruchomości we wsiach Dąbrowa
i Mokre pod działalność handlowo-usługową oraz przemysłową. Turystów zainteresować może neobarokowy,
drewniany kościół św. Wawrzyńca w Parlinie, wybudowany w II połowie XVII w. wraz z zabytkową
dzwonnicą. Do pomników przyrody zaliczono Aleję Modrzewiową w Szczepanowie (38 drzew) i głaz narzutowy „Kamienny dom” o obwodzie 13 m.
Gmina Jeziora Wielkie położona jest na obszarze Pojezierza Gnieźnieńskiego, na terenach kształtowania
się państwa polskiego. Stanowi pomost pomiędzy Wielkopolską a Kujawami. Graniczy z pięcioma gminami:
Strzelno, Kruszwica, Skulsk, Wilczyn i Orchowo. Gmina zajmuje powierzchnię 123,96 km2, w tym pod
wodą znajdują się 8,63 km2. Mieszka na tym terenie ponad 5 tys. osób. Terytorium gminy ma kształt nieregularny. Powierzchnia została ukształtowana przez lądolody późniejszych faz zlodowacenia.
Cechą charakterystyczną terenu są wysoczyzny oraz liczne rynny jeziorne ukształtowane ok. 15 tys. lat temu. Skupione są one w części wschodniej i zachodniej gminy. Tworzą jeziora: Gopło, Lubstówek, Skulskie,
Wójcińskie i Ostrowskie. Największa lesistość terenów to obszar centralny i zachodni gminy.
Teren gminy podzielony jest na 21 sołectw, w skład których wchodzą następujące miejscowości: Berlinek,
Budy, Dobsko, Gaj, Golejewo, Jeziora Wielkie, Kożuszkowo, Kuśnierz, Krzywe Kolano, Kościeszki, Lenartowo, Lubstówek, Nożyczyn, Nowa Wieś, Pomiany, Proszyska, Przyjezierze, Rzeszyn, Rzeszynek, Radunek, Sierakowo, Sierakówek, Siedlimowo, Siemionki, Wola Kożuszkowa, Wycinki, Wysoki Most, Wójcin, Włostowo i Żółwiny.
Dobre warunki geograficzne, glebowe i klimatyczne sprawiają, że ziemia sprzyja rozwojowi rolnictwa i turystyki. Duże znaczenie dla gminy ma dobrze rozwinięta sieć dróg bitych. Stwarza to możliwości szybkich
połączeń drogowych z całym krajem. To wszystko powoduje, że na teren ten przyjeżdża coraz więcej tury-
16
stów. To dla nich powstał kompleks turystyczno-wczasowy w Przyjezierzu i jest tworzony nowy kompleks
zabudowy rekreacyjnej i mieszkalno-pensjonatowej nad jeziorem Wójcińskim. Zostały stworzone warunki
do przekształcenia wsi Gaj i Nowa Wieś w letniskowe.
Miasto i gmina Mogilno
Miasto i gmina Mogilno zajmują obszar 256,1 km2 na pograniczu Kujaw i Wielkopolski. Miasto to jedna
z najstarszych osad w Polsce (X-XI wiek), przez które prowadził szlak bursztynowy. Leży nad malowniczym jeziorem Mogileńskim, przy głównej trasie drogowej Poznań – Toruń – Mazury oraz szlaku kolejowym Poznań – Gdańsk i Poznań – Toruń – Olsztyn.
Miasto i gmina Mogilno z 26 tysiącami mieszkańców mają charakter rolniczo-przemysłowy. Rozwija się
handel i usługi, a także drobny przemysł maszynowy, materiałów budowlanych, meblowy, drzewny oraz
przemysł spożywczy.
Mieszkańcy miasta korzystają w pełni z sieci wodociągowej i gazowej, funkcjonuje nowoczesne wysypisko
odpadów komunalnych, oczyszczalnia ścieków, gazownie ciepłownicze. Rozwiązano najważniejsze lokalne
problemy ekologiczne. Bogactwem ziemi mogileńskiej jest sól, pozyskiwana z jednego z największych wysadów solnych w Polsce. Nowoczesna kopalnia dostarcza wypłukaną solankę do pobliskiego Janikowa i Inowrocławia, gdzie wykorzystywana jest m.in. do produkcji sody. Położenie miasta i gminy sprawia, że jest to
doskonałe miejsce do powstawania wielkich składów, hurtowni, magazynów, ale i budowy nowych przedsiębiorstw przemysłowych i przetwórstwa rolno-spożywczego. Oferta gospodarzy to tanie, w pełni uzbrojone
i dogodnie usytuowane tereny inwestycyjne. Różnorodność środowiska geograficznego, położenie na Szlaku Piastowskim, dobre zaplecze gastronomiczno-hotelarskie, miejsca rekreacji (Wiecanowo, Chałupska,
Kopczyn, Chwalowo, Żabno) – są zachętą do odwiedzenia regionu.
W Mogilnie warto zobaczyć zespół poklasztorny z XI wieku, późnogotycki kościół farny z 1511 r., dzwon
z 1580 r., drewnianą dzwonnicę z XVIII wieku, grób pomnik ks. Piotra Wawrzyniaka, wielkiego mogileńskiego społecznika, mauzoleum poświęcone obrońcom Mogilna w 1939 r., drewniane, wiejskie kościółki
w Niestronnie, Wylatowie czy Strzelcach.
Miasto i gmina Strzelno
Miasto i gmina Strzelno leżą na pograniczu Pojezierza Gnieźnieńskiego w południowej części województwa
kujawsko-pomorskiego. Historycznie obszar ten stanowi pogranicze Kujaw i Wielkopolski. Ukształtowanie
terenu oraz jego rzeźba związane są z ostatnim zlodowaceniem bałtyckim. Lądolód pozostawił obszar prawie płaski, są to równiny morenowe płaskie i występują na wschód i północny-wschód od Strzelna.
Na południe od miasta rozciągają się piaszczyste sandry, porośnięte zwartym kompleksem leśnym. Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, klimat jest przejściowy pomiędzy oceanicznym Europy Zachodniej, a kontynentalnym Europy Wschodniej. Gleby gminy Strzelno cechuje różnorodność oraz mozaikowatość rozmieszczenia. Urodzajne czarne ziemie zlokalizowane są w północno-wschodniej części gminy,
a gleby brunatne występują w ich sąsiedztwie. W południowej części gminy znajduje się kompleks gleb bielicowych. Charakterystycznym elementem krajobrazu są zadrzewienia śródpolne. W zachodniej części gminy
występują liczne jeziora i tereny podmokłe. Strzelno graniczy z sześcioma gminami: Inowrocław, Kruszwica,
Jeziora Wielkie, Orchowo, Mogilno, Janikowo. Gmina zajmuje powierzchnię 180,82 km2, w tym: lasy 49,91
km2 i jeziora 0,62 km2, a miasto powierzchnię 4,46 km2. Mieszka na tym terenie blisko 13 tysięcy osób.
Terytorium gminy ma kształt zbliżony do prostokąta i podzielone jest na 22 sołectwa.
Pod względem gospodarczym gmina ma charakter rolniczo-usługowo-przemysłowy. Duże znaczenie ma dobrze rozwinięta sieć dróg bitych zarówno krajowych, wojewódzkich, jak i lokalnych. Stwarza to możliwość
szybkich połączeń drogowych z całym krajem. Strzelno połączone jest kolejową linią towarową z Mogilnem.
17
Pod względem wielkości i liczby mieszkańców Strzelno zalicza się do grupy miast średnich województwa
kujawsko-pomorskiego. Ze względu na swoje położenie, przede wszystkim zaś bliskość Inowrocławia, Torunia, Bydgoszczy, Konina, Włocławka oraz Gniezna i Poznania ma duże szanse i możliwości rozwojowe.
Główne kierunki rozwoju gospodarczego to przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł lekki oraz turystyka.
Aktywność mieszkańców zaowocowała pojawieniem się kilkuset nowych podmiotów gospodarczych i produkcyjnych (w tym zagraniczne – holenderskie). Strzelneńskie firmy gotowe są podjąć szeroką współpracę
w dziedzinie produkcji, kooperacji i wymiany towarowej. Rezerwy pracownicze to około 800 gotowych do
podjęcia pracy, przygotowanych zawodowo mieszkańców miasta i gminy. Jednym z atutów Strzelna jest bezpośrednie położenie, tuż przy rogatkach miasta, dwóch magistrali gazowych, z których jedna łączy półwysep Jamał w Rosji z siecią gazową Europy Zachodniej.
Uporządkowane prawa własności gruntów w mieście, infrastruktura komunalna zapewniająca dostawy ciepła, gazu, wody i odbioru ścieków stwarzają szanse na przyciąganie do Strzelna poważnych inwestorów
krajowych i zagranicznych. Tereny działek budowlanych, które przygotowywano do zbycia, są znaczącym
poligonem dla rozwoju handlu zakładów przemysłowo-składowych, usługowych i mogą przyczynić się do
wzrostu znaczenia Strzelna nie tylko w regionie.
W celu zachęcenia potencjalnych inwestorów istnieje możliwość zwolnienia z podatku od nieruchomości na
tych terenach, na których powstaną zakłady pracy. Obszary położone w zachodniej części miasta, przy drodze z Poznania do Olsztyna, stanowią lokalizację niezwykle atrakcyjną. Władze Strzelna zapewniają o odpowiednim przygotowaniu terenu oraz doskonałych połączeń drogowych.
W celu stworzenia sprzyjających warunków do rozwoju gospodarki i poprawy życia mieszkańców, miasto
poniosło znaczny wysiłek związany z budową infrastruktury komunalnej. Inwestowano w ciepłownictwo,
zapewnienie dobrej jakości wody i w budowę oczyszczalni ścieków.
2.2. Ekologizacja planowania przestrzennego i użytkowania terenu
Zgodnie z „Polityką Ekologiczną Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2007-2010”, przyjętą na podstawie Uchwały Sejmu RP z dnia 8 maja 2003 r. (M.P. Nr 33, poz. 433) system
planowania przestrzennego musi uwzględniać jednocześnie dwa aspekty – z jednej strony szersze włączenie
do prac nad planami zagospodarowania przestrzennego i do treści tych planów zagadnień związanych
z ochroną środowiska, natomiast z drugiej – uproszczenie i przyspieszenie procedur ustalania lokalizacji
inwestycji, niezbędne ze względów gospodarczych.
Powiatowy Program Ochrony Środowiska uwzględnia nakreślone kierunki ochrony i kształtowania środowiska w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przyjętego
Uchwałą Nr XI/135/03 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z 26 czerwca 2003 r., które na terenie powiatu mogileńskiego obejmują w szczególności:
1) ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów chronionych, wyznaczenie nowych obszarów
chronionych w dolinie Noteci,
2) zachowanie terenów korytarzy ekologicznych, stanowiących łączniki między obszarami chronionymi –
wskazano tu m.in. kompleks leśny położony na zachód od Mogilna,
3) włączenie do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 jeziora Gopło,
4) ochronę zasobów wodnych przez opracowanie spójnego, kompleksowego programu ochrony wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior, przed obszarowymi zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, ze
wskazaniem sposobów i metod tej ochrony,
18
5) likwidację punktowych źródeł zanieczyszczeń poprzez budowę kolejnych oczyszczalni ścieków, budowę i rozbudowę systemów kanalizacyjnych oraz porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej,
6) ustalanie reżimów ochronnych i zasad gospodarowania na terenach GZWP,
7) eliminację czynników degradacji gleb oraz naruszania stosunków wodnych,
8) zwiększanie lesistości,
9) przeciwdziałanie procesom erozji gleb, w tym w strefach przykrawędziowych dolin rzecznych,
10) wprowadzanie zadrzewień, szczególnie szpalerowych wzdłuż dróg, cieków i na miedzach oraz kępowych,
11) edukację ekologiczną na terenach parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu.
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do wymienionej Uchwały, w celu zapewnienia prawidłowej realizacji planu
zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego ustalono potrzebę wykonania opracowań takich jak:
1) studia zagospodarowania przestrzennego obszarów ważnych dla prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego w celu zapewnienia prawidłowego wdrożenia europejskiej sieci ekologicznej
NATURA 2000,
2) studium zwiększenia lesistości województwa opartej na zmianach struktury użytkowania terenów rolnych,
3) studia funkcjonalno-przestrzenne dolin rzek: Noteci i Wełny (wspólnie z województwem wielkopolskim),
4) koncepcja gazyfikacji terenów wiejskich w oparciu o istniejącą i projektowaną sieć gazociągów wysokiego ciśnienia.
W opracowanej i udostępnionej do publicznego wglądu „Prognozie oddziaływania na środowisko projektu
planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego” poddano ocenie następujące
zamierzenia planowane na obszarze powiatu mogileńskiego:
•
w zakresie energetyki (kierunki działań obejmują energię elektryczną i systemy gazownicze) – zamierzenia modernizacyjne i inwestycje obejmujące budowę i rozbudowę stacji i linii elektroenergetycznych
400 kV oraz budowę stacji transformatorowych i linii elektroenergetycznych 110 kV. Plany w tym zakresie uzależnione są od przyjęcia do realizacji m.in. elektrowni gazowej w Mogilnie. W ramach rozbudowy systemu gazowniczego zakłada się rozbudowę zbiornika w Mogilnie. Do tych ostatnich zadań zaliczono m.in. magistralę gazową Dn 100 Mogilno – Wierzchowice,
•
budowa zbiorników retencyjnych zlewni Noteci (zbiorniki: Wiecanowski, Wieniecki, Parlin, Chwałowski, Ostrowo II, Zioło, Lubiecki, Kołdrąbski),
•
•
•
regulacja i odbudowa rzek i kanałów w zlewni Noteci: Kanał Kuśnierz, Panna Północna,
przebudowa drogi krajowej nr 15 i 25 – budowa obwodnicy m. Strzelno,
rozbudowa Podziemnego Magazynu Gazu (PMG) Mogilno do pojemności 400 mln m3 i 700 mln m3,
•
budowa gazociągu Dn 1000 mm Mogilno – Wydartowo – Odolanów – Wierzchowice,
•
likwidacja źródeł zanieczyszczeń wód w zlewniach Brdy, Drwęcy, Wełny i w zlewni jeziora Gopło,
•
realizacja programu zwiększenia lesistości i zadrzewień województwa kujawsko-pomorskiego w latach
2001-2020,
•
opracowanie i ustanowienie planów ochrony dla wszystkich rezerwatów przyrody,
•
zachowanie korytarzy ekologicznych zapewniających ciągłość między obszarami prawnie chronionymi,
w tym w dolinie Wisły i w dolinie Noteci,
•
•
modernizacja wadliwie funkcjonujących systemów melioracyjnych, w szczególności na Kujawach,
realizacja obiektów małej retencji wód, w szczególności m.in. w zlewni Noteci,
•
likwidacja składowisk odpadów stwarzających zagrożenia dla środowiska i rekultywacja nieczynnych
składowisk odpadów, w szczególności m.in. w gminie Mogilno,
19
•
rekultywacja zdegradowanych jezior, w szczególności m.in.: Mogileńskiego, Ostrowickiego, Szydłowskiego oraz Zbiornika Pakoskiego,
•
wyprowadzenie tranzytowego ruchu kołowego poza zabytkowe układy urbanistyczne miast, w szczególności: Strzelno i Mogilno,
• przebudowa drogi wojewódzkiej nr 254 – budowa obwodnicy m. Mogilno,
• budowa linii 110 kV do GPZ Strzelno jako wcięcie w linię Pakość – Pątnów,
• odbudowa jazów na Pannie (gm. Mogilno).
W opracowaniu zawarto uwagi związane z ekologizacją planowania przestrzennego: korzystne z punktu
widzenia skutecznej ochrony środowiska byłoby wprowadzenie do planu przestrzennego zagospodarowania
województwa niżej wymienionych zmian:
1) opracowanie spójnego, kompleksowego programu ochrony wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior,
przed obszarowymi zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, ze wskazaniem sposobów i metod tej
ochrony. Jakość wód jeziornych w woj. kujawsko-pomorskim jest wyraźnie gorsza niż w innych częściach Polski. Wynika to z wybitnie rolniczego charakteru województwa, a w szczególności z niebezpiecznie wysokiego udziału gruntów ornych. Należy zatem dążyć do: zmniejszenia areału gruntów rolniczych z jednoczesnym zwiększeniem lesistości, ograniczenia udziału gruntów ornych m.in. poprzez zamianę na trwałe użytki zielone, zwłaszcza w zlewniach jezior, narażonych na zanieczyszczenia obszarowe; tworzenia wzdłuż rzek i wokół jezior pasów roślinności stanowiących najlepszą ochronę przed zanieczyszczeniami obszarowymi, maksymalnej ochrony roślinności litoralowej (przybrzeżnej) przed niszczeniem dla celów rekreacyjnych (przystanie, plaże); trzeba bowiem pamiętać, że roślinność litoralowa to
także skuteczna ochrona przed zanieczyszczeniami obszarowymi; hamowania rozwoju upraw rolnych na
terenach narażonych na erozję, i to niezależnie od rodzaju gleb – na takich terenach powinna dominować hodowla bydła; „ekologizacji” rolnictwa, promowania pozarolniczych funkcji obszarów wiejskich,
2) zwrócenie zdecydowanie większej uwagi na potrzebę zalesień, zadrzewień i zakrzewień, zwłaszcza
w zlewniach jezior narażonych na rolnicze zanieczyszczenia obszarowe. Województwo kujawsko-pomorskie charakteryzuje się szczególnie niską lesistością. Należy dążyć do jej zwiększenia, co wobec
spodziewanych ograniczeń produkcji rolniczej (po wstąpieniu Polski do UE) będzie prawdopodobnie
łatwiejsze niż dotychczas. Najważniejsze jednakże jest znaczące zwiększenie zadrzewień i zakrzewień,
zwłaszcza wzdłuż rzek i wokół jezior śródpolnych,
3) w planach budowy i modernizacji dróg należy umieścić tzw. biologiczną zabudowę dróg, szczególnie
kontaktujących się z terenami rolniczymi i osadniczymi.
Analiza studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązujących
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin
Gmina Dąbrowa
Obowiązuje tylko uchwała Nr XXXVI/187/2001 Rady Gminy w Dąbrowie z dnia 8 listopada 2001 r. w sprawie uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów w gminie Dąbrowa we
wsiach Mokre, Parlin, Parlinek i Szczepanowo.
Gmina Jeziora Wielkie
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uchwalone przez Radę Miejską w dniu 16 czerwca 1998 r. Uchwałą Nr XXXII/142/98 zgodnie z art. 87 ust. 1 Ustawy z dnia 27 marca
2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717) zachowuje moc – jako
uchwalone po 1 stycznia 1995 r. W studium przyjęto obszary objęte ochroną środowiska przyrodniczego:
20
§
Obszar S1 – obejmujący obszar Lasów Miradzkich wraz z jeziorem Ostrowskim i jeziorem Wójcińskim.
Stanowi część obszaru krajobrazu chronionego ustanowionego rozporządzeniem Nr 9/91 Wojewody
Bydgoskiego z dnia 14.06.1991 r. w zakresie nakazów i zakazów.
§ Obszar S2 – obejmujący obszar lasów śródpolnych, między wsiami: Kożuszkowo, Kuśnierz, Dobsko,
Jeziora Wielkie i Wola Kożuszkowa. Są to lasy nasadzeniowe na piaszczystych wydmach, spełniające
funkcje ochronne przed erozją wietrzną (eoliczną) oraz zasadzenia na gruntach podmokłych.
§ Obszar S3 – obejmuje teren jeziora Gopła i terenów Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia w obrębie gminy
Jeziora Wielkie. Obowiązują nakazy i zakazy rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 252/92.
W studium określono również obszary występowania zagrożeń środowiska przyrodniczego:
a) obszar objęty zagrożeniem występowania deficytu wód powierzchniowych – położony w północno-wschodniej części gminy, leżący częściowo w obszarze Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. W tym
obszarze występują również powierzchnie zagrożone erozją wietrzną – w sołectwach Jeziora Wielkie
i Dobsko oraz erozją wodną: tereny położone na skarpach jeziora Gopło,
b) obszar położony w strefie przebiegu oraz negatywnego oddziaływania przesyłowych linii energetycznych: 110 kV i 220 kV, biegnących z Konina na północ kraju.
Zachowuje również moc, podjęta po 1995 r., uchwała Nr VII/55/99 Rady Gminy w Jeziorach Wielkich z dnia
31 sierpnia 1999 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu
osiedla mieszkalno-pensjonatowego we wsi Wójcin gm. Jeziora Wielkie (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 84
poz. 978, z 1999 r.)
Gmina Mogilno
Zachowuje moc uchwała podjęta po 1995 r.:
1. Uchwała Nr IX/76/2003 Rady Miejskiej w Mogilnie z dnia 4 lipca 2003 r. o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terenu oczyszczalni ścieków we wsi Gębice gm. Mogilno (Dz.Urz. Woj.
Kuj.-Pom. Nr 94 poz. 1389, z 2003 r.).
Tracą moc uchwały:
1. Uchwała Nr XXVII/130/93 Rady Miejskiej w Mogilnie z dnia 30.06.1993 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Mogilna (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 13
poz. 175, z 1993 r.).
2. Uchwała Nr XXVII/131/93 Rady Miejskiej w Mogilnie z dnia 30.06.1993 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Mogilno (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 13
poz. 176, z 1993 r. )
Gmina Strzelno
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uchwalone przez Radę Miejską w dniu 29 maja 1998 r. Uchwałą Nr XXXV/283/98 zgodnie z art. 87 ust. 1 Ustawy z dnia 27 marca
2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717) zachowuje moc – jako
uchwalone po 1 stycznia 1995 r.
Również miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone w tym czasie zgodnie z tym przepisem zachowują moc. Zgodnie z art. 87 ust. 3 cytowanej ustawy obowiązujące w dniu wejścia w życie
ustawy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone przed dniem 1 stycznia 1995 r. zachowują moc do czasu uchwalenia nowych planów, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2003 r.
Zachowują moc uchwały podjęte po 1995 r.:
21
1) Uchwała Nr XXV/186/97 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 23.04.1997 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa mieszkaniowo-letniskowego w Przyjezierzu
(Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 20 poz. 100, z 21.05.1997 r.).
2) Uchwała Nr XXIX/227/97 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 1.10.1997 r. w sprawie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego gminy Strzelno we wsiach Jeziorki, Stodoły, Strzelno Klasztorne
i Wymysłowice (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 44 poz. 244, z 21.11.1997 r.).
3) Uchwała Nr XXIX/228/97 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 1.10.1997 r. w sprawie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego miasta Strzelno w rejonie ulic: Kościuszki, Zakrzewskiego, Inowrocławskiej, Nowej, Powstania Wielkopolskiego, Wyszyńskiego i Szulczewskiego (Dz.Urz. Woj. Bydg.
Nr 43 poz. 240, z 14.11.1997 r.).
4) Uchwała Nr XXXI/255/97 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 22.12.1997 r. w sprawie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy mieszkaniowej i usług przy ul. Kasprowicza
w Strzelnie (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 7 poz. 23, z 6.02.1998 r.).
5) Uchwała Nr VII/37/99 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 24 marca 1999 r. w sprawie zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Strzelno obejmujących tereny położone
we wsiach: Bławaty, Bronisław, Ciechrz, Ciencisko, Łąkie, Miradz, Młynice, Młyny, Markowice,
Ostrowo, Stodoły, Strzelno Klasztorne i Wronowy (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 39 poz. 325, z 1999 r.).
6) Uchwała Nr VII/38/99 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 24 marca 1999 r. w sprawie zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Strzelno (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 39
poz. 326, z 1999r.).
7) Uchwała nr XXVII/142/2000 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 28 grudnia 2000 r. w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów położonych w mieście Strzelno (Dz.Urz. Woj.
Kuj.-Pom. Nr 12 poz. 118, z 2001 r.).
8) Uchwała nr XXVII/143/2000 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 28 grudnia 2000 r. w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów położonych w gminie Strzelno (Dz.Urz.
Woj. Kuj.-Pom. Nr 16 poz. 231, z 2001 r.).
9) Uchwała Nr XLI/ 250/ 02 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenów położonych w mieście Strzelno (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom.
Nr 78 poz. 1587, z 2002 r.).
10) Uchwała Nr XLI/251/02 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenów położonych w gminie Strzelno (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom.
Nr 78 poz. 1588, z 2002 r.).
11) Uchwała Nr XLI/ 252/02 Rady Miejskiej w Strzelnie z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenów położonych w Przyjezierzu gmina Strzelno (Dz.Urz.
Woj. Kuj.-Pom. Nr 78 poz. 1589, z 2002 r.).
planu zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych do zalesienia w gminie Strzelno
(Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 78 poz. 1590, z 2002 r.).
planu zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy produkcyjno-usługowej we wsi Wymysłowice gmina Strzelno (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 82 poz. 1710, z 2002 r.).
22
2.3. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody
W rozdziale tym scharakteryzowano środowisko przyrodnicze powiatu mogileńskiego ze zidentyfikowaniem
obszarów i obiektów objętych i przewidywanym do objęcia ochroną przyrody (w tym obszary spełniające
wymagania sieci NATURA 2000), a także inne obszary i obiekty o szczególnych walorach i znaczeniu przyrodniczym (obszary podmokłe, obszary zalesień i zadrzewień, ostoje zwierzyny, korytarze ekologiczne).
2.3.1. Charakterystyka fizjograficzna i morfologiczna terenu powiatu
Powiat mogileński leży w obrębie makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego w granicach mezoregionu
Pojezierza Gnieźnieńskiego. Rzeźba terenu posiada cechy krajobrazu młodoglacjalnego, reprezentowanego
przez różne formy polodowcowe. Na przeważającej części obszaru powiatu występuje płaska i falista wysoczyzna morenowa zbudowana z glin i piasków zwałowych, którą urozmaicają pagórki i wzgórza moren
czołowych i kemów, jak również liczne formy wklęsłe, rynny polodowcowe i zagłębienia wytopiskowe. Dominującą wklęsłą rzeźby terenu jest głęboka i rozległa rynna jeziora Gopła, stanowiąca wschodnią granicę
powiatu. Rozległe powierzchnie zajmują ponadto obszary sandrowe (np. w rejonie Orchowa, Przyjezierza
i Huty Palędzkiej), stanowiące ongiś szlaki odpływu wód lodowcowych. Na wysoczyznach morenowych
przeważają urodzajne gleby brunatne i płowe, czarne ziemie, a miejscami gleby rdzawe i szare. Na obszarach sandrowych występują ubogie w składniki pokarmowe gleby piaskowe. W dolinach rzecznych, rynnach polodowcowych i dolinach wód roztopowych przeważają mało urodzajne gleby bielicoziemne oraz
miejscami brunatne kwaśne i wyługowane, a na terasie zalewowej wykształciły się gleby madowe. W dnach
obniżeń terenowych występują gleby pochodzenia organicznego. Ogólnie należy stwierdzić, że gleby na terenie powiatu mogileńskiego odznaczają się zróżnicowaną wartością użytkową, o czym świadczy różny
udział klas bonitacyjnych gleb.
2.3.2. Wydobywanie surowców mineralnych
Na obszarze powiatu znajdują się bogate złoża surowców naturalnych, eksploatowane na skalę przemysłową.
Bogate złoża soli kamiennej pozyskiwane są w postaci solanki z kopalni otworowej „Mogilno” w Palędziu
Dolnym (gm. Mogilno) i wykorzystywane na potrzeby przemysłu chemicznego. Bogate złoża kruszywa naturalnego są udokumentowane i pozyskiwane w większych ilościach w zachodniej części gminy Mogilno
i w gminie Strzelno. Złoża torfów i kredy jeziornej występują często w obniżeniach terenowych. Podobnie jak
złoża surowców ilastych pozyskiwane są rzadko na lokalne potrzeby z uwagi na rygory ochrony środowiska.
Tabela 1. Złoża kopalin pospolitych w powiecie mogileńskim na podstawie udzielonych koncesji geologicznych
Lp. Nazwa złoża, lokalizacja złoża
1 Mielenko
2 Huta Padniewska II
3 Bławatki I
Powierzchnia złoża (ha)
3,7945
0,900
4,7095
Zasoby (Mg)
59656
934
3307
Okres ważności koncesji
31.03.2018 r.
31.12.2006 r.
31.07.2014 r.
2.3.3. Ochrona przyrody i krajobrazu
W świetle koncepcji Krajowej Sieci Ekologicznej „ECONET-POLSKA” obszar powiatu mogileńskiego
znajduje się w północnej części tzw. „Obszaru Powidzko-Goplańskiego” – obszaru węzłowego o znaczeniu
międzynarodowym. Obszar ten o łącznej powierzchni 708 km2 został wyróżniony ze względu na klasycznie
wykształcony krajobraz glacjalny i glacjofluwialny oraz wybitne w skali kraju walory środowiska biotycznego. Główne typy siedlisk reprezentują grąd środkowoeuropejski, bór mieszany i łęg wierzbowo-topolowy.
23
Na obszarze powiatu mogileńskiego znajdują się zarówno wielkoprzestrzenne formy prawnej ochrony krajobrazu, jak i formy indywidualnej ochrony przyrody.
Najwyższą formą ochrony prawnej na terenie powiatu są rezerwaty przyrody. Występują tu 3 uznane rezerwaty przyrody: „Czapliniec Ostrowo” (w gminie Strzelno), „Mierucinek” (Dąbrowa) i część rezerwatu
„Nadgoplański Park Tysiąclecia” (Jeziora Wielkie).
Rezerwat przyrody „Czapliniec Ostrowo” został uznany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu
Drzewnego z dnia 4 kwietnia 1977 r. (M.P. Nr 101/1977). Przedmiotem ochrony jest stanowisko lęgowe
czapli siwej. Powierzchnia rezerwatu wynosi 13,89 ha.
Rezerwat przyrody „Mierucinek” o powierzchni 29,83 ha został uznany Zarządzeniem Ministra Ochrony
Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 grudnia 1995 r. (M.P. Nr 5, poz. 47). Celem
ochrony jest zachowanie, ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych, fragmentu lasu dębowego na siedlisku zbiorowisk grądowych.
Rezerwat przyrody „Nadgoplański Park Tysiąclecia” został uznany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 9 kwietnia 1967 r. (M.P. Nr 531 poz. 119 z 1967 r.). Celem ochrony jest zachowanie
miejsc lęgowych ptactwa wodnego, błotnego i lądowego oraz zachowanie walorów krajobrazowych jeziora
i jego najbliższego otoczenia. Cały obszar rezerwatu ma powierzchnię 9807 ha, w tym 2684 ha na terenie
gminy Skulsk w województwie wielkopolskim.
„Nadgoplański Park Tysiąclecia” uzyskał status parku krajobrazowego na mocy Rozporządzenia Nr 2521/92
Wojewody Bydgoskiego z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 10, poz. 132). Park został utworzony w celu ochrony środowiska przyrodniczego, swoistych cech krajobrazu oraz wartości historycznych
tych ziem, związanych z początkami Państwa Polskiego. Ochroną objęto polodowcowe jezioro rynnowe wraz
z wyspami oraz najbliższe otoczenie jeziora. Obszar ten stanowi ważną w tej części Europy ostoję ptaków.
Stwierdzono tu występowanie 198 gatunków ptaków, z czego 49 gniazdujących. Spośród zagrożonych wyginięciem na obszarze Parku gniazdują: bąk, czapla purpurowa, bocian biały, błotniak stawowy, błotniak
łąkowy, kropiatka, zielonka, żuraw, batalion, podróżniczek, rybitwa zwyczajna. Nadgoplański Park Tysiąclecia położony na terenie czterech gmin (Kruszwica, Jeziora Wielkie, Piotrków Kujawski i Skulsk) obejmuje obszar o powierzchni 12638 ha.
Zasady gospodarowania na tym obszarze zostały ustanowione w Rozporządzeniu Nr 29/92 Wojewody Bydgoskiego z dnia 31 sierpnia 1998 r. (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 54, poz. 252). Na terenie Parku wyróżniono
dwie strefy ochronne, które obejmują obszary objęte ochroną rezerwatową o szczególnym znaczeniu oraz
pozostałą część, stanowiącą obszary ochrony krajobrazowej. Wprowadzone na mocy ww. rozporządzenia
zakazy i ograniczenia obejmują m.in. zakaz zmiany stosunków wodnych powodujących zmiany w biotopie,
zakaz łowienia ryb na wyznaczonych obszarach, zakaz wykaszanie trzcin na wybranych obszarach, zakaz
wypasania zwierząt gospodarskich, zakaz niszczenia gleby oraz pozyskiwania kamienia i innych kopalin.
Obszary chronionego krajobrazu to wyróżniające się przyrodniczo i krajobrazowo tereny o różnych typach
ekosystemów, których zagospodarowanie powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. Na obszarze powiatu znajduje się także część „Obszaru chronionego krajobrazu Lasów Miradzkich” (na terenie gmin Jeziora Wielkie i Strzelno) oraz część „Obszaru chronionego krajobrazu
Lasów Żnińskich” (na terenie gminy Dąbrowa), wyznaczonych Rozporządzeniem Nr 9191 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 czerwca 1991 r. (Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 17, poz. 127 z późniejszymi zmianami). Tą formą
ochrony objęto łącznie powierzchnię 6300 ha (co stanowi 9,3% powierzchni ogólnej powiatu), w tym na
terenie gminy Strzelno 4400 ha, na terenie gminy Jeziora Wielkie 1900 ha oraz na terenie gminy Dąbrowa
1000 ha.
24
Akty prawne dotyczące wyznaczania obszarów chronionego krajobrazu zawierają wykazy zasad gospodarowania, które należy uwzględniać w pracach planistycznych oraz w bieżącej działalności gospodarczej.
Działalność gospodarcza na obszarach chronionego krajobrazu nie może doprowadzić do degradacji walorów krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i turystycznych. Przewidywane do realizacji obiekty
powinny posiadać starannie opracowane projekty architektoniczne, nawiązujące stylem do specyfiki regionalnej z uwzględnieniem potrzeb ochrony środowiska. Techniczne i komunikacyjne inwestycje liniowe nie
mogą przebiegać przez tereny turystyczne obniżając ich wartość użytkową i krajoznawczą. Wszelkie prace
melioracyjne i regulacyjne nie mogą prowadzić do zachwiania równowagi ekologicznej. Dopuszcza się pobór kruszywa naturalnego i torfu jedynie na potrzeby lokalne, nie przemysłowe, wyłącznie po uzyskaniu
niezbędnych zezwoleń.
Powyższe zakazy uległy dezaktualizacji w związku z wejściem w życie przepisów art. 26a ust. 1 ustawy
o ochronie przyrody – tekst jednolity w obwieszczeniu Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2001 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 99, poz. 1079 z 2001 r. z późn. zm.)
zgodnie z którymi w parku krajobrazowym oraz na obszarze chronionego krajobrazu zabrania się:
1) lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska (nie dotyczy inwestycji realizujących cele
publiczne zgodnie z ust. 3),
1a) lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,
2) utrzymywania otwartych rowów i zbiorników ściekowych,
3) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody i równoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz gospodarki rybackiej,
4) likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych,
5) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych,
6) lokalizacji ośrodków chowu, hodowli – posługujących się metodą bezściółkową,
7) organizowania rajdów motorowych i samochodowych oraz pokazów lotów akrobacyjnych,
8) umieszczania tablic reklamowych poza obszarami zabudowanymi,
9) likwidowania zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych,
10) umyślnego zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych, tarlisk i złożonej
ikry, ptasich gniazd oraz wybierania jaj (zgodnie z ust. 4 zakaz nie dotyczy gospodarki łowieckiej lub
rybackiej prowadzonej w oparciu o odrębne przepisy oraz racjonalnej gospodarki rolnej i leśnej),
11) wypalania roślinności i pozostałości roślinnych,
12) wydobywania skał, minerałów, torfu oraz niszczenia gleby,
13) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem obiektów związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym,
14) używania łodzi motorowych na otwartych zbiornikach wodnych (zgodnie z ust. 4 zakaz nie dotyczy
gospodarki łowieckiej lub rybackiej prowadzonej w oparciu o odrębne przepisy oraz racjonalnej gospodarki rolnej i leśnej).
Na podstawie art. 64 ustawy o ochronie przyrody do czasu wydania przepisów wykonawczych do tej ustawy
zachowują moc przepisy dotychczasowe, jeżeli nie są sprzeczne z tą ustawą. Z uwagi na znaczne rozbieżności treści rozporządzenia z treścią Ustawy odnoszących się do zakazów obowiązujących na terenie Zespołu
Parków Krajobrazowych Nadwiślańskiego i Chełmińskiego i Obszarów Chronionego Krajobrazu zachodzi
konieczność wydania przez Wojewodę Kujawsko-Pomorskiego rozporządzeń precyzujących zakazy odpowiednio do ustawy o ochronie przyrody.
25
Na obszarze powiatu znajduje się szereg indywidualnych form ochrony przyrody, jak pomniki przyrody
i użytki ekologiczne. Najwięcej pomników przyrody znajduje się na terenie gminy Strzelno (26 obiektów)
i Mogilno (22 obiekty). Na terenie gminy Jeziora Wielkie znajduje się 9 pomników przyrody, a na terenie
gminy Dąbrowa 4 pomniki przyrody.
System ekologiczny obszaru powiatu jest dobrze wykształcony. Za Strategią Rozwoju Powiatu Mogileńskiego z 2001 r. należy powtórzyć, że „Pożądane jest uregulowanie statusu prawnego „Nadgoplańskiego
Parku Tysiąclecia” oraz niezbędne wydają się drobne korekty obszarów chronionego krajobrazu w celu
zachowania ciągłości przestrzennej obszarów chronionych”.
NATURA 2000 jest przyjętym przez Unię Europejską systemem ochrony wybranych elementów przyrody,
najważniejszych z punktu widzenia całej Europy. System ten nie ma zastępować systemów krajowych, ale je
uzupełniać – dawać merytoryczne podstawy do zachowania dziedzictwa przyrodniczego w skali kontynentu.
Konsekwencją wstąpienia Polski do UE będzie obowiązek włączenia się do systemu NATURA 2000. Będzie to więc dodatkowy sposób na zachowanie najcenniejszych elementów polskiej przyrody.
W Polsce opracowana została „wstępna koncepcja obszarów NATURA 2000”. Ujęto w niej 285 obszarów,
zajmujących łącznie około 15% powierzchni kraju.
Podstawowym celem Dyrektywy Siedliskowej jest utworzenie, do końca roku 2004, spójnego systemu
obszarów chronionych na całym terytorium Wspólnoty Europejskiej, określanego mianem europejskiej sieci
ekologicznej – NATURA 2000, która zapewni warunki do zachowania pełnego dziedzictwa przyrodniczego
krajów Unii Europejskiej. W skład sieci mają wchodzić:
•
obszary specjalnej ochrony (OSO) ptaków, zidentyfikowane na podstawie dyrektywy Rady 79/409/EWG
w sprawie ochrony dzikich ptaków (Special Protection Areas, SPAs),
•
specjalne obszary ochronne (SOO), wyselekcjonowane na podstawie dyrektywy Rady 92/43/EWG
w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Special Areas of Conservation, SACs).
Na terenie powiatu mogileńskiego znajdują się obszary zaliczone do systemu NATURA 2000:
W oparciu o wytyczne Dyrektywy Rady w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory
(Dyrektywy Siedliskowej) części terenu powiatu mogileńskiego (na obszarze gminy Jeziora Wielkie) będzie
dotyczyć:
Nazwa obszaru
Kod
Powierzchnia (ha)
Jezioro Gopło (18 typów siedlisk, 6 gatunków)
PLH040007
10230
Dyrektywa Siedliskowa (1992) – Dyrektywa o ochronie naturalnych siedlisk fauny i flory (Directive on the
Conservation of Natural Habitants of Wild Fauna and Flora) ma na celu zachowanie różnorodności biologicznej w obrębie europejskiego terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Dyrektywa składa się
z 27 artykułów i 6 załączników, które odnoszą się do strony prawnej, finansowej i przyrodniczej (naukowej)
sieci NATURA 2000. Tematycznie omawiany dokument jest podzielony na dwie części: artykuły od 3 do 9
włącznie odnoszą się do ochrony siedlisk, zaś artykuł 12 i następne dotyczą zachowania gatunków.
W oparciu o wytyczne Dyrektywy Rady w sprawie ochrony dzikich ptaków (Dyrektywy Ptasiej) postuluje
się utworzenie obszaru:
Nazwa obszaru
Kod
Powierzchnia (ha)
Ostoja Nadgoplańska (13 gatunków)
PLB040004
10036
który ma objąć część terenu powiatu mogileńskiego (na obszarze gminy Jeziora Wielkie).
26
Dyrektywa Ptasia o ochronie dziko żyjących ptaków (Directive on the Conservation of Wild Birds) w obrębie Wspólnoty Europejskiej jest deklaracją sygnatariuszy, iż będą oni ściśle wywiązywać się z określonych
przez nią celów. Podejmą niezbędne działania legislacyjne, ochronne, kontrolne i monitoringowe dla realizacji jej zapisów. Cele Dyrektywy to: ochrona i zachowanie wszystkich populacji ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim, prawne uregulowanie handlu i pozyskiwania ptaków łownych oraz przeciwdziałanie pewnym metodom ich łapania i zabijania. Dyrektywa Ptasia składa się z 19 artykułów i 5 załączników,
które precyzują metody jej realizacji.
Kraje członkowskie są zobligowane do wytypowania ostoi ptaków, które określa się mianem obszarów specjalnej ochrony OSO (Special Protection Areas, SPAs). Włącza się je do sieci NATURA 2000 w taki sposób, aby tworzyły w efekcie spójną i odpowiednio zróżnicowaną sieć wzajemnie uzupełniających się ostoi,
spełniających wymagania ochrony wszystkich priorytetowych gatunków ptaków. Jednakże Dyrektywa nie
precyzuje specyficznych kryteriów wyznaczania OSO.
Polska na zakończenie prac związanych z Dyrektywą Siedliskową ma jeszcze 4 lata. W przypadku Dyrektywy Ptasiej prace powinny być zakończone z końcem 2003 r.
2.3.4. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Tabela 2. Użytkowanie gruntów w powiecie mogileńskim wg stanu z 2001 r. w ha
Ogółem
67586
%
Użytki rolne
razem
49758
73,6
grunty orne
46589
68,9
sady
288
0,4
łąki
2041
3,0
pastwiska
840
1,2
Lasy i grunty leśne
Pozostałe
grunty
10862
16,1
6966
10,3
Tabela 3. Powierzchnia (w ha) lasów i gruntów leśnych w poszczególnych gminach powiatu
Ogółem
Dąbrowa
Jeziora Wielkie
Mogilno
Strzelno
10862
%
2301
21,2
2580
23,8
1338
12,3
4643
42,7
Tabela 4. Udział powierzchni lasów w stosunku do powierzchni całkowitych gmin
Ogółem lasy
67586
10862
%
Dąbrowa
11051
2301
20,8
Jeziora Wielkie
12396
2580
20,8
Mogilno
25611
1338
5,2
Strzelno
18528
4643
25,1
W zarządzie Lasów Państwowych znajduje się 10110 ha lasów, a więc 93,1% całej powierzchni terenów
leśnych powiatu. Lasy prywatne w powiecie mogileńskim zajmują 738 ha wg stanu aktualnego, określonego przez Starostwo.
W najbliższych latach będzie następował wzrost powierzchni lasów prywatnych wynikający z realizacji
programu zwiększania lesistości. Zgodnie z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości opracowanym
przez Ministra Środowiska, zaktualizowanym w maju 2003 r. jednostki samorządu terytorialnego (wojewódzkie i gminne) mają podjąć działania „zmierzające do opracowania określonych przepisami ustawy
z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dokumentów planistycznych:
• strategii rozwoju województwa,
• planu zagospodarowania przestrzennego województwa,
27
uwzględniających problematykę transferu gruntów z produkcji rolnej do funkcji leśnej, oraz:
• studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,
• miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zalesień gruntów porolnych.
Cechą i podstawowym wymogiem tych opracowań musiałaby być zgodność i całkowite odniesienie do dokumentów wyższego rzędu. Dalej stwierdza się:
„W specyficznej sytuacji w tym zakresie znajduje się samorząd powiatowy. Nie posiada żadnej możliwości oddziaływania na proces planowania przestrzennego, w sensie nacisku na gminy o opracowanie dokumentu planistycznego określającego rozmiar, właścicieli i przestrzenne rozmieszczenie gruntów do zalesienia; odpowiada natomiast za merytoryczną i prawną prawidłowość wydawanych decyzji administracyjnych powodujących skutki finansowe. Samorząd powiatowy (zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym) może prowadzić analizy i studia z zakresu zagospodarowania
przestrzennego odnoszące się do obszaru powiatu i zagadnienie jego rozwoju. Należy sądzić, że dotyczy to
również problematyki zalesień”.
W celu określenia polityki przestrzennej gminy właściwe jest przy sporządzaniu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ustalić przebieg granicy polno-leśnej. Granica polno-leśna
jest to wyznaczana na gruncie i przedstawiana na mapach linia oddzielająca grunty aktualni i perspektywicznie przewidziane do rolniczego lub leśnego użytkowania.
W Studium należy określić obszary do zalesienia, dla których sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub aneksu do tego planu jest niezbędne. Powinno to dotyczyć obszarów ujętych
w wojewódzkim programie i rejestrze zadań rządowych, dla których koszty sporządzenia planów pokrywane
są z budżetu państwa oraz pozostałych większych (w zasadzie powyżej 5 ha) kompleksów leśnych. Do planu
przestrzennego zagospodarowania powinny być przenoszone również ustalenia planu urządzania gospodarstw
leśnych (art. 20 ustawy o lasach) oraz planów urządzeniowo-rolnych, w tym dotyczące przeznaczania gruntów do zalesień.
Obecnie (maj 2003 r.) w Ministerstwie Środowiska oraz w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzone są prace nad doskonaleniem i aktualizacją wytycznych ustalania granicy rolno-leśnej z 1989 r. Dotyczy to zwłaszcza wprowadzenia do wytycznych ekologiczno-krajobrazowych uwarunkowań kształtowania
granicy polno-leśnej, wynikających m.in. z opracowanych koncepcji sieci ekologicznych ECONET-PL oraz
NATURA 2000.
W toku weryfikacji proponowanej granicy należy w porozumieniu z właścicielami i użytkownikami gruntów odpowiednio je kwalifikować:
• do zalesienia w pierwszej kolejności,
• do czasowego użytkowania rolniczego,
• jako tereny przeznaczone na inne cele, tj. poletka żerowe, zadrzewienia śródpolne,
• tereny rekreacyjne, itp.
Trzeba jednak zaznaczyć, że w załączniku nr 2 Krajowego Programu Zwiększania Lesistości – wykazie powierzchni gruntów przewidzianych do zalesienia w latach 2001-2020 (według województw i powiatów) nie
przewidziano zalesień w powiecie mogileńskim. Nie należy jednak zdaniem autorów planu rezygnować z podejmowania działań w kierunku zwiększania powierzchni terenów leśnych szczególnie tam, gdzie są one
niezbędne, np. niski udział terenów leśnych w gminie Mogilno.
Największy zakres zadań związanych z zalesianiem należy do Państwowego Gospodarstwa Leśnego – Lasy
Państwowe. Lasy Państwowe zaktywizują swoje działania w celu pełnej realizacji obowiązków w zakresie:
• przejmowania od Agencji Nieruchomości Rolnych gruntów przeznaczonych do zalesień,
• weryfikacji i aktualizacji dokumentów geodezyjnych dotyczących lokalizacji gruntów do zalesień oraz
planów zalesień gruntów znajdujących się w posiadaniu nadleśnictw,
28
•
współpracy z zarządami gmin, starostwami i urzędami wojewódzkimi w zakresie ustalania gruntów do
zalesień.
Lasy Państwowe, jako główny realizator polityki leśnej Państwa, przyjmą podstawowy ciężar wykonywania
prac zalesieniowych i pielęgnacji założonych upraw na gruntach państwowych. Ponadto Lasy Państwowe
będą wspomagać zalesienia na gruntach niepaństwowej własności.
Nowym zadaniem wynikającym z art. 57 ust. 1a oraz art. 58 ust. 3 ustawy o lasach, które przyspieszyło
tempo zalesień gruntów prywatnych, jest i będzie w przyszłości nieodpłatne przydzielanie sadzonek właścicielom ze środków funduszu leśnego. Z kolei ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów
rolnych do zalesienia nałożyła na nadleśniczych obowiązek sporządzania planów zalesień i dostarczania odpowiedniej ilości sadzonek oraz oceny udatności upraw założonych ze wsparciem tej ustawy.
Zgodnie z obowiązującą ustawą o lasach podstawowym zadaniem Lasów Państwowych jest prowadzenie
trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, realizowane w oparciu o plany urządzania lasu z uwzględnieniem
w szczególności następujących celów:
1) zachowania lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia i zdrowie
człowieka oraz równowagę przyrodniczą,
2) ochrony lasów, zwłaszcza ekosystemów leśnych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody
lub lasów szczególnie cennych ze względu na zachowanie różnorodności przyrodniczej, leśnych zasobów genetycznych, walory krajobrazowe i potrzeby nauki,
3) ochrony gleby i terenów szczególnie narażonych na zniszczenie lub uszkodzenie oraz o specjalnym znaczeniu społecznym,
4) ochrony wód powierzchniowych, głębinowych i retencji zlewni,
5) produkcji, na zasadzie racjonalnej gospodarki, drewna oraz surowców i produktów ubocznego użytkowania lasu.
Na terenie powiatu mogileńskiego gospodarka leśna prowadzona jest przez Nadleśnictwa Miradz i Gołąbki,
podległe Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.
Korzystając ze stron internetowych Nadleśnictw przytacza się ich opis gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody na terenie lasów.
Nadleśnictwo Miradz zostało utworzone około połowy XIX w., głównie dla administrowania lasami poklasztornymi, które kiedyś należały do klasztoru sióstr Norbertanek w Strzelnie. W chwili obecnej powierzchnia całkowita Nadleśnictwa wynosi 8825 ha i jest administracyjne podzielona na dziesięć leśnictw oraz na wydzielone gospodarstwo szkółkarskie. Swoim zasięgiem terytorialnym Nadleśnictwo jest położone na terenie
gmin Jeziora Wielkie, Strzelno, Kruszwica oraz częściowo gmin Inowrocław i Janikowo. Lesistość terytorialnego zasięgu wynosi 11,7%. Nadleśnictwo Miradz położone jest w dorzeczu Odry w zlewni rzeki Noteci. Obszar
terytorialnego działania poprzecinany jest rynnami jeziora Gopło i jeziora Wójcińskiego oraz Ostrowskiego.
Nadleśnictwo swym działaniem na terenie powiatu mogileńskiego obejmuje:
§ na terenie gminy Jeziora Wielkie – 2342 ha lasów państwowych i 277 ha lasów niepaństwowych,
§ na terenie gminy Mogilno
– 281 ha lasów państwowych i 83 ha lasów niepaństwowych,
§ na terenie gminy Strzelno
– 4626 ha lasów państwowych i 24 ha lasów niepaństwowych,
Na terenie Nadleśnictwa Miradz udział % poszczególnych siedlisk leśnych jest następujący:
– las świeży
38,8%
– las mieszany świeży
32,0%
– las wilgotny
5,0%
– bór mieszany świeży
15,5%
– bór świeży
1,5%
– pozostałe siedliska
3,5%.
29
Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, zajmująca łącznie 69,2% powierzchni leśnej, występująca głównie w litych drzewostanach, oraz dąb szypułkowy, zajmujący 18,4% powierzchni, występujący
często z domieszką sosny. Pozostałe gatunki drzew, zajmujące łącznie 12,4% powierzchni leśnej to przede
wszystkim buk zwyczajny, jesion wyniosły, brzoza, topola, osika, daglezja zielona, olsza czarna itp. Niewątpliwym walorem Nadleśnictwa są liczne jeziora, z których największym i najciekawszym jest Gopło. Jest ono
jednym z największych w środkowej Polsce miejscem bytowania i gniazdowania ptactwa wodnego i błotnego. Ciekawym ciekiem wodnym jest sztucznie wybudowany kanał łączący jezioro Ostrowskie z jeziorem
Gopło (Kanał Ostrowo – Gopło). Wzdłuż tego cieku zlokalizowane są duże obszary trzcinowisk, będące
schronieniem i ostoją dla zwierzyny łownej oraz ptactwa.
Walory przyrodnicze Nadleśnictwa podkreślają ponadto istniejące pomniki i rezerwaty przyrody. Na jego
terenie zlokalizowanych są drzewa pomnikowe następujących gatunków:
– dąb szypułkowy 28 szt.,
– lipa drobnolistna
2 szt.,
– cis pospolity
1 szt.,
– czereśnia ptasia
1 szt.,
oraz powierzchniowy pomnik przyrody o powierzchni 11,38 ha, jakim jest prawie 250-letni drzewostan
dębu szypułkowego.
W rezerwacie „Czapliniec” w oddz. 120a leśnictwa Ostrowo o powierzchni 13,89 ha znajdują się chronione
miejsca gniazdowania czapli siwej.
Leśnicy Nadleśnictwa Miradz corocznie odnawiają powierzchnię leśną po wykonanych zrębach i rębniach
złożonych oraz zalesiają grunty porolne na łącznej powierzchni 100 ha. Na potrzeby odnowieniowo-zalesieniowe pracuje Szkółka Zespolona w Przyjezierzu o powierzchni produkcyjnej 8,48 ha, która corocznie produkuje łącznie około 3,5 mln sztuk sadzonek drzew i krzewów leśnych.
Tabela 5. Średnioroczny rozmiar zadań hodowlanych
Odnowienia i zalesienia
Pielęgnowanie gleby w uprawach
Czyszczenia wczesne i późne
Trzebieże wczesne i późne
100 ha
430 ha
179 ha
670 ha
Nadleśnictwo Gołąbki położone jest w południowej, ubogiej w lasy, części województwa kujawsko-pomorskiego, na terenie 10 gmin: Rogowo, Żnin, Barcin, Dąbrowa, Mogilno, Janikowo, Pakość, Janowiec
Wielkopolski, Trzemeszno, Gąsawa. Wąskim, wydłużonym pasem, podzielonym na kilka drobniejszych
kompleksów, rozciąga się od Barcina na północy, po Trzemeszno na południu, Janowiec Wielkopolski na
zachodzie i Pakość na wschodzie. Zasięg terytorialny Nadleśnictwa wynosi 123 tys. ha, a rozpiętość powierzchni w linii prostej ca 70 km. Powierzchnia ogólna Nadleśnictwa wynosi 14755 ha, w tym lasy 13711 ha.
Lasy zajmują żyzne siedliska, z czego wynikają wysokie typy siedliskowe lasu. Średni wiek drzewostanu
wynosi 56 lat. Nadleśnictwo Gołąbki, w pełni doceniając znaczenie edukacji ekologicznej młodzieży szkolnej, wydzierżawiło 4 osady leśne (podleśniczówki, gajówki) na potrzeby miejscowych szkół, tzw. „Zielone
Szkoły”, w tym na terenie powiatu mogileńskiego dla Parafii Katedralnej w Gnieźnie – osadę pracowniczą
„Karaski” – Leśnictwo Oćwieka.
Nadleśnictwo swym działaniem obejmuje:
na terenie gminy Mogilno
578 ha lasów państwowych i 329 ha lasów niepaństwowych,
na terenie gminy Dąbrowa
2282 ha lasów państwowych i 25 ha lasów niepaństwowych.
30
2.3.5. Ochrona gleb i „Kodeks dobrej praktyki rolniczej”
Obszar powiatu mogileńskiego pod względem rodzaju i typów gleb jest mało zróżnicowany. Obejmuje on
głównie Równinę Kujawską, a występujące czarne ziemie należą do najbardziej urodzajnych gleb i zaliczane są do II i IIIa klasy bonitacji (gleby orne bardzo dobre i dobre).
Tabela 6. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Ocena gleb w punktach
Lp.
Gmina
1
2
3
4
Dąbrowa
Jeziora Wielkie
Mogilno
Strzelno
bonitacja
61,0
47,0
57,4
69,1
Wskaźnik bonitacji
jakości i przyprzydatność
datności rolrolnicza
niczej gleb
61,2
61,1
44,7
45,8
55,8
56,6
68,6
68,8
agroklimatu
rzeźby
terenu
9,4
10,0
9,6
9,6
4,2
5,0
3,7
4,8
Ogólny wskaźnik
jakości rolniczej
warunków
przestrzeni prowodnych
dukcyjnej
3,9
78,6
2,8
63,6
3,4
73,3
4,2
87,4
Należy zauważyć, że gminy powiatu mogileńskiego posiadają wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w granicach od 63 do 87 punktów. Przy skali 100-punktowej taki rozkład wskaźników jakości
przydatności rolniczej gleb jest korzystny.
Na podstawie opracowania US Bydgoszcz z grudnia 2001 r. „Ochrona Środowiska w województwie
kujawsko-pomorskim w latach 1999-2000” w powiecie mogileńskim stwierdzono, że:
ze względu na kwasowość gleb potrzeba wapnowania w 2000 r. jest zbędna dla 84% gleb, konieczna dla
2%, potrzebna dla 2% i wskazana dla 5% gleb.
Zawartość składników pokarmowych w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach przedstawiają
poniższe zestawienia.
Tabela 7. Zawartość fosforu w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach
W % użytków rolnych
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Powiat
2
17
27
24
30
Dąbrowa
3
23
32
20
22
Jeziora Wielkie
3
23
17
17
12
Mogilno
1
17
24
32
26
Strzelno
1
12
25
23
39
Mogilno
1
30
40
17
12
Strzelno
1
20
33
25
21
Mogilno
21
42
24
8
5
Strzelno
13
24
34
14
15
Tabela 8. Zawartość potasu w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Powiat
1
25
38
21
15
Dąbrowa
1
18
41
23
17
Jeziora Wielkie
1
34
41
16
8
Tabela 9. Zawartość magnezu w glebie w latach 1999-2000 w powiecie i gminach
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Powiat
14
33
34
11
8
Dąbrowa
11
34
44
8
3
Jeziora Wielkie
7
33
40
13
7
31
Wartość rolniczą gleb odzwierciedla ich podział na klasy bonitacyjne. Podstawą zaliczania gleb do danej
klasy bonitacyjnej są przede wszystkim właściwości gleb i warunki przyrodnicze terenu, decydujące o ich
urodzajności. Klasy bonitacyjne ustalone zostały oddzielnie dla gleb ornych i użytków zielonych. Za gleby
bardzo dobre i dobre uznane zostały gleby klas od I do IIIb, podlegające bezwzględnej ochronie przed
zmianą sposobu użytkowania – Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz.U.
Nr 16, poz. 78, z późniejszymi zmianami). Ponadto ochroną prawną objęte są gleby IV klas bonitacyjnych
oraz gleby organiczne (torfowe i murszowe). Zgodnie z ww. ustawą przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego
przeznaczenia przekracza 0,5 ha, wymaga zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a klas IV, jeżeli ich
zwarty obszar przekracza 1 ha; oraz w przypadku gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas V i VI,
wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego i torfowisk, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha – wymaga uzyskania zgody wojewody wyrażonej po uzyskaniu opinii
izby rolniczej.
Według Raportu ochrony środowiska w ramach prowadzonego monitoringu krajowego i regionalnego prowadzonego od 1993 r. (cyklicznie co 5 lat) nie stwierdzono skażenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych
rolniczo na terenie powiatu mogileńskiego. Należy nadmienić, że w gminie Dąbrowa stwierdzono najmniejsze w województwie zanieczyszczenie gleb siarką.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy w 2002 r. kontynuował regionalny program
monitoringu gleb, w ramach którego badał oddziaływanie głównych dróg krajowych województwa na grunty
rolne położone przy tych trasach. W powiecie mogileńskim badania dotyczyły drogi nr 62 Strzelno – Włocławek – Płock. Badano zawartość metali ciężkich i WWA (WWA – wielocykliczne węglowodory aromatyczne – grupa cząsteczek powstających w wyniku niecałkowitego spalania węgla).
Badania są prowadzone co trzy lata. Nie stwierdzono zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi ani WWA.
Prowadzony jest również monitoring jakości gleb na terenie parków krajobrazowych. Jest to monitoring
„tłowy”, którego zadaniem jest uchwycenie pierwszych negatywnych zmian. Stwierdzono przypadki zanieczyszczenia warstwy powierzchniowej gleby na terenie Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia na stanowiskach w Siemionkach (gm. Jeziora Wielkie) – przekroczenie o 74% normy dla benzo(α)pirylenu – oraz
w Ostrówku (przekroczenie normy w przypadku sumy WWA, flurorantenu, benzo(ghi) perylenu oraz benzo(α)pirylenu).
Zawartość metali ciężkich w glebach powiatu mogileńskiego kształtuje się następująco:
§ ołów, kadm, cynk i miedź we wszystkich gminach powiatu mogileńskiego występują w stopniu "0" na
100% powierzchni powiatu,
§ nikiel w stopniu "0" występuje na 97% powierzchni gminy Mogilno, a w stopniu "1" na 3% powierzchni;
w pozostałych gminach nikiel występuje w stopniu "0" na 100% powierzchni.
Zagrożenie gleb przez erozję
Erozja gleby – wodna i wietrzna, jest procesem niszczącym jej powierzchnię. Na terenach nizinnych erozja
uwarunkowana jest m.in. poprzez nadmierną eksploatację terenów uprawowych, niewłaściwą gospodarkę
rolną, wycinanie lasów, nadmierny wypas i niewłaściwą gospodarkę wodną.
Obszary najbardziej narażone na erozję wodną gleb (silną i intensywną) występują na terenie powiatu w strefach krawędziowych jeziora Gopło oraz na zboczach rynien polodowcowych.
32
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady tworzenia i realizacji tego programu rolno-środowiskowego w Unii Europejskiej, jak również w krajach kandydackich, jest Rozporządzenie Rady (WE)
Nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju wsi przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej.
Stworzono również szczegółowe zasady wdrażania tych programów oraz instrumenty finansowe, w formie
następnego Rozporządzenia Rady (WE) Nr 445/2002. Obydwa rozporządzenia określają główne cele programów, warunki ich realizacji i zasady kalkulacji płatności. Wsparcie finansowe będzie przysługiwać tym
rolnikom, którzy zobowiążą się do realizowania, przez okres co najmniej 5 lat, działań polegających na:
•
stosowaniu w produkcji rolnej zabiegów chroniących środowisko, krajobraz, zasoby naturalne i różnorodność genetyczną,
•
przyjaznej dla środowiska ekstensyfikacji produkcji rolnej,
•
zachowaniu środowisk o wysokiej wartości przyrodniczej, które mogą być zagrożone intensyfikacją rolnictwa,
• utrzymywaniu zróżnicowania krajobrazu i historycznych walorów terenów rolniczych,
• podnoszeniu świadomości ekologicznej wśród społeczności wiejskiej.
Dofinansowywanie tego rodzaju działań ze wspólnego budżetu UE oraz budżetów poszczególnych krajów
jest oparte na zasadzie „wzajemnych usług”, tzn. rolnicy za otrzymywane wsparcie finansowe będą świadczyli dodatkowe usługi chroniące środowisko i krajobraz w obrębie ich oddziaływania, a z efektów tych zabiegów korzystać będzie całe społeczeństwo.
Uczestnikami programu będą rolnicy, którzy dobrowolnie podpiszą kontrakt z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i zadeklarują objęcie programem rolno-środowiskowym całego gospodarstwa. Oznacza
to, że rolnik zobowiązuje się przestrzegać nakazy i zakazy wynikające z polskiego prawa w zakresie ochrony
środowiska (tzw. minimum rolno-środowiskowe) w całym gospodarstwie, w miarę możliwości będzie stosował standardowe dobre praktyki rolnicze oraz dodatkowo może realizować określone „usługi środowiskowe”
podtrzymujące bioróżnorodność.
Jednym z podstawowych założeń programu rolno-środowiskowego jest wymóg przestrzegania przez rolnika
tzw. zwykłej dobrej praktyki rolniczej, określanej jako „minimum rolno-środowiskowe”. Przestrzeganie
tego minimum jest obowiązkowe i obejmuje wymogi wynikające z ustawodawstwa w zakresie: ochrony środowiska, stosowania ścieków i osadów ściekowych, ochrony przyrody, ochrony gruntów rolnych i leśnych,
stosowania nawozów i nawożenia, stosowania chemicznych środków ochrony roślin, utrzymywania czystości i porządku w gospodarstwie. Wstępnym warunkiem uczestnictwa w programie rolno-środowiskowym
jest zaakceptowanie tego pakietu, bez wsparcia finansowego.
Struktura płatnych działań w programach rolno-środowiskowych jest następująca:
•
działania podstawowe – systemowe (S), polegające na stosowaniu przyjaznych środowisku metod
gospodarowania, tzw. rolnictwa zrównoważonego, opartego na przestrzeganiu kodeksu dobrej praktyki
rolniczej,
•
działania chroniące zasoby przyrodnicze (P), polegające na stosowaniu specjalnych metod gospodarowania na obszarach przyrodniczo cennych,
•
działania środowiskowe (K), mające na celu poprawę struktury krajobrazu, ochronę jakości wód i gleb,
•
działania uzupełniające (U), towarzyszące wyżej wymienionym działaniom, polegające np. na usuwaniu roślinności inwazyjnej na gruntach odłogowanych, przywracanie gruntów porzuconych do użytkowania rolniczego itp.
33
Wdrażanie programów rolno-środowiskowych wiąże się z wcześniej realizowanymi projektami, w których
wyznaczono np. europejską sieć obszarów przyrodniczo cennych (projekt NATURA 2000), obszary wrażliwe
na zanieczyszczenie azotanami (Dyrektywa Azotanowa), obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania, na których obowiązywać będzie minimum rolno-środowiskowe oraz zasady dobrej praktyki rolniczej.
Kodeks dobrej praktyki rolniczej, będący zbiorem zasad, porad i zaleceń, powinien być przyswojony przez
każdego rolnika i uznawany jako obowiązujące normy etycznego postępowania względem środowiska.
Zgodnie z Rozporządzeniami Unii Europejskiej rolnicy, którzy gospodarują na obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania, uczestniczą w programach rolno-środowiskowych na obszarach przyrodniczo
wrażliwych, bądź prowadzący gospodarstwa ekologiczne, otrzymujący rekompensaty finansowe, zobowiązani są przestrzegać zasady dobrej praktyki rolniczej.
Skrócony zbiór zasad dobrej praktyki rolniczej, w kolejności zagadnień wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Azotanowej obejmuje:
§ okresy, w których stosowanie nawozów nie jest wskazane,
§ nawożenie pól na zboczach,
§ stosowanie nawozów na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych i pokrytych śniegiem,
§ nawożenie pól w pobliżu cieków wodnych i stref ochrony wód,
§ pojemność zbiorników / płyt do składowania i przechowywania nawozów naturalnych oraz pasz soczystych,
§ dawki i sposoby nawożenia.
Ponadto Kodeks obejmuje zalecenia dotyczące: sposobu użytkowania gruntów, systemu płodozmianowego,
sposobu uprawy roli, opracowywania planów nawożenia itp. Dobra praktyka rolnicza może być w pełni realizowana jedynie w gospodarstwach prowadzących produkcję roślinną i zwierzęcą, w których liczba i dobór
gatunków zwierząt jest dostosowana do powierzchni uprawnej, która zabezpiecza podstawową część paszy,
zaś produkowane nawozy naturalne pokrywają w znacznej mierze potrzeby roślin, oraz pozwalają odbudowywać glebową substancję organiczną. Składniki mineralne powinny być dostarczane w ilościach nie większych niż wymagania roślin oraz w terminie największego na nich zapotrzebowania. Każdy nadmiar składników pochodzący z nawozów naturalnych czy mineralnych jest marnotrawstwem, zwiększa koszty produkcji,
przyczynia się do zwiększania podatności roślin na infekcje powodowane przez choroby i szkodniki oraz
prowadzi do zanieczyszczania zarówno wód gruntowych, jak i powierzchniowych. Dobra praktyka rolnicza
powinna być częścią składową długofalowego procesu zarządzania gospodarstwem oraz uwzględniana w codziennej realizacji procesów produkcyjnych. Tak rozumiana dobra praktyka rolnicza będzie zapewniała
równoczesne uzyskiwanie godziwego dochodu rolniczego, w niektórych obszarach wspieranego dodatkowymi
płatnościami gwarantowanymi Rozporządzeniem 1257/1999, i utrzymywanie równowagi w różnych ekosystemach.
2.3.6. Ochrona wód podziemnych
Charakterystyka fizjograficzna i morfologiczna terenu powiatu mogileńskiego została omówiona w p. 2.3.1.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz.U.
02.232.1953 z dnia 27 grudnia 2002 r.) utworzono 168 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, z tego
69 w dorzeczu Odry.
34
Przez teren powiatu przebiegają granice trzech zbiorników:
Nr zbiornika
Nazwa zbiornika
Wiek utworów wodonośnych
142
143
144
Zbiornik międzymorenowy Inowrocław – Dąbrowa
Subzbiornik Inowrocław – Gniezno
Dolina kopalna Wielkopolska
Qm
Tr
Qk
Przybliżony przebieg granic wymienionych zbiorników (GZWP) wyznaczono na mapie w skali 1 : 50000.
Zbiornik międzymorenowy Inowrocław – Dąbrowa o powierzchni 340 km2 posiada średnią głębokość
ujęcia 35 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 95 tys. m3/d i jest obszarem wysokiej ochrony (OWO).
Subzbiornik Inowrocław – Gniezno o powierzchni 200 km2 posiada średnią głębokość ujęcia 120 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 96 tys. m3/d i jest obszarem wysokiej ochrony (OWO).
Dolina Kopalna Wielkopolska o powierzchni 400 km2 posiada średnią głębokość ujęcia 60 m, szacunkowe
zasoby dyspozycyjne 480 tys. m3/d i jest obszarem najwyższej ochrony (ONO).
Stosownie do przepisów art. 59 Prawa wodnego: Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, zwane
dalej „obszarami ochronnymi”, stanowią obszary, na których obowiązują zakazy, nakazy oraz ograniczenia
w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody w celu ochrony zasobów tych wód przed degradacją.
Na obszarach ochronnych można zabronić wznoszenia obiektów budowlanych oraz wykonywania robót lub
innych czynności, które mogą spowodować trwałe zanieczyszczenie gruntów lub wód, a w szczególności
lokalizowania inwestycji zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
Zgodnie z art. 60 – obszar ochronny ustanawia, w drodze rozporządzenia, dyrektor regionalnego zarządu
gospodarki wodnej, na podstawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza wskazując zakazy,
nakazy lub ograniczenia oraz obszary, na których obowiązują, stosownie do przepisów art. 59.
Monitoring zwykłych wód podziemnych realizowany jest w sieciach obserwacyjnych: krajowej, regionalnej i lokalnych.
•
Jakość wód podziemnych jest oceniana na podstawie „Wskazówek metodycznych dotyczących tworzenia regionalnych i lokalnych monitoringów wód podziemnych”, sygnowanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska..
Tabela 10. Wyniki badań monitoringu regionalnego jakości wód podziemnych w latach 2000-2002
Lp.
1
Miejscowość
nr GZWP
Rodzaj
wód
Głębokość
Użytkowanie
stropu
terenu
m p.p.t.
Sieć regionalna
Q
7
2
Stratygrafia
Strzelno st. 4a
W
143
2 Strzelno st. 5
W
Tr
143
3 Mogilno – Szczeglin
W
Q
poza
4 Kościeszki gm. Jeziora Wielkie
W
Q
144
OZNACZENIA:
Użytkowanie terenu:
1 – lasy
2 – grunty orne z przewagą gospodarki rozdrobnionej
3 – nieużytki naturalne
4 – obszary zabudowane
Klasa czystości
w latach badań
2000
2001
2002
II
III
III
80
2
II
II
II
30
2
Ib
II
II
14
3
Ib
II
II
Rodzaj wód:
W – głębinowe
Poziom wodonośny:
Q – czwartorzęd
Tr – trzeciorzęd
35
Klasyfikacja jakości zwykłych wód podziemnych jest następująca:
•
klasa Ia – wody najwyższej jakości,
•
•
klasa Ib – wody wysokiej jakości,
klasa II – wody średniej jakości,
•
klasa III – wody niskiej jakości
Zanieczyszczenie wód podziemnych w największym stopniu zależy od głębokości zalegania oraz izolacji
poziomu wodonośnego od powierzchni terenu oraz od lokalizacji potencjalnych źródeł zanieczyszczeń.
Najbardziej zagrożone w powiecie, podobnie jak w całym kraju, są wody gruntowe w obrębie czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Dobre właściwości filtracyjne skał słabo izolujących poziom wodonośny
stwarzają warunki do migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Wody głębinowe, lepiej izolowane od
powierzchni, charakteryzują się dobrą jakością. Zanieczyszczenie wód podziemnych może mieć charakter
nieodwracalny, dlatego też ich ochrona ma znaczenie priorytetowe.
Głównymi zagrożeniami dla jakości wód podziemnych są:
– zanieczyszczenia obszarowe, których głównym źródłem jest rolnictwo (stosowanie gnojowicy, nawozów sztucznych, środków ochrony roślin),
– tradycyjne metody pozbywania się ścieków (rozsączkowanie nie oczyszczonych ścieków w gruncie lub
świadome zakładanie nieszczelnych szamb),
– składowiska odpadów,
– działalność gospodarcza (stacje paliw, magazyny środków chemicznych), awarie przemysłowe.
Monitoring lokalny
Sieć monitoringu lokalnego obejmuje obiekty, którymi są: składowiska odpadów komunalnych, stacje paliw
i inne stanowiące potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych.
Tabela 11. Ocena jakości wód podziemnych punktów obserwacyjnych (piezometrów) na terenie składowisk odpadów
Lp.
Lokalizacja
obiektu
1
2
1. Sucharzewo
Gmina
3
Dąbrowa
2. Jeziora Wielkie Jeziora Wielkie
3. Szerzawy
Mogilno
4. Dzierżążno
Mogilno
składowisko
rekultywowane
Nr
Rok
otworu badania
Klasa
jakości
Wskaźniki III
4
5
6
7
P-1
P-2
P-1
1999
1999
1998
III
III
II
P-1
P-2
P-3
P-4
P-1
1998
1998
1998
1998
1997
III
III
III
III
III
mętność, NH4, NO3,NO2
barwa, mętność, NH4, NO2,NO3
substancje rozpuszczone ogółem
sucha pozostałość
–
–
–
NO2, F
P-2
1997
III
NO2, Mn, F
Wskaźniki
NOK
8
NH4
NO2
PE
NO2, Cd
NO2, Cd
Cd
NO2, Cd
PE, TwO, NO2,
SO4, Cd, Ni
PE, TwO, NO2,
SO4, Cd, Ni
Oznaczenia:
NOK – nie odpowiada klasyfikacji
PE – przewodnictwo
TwO – twardość ogólna
Na niską jakość wód mają wpływ przede wszystkim azotyny i kadm sklasyfikowane w klasie III i poza nią.
W „Klasyfikacji jakości zwykłych wód podziemnych” wskaźniki powyższe określone są jako toksyczne.
W miejscowości Dzierżążno gm. Mogilno badania były prowadzone na nieczynnym, rekultywowanym skła-
36
dowisku odpadów komunalnych. Jakość wód podziemnych w rejonie tego wysypiska jest niska (III klasa).
Na niską jakość wód miały wpływ oznaczone w III klasie lub poza nią azotyny, fluor, kadm, nikiel, mangan,
siarczany, twardość ogólna i przewodnictwo.
Ponadto prowadzony jest lokalny monitoring wód gruntowych w czterech piezometrach o głębokości 8-10 m
na polach rolniczego wykorzystania ścieków z Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego w Bronisławiu
Sp. z o.o. w miejscowościach Rzadkwin, Bławaty i Bławatki gm. Strzelno, a także w obrębie stacji paliw
płynnych: w Mogilnie przy ul. Kościuszki i w Sławsku Dolnym.
2.4. Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii
2.4.1. Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość gospodarki
Ustawa – Prawo ochrony środowiska w swoim art. 13 stwierdza, że polityka ekologiczna państwa ma na
celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Oznacza to przede wszystkim, że
polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Realizacja polityki ekologicznej w coraz większym stopniu
powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności,
wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych
praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania,
takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów itp. Na koniec oznacza to
również, że aspekty ekologiczne powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich
dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym.
Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie przyjęcia „Polityki Ekologicznej
Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” (M.P. Nr 33, poz. 433)
przyjęto, że do 2010 r. działania te powinny przynieść zmniejszenie:
•
o 50%, w stosunku do 1990 r., jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych,
• o 40% – surowców ze źródeł pierwotnych,
• o 60% (tj. do 0,8 tony na 1 tys. EURO PKB) – energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny).
Osiąganie tak określonych celów będzie realizowane między innymi poprzez:
•
wprowadzenie systemu kontroli wodochłonności produkcji w formie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych i rolniczych w przeliczeniu na jednostkę produktu,
•
wprowadzenie normatywów zużycia wody w wybranych, szczególnie wodochłonnych procesach produkcyjnych w oparciu o dane o najlepszych dostępnych technikach (BAT),
•
•
ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych,
intensyfikację stosowania zamkniętych obiegów wody oraz wtórnego wykorzystywania mniej zanieczyszczonych ścieków,
•
zmniejszenie energochłonności gospodarki poprzez stosowanie energooszczędnych technologii (również
z wykorzystaniem kryteriów BAT), racjonalizację przewozów oraz wydłużenie cyklu życia produktów,
•
zmniejszenie materiałochłonności gospodarki poprzez wprowadzanie technologii niskoodpadowych
oraz recykling, tj. ponowne użycie, niektórych części mechanizmów i maszyn (w tym pozyskiwanych
przy demontażu zużytych samochodów).
Trzeba stwierdzić, że analiza danych statystycznych wykazuje w województwie kujawsko-pomorskim systematyczny spadek zużycia wody na cele przemysłowe w porównaniu z 1998 r. W 2001 r. wynosił on aż
41% (ilość ścieków zmniejszyła się ze 123,6 mln m3 do 68,5 mln m3).
37
Podobną tendencję odnotowuje się na terenie powiatu. Stosunkowo duży jest tu udział poboru wód powierzchniowych w stosunku do wód podziemnych wykorzystywanych w przemyśle. Na terenie powiatu
woda powierzchniowa ze Zbiornika Pakoskiego jest wykorzystywana w Przedsiębiorstwie Przemysłu Ziemniaczanego Sp. z o.o. Bronisław w ilości do 6700 m3/d oraz w nieznacznych ilościach z jeziora Mogileńskiego przez firmę ZBYCH-POL&MOBET Zbigniew Szczęsny Przedsiębiorstwo Prefabrykacji w Mogilnie.
2.4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej
Energetyka wodna, czyli wykorzystanie – za pomocą turbin wodnych – naturalnych zasobów energii wód,
w województwie kujawsko-pomorskim ma stosunkowo duże znaczenie w skali kraju w bilansie energetycznym z tego rodzaju źródła wytwarzania. Mają na to decydujący wpływ większe elektrownie wodne (na Wiśle we Włocławku) oraz kaskady na rzece Brdzie (Koronowo, Tryszczyn, Smukała i Bydgoszcz) oraz na
Wdzie (Żur i Gródek).
Teren powiatu mogileńskiego nie posiada takich warunków, istniejąca tu sieć hydrograficzna nie wykazuje
większych wielkości przepływów w rzekach oraz brak jest budowli piętrzących o odpowiedniej wysokości
piętrzenia. Można się tu jednak doszukać pozostałości po istniejących dawniej młynach wodnych. Jeden
z nich jeszcze pracuje – na rzece Pannie w Wylatowie.
Podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanej w kraju i mającej największą szansę rozwoju
jest biomasa używana generalnie do produkcji energii cieplnej w procesie bezpośredniego spalania (drewna,
słomy lub biogazów). Udział tych paliw w produkcji energii elektrycznej jest znikomy, choć wykazuje ogólnie
w bilansie energetycznym coraz szybszą dynamikę, zwłaszcza w wyniku uruchomienia oczyszczalni ścieków i wykorzystania biogazów. Rocznie stanowi ona ok. 8 GWh wyprodukowanej energii elektrycznej.
Słoma stanowi wartościowy nośnik energii, jej wartość opałowa jest znaczna i wynosi około 18,7 MJ/kg
suchej masy (węgiel kamienny – 32 MJ/kg). Przy spalaniu słomy nie wytwarza się więcej CO2 aniżeli pobiera go zboże z atmosfery w okresie swej wegetacji. Ilość CO2 przy spalaniu słomy jest taka sama jak przy
jej mineralizacji po zaoraniu i zmieszaniu z glebą. Innymi słowy, przy spalaniu słomy ilość oddanego do
atmosfery CO2 bilansuje się z jego asymilacją przez zboże w następnym roku wegetacji.
Najbardziej szkodliwa przy spalaniu różnych nośników energii jest zawartość w spalinach tlenków siarki
i azotu (SO2 oraz NO, NO2 i NO3). Słoma zawiera tylko śladowe ilości siarki organicznej, bo zaledwie 0,13-0,16% wag. (węgiel kamienny – 1,5% wag.), natomiast tlenków azotu 0,35-0,41% wag., czyli 1/3 tego, co
zawiera węgiel kamienny (1,0% wag.).
Słoma jest więc w dużym stopniu paliwem ekologicznym, służącym dobrze środowisku naturalnemu.
Kolejnym dość znaczącym źródłem energii odnawialnej jest energia słoneczna. Warunki meteorologiczne
w Polsce charakteryzują się bardzo zróżnicowanym rozkładem promieniowania w cyklu rocznym, ok. 80%
całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na 6-7 miesięcy sezonu wiosenno-letniego. W kraju jest
mało upowszechniane stosowanie kolektorów słonecznych jako źródła energii do ogrzewania, zwłaszcza
wody dla celów gospodarczych i przemysłowych oraz do suszenia np. płodów rolnych.
Niedoceniane są możliwości wykorzystania energii wiatrowej. Zaczyna się ona rozwijać w naszym kraju
dopiero w ostatnich latach, głównie na wybrzeżu bałtyckim, Suwalszczyźnie i Podkarpaciu.
Podejmowanie budowy instalacji wykorzystującej i produkującej energię odnawialną z powodu wysokich
nakładów inwestycyjnych jest bardziej kapitałochłonne w porównaniu z konwencjonalnymi technologiami
elektrociepłowni wykorzystujących węgiel, gaz czy nawet energię wód w dużych hydroelektrowniach. Dlatego państwa Unii Europejskiej zdecydowały się na subsydiowanie w różnej postaci technologii opartych na
energii odnawialnej.
38
W tzw. Białej Księdze Unii Europejskiej wskazano na konieczność wzrostu udziału odnawialnych źródeł
energii do 12% w bilansie pozyskania energii pierwotnej do roku 2010.
Różne są formy i mechanizmy zapewniające wsparcie dla rozwoju energetyki odnawialnej jako instrumentu
poprawy stanu środowiska naturalnego. Jednym z nich jest zagwarantowanie minimalnego poziomu cen
energii z tych źródeł. Ostatnio rozwija się nowa forma – zielonych certyfikatów, wprowadzona w odniesieniu do produkcji energii odnawialnej; stosuje się ją w Holandii, rozważa się ich upowszechnienie we Włoszech, Belgii oraz Danii i Niemczech.
Roczne zasoby potencjału technicznego energii w Polsce wg danych ECEO przedstawia poniższa tabela.
Tabela 12. Roczne zasoby potencjału technicznego energii w Polsce wg danych ECEO
Źródło energii
Biomasa
Energia wodna
Zasoby geotermalne
Energia wiatru
Promieniowanie słoneczne
Ogółem
Całkowite zużycie energii pierwotnej w Polsce w 1998 r.
Według ekspertyzy EC BREC „Ekonomiczne i prawne
aspekty wykorzystania” (EC BREC, 2000)
(PJ)
%
895
35,6
43
1,7
200
7,9
36
1,5
1340
53,3
2514
100,0
4069,6
W dniu 14 czerwca 2000 r. została ogłoszona i jednocześnie weszła w życie ustawa z dnia 26 maja 2000 r.
o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 48, poz. 555). Nowelizacja przepisów ustawy z dnia
10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348 ze zm.) zmieniła między innymi zakres
przedmiotowy działalności, której prowadzenie wymaga uzyskania koncesji.
W myśl art. 32 ustawy – Prawo energetyczne, w jej nowym brzmieniu, do posiadania stosownej koncesji
zobowiązane są przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w zakresie, o którym szczegółowe
informacje zawarte są na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki http://www.ure.gov.pl .
Aktualnie wpłynęły do URE wnioski o udzielenie koncesji lub promesy koncesji na wytwarzanie energii
elektrycznej z takich źródeł o łącznych mocach zainstalowanych rzędu kilkunastu MW. Coraz częściej do
URE zgłaszają się także interesanci deklarujący wolę zrealizowania w tej branży inwestycji rzędu kilkudziesięciu MW. Wśród nich zdarzają się przedstawiciele dużych i dobrze prosperujących firm polskich i zagranicznych. Zamierzenia te dotyczą przede wszystkim energetyki wiatrowej, ale do URE napływają także informacje o znaczących planach inwestycyjnych różnych firm w zakresie wykorzystania energii wody i biomasy, zwłaszcza biogazu pozyskiwanego z wysypisk odpadów.
W przypadku produkcji energii ze źródeł odnawialnych mamy do czynienia z bardzo tanim lub darmowym paliwem i stosunkowo wysokimi kosztami inwestycyjnymi. Ryzyko inwestycyjne zmusza zainteresowane
podmioty gospodarcze do dokonania starannych analiz opłacalności i uwarunkowań formalno-prawnych
planowanych przedsięwzięć. Podstawowym wymogiem formalno-prawnym niezbędnym do rozpoczęcia
takiej działalności jest koncesja wydawana przez Prezesa URE. Zdecydowana większość przedsiębiorstw
użytkujących instalacje energetyki odnawialnej nie będzie miała obowiązku uzyskiwania koncesji i co za
tym idzie – opracowywania taryfy. Nowa ustawa nie przewiduje także możliwości zmiany tego stanu w drodze rozporządzenia. Przy kwalifikowaniu danego źródła jako niekonwencjonalnego wykorzystywana jest interpretacja celowościowa rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lutego 1999 r. w sprawie obowiązku
zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych oraz zakresu tego obowiązku. Intencją wymienionego aktu jest preferowanie źródeł nie stwarzających obciążeń dla środowiska, co znalazło odzwierciedlenie w enumeratywnym wyliczeniu w powyższym rozporządzeniu elektrowni wodnych, elektrowni wia-
39
trowych, biogazu, biomasy i słonecznych ogniw fotowoltaicznych. Z tego względu, paliwa nie będące paliwami kopalnymi, jednak pochodzące bezpośrednio z procesu przetworzenia paliw kopalnych, nie mogą być
zakwalifikowane do grupy paliw niekonwencjonalnych. W przypadku wytwarzania energii elektrycznej pochodzącej ze spalania odpadów, możliwe jest zakwalifikowanie takiego źródła jako konwencjonalnego lub
niekonwencjonalnego. Ocena nie jest dowolna, zależy od składu paliwa wykorzystywanego do wytwarzania
energii elektrycznej. W przypadku spalania biomasy (np. drewna i jego odpadów, słomy, biogazu, bioetanolu,
oleju rzepakowego) niewątpliwie mamy do czynienia ze źródłami niekonwencjonalnymi. Dla elektrowni,
w której paliwo stanowią posegregacyjne odpady komunalne w skład odpadów mogą wchodzić, poza substancjami pochodzenia naturalnego, również produkty metabolizmu społecznego, takie jak na przykład tworzywa sztuczne. Skład odpadów przewidywanych do spalenia rzutuje na skład spalin, obejmujących m.in.
tlenki azotu, związki kadmu, ołowiu i rtęci oraz dioksyny. W przypadku tym, w skład paliwa wchodzi bowiem nie tylko biomasa, lecz również wysokoprzetworzone substancje ropopochodne, co zdecydować może
o zakwalifikowaniu źródła jako konwencjonalnego.
Prowadzenie omawianej działalności gospodarczej często jest jednak warunkowane posiadaniem koncesji.
Podmioty zainteresowane jej posiadaniem muszą wystąpić do Prezesa URE z odpowiednim wnioskiem.
Wniosek o udzielenie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej powinien zawierać informacje i dokumenty, o których mowa w art. 35 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne, natomiast warunki, których spełnienie
jest niezbędne do uzyskania koncesji zostały określone w art. 33 ust. 1 i 3 tejże ustawy. Warunki, jakie powinien spełnić podmiot ubiegający się o koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej możemy umownie
podzielić na 4 grupy – warunki techniczne, finansowe, organizacyjne i formalne. Ocena możliwości technicznych polega na sprawdzeniu, czy wnioskodawca jest w stanie dysponować środkami technicznymi, umożliwiającymi podjęcie działalności koncesjonowanej oraz czy istnieją podstawy, aby wykonywanie działalności odbywało się zgodnie z przepisami prawa. Ocena możliwości finansowych polega na sprawdzeniu,
czy podmiot dysponuje środkami finansowymi w wielkości gwarantującej prawidłowe wykonywanie działalności bądź jest w stanie udokumentować możliwości ich pozyskania. Ocena możliwości organizacyjnych
polega na sprawdzeniu, czy podmiot ma możliwości zapewnienia zatrudnienia osób o odpowiednich kwalifikacjach. Do aspektów formalnych zaliczyć można pozostałe kwestie, takie jak prawidłowość uiszczenia
opłaty skarbowej za złożenie wniosku, forma prawna oraz miejsce siedziby wnioskodawcy, jak również
stwierdzenie, czy osoby podpisane na wniosku są uprawione do reprezentowania wnioskodawcy oraz czy
nie są notowane w Centralnym Rejestrze Skazanych. Szczególnie wiele nieporozumień jest związanych z koncesjami dla obcokrajowców. Przepisy polskie, w przeciwieństwie np. do duńskich, nie zabraniają prowadzenia
działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w źródłach niekonwencjonalnych obcokrajowcom.
Ustawa – Prawo energetyczne natomiast precyzuje, że wnioskodawca powinien mieć siedzibę lub miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że osoby nie posiadające obywatelstwa polskiego mogą prowadzić działalność koncesjonowaną poprzez spółki zarejestrowane w Polsce, przy czym
uwaga ta dotyczy również zagranicznych podmiotów prawnych. Oczywistym jest, że podmioty planujące rozpoczęcie działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, w początkowej fazie inwestycji nie będą
w stanie spełnić wszystkich warunków technicznych, finansowych i organizacyjnych. Z drugiej strony podmioty zaangażowane w finansowanie bądź realizację projektu chciałyby ograniczyć ryzyko, polegające na
niemożności podjęcia działalności po zakończeniu inwestycji. Niepewność co do uzyskania koncesji byłaby
przeszkodą uniemożliwiającą zaangażowanie znacznych nieraz środków. W celu wyeliminowania tego ryzyka
ustawodawca posłużył się konstrukcją promesy koncesji. Podmiot zamierzający prowadzić działalność podlegającą koncesjonowaniu może ubiegać się o wydanie promesy koncesji. W promesie ustala się okres jej
ważności, z tym, że nie może on być krótszy niż 6 miesięcy. W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na działalność określoną w promesie chyba, że uległ zmianie stan faktyczny lub
40
prawny podany we wniosku o wydanie promesy. Dzięki temu w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo uzyskało
promesę koncesji, a stan faktyczny i prawny jest zgodny ze stanem przedstawionym we wniosku o jej
udzielenie, udzielenie koncesji jest przesądzone. Powyższe zależności sprawiają, że promesa koncesji jest
dokumentem wymaganym przez instytucje finansowe przy udzielaniu kredytów i podmioty korzystające z zewnętrznych źródeł finansowania, przed ubieganiem się o koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej, występują z wnioskiem o udzielenie promesy.
Wysokość możliwej do uzyskania ceny za sprzedaną energię różni się w poszczególnych zakładach energetycznych. Aktualne dane dotyczące stosowanych przez zakłady energetyczne taryf są jawne i publikowane
w „Biuletynie Branżowym Urzędu Regulacji Energetyki – Energia elektryczna”.
Zbliżone udogodnienia związane z obowiązkiem zakupu i preferencyjnymi cenami oraz podobne wymagania
koncesyjne dotyczą także wytwarzania ciepła z odnawialnych źródeł energii. Podmioty zainteresowane
sprzedażą ciepła wytworzonego w źródłach odnawialnych przedsiębiorstwom obrotu mogą jednak sięgnąć
do wymienionych w tekście aktów prawnych, które regulują kwestie preferencyjnych cen i obowiązku uzyskania koncesji również dla wytwarzania ciepła. Należy jednak zwrócić uwagę, że art. 1 pkt 13 ustawy
o zmianie ustawy – Prawo energetyczne nie zliberalizował progów koncesyjnych dla tego rodzaju działalności. Według aktualnie obowiązujących przepisów, działalność gospodarcza polegająca na wytwarzaniu ciepła
(niezależnie od charakteru źródła) wymaga uzyskania koncesji już dla źródeł o mocy zainstalowanej 1 MW.
W najbliższej przyszłości przewiduje się w Polsce intensywny rozwój wytwarzania energii, zwłaszcza elektrycznej, ze źródeł odnawialnych. Międzynarodowe zobowiązania Polski w sprawie ograniczania emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, Rezolucja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych oraz starania Polski o wejście do Unii Europejskiej i wynikające stąd zobowiązania do znacznego zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie
paliwowo-energetycznym z pewnością będą sprzyjały temu rozwojowi. Z tych też względów można oczekiwać, że korzystne regulacje prawne dotyczące obowiązku zakupu i preferencyjnych cen dla energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii utrzymają się również w przyszłości.
2.4.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią oraz suszą
Użytkowanie i gospodarowanie wodami na terenie powiatu mogileńskiego
Według załączników do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych
wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną (Dz.U. z 2003 r. Nr 16 poz. 149) na
terenie powiatu mogileńskiego zakwalifikowano:
1) jako wody stanowiące własność publiczną, istotne dla kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony
przeciwpowodziowej – w załączniku nr 1:
Tabela 13. Wody stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej
Lp. według
Nazwa z charakterystycznymi informacjami
Odbiornik
załącznika
1898
Noteć z jez. Przedecz, Modzerowskie, Długie, Brdowskie, Mielno, Gopło,
Warta
Szarlejskie, Sadłogoszcz, Wolickie
1904
Noteć Zachodnia – poniżej wypływu z jez. Kamienieckiego wraz z jeziorami Noteć
1905
Panna
Noteć Zachodnia
Panna Południowa z jez. Mogileńskie, Żabno, Szydłowsko-Popielewskie
1906
Panna
wraz z jez. Żabienko
Kryterium
Q = 2 m3/s
Q = 2 m3/s
Q = 2 m3/s
Q = 2 m3/s
41
2) jako wody stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa – w załączniku nr 2:
Tabela 14. Wody stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa
w powiecie mogileńskim
Lp. według
załącznika
49
51
56
71
76
81
99
126
Nazwa cieku z charakterystycznymi informacjami
Kanał Chwałowo z jez. Chwałowo, Wieniec, Palędzie, Mielno
Kanał Ciechrz – Bożejewice
Kanał Gać z jez. Mały Gać, Duży Gać (Procyń)
Kanał Kuśnierz
Kanał Mokre
Kanał Ostrowo – Gopło
Kanał Zachodni
Panna Północna z jez. Wiecanowo, Parlin (Siecienica)
Odbiornik
(jez. Wiecanowo) Panna
Noteć
Noteć
(jez. Skulsk) Noteć
(jez. Folusz) Kanał Folusz
(jez. Gopło) Noteć
(jez. Mogilno) Panna
Panna
W załączniku nr 3 wymienionego rozporządzenia nie ujęto innych wód z terenu powiatu istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, w stosunku do których wykonywanie uprawnień Skarbu Państwa powierza się marszałkom województw.
Prawa właścicielskie zgodnie z art. 11 Prawa wodnego w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa wykonują:
•
wymienionych w p. 1 – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu,
•
wymienionych w p. 2 – Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego przy pomocy Kujawsko-Pomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku.
Wody płynące (publiczne) zostały podzielone na obwody rybackie zgodnie z rozporządzeniem nr 252/2001
Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 września 2001 r. w sprawie podziału wód płynących, stanowiących własność Skarbu Państwa, na obwody rybackie.
Wyciąg z tego rozporządzenia dla wód znajdujących się na terenie powiatu mogileńskiego, świadczący
o bogactwie wód tego regionu, przedstawiono w tabeli 15.
Tabela 15. Obwody rybackie zgodnie z rozporządzeniem nr 252/2001 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia
19 września 2001 r. w sprawie podziału wód płynących, stanowiących własność Skarbu Państwa, na obwody rybackie
Lp.
Zlewnia rzeki – gminy – powiaty
3 Obwód rybacki jeziora Gopło, na rzece Noteci
Wschodniej nr 2. Obwód położony jest na terenie gmin: Skulsk, w województwie wielkopolskim, Piotrków Kujawski, w powiecie radziejowskim, Jeziora Wielkie, w powiecie mogileńskim i Kruszwica w powiecie inowrocławskim
5
Obwód rybacki jeziora Ostrowskiego, na Kanale
Ostrowo – Gopło, w zlewni Noteci Wschodniej
nr 2. Obwód jest położony na terenie gmin Jeziora Wielkie i Strzelno w powiecie mogileńskim
Opis obwodu rybackiego
Obwód obejmuje obszar wód płynących rzeki Noteci Wschodniej (Kanał
Warta – Gopło), od mostu na drodze Skulsk – Przewóz, w województwie
wielkopolskim, do jej ujścia do jeziora Gopło, jeziora Gopło, w granicach
jego własności, i Noteci Wschodniej, do ujścia jej do jeziora Szarlej – Łojewo.
Do obwodu włącza się również dopływy jeziora Gopła: dopływ z Piotrkowa Kujawskiego, na odcinku od mostu kolejki wąskotorowej w Brześciu
Kujawskim do ujścia, Kanał Ostrowo – Gopło, od mostu w miejscowości
Miradz na drodze Nowa Wieś – Strzelno do jego ujścia – do jeziora Gopło,
dopływ z Czołowa, od mostu kolejowego Piotrków Kujawski – Inowrocław do ujścia, dopływ z Radziejowa, od mostu kolejowego Piotrków Kujawski – Inowrocław do ujścia, z jeziorem Gocanowskim, położonym na
jego trasie, jezioro Łunin z kanałem łączącym to jezioro z jeziorem Gopło
oraz Kanał Pieranie, od ujścia rowu bocznego z Radojewic do ujścia Kanału do jeziora Gopło
Obwód obejmuje obszar wód jezior: Ostrowskiego, Łąkie Małe, Łąkie Duże
i Ciencisko, w granicach ich własności, wraz ze strugami łączącymi te jeziora z Kanałem Ostrowo – Gopło i jeziorem Ostrowskim oraz Kanału Ostrowo – Gopło, od wypływu z jeziora Ostrowskiego do mostu w miejscowości Miradz, na drodze Nowa Wieś – Strzelno
42
7
8
10
11
12
13
14
15
Obwód rybacki jeziora Procyń-Gać, na rzece No- Obwód obejmuje obszar wód jezior: Procyń-Gać, Mała Gać, w granicach
teci Zachodniej nr 1. Obwód położony jest na
ich własności, wraz z odpływami do ich ujścia do Noteci Zachodniej, oraz
terenie gminy Mogilno w powiecie mogileńskim wody płynące rzeki Noteci Zachodniej od wypływu z jeziora Kamienieckiego do mostu kolejowego na trasie Orchowo – Mogilno
Obwód rybacki rzeki Noteci Zachodniej nr 2.
Obwód obejmuje obszar wód płynących rzeki Noteci Zachodniej, od mostu
Obwód jest położony na terenie gminy Mogilno kolejowego na trasie Orchowo – Mogilno do mostu kolejowego na trasie
w powiecie mogileńskim
Strzelno – Mogilno
Obwód rybacki jeziora Szydłowskiego, na Stru- Obwód obejmuje obszar wód jeziora Szydłowskiego, w granicach własdze Pannie nr 1, w dorzeczu rzeki Noteci Zaności, oraz wody rzeki Panny od wypływu z jeziora Popielewskiego do jej
chodniej nr 1. Obwód jest położony na terenie
ujścia do jeziora Mogileńskiego
gminy Mogilno w powiecie mogileńskim
i Trzemeszno w województwie wielkopolskim
Obwód rybacki jeziora Mogileńskiego, na
Obwód obejmuje obszar wód jezior: Mogileńskiego i Żabienko, w graniStrudze Pannie nr 2, w dorzeczu rzeki Noteci
cach ich własności, wraz z rzeką Panną, od wypływu z jeziora MogileńZachodniej nr 2. Obwód jest położony na teskiego do jej ujścia do rzeki Noteci Zachodniej
renie gminy Mogilno w powiecie mogileńskim
Obwód rybacki jeziora Chabsko Duże, w doObwód obejmuje obszar wód jezior: Chabsko Duże, Chabsko Małe, w grarzeczu rzeki Noteci Zachodniej nr 3, w zlewni
nicach ich własności, wraz z przepływającą przez nie strugą, do jej ujścia
Strugi Panny nr 1. Obwód położony jest na tere- do jeziora Mogileńskiego
nie gminy Mogilno w powiecie mogileńskim
Obwód rybacki jeziora Mielno, w dorzeczu
Obwód obejmuje obszar wód jeziora Mielno, w granicach własności, wraz
rzeki Noteci Zachodniej nr 4, w zlewni Strugi
z przepływającą strugą od mostu drogowego na drodze lokalnej Mielno –
Panny nr 2. Obwód położony jest na terenie
Durlaki do ujścia do jeziora Palędzie
gminy Mogilno w powiecie mogileńskim
Obwód rybacki jeziora Palędzie, w dorzeczu
Obwód obejmuje obszar wód jeziora Palędzie w granicach własności wraz
Noteci Zachodniej nr 5, w zlewni Strugi Panny z odpływem do jego ujścia do jeziora Wieniec
nr 3. Obwód położony jest na terenie gminy
Mogilno w powiecie mogileńskim
Obwód rybacki jeziora Wiecanowskiego, w do- Obwód obejmuje obszar wód płynących jezior: Wienieckie, Chwałowskie,
rzeczu rzeki Noteci Zachodniej nr 6, w zlewni
Parlińskie i Wiecanowskie, w granicach ich własności, wraz z łączącymi
Strugi Panny nr 4. Obwód położony jest na teje strugami i strugą wypływającą z jeziora Wiecanowskiego, do jej ujścia
renie gminy Mogilno w powiecie mogileńskim do jeziora Mogileńskiego
Charakterystyka hydrologiczna i zasoby wód powierzchniowych na obszarze powiatu mogileńskiego
Obszar powiatu mogileńskiego leży w zlewni Noteci, dzielącej się na dwie odnogi: Wschodnią i Zachodnią.
W obydwu obszarach zasilania tych rzek ma swój udział teren powiatu mogileńskiego, w większości jednak
Noteci Zachodniej.
Noteć Zachodnia wypływa z jeziora Skorzęcińskiego (zwanego również Niedzięgiel) w kierunku północnym. Przepływa przez jez. Kamienieckie o powierzchni 284 ha, pod Kwieciszewem przyjmuje swój lewy
dopływ – rzekę Pannę (Połączona), po czym wpływa do zbiornika Pakość.
Rzeka Panna odwadnia południowo-zachodni, obfitujący w jeziora rejon zlewni Noteci Zachodniej. Panna
Południowa przepływa przez jez. Ostrowickie, Popielewskie i Szydłowskie, po czym wpada do jez. Mogileńskiego (zwanego również Żabno). Panna Północna po przepłynięciu przez jez. Wiecanowskie wpływa do
jez. Żabno. Stamtąd Panna, teraz już jako Połączona płynie w kierunku zachodnim, by pod Kwieciszewem
zasilić Noteć Zachodnią. Płynąc dalej w kierunku północnym Noteć Zachodnia wpada do zbiornika Pakość
powstałego na skutek spiętrzenia zaporą czołową w Pakości i boczną w Kołudzie Małej istniejących niegdyś
jezior: Pakoskiego i Bronisławskiego.
Potrzeby użytkowników (leżących w zlewni Noteci Zachodniej) są pokrywane w całości z zasobów własnych zlewni. W zbiorniku Pakość retencjonuje się wyłącznie wody pochodzące z Noteci Zachodniej.
Na podstawie decyzji Wojewody Bydgoskiego Nr OS-II-6811/3/24/00 z dnia 2000.12.20 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu uzyskał pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód
w systemie sterowanej gospodarki wodnej hydrowęzła Pakość w zlewni Noteci, obejmujące m.in.:
na rzece Pannie Południowej w zlewni Noteci Zachodniej:
§ piętrzenie wód w jeziorach Szydłowskim i Popielewskim do rzędnej maksymalnej 95,50 m n.p.m. Kr
43
w okresie od października do kwietnia i 95,22 m n.p.m. Kr w okresie od maja do września i minimalnej
94,79 m n.p.m. za pomocą jazu w Wylatowie gm. Mogilno,
§ magazynowanie wód Panny Południowej w Zbiorniku Szydłowsko-Popielewskim w warstwie retencyjnej, zawartej pomiędzy minimalnym i maksymalnym poziomem piętrzenia w ilości maksymalnej 3,30
mln m3,
§ rozrząd wód ze Zbiornika Szydłowsko-Popielewskiego za pomocą jazu w Wylatowie dla: zapewnienia
minimalnego przepływu na dolnym stanowisku jazu, wymaganego ze względów biologicznych w ilości
0,130 m3/s w rzece Pannie Południowej, na zasadach i w ilościach podyktowanych potrzebami użytkowników zasobów zlewni rzeki Panny Południowej i Noteci Zachodniej we współdziałaniu z administratorem rzeki Panny oraz szczególnymi warunkami w okresach suszy i powodzi;
na Noteci Wschodniej:
§ piętrzenie wód Kanału Górnonoteckiego i w jeziorze Gopło na drodze wodnej Warta – Kanał Bydgoski
tworzącego Zbiornik Gopło o rzędnej maksymalnej 77,31 m n.p.m. Kr z utrzymywaniem poziomów:
ü eksploatacyjnego na rzędnej 76,68 m n.p.m. Kr i minimalnego w okresie eksploatacyjnym 76,36 m
n.p.m.,
ü minimalnego w okresie pozaeksploatacyjnym 75,87 m n.p.m. z możliwością obniżenia tego piętrzenia w okresie od 15 grudnia do 15 kwietnia oraz suszy do rzędnej 75,76 m n.p.m. celem zapewnienia bezpiecznej pracy urządzeń piętrzących i kanału oraz zapewnienia potrzebnej ilości wody dla
użytkowników z retencji dodatkowej Zbiornika Gopło w okresie przepływów niżówkowych za pomocą śluzy żeglugowej nr 1 w Pakości i jazu ulgowego w Pakości na Kanale Górnonoteckim,
§ magazynowanie wód Noteci Wschodniej oraz z przerzutów dokonywanych poprzez Kanał Ślesiński ze
szczytowego stanowiska kanału i rzeki Warty w Zbiorniku Gopło w warstwie retencyjnej, zawartej pomiędzy minimalnym i maksymalnym poziomem piętrzenia w ilości maksymalnej 30,12 mln m3,
§ rozrząd wód ze Zbiornika Gopło za pomocą jazu ulgowego (zastawkowego) w Pakości, położonego
w km 80,40 drogi wodnej Warta – Kanał Bydgoski o wydatku od 4,2 m3/s do 18,20 m3/s i przy stanie
eksploatacyjnym 8,78 m3/s dla: zapewnienie minimalnego przepływu wymaganego ze względów biologicznych w ilości 0,97 m3/s w kierunku dolnego stanowiska śluzy w Pakości do Noteci Połączonej, zapewnienia przepływów w Noteci Połączonej w ilości od 3,07 do 7,80 m3/s dla pokrycia potrzeb użytkowników wód oraz należytego funkcjonowania urządzeń wodnych i żeglugi poniżej i powyżej stopnia
Pakość z zachowaniem poziomu piętrzenia eksploatacyjnego 76,63 m n.p.m. Kr do maksymalnego
77,22 m n.p.m. Kr oraz maksymalnego na stanowisku dolnym 75,35 m n.p.m. na zasadach i w ilościach
podyktowanych szczególnymi warunkami w okresach suszy i powodzi określonych w instrukcji gospodarowania wodą.
Charakterystyczne przepływy Noteci (z lat 1977-1985) w przekroju Pakość:
§ Noteć Zachodnia
przepływy średnie: latem – 2,34 m3/s, zimą – 3,39 m3/s, roczny – 2,80 m3/s,
przepływy minimalne: latem – 0,47 m3/s, zimą – 1,08 m3/s, roczny – 0,47 m3/s,
przepływy maksymalne: latem – 7,05 m3/s, zimą – 5,58 m3/s, roczny – 7,05 m3/s,
§ Noteć Wschodnia (1975-1990)
przepływy średnie w roku średnim: latem – 2,94 m3/s, zimą – 3,88 m3/s, roczny – 3,42 m3/s,
przepływy średnie w roku suchym: latem – 2,22 m3/s, zimą – 0,88 m3/s, roczny – 1,55 m3/s,
Charakterystyczne przepływy Kanału Ostrowo – Gopło na wypływie z jeziora Ostrowskiego:
SWQ = 1,68 m3/s, SSQ = 0,224 m3/s, SNQ = 0,013 m3/s, QNT = 0,030 m3/s.
44
Na terenie gminy Jeziora Wielkie, w zachodniej części, znajdują się obszary pod wpływem oddziaływania
wód jeziora Ostrowskiego i Kownacko-Wójcińskiego. Jeziora te były przewidywane przez Wojewódzki Zarząd Inwestycji Rolniczych w Koninie do wykorzystania jako jeziorowy zbiornik retencyjny Ostrowsko-Wójciński. Zakładano wówczas spiętrzenie jeziora Ostrowskiego ponad stan zwyczajny o 0,35 m.
Na mocy decyzji z dnia 1992.07.27 INTER-FISCH Spółka z o.o. w Inowrocławiu korzysta z wód rzeki Noteci Zachodniej na obiekcie stawowym Czerniak – Kunowo gm. Mogilno w zakresie:
§ okresowe piętrzenie wód rzeki Noteci Zachodniej w czasie napełniania stawu karpiowego oraz uzupełniania strat wody,
§ pobór wody z rzeki Noteci Zachodniej, spiętrzonej jak w p. 1 w ilości 609120 m3 z dopływem 0,47 m3/s
do napełniania stawu w ciągu 15 dni w okresie marzec – kwiecień oraz na uzupełnianie strat w stawie
karpiowym w ilości 0,30 m3/s w ciągu pierwszych siedmiu dni każdego miesiąca,
§ pobór wody z Noteci Zachodniej dla potrzeb hodowli pstrąga w ilości od 15 do 20 dm3/s uzupełniająco-awaryjnie w czasie piętrzenia wody lub przy użyciu pompy poza okresem spiętrzeń,
§ pobór wód źródlanych dopływających rowem w ilości równej dopływowi, tj. 25 dm3/s,
§ korzystanie z wód do celów rybackich w stawie karpiowym oraz 6 stawach pstrągowych,
§ odprowadzanie wód z opróżniania stawów do rzeki Noteci Zachodniej w ilości 0,48 m3/s w miesiącu
październiku,
§ odprowadzanie zanieczyszczeń (ścieków) powstających podczas hodowli pstrąga.
Z gospodarką wodną na zbiornikach jeziorowych (retencyjnych) Pakości i Gopła wiąże się utrzymanie istniejących od przeszło stu lat dróg wodnych żeglugi śródlądowej.
Szlak żeglowny Wisła – Odra przebiega od Wisły poprzez dolny odcinek Skanalizowanej Brdy, Kanał
Bydgoski, Dolną Noteć i Dolną Wartę do Odry. Długość jego wynosi 294,3 km. Drogę wodną w stanie istniejącym można podzielić na dwie charakterystyczne części:
• odcinek skanalizowany od Brdyujścia do Krzyża długości 176,2 km,
• odcinek nieskanalizowanej Dolnej Noteci i Warty o długości 118,1 km.
W stanie istniejącym droga wodna Wisła – Odra ma jedynie znaczenie jako krajowa droga lokalna.
Droga wodna Warta – Kanał Bydgoski
Łączy ona rzekę Wartę w km 406,6 z Kanałem Bydgoskim w km 23,2 drogi wodnej Wisła – Odra. Szlak
żeglowny składa się z następujących odcinków:
a) odcinek Warta – Gopło o długości 32,0 km. Przebiega przez jeziora o łącznej długości 12,25 km: Pątnowskie, Mikorzyńskie, Ślesińskie i Czarne,
b) odcinek jeziora Gopło o długości 27,5 km. Poziom wody w jeziorze regulowany jest na śluzie w Pakości,
c) odcinek Gopło – Górna Skanalizowana Noteć, o długości 62,1 km,
d) odcinek Kanału Górnonoteckiego o długości 25,0 km.
Łączna długość drogi wodnej wynosi 146,6 km.
W Dębinku (km 130,4) następuje rozrząd wody płynącej Górną Skanalizowaną Notecią, której przepływy są
regulowane przez Zbiornik Pakoski. W Dębinku następuje rozrząd wody do Kanału Górnonoteckiego
w ilości 1,5 m3/s na zasilanie Kanału Bydgoskiego, reszta odpływa Starą Notecią Rynarzewską do Dolnej
Skanalizowanej Noteci.
Wykaz budowli piętrzących zlokalizowanych na terenie powiatu mogileńskiego pokazano w tabeli 16.
Melioracje wodne i obiekty małej retencji
Wymienionymi w tabeli 14 (podanej na wstępie rozdziału) wodami publicznymi, ciekami oraz innymi urządzeniami zaliczonymi do melioracji podstawowych administruje Kujawsko-Pomorski Zarząd Melioracji
45
i Urządzeń Wodnych we Włocławku. Zgodnie z art. 70 Prawa wodnego melioracje polegają na regulacji
stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami. Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe, w zależności od ich funkcji i parametrów.
Według art. 71 ust. 1 do urządzeń melioracji wodnych podstawowych zalicza się:
1) budowle piętrzące, budowle upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód,
2) stopnie wodne, zbiorniki wodne,
3) kanały, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
4) rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m,
5) budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe,
6) stacje pomp, z wyjątkiem stacji wykorzystywanych do nawodnień ciśnieniowych,
jeżeli służą celom wymienionym w art. 70.
Przepisy dotyczące urządzeń melioracji wodnych podstawowych stosuje się odpowiednio do budowli
wstrzymujących erozję wodną oraz do dróg dojazdowych, niezbędnych do właściwego użytkowania obszarów zmeliorowanych.
46
Tabela 16. Wykaz budowli hydrotechnicznych na terenie powiatu mogileńskiego
Lp. Nazwa obiektu
2
3
4
2
Melioracje
podstawowe
Melioracje
podstawowe
Stopień wodny
w Goryszewie
Jezioro Mogileńskie (Żabno)
5
6
7
8
Zbiornik
Wiecanowsko-Chwałowski
Zbiornik
Szydłowsko-Popielewski
Wieniec
3
Próg faszynowo-kamienny
Próg faszynowo-kamienny
Lokalizacja
miejscowość
gmina
4
rzeka Panna
gm. Mogilno
rzeka Panna
gm. Mogilno
rzeka Panna
gm. Mogilno
rzeka Panna
gm. Mogilno
rzeka Panna
gm. Mogilno
Kanał Chwałowski
gm. Mogilno
Jaz betonowy na odpływie
z jeziora
Jaz betonowy na odpływie
z jeziora
Zastawka na odpływie
z jeziora Wiecanowskiego
Przepust z piętrzeniem na
odpływie z jeziora Chwałowskiego
Jaz dwuprzęsłowy na od- rzeka Panna Południowa
pływie z jeziora
Wylatowo, gm. Mogilno
Zastawka na odpływie
z jeziora
Próg piętrzący
rzeka
km
5
0+
764
2+
118
2+
438
7+
530
9+
930
0+
148
Kanał Chwałowo
0+
gm. Mogilno
670
9 Palędzie
Kanał Chwałowo
4+
gm. Mogilno
130
KPZMiUW – Kujawsko-Pomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Włocławek
RZGWP – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Poznań
Użytkownik
Właściciel
6
KPZMiUW
Włocławek
KPZMiUW
Włocławek
KPZMiUW
Włocławek
KPZMiUW
Włocławek
KPZMiUW
Włocławek
KPZMiUW
Włocławek
Nr i data
pozwolenia
wodnoprawnego
7
OS-6223-14/2000
8.06.2000
OS-6223-14/2000
8.06.2000
OS-6224-1/2001
6.03.2001
OS-6223-12/2000
8.06.2000
Sposób wykorzystania
8
Nawodnienie podsiąkowe – stabilizacja poziomu wód gruntowych
Nawodnienie podsiąkowe – stabilizacja poziomu wód gruntowych
Piętrzenie jeziora Mogileńskiego
Piętrzenie jeziora Mogileńskiego
Wysokość
piętrzenia
9
do 0,5 m
do 0,5 m
do 0,5 m
max 1,0 m
Piętrzenie jeziora Wiecanowskiego jako części zbiornika
Wiecanowsko-Chwałowskiego
do 0,6 m
RZG W
Poznań
Piętrzenie wód zbiornika Szydłowsko-Popielewskiego
1,80 m
KPZMiUW
Włocławek
KPZMiUW
Włocławek
Piętrzenie jeziora
0,20 m
Piętrzenie jeziora
do 1,0 m
OS-6223-11/2000
8.06.2000
do 0,7 m
1
1
Rodzaj budowli
47
Na podstawie danych Kujawsko-Pomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku
z 6.11.2003 r. stan ilościowy urządzeń melioracji podstawowych na terenie powiatu mogileńskiego jest następujący.
Tabela 17. Stan ilościowy urządzeń melioracji podstawowych na terenie powiatu mogileńskiego
Rzeki (km)
Lp.
Nazwa rzeki, kanału
km
1 Noteć Zachodnia
2 Panna
3 Panna Północna
4 Panna Południowa
5 Kanał Kuśnierz
6 Kanał Ciechrz – Bożejewice
7 Kanał Ostrowo – Gopło
8 Kanał Zachodni
9 Kanał Chwałowo
10 Kanał Gać
11 Kanał Mokre
Razem powiat – rzeki i kanały 99,365 km
ogółem
0+000 – 9+610
0+000 – 8+000
8+000 – 19+652
0+000 – 3+065
1+100 – 12+892
3+600 – 13+145
3+147 – 28+803
0+000 – 7+080
0+000 – 7+125
0+000 – 1+950
7+895 – 11+875
9,610
8,000
11,562
3,065
–
–
–
–
–
–
–
32,237
Kanały (km)
w tym
uregulowanych
9,610
8,000
11,562
3,065
–
–
–
–
–
–
–
32,237
–
–
–
–
11,792
9,545
25,656
7,080
7,125
1,950
3,980
67,128
Stan urządzeń melioracji szczegółowych, których utrzymanie należy do właścicieli gruntów odnoszących
korzyści z tych urządzeń jest następujący (wg stanu z 1997 r.)
Tabela 18. Stan urządzeń melioracji szczegółowych, których utrzymanie należy do właścicieli gruntów odnoszących
korzyści z tych urządzeń
Ogółem ilość Razem grunty
gruntów rol- orne i użytki
Lp.
Gminy
zielone zmenych
liorowane
(ha)
1 Dąbrowa
7897
2517
2 Jeziora Wielkie
7943
4433
3 Mogilno
21647
3239
4 Strzelno
12271
5058
10605
3571
15247
Grunty orne
(ha)
zmeliow tym
rowane zdrenowane
2367
2273
4135
3396
631
597
4543
4339
11676
Trwałe użytki zielone
(ha)
zmeliow tym
rowane zdrenowane
150
12
298
63
2608
1102
515
300
1477
Rowy
(km)
62,4
122,7
248,9
93,0
527,0
Tabela 19. Istniejące na terenie powiatu obiekty małej retencji – jeziora podpiętrzone
Lp.
1
1
2
4
5
6
7
Jezioro
Ciek,
km
2
3
Mogileńskie
Panna
7 + 530
Wiecanowskie Panna
9 + 930
Wieniec
Kanał Chwałowo
0 + 670
Wieniec
Kanał Chwałowo
0 + 148
Wieniec
Kanał Chwałowo
4 + 130
Procyń (Gać) Kanał Gać
0 + 600
Przeznaczenie obiektu
4
Retencja, rybactwo, pobór wody do nawodnień
Retencja, rybactwo, pobór wody do nawodnień
rybactwo, rekreacja
Powierzchnia
(ha)
Pojemność
tys. m3
całkowita
użytkowa
5
6
77
2592
240
9474
2000
3445
460
673
190
2198
78
517
130
300
47
rybactwo
27
rybactwo
39
rybactwo
26
Wysokość
piętrzenia
Gmina
7
8
do 1,0 m
Mogilno
do 0,6 m
Mogilno
do 1,0 m
Mogilno
do 0,7 m Mogilno
do 0,2 m
Mogilno
do 1,5 m
Mogilno
48
OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA
Stan zagrożenia powodziowego, wynikający z tytułu powodzi opadowych i roztopowych występuje na
znacznym obszarze powiatu mogileńskiego, w szczególności na terenach zlokalizowanych w lokalnych zaniżeniach oraz na terenach równinnych bez wyraźnego kierunku odpływu. Główne zagrożenie powodziowe
dla terenów powiatu stwarza rzeka Noteć Zachodnia i w obrębie jeziora Gopło. Nie ma tu jednak zagrożenia
dla bezpieczeństwa ludzi i terenów zabudowanych. Wystąpić może w sytuacji wielkich wód, kiedy dla
ochrony znacznych obszarów w zlewni Noteci Górnej nastąpi wypełnienie systemu zbiorników retencyjnych Pakoskiego, Gopła oraz Szydłowsko-Popielewskiego. Generalnie należy stwierdzić, że zagrożenie
podtopieniami gruntów w obrębie dolin rzek i kanałów z systemami urządzeń melioracyjnych, których jest
w powiecie stosunkowo znaczna długość, może wynikać z niedostatecznego finansowania prac związanych
z utrzymaniem wód i urządzeń melioracyjnych oraz koniecznych modernizacji w tym zakresie. Zadaniem
profilaktyki ochrony przeciwpowodziowej jest kontynuacja realizacji programu małej retencji wodnej. Na
terenie powiatu funkcjonują zbiorniki retencyjne o znaczeniu wojewódzkim (Pakość i Gopło) oraz na jeziorach piętrzonych za pomocą budowli zestawionych w tabeli 16.
Ponadto należy nadmienić, że na terenie powiatu w gminie Dąbrowa znajduje się obiekt Mokre, którego
zadaniem jest odwadnianie terenu depresyjnego, w stosunku do położenia odbiornika – Kanału Mokre. Jest
to polder Mokre odwadniany za pomocą pompowni eksploatowanej przez Kujawsko-Pomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku.
Zgodnie z działem V ustawy Prawo wodne – ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji
rządowej i samorządowej. Ochronę tę należy realizować poprzez:
– zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych,
– racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także sterowanie
przepływami wód,
– funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze
i hydrosferze,
– kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych oraz terenów zalewowych, budowanie
oraz utrzymanie wałów przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi.
Dla warunków powiatu mogileńskiego należy uznać jako aktualne stwierdzenie w Programie Wojewódzkim
Ochrony Środowiska, że „Ograniczona aktualnie ilość technicznych urządzeń ochrony przed powodzią w stosunku do występującej ilości rzek i kanałów, stwarzających zagrożenie powodziowe, stwarza potrzebę utrzymania istniejącego potencjału urządzeń w stałej sprawności techniczno-eksploatacyjnej. Wymaga to prowadzenia bieżącej konserwacji, remontów i robót modernizacyjnych. Na podstawie obserwowanego rozwoju
zjawisk powodziowych w latach ubiegłych, podjąć należy działania związane z rozbudową i utrzymaniem
istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej”.
2.5. Środowisko i zdrowie – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego
Na terenie powiatu mogileńskiego zlokalizowane są następujące zakłady, które zgodnie z kryteriami, określonymi w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. (Dz.U. Nr 179 poz. 1490, z 2002 r.)
można zaliczyć do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagane
jest sporządzanie raportu o oddziaływaniu na środowisko, m.in.:
49
•
wg § 2 ust. 2 1 pkt 9 lit. c – Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego Sp. z o.o. w Bronisławiu gm.
Strzelno,
•
•
•
wg § 2 ust. 2 1 pkt 9 lit. d – „BURCO Polska” Sp. z o.o. w Dąbrówce gm. Mogilno,
wg § 2 ust. 2 1 pkt 9 lit. d – Przedsiębiorstwo „Golejewo” Sp. z o.o., Golejewo gm. Jeziora Wielkie,
wg § 2 ust. 2 1 pkt 8 lit. g – zbiornik retencyjny (podpiętrzone jezioro Gopło), obejmujący m.in. teren
gminy Jeziora Wielkie,
•
wg § 2 ust. 2 1 pkt 8 lit. g – Zbiornik Pakoski (podpiętrzone jeziora Pakoskie), obejmujący m.in. teren
gminy Strzelno,
•
wg § 2 ust. 2 1 pkt 8 lit. g – gazociąg tranzytowy Jamał – Europa Zachodnia (w budowie), obejmujący
m.in. teren gmin Strzelno i Mogilno.
Dla powyższych zakładów zgodnie z art. 378 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony
środowiska (D.U. Nr 62 poz. 627 z 2001 r. z późn. zmianami) Wojewoda jest właściwy w sprawach związanych z przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, oraz z eksploatacją instalacji na
terenach zakładów zaliczanych do tych przedsięwzięć.
2.5.1. Jakość wód powierzchniowych
Wody w rzekach
Badania jakości wód rzecznych prowadzone są w ramach podsystemu monitoringu wód powierzchniowych.
Stan czystości rzek powiatu badany był w sieci monitoringu regionalnego. Zakres analityczny badań ustalany
jest odrębnie dla każdej rzeki. Uwzględnia on charakter zlewni oraz specyfikę źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych na objętym badaniami terenie.
Klasyfikację jakości wód rzecznych przeprowadzono na podstawie metody stężeń charakterystycznych.
Przyjmuje się, że stężeniem charakterystycznym jest średnia z dwóch najniekorzystniejszych wyników,
stwierdzonych w danym okresie obserwacyjnym. Dla wskaźników toksycznych i hydrobiologicznych jako
stężenie charakterystyczne przyjmuje się wynik najmniej korzystny, natomiast dla wskaźników bakteriologicznych drugi z kolei wynik najniekorzystniejszy. O końcowej klasie decyduje wskaźnik o najwyższym
przekroczeniu norm.
Noteć Zachodnia
Noteć Zachodnia na teren powiatu mogileńskiego wkracza poniżej Jeziora Kamienieckiego. W dolnym biegu
rzeki zlokalizowany jest Zbiornik Pakoski. Stan czystości wód tej rzeki, co wykazały kolejne cykle badawcze z 1987, 1992 i 1998 r. nie odpowiadał obowiązującym normom. O pozaklasowym charakterze wód tej
rzeki decydowało skażenie bakteriologiczne oraz stężenia substancji biogennych.
Badania w 1998 r. prowadzone były na trzech następująco zlokalizowanych stanowiskach:
•
Gębice – wodowskaz – km 26,6,
• Kwieciszewo – poniżej ujścia Panny – km 23,0,
• Pakość – odpływ ze Zbiornika Pakoskiego – km 0,1.
Wyniki powyższych badań potwierdziły ponadnormatywne zanieczyszczenie wód Noteci Zachodniej. Na
stanowisku zlokalizowanym w Gębicach, tj. poniżej Jeziora Kamienieckiego decydował o tym stan sanitarny.
Stężenia wskaźników fizykochemicznych nie wykroczyły poza wartości progowe określone dla II klasy czystości. W Kwieciszewie, tj. poniżej ujścia Panny jakość wód Noteci ulega gwałtownemu pogorszeniu. Ponadnormatywne stężenia osiąga azot azotynowy, fosforany, fosfor ogólny i chlorofil “a”. Koncentracja związków
fosforu, w porównaniu ze stanowiskiem w Gębicach była wyższa ponad czterokrotnie. Wzrasta również
50
liczba nie odpowiadających normom wartości miana Coli. Zbiornik Pakoski w sposób istotny zmienia parametry jakościowe Noteci Zachodniej. Rzeka wzbogaca w nim swoje wody w materię organiczną, wzrasta także jej zasolenie. Zbiornik był bowiem włączony w system chłodniczy Janikowskich Zakładów Sodowych.
W stosunku do wyników poprzednich badań stan czystości Noteci Zachodniej w 1998 r. nie uległ zmianom.
Panna
Przyjmuje się, że rzeka wypływa z Jeziora Wiecanowskiego. Powierzchnia jej zlewni wynosi 383,0 km2.
W dolnym biegu przepływa przez północną część Jeziora Mogileńskiego. Od południa jezioro to zasilane
jest dopływem z Jeziora Szydłowskiego, noszącego nazwę Panny Południowej. Ciek ten odwadnia jeziora:
Ostrowskie, Popielewskie i Szydłowskie. Panna wprowadza swoje wody do Noteci Zachodniej w Kwieciszewie. W strukturze zagospodarowania jej zlewni dominują grunty orne, zajmujące 75,2% powierzchni.
Z tego względu istotnym źródłem materii allochtonicznej są zanieczyszczenia obszarowe. Do wód zlewni
Panny wprowadzane są ponadto ścieki z licznych drobnych źródeł punktowych oraz z oczyszczalni w Mogilnie. Efektem tego procesu jest systematyczna degradacja wód Panny. Badania przeprowadzone bowiem
w 1977 r. wykazały, że do Jeziora Mogileńskiego rzeka prowadziła wody odpowiadające II klasie czystości.
Wyniki kolejnych badań z 1980, 1987 i 1992 r. wskazywały na coraz większe zanieczyszczenie tej rzeki.
Kilkakrotnie niższe objętości przepływów w 1992 r., w stosunku do wartości średnich z wielolecia, spowodowały obniżenie możliwości chłonnych Panny. Konsekwencją tego procesu były ponadnormatywne stężenia związków azotu i fosforu oraz materii organicznej.
W 1998 r. badania prowadzone były na analogicznych stanowiskach jak w latach poprzednich, tj.:
• Parlin – 20,0 km,
• Mogilno – powyżej Jeziora Mogileńskiego – 8,8 km,
• Mogilno – poniżej Jeziora Mogileńskiego – 7,8 km,
• Kwieciszewo – ujście do Noteci Zachodniej – 0,9 km.
Ponadto całorocznymi badaniami objęty był odpływ z Jeziora Popielewskiego i Jeziora Szydłowskiego.
Wyniki kontroli stanu czystości z 1998 r. potwierdziły wysokie zanieczyszczenie wód Panny. W górnym
biegu rzeki koncentracja związków fosforu czterokrotnie przekraczała wartości progowe określone dla najniższej III klasy czystości. Cechą charakterystyczną dla okresu letniego były deficyty tlenowe, natomiast
stan sanitarny jedynie w ciągu trzech miesięcy sprostał wymogom III klasy czystości. Poniżej Jeziora Mogileńskiego wzrasta do wielkości ponadnormatywnych stężenie chlorofilu “a”, poprawie natomiast ulegają
warunki sanitarne. Na stanowisku zlokalizowanym w odległości 0,9 km od ujścia do Noteci Zachodniej, tj.
poniżej wylotu ścieków z oczyszczalni w Mogilnie ponownie rzeka zostaje wzbogacona w substancje biogenne, materię organiczną i zawiesiny ogólne.
Równie niezadowalający jest stan czystości Panny Południowej. Jedynie powyżej Jeziora Popielewskiego
stan czystości wód cieku odpowiadał III klasie czystości. Poniżej tego jeziora ponadnormatywne stężenia
osiągają związki fosforu, natomiast poniżej Jeziora Szydłowskiego pozaklasową koncentrację osiąga ponadto
chlorofil “a”.
Kanał Ostrowo – Gopło odwadnia obszar o powierzchni 273,2 km2. Spośród oznaczonych w 1995 r. wskaźników fizykochemicznych wartości pozaklasowe stwierdzono w przypadku fosforu ogólnego. W okresie wiosennym stwierdzono podwyższoną koncentrację azotu azotanowego 7,88 mg N-NO3/dm3, odpowiadającą
III klasie czystości. Stężenie azotu amonowego sprostało wymogom II klasy. Poza wartości progowe określone dla II klasy czystości nie wykroczyła również koncentracja materii organicznej. W okresie letnim pa-
51
rametry jakościowe tego cieku uległy znacznemu pogorszeniu. Nastąpił kilkakrotny wzrost obciążenia wód
Kanału zarówno substancjami biogennymi, jak i materią organiczną. Ponadnormatywne stężenia osiągnęły
oprócz fosforu ogólnego także fosforany, azot amonowy i azot ogólny. Niezmienny w stosunku do okresu
letniego pozostał jedynie pozaklasowy stan sanitarny.
Wzrost obciążenia wód Kanału poszczególnymi substancjami w okresie letnim mógł być spowodowany
dwunastokrotnym zmniejszeniem objętości przepływu. Ładunki związków biogennych wahały się w ww.
okresie badawczym od 4,0 kg P/d do 10,9 kg P/d oraz od 20,7 kg N/d do 126,5 kg N/d.
Całoroczne wyniki badań przeprowadzonych w 1988 r. wykazały, że najniższym obciążeniem fosforanami
wody Kanału charakteryzowały się w miesiącach styczeń – marzec. Maksymalną koncentrację tego związku
stwierdzono we wrześniu, październiku i listopadzie. Stężenia fosforanów wykazują korelację z przepływami,
tj. rosną wraz ze zmniejszaniem objętości wody w korycie. Podobną zależność stwierdzono w przypadku
azotu amonowego.
Odwrotnie kształtują się zmiany stężeń azotu azotanowego. Maksymalną koncentrację tego związku stwierdzono w marcu, tj. w czasie intensywnych spływów powierzchniowych. Najniższe obciążenie azotanami
wystąpiło w lutym oraz we wrześniu i październiku.
Najwyższe ładunki azotu ogólnego dostarczane są przez ten ciek do Gopła w okresie wiosennym, co jest
efektem zarówno przypadających na tę porę roku maksymalnych objętości przepływów, jak wzmożonego
dopływu zanieczyszczeń obszarowych.
Przeprowadzone badania monitoringu regionalnego w 2002 r. wykazały, że kontrolowany odcinek 1,5 Kanału nie odpowiadał normom w klasyfikacji fizykochemicznej i bakteriologicznej.
Monitoring jezior
Ocena stanu czystości jezior sporządzana jest w oparciu o badania prowadzone w sieci regionalnej. Obejmuje ona jeziora o powierzchni większej niż 100 ha oraz mniejszych, jednak cennych z uwagi na wykorzystanie gospodarcze lub walory przyrodnicze. Badania prowadzone są w serii wiosennej i letniej. Uzyskane
wyniki analiz hydrochemicznych i biologicznych odnoszone są do odpowiednich klas czystości. Końcowa
ocena stanu czystości jeziora weryfikowana jest na podstawie wskaźnika sanitarnego. Oprócz oceny jakości
wód na podstawie cech morfometryczno-hydrograficzno-zlewniowych wyznacza się podatność jeziora na
degradację. Pozwala ona określić odporność systemu jeziornego na wpływ czynników antropogennych i ocenić szansę powodzenia ewentualnych zabiegów rekultywacyjnych. Integralną częścią prowadzonych badań
jakości wód jezior jest kontrola źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych w ich zlewniach.
Jezioro Gopło – na terenie powiatu leży jedynie zatokowa, zachodnia część jeziora, nad którą położona jest
wieś Siemionki i Kościeszki. Jest to jego najpłytszy fragment. W stosunku do całego zbiornika, wody tej
części charakteryzują się najniższą jakością. Ogólna ocena wskazuje na wody nie odpowiadające normom.
Wszystkie analizowane parametry kilkakrotnie przekraczają ustalone wartości normatywne. Zastrzeżeń nie
budzi jedynie wskaźnik sanitarny.
W części tej w okresie funkcjonowania w Siemionkach stacji naukowej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
prowadzone były intensywne badania hydrobiologiczne. Na podstawie zgromadzonego materiału prześledzić można dokonujący się na przestrzeni wielolecia nieustanny postęp eutrofizacyjny. Jego wyrazem jest
m.in. zanik łąk ramienicowych, obficie porastających tę część jeziora. Drastyczne przekształcenia szaty
roślinnej nastąpiły w przeciągu zaledwie trzydziestu lat.
W programie ochrony wód tego akwenu postulowano w pierwszym rzędzie odcięcie lub ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczonych ścieków. Dla omawianego fragmentu jeziora największe zagrożenie
stanowił dopływ ścieków z PDPS w Siemionkach oraz ze Strzelna, wnoszony z dopływem kanału Ostrowo
52
– Gopło. Opracowany projekt modernizacji urządzeń oczyszczających uwzględnia szczególne wymogi
ochrony wód jeziornych.
Jezioro Mogileńskie – wchodzi w skład Pojezierza Wielkopolskiego. Należy do dorzecza rzeki Panny,
przepływającej przez jego północną część. Od południa łączy się z jeziorem Żabno. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 43,8 ha, głębokość maksymalna 6,8 m, średnia 3,6 m. Objętość misy jeziornej równa się
1561,9 tys. m3. Zlewnia całkowita zajmuje powierzchnię 338,76 km2, a zlewnia bezpośrednia 2,26 km2.
Na jeziorze od 1991 r. prowadzone są zabiegi rekultywacyjne mające cofnąć degradację zbiornika, stanowiącego odbiornik ścieków przemysłowych i komunalnych, których ilość pochodzącą ze zinwentaryzowanych źródeł szacowano na 250 m3/dobę. Głównym punktem prac było wydobycie z przymiejskiej części
jeziora około 30 tys. m3 osadów dennych z powierzchni około 2 ha. Osady przed rozpoczęciem refulacji
zostały napowietrzone przez areatory “Miniflox”. Urządzenia napowietrzające po przeniesieniu w nowe
miejsca pracują do dnia dzisiejszego. Ponadto zainstalowano moduły “Bio-Hydro”, które wspomagać mają
naturalne procesy oczyszczania wód przez organizmy perifitonowe.
Kontrole stanu czystości jeziora prowadzone były w latach 1973, 1987 i 1993-95.
Jak wynika z przeprowadzonych pomiarów Jezioro Mogileńskie należy do typu polimiktycznego. Wysoka
temperatura warstwy trofogenicznej w okresie letnim sprzyja rozwojowi sinic, gatunku glonów szczególnie
uciążliwych dla rekreacyjnego korzystania z wód jeziora. Kondycja tlenowa jeziora jest istotnym sygnałem
świadczącym o zmieniającej się sytuacji ekologicznej. W przypadku Jeziora Mogileńskiego są to objawy
niekorzystne. Przetlenienie powierzchniowych warstw wody notuje się zarówno wiosną, jak i latem. Świadczy to jednoznacznie o wzmożonej działalności fotosyntetycznej glonów, znajdujących w toni jeziora doskonałe warunki do bujnego rozwoju. W trakcie stagnacji letniej, pomimo nie wykształcenia ustawienia termicznego, w najgłębszych partiach jeziora następują zdecydowane zmiany stężeń tlenu w profilu pionowym.
Przyczyną takiego przebiegu krzywej tlenowej jest duża ilość sedymentującej materii organicznej. Jej mineralizacja wyczerpuje zasoby tlenu w głębszych warstwach wody doprowadzając do powstania deficytów.
Uruchamia to łańcuch przemian niekorzystnych dla ekosystemu jeziora. Działalność urządzeń napowietrzających, zainstalowanych w jeziorze w ramach jego rekultywacji, modyfikuje tylko lokalnie warunki tlenowe.
Podstawowy pierwiastek limitujący produkcję pierwotną, jakim jest fosfor, występował w nadmiarze. Jego
zasoby w wodach jeziora nie ulegają zasadniczym zmianom w poszczególnych sezonach wegetacyjnych.
Dotyczy to zarówno formy mineralnej, jak i ogólnej. Obserwowane na przestrzeni lat niewielkie różnice
w koncentracji fosforu ogólnego, z racji ciągłego dwukrotnego przekroczenia obowiązujących norm, nie
wnoszą dla sytuacji ekologicznej panującej w jeziorze istotnych zmian. Sygnałem ewentualnych procesów
dezeutrofizacji mogą być dane dotyczące zmniejszającej się ilości fosforanów w najgłębszych partiach jeziora. Bardzo duże ilości azotanów stwierdzone w 1994 r. mogą pochodzić z intensywnych wiosennych spływów powierzchniowych. Natomiast stężenia azotu amonowego w epilimnionie w porównaniu z innymi jeziorami należy uznać za niewielkie. Rekordowo wysoka koncentracja azotu amonowego w jeziorze w 1993 r.
może być efektem jego dopływu wraz z wodami odciekowymi ze składowanego nad brzegiem jeziora osadu
dennego. Potwierdzają tę hipotezę wyniki całorocznej kontroli ujściowego odcinka Panny prowadzone
w 1992 r. Wykazały one bardzo wysokie obciążenie wód dopływu tą formą azotu, sięgające maksymalnie
19,6 mg N-NH4/dm3.
Monitoring jezior prowadzony na terenie województwa bydgoskiego tylko sporadycznie dostarczał informacji o skażeniu wód metalami ciężkimi. Jezioro Mogileńskie jest po jeziorze Zioło drugim zbiornikiem,
gdzie stwierdzono ponadnormatywne ilości metali ciężkich – cynku i ołowiu. Kontrole jakości wód dopływów oraz inspekcje źródeł zanieczyszczeń nie wskazują, aby mogły to być potencjalne miejsca emisji tych
substancji. Jednym z prawdopodobnych źródeł jest transport odbywający się na drogach okalających jezioro,
53
zwłaszcza w jego przymiejskim, północnym fragmencie. Zanieczyszczenia komunikacyjne mogą migrować
do jeziora albo z wodami opadowymi, lub też pochodzić – w przypadku ołowiu – z zanieczyszczenia atmosfery. Natomiast potencjalne źródło skażenia środowiska cynkiem stanowi również rolnicze użytkowanie
ziemi. Dotyczy to zwłaszcza takich zabiegów agrotechnicznych, jak wapnowanie gleb, nawożenie gnojowicą
i stosowanie środków grzybobójczych.
Wody Jeziora Mogileńskiego, poczynając od 1987 r., niezmiennie klasyfikowane były jako nie odpowiadające normom. Końcowa ocena wahała się w niewielkim zakresie i była w ostatnim cyklu badawczym, tj.
w 1995 r. gorsza niż w 1987 r. O pozaklasowym charakterze wód każdorazowo decydowały praktycznie
wszystkie oceniane parametry. Wyjątek stanowiła zawartość fosforu ogólnego, która w normach nie mieściła się tylko w 1973 i 1993 r. W pozostałych latach odpowiadała III klasie czystości. W 1995 r. wartość
tego wskaźnika była prawie identyczna z oznaczoną w 1987 r.
W stosunku do kryteriów troficznych jezioro zalicza się do grupy o najwyższej żyzności.
W zestawieniu z badaniami z lat 1987 i 1973, tj. przed rozpoczęciem zabiegów rekultywacyjnych, systematyczne obserwacje jeziora w latach 1993-1995 nie upoważniają do stwierdzenia pozytywnych zmian w jakości wód w wyniku prowadzonej sanacji jeziora. Według założeń projektu doprowadzić one miały już
w 1993 r. do uzyskania przez jezioro II klasy czystości, a w przypadku fosforanów osiągnięcie koncentracji
odpowiadającej III klasie czystości, co nie nastąpiło. Nie stwierdzono również, aby urządzenia napowietrzające jezioro w istotny sposób wpłynęły na jego kondycję tlenową. Brak efektywności zabiegów rekultywacyjnych spowodowany jest m.in. niską, stojącą poza wyznaczonymi kategoriami odpornością jeziora na wpływy degradacyjne. Wpływ miało także przewlekające się odcięcie dopływu ścieków docierających do jeziora.
Jezioro Ostrowskie – posiada powierzchnię 314,5 ha, jednak w związku z drastycznym obniżeniem poziomu zwierciadła wody jezioro uległo rozczłonkowaniu na odrębne baseny – zachodni o powierzchni 216,2 ha
i o zdecydowanie rynnowym charakterze oraz wschodni o powierzchni 98,3 ha w miejscowości Przyjezierze.
Charakteryzowały się one w trakcie badań prowadzonych w 1991 r. odmienną jakością wód. Część zachodnia otrzymała III klasę czystości, natomiast wschodnia – II klasę czystości.
Z przeprowadzonych badań wynika, że jednym z podstawowych objawów niekorzystnych zmian jakości
wód są głębokie deficyty tlenowe w trakcie stagnacji letniej. Rozpoczynają się one poniżej głębokości 6 m.
Wraz z zanikami tlenu pojawia się toksyczny siarkowodór. Jego stężenia są bardzo wysokie, maksymalnie
osiągnęły wartość 19,5 mg S/dm3. Są to ilości oznaczane tylko w najbardziej zanieczyszczonych jeziorach
na terenie województwa. Powoduje to, że około 46% objętości jeziora nie stwarza odpowiednich warunków
do bytowania organizmów wodnych. W porównaniu z poprzednimi kontrolami stanu czystości, prowadzonymi w latach 1975 i 1982, obserwuje się systematyczne zmniejszanie zasobów tlenowych. W grupie substancji biogennych uwagę zwraca charakterystyczne dla eutroficznych jezior maksimum stężeń azotu amonowego w naddennej strefie jeziora. Osiąga on poziom II/III klasy czystości, jednak w zestawieniu z danymi
z wcześniejszych badań, kiedy stwierdzano jedynie śladowe ilości tej formy azotu, stanowi to istotny wzrost.
Podobne zjawisko rosnącej koncentracji w hypolimnionie dotyczy również kluczowego dla trofii zbiorników wodnych pierwiastka – fosforu. Zawartość jego mineralnej formy dyskwalifikuje wody jeziora. W stosunku do najwcześniejszych badań z 1975 r. nastąpił wielokrotny wzrost stężeń tego pierwiastka. Świadczy
to także o istnieniu niezwykle niekorzystnego dla stanu czystości jeziora mechanizmu, jakim jest zasilanie
wewnętrzne. Zjawisko to powoduje systematyczne wzbogacanie jego wód w fosforany uwalniane z osadów
dennych. Zasilanie to powoduje na zasadzie sprzężenia zwrotnego nakręcanie spirali postępującej eutrofizacji.
W efekcie, nawet całkowite odcięcie źródeł zasilania zewnętrznego nie zmieni diametralnie sytuacji jeziora.
Analiza zawartości pozostałych pierwiastków wykazała podwyższoną w stosunku do najczystszych jezior
ilość chlorków oraz miedzi. Również większość wyników przewodnictwa elektrolitycznego nie odpowiada
54
ustalonym dla jezior normom. Charakterystyczną cechą biotycznej sfery jeziora była stała obecność sinic,
występujących w masowych ilościach. Są to glony uważane za najbardziej uciążliwe dla użytkowników
wód. Z racji wydzielania toksyn mogą oddziaływać negatywnie na faunę wodną, a także wywoływać odczyny alergiczne u kąpiących się ludzi. Roślinność wodna w latach 70. zdominowana była przez zespół ramienicowy. Rośliny te tworzyły rozległe, zwarte łąki podwodne, sięgające głębokości 6-7 m. Glony te występują w jeziorach czystych, o niskim statusie troficznym. Przeprowadzona ponowna lustracja wykazała, że
ramienice w wodach jeziora uległy widocznej degradacji. Zmniejszył się areał ich występowania, obniżeniu
uległa także żywotność poszczególnych osobników. Na dnie jeziora pojawiły się waty nitkowatych glonów.
Stanowią one konkurencję dla pozostałych grup roślinności wodnej. Po wypłynięciu na powierzchnię, znoszone są w masowych ilościach na brzeg zbiornika, gdzie obumierają. Stwarza to negatywne doznania estetyczne. W trakcie wizji jeziora stwierdzono również dalsze zróżnicowanie jakości wód poszczególnych basenów. Przejawia się ono dramatycznie niską przeźroczystością wody w basenie zachodnim. Jedną z przyczyn
tak dalece idącej zmiany charakteru wód w tej części może być wieloletni wpływ sadzowej hodowli pstrąga.
Pomimo jego likwidacji, skutki są widoczne do dzisiejszego dnia. Niewykluczone również, że aktualna gospodarka rybacka prowadzona na tym zbiorniku przyczynia się do rozchwiania jego ekosystemu.
Wszystkie te dane świadczą o daleko posuniętej eutrofizacji jeziora. Tendencje te są szczególnie widoczne
w zestawieniu wieloletnich obserwacji stanu czystości wód.
Badania jeziora w 2001 r. wykazały III klasę czystości w części zachodniej i II klasę w części wschodniej,
jest to podobny wynik jak w 1991 r.
Na podkreślenie zasługuje informacja zawarta w raporcie WIOŚ z 2002 r., że obniżenie poziomu lustra wody
jeziora jest związane z oddziaływaniem leja depresyjnego odkrywkowych kopalni węgla brunatnego zagłębia konińskiego, co spowodowało podzielenie jeziora na dwie odrębne części.
Zbiornik Pakoski – w granicach powiatu leży jedynie południowy fragment dawnego jeziora Trląg oraz
dawne Jezioro Bronisław.
Pomiary temperatury wody wskazują na powstawanie w okresie letnim stratyfikacji wód ograniczonej wyłącznie do najgłębszej partii zbiornika w rejonie miejscowości Trląg. Z racji niewielkiego zróżnicowania
temperatur w profilu pionowym powstające uwarstwienie jest mało stabilne. Wysoka temperatura wód głębinowych ma także swoje konsekwencje w postaci zwiększenia tempa procesów biologicznych. Charakterystyczną cechą termiki wód zbiornika było jej zróżnicowanie przestrzenne. Jest to rezultat włączenia akwenu
w obieg chłodniczy zakładów sodowych. Zrzuty podgrzanych wód powodowały wzrost temperatury wód
w rejonie swojego oddziaływania o około 2°C w stosunku do najchłodniejszych fragmentów zbiornika. Ma
to znaczenie w kształtowaniu warunków hydrologicznych. Analiza zawartości tlenu świadczy o złej kondycji
tlenowej zbiornika. Przejawia się ona przetlenieniem powierzchniowych warstw wody w wyniku bujnego
rozwoju organizmów planktonowych oraz skokowym ubytkiem tego gazu w miarę wzrostu głębokości.
Większość wykonanych pomiarów wskazuje na powstawanie w trakcie stratyfikacji termicznej beztlenowej
strefy, obejmującej wody poczynając od głębokości 6 m. W warstwie naddennej wraz z deficytem tlenowym
pojawia się toksyczny siarkowodór. Obydwa te czynniki powodują, że olbrzymie partie wód są niedostępne
przez długi okres czasu dla większości organizmów zwierzęcych. Zawartość materii organicznej ocenianej
na podstawie BZT5 i ChZT-Cr jednoznacznie wskazuje na pozaklasową jakość wód. Związki biogenne mają
decydujące znaczenie dla określenia stopnia żyzności wód. Koncentracja zarówno związków azotu, jak i fosforu w wodach zbiornika nie odpowiada normom. Przekroczenia wartości normatywnych są wielokrotne
i dotyczą wszystkich stanowisk badawczych. Parametrami służącymi ocenie biotycznych elementów ekosystemu są: ilość barwnika fotosyntetycznego, przezroczystość wody, skład ilościowy i jakościowy fitoplanktonu. Oznaczona koncentracja chlorofilu “a” pozostaje w ścisłym związku z ilością pierwiastków bio-
55
gennych. W wodach zbiornika poziom tego wskaźnika rekordowe wartości osiągnął w 1989 r. Ostatni cykl
badawczy wykazał znaczną redukcję jego stężeń, są to jednak nadal wartości pozaklasowe. Z ilością chlorofilu
ujemnie koreluje przezroczystość wód. Bez względu na okres dokonywanych pomiarów, a także lokalizację
stanowiska badawczego jest ona mniejsza niż 1 m, co jest wynikiem wykraczającym poza dopuszczalne normy.
W obu przypadkach jest to rezultat intensywnego rozwoju w toni organizmów fitoplanktonowych. W określeniu stanu czystości wód wskaźnikiem weryfikującym całość wykonanych oznaczeń jest stan sanitarny
oceniany na podstawie ilości bakterii fekalnych z grupy Coli. Analizując zebrane dane można stwierdzić, że
aktualnie toń zbiornika nie jest skażona mikrobiologicznie. Stanowi to w stosunku do badań sprzed 10. lat
istotny sygnał świadczący o poprawie gospodarki ściekami pochodzenia komunalnego w otoczeniu akwenu.
Jeżeli chodzi o pozostałe wskaźniki, to istotnym elementem składu chemicznego wód zbiornika jest zawartość chlorków. Generalnie jest ona wielokrotnie wyższa w porównaniu z jeziorami o wodach nieznacznie
zanieczyszczonych. Obserwowano wyraźną strefowość w ich rozmieszczeniu. W części północnej zbiornika
chlorków było dwukrotnie więcej niż w części południowej. Przyczyna jest identyczna jak w przypadku
azotu amonowego – działalność zakładów sodowych. Przegląd danych zebranych w długim przedziale czasowym wskazuje jednak na istnienie tendencji zniżkowych.
Przeprowadzona klasyfikacja Zbiornika Pakoskiego świadczy o pozaklasowym charakterze jakości wód.
Jest to stan obserwowany bez przerwy, poczynając od pierwszych badań prowadzonych w 1972 r. Na taki
stan rzeczy złożył się fakt istnienia wielokierunkowej presji człowieka, pogłębianej przez niekorzystne warunki naturalne wybitnie obniżające możliwość samooczyszczenia wód. Wobec daleko posuniętej degradacji
środowiska wodnego nie należy oczekiwać, aby istniejące programy naprawcze w sposób szybki i zdecydowany przyniosły pozytywne rezultaty.
Jezioro Szydłowskie – leży na terenie powiatów Mogilno i Gniezno. Jezioro dzieli granica województw
kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego. Posiada powierzchnię 140,2 ha, przy maksymalnej głębokości
wynoszącej 24,5 m. Jezioro wypełnia wąską, umiarkowanie krętą rynnę na długości 5 km. Jej krawędź jest
wyraźnie zaznaczona, jednak nie osiąga dużej wysokości. Przez północną część jeziora przepływa rzeka
Panna (Południowa). W zlewni bezpośredniej dominujący udział w strukturze zagospodarowania ziemi mają
grunty orne, przylegające bezpośrednio do jeziora na przeważającej długości linii brzegowej. Do jeziora są
zrzucane ścieki z niefunkcjonującej oczyszczalni osiedla mieszkaniowego zakładu rolnego w Płaczkowie
gm. Trzemeszno.
Cechy określające podatność jeziora na degradację wskazują na poprawną – II kategorię. Szczególnie korzystnie kształtowały się parametry związane z morfometrią jeziora.
Wody jeziora są pozaklasowe. Nie odpowiadające normom wartości osiągnęło 75% ocenianych wskaźników. Powierzchniowe warstwy wody były silnie przetlenione – natlenienie wyniosło 200%, natomiast poniżej rozciągała się strefa beztlenowa. Była ona przedzielona obszarem niewielkiego wzrostu zawartości tego
gazu. Na głębokości 20 m pojawiał się siarkowodór. W okresie wiosennego wymieszania wód odnotowano
bardzo wysokie koncentracje mineralnych form biogenów. Wysokie były również ich stężenia w strefie naddennej podczas letniej stagnacji wód, np. maksymalna ilość ortofosforanów 13-krotnie przekroczyła normę
ustaloną dla najniższej – III klasy czystości wód. Parametry biologiczne w okresie letnim świadczyły o intensywnych procesach produkcji pierwotnej i potwierdzały zasobność jeziora w składniki pokarmowe. Te
same wskaźniki w trakcie wiosennego wymieszania wód pozostawały na niskim poziomie, np. przezroczystość oscylowała wokół 3 m. Wskaźnik sanitarny w rejonie zrzutu ścieków uległ obniżeniu do III klasy czystości, natomiast na pozostałych stanowiskach nie wykazywał negatywnych zmian.
W porównaniu z poprzednim cyklem badawczym nastąpiło obniżenie końcowej klasy czystości jeziora.
56
Jezioro Wiecanowskie – ma powierzchnię 300,0 ha, objętość misy jeziornej wynosi 9475,8 tys. m3, głębokość maksymalna to 7,6 m.
Na podstawie przeprowadzonych badań jezioro zostało zakwalifikowane do III klasy czystości. Na niską jakość wód wpływały m.in. deficyty tlenowe obserwowane latem w przydennych warstwach wody. W chemiźmie wód uwagę zwraca wysokie stężenie azotu azotanowego na stanowisku usytuowanym w sąsiedztwie
fermy tuczu trzody chlewnej w Babie. Negatywny wpływ tego obiektu na jakość wód znajduje potwierdzenie
w wynikach kontroli gospodarki wodno-ściekowej. Wykazały one zaniedbania w gromadzeniu i utylizacji
powstającej w zakładzie gnojowicy, efektem czego były jej niezorganizowane spływy do jeziora. Pozaklasowe wartości przyjmowało także przewodnictwo, wskazując na dużą ilość związków mineralnych rozpuszczonych w wodach jeziora. Substancje biogenne występowały w stężeniach na pograniczu II/III klasy czystości. Analiza biologiczna wykazała występowanie zjawiska zakwitów w okresie wiosennym oraz dominację
gatunków będących indykatorami wód niskiej jakości. Stan sanitarny odpowiadał jedynie III klasie czystości.
Do dopływów jeziora odprowadzane były niedostatecznie oczyszczone ścieki z zakładów rolnych i zakładów przetwórstwa rolnego. W ciekach zasilających jezioro w okresie funkcjonowania wiosennego, wzmożonego spływu powierzchniowego stwierdzono podwyższoną koncentrację mineralnych form azotu. Związek ten był wymywany z gleb pól otaczających zbiornik. Oprócz niskiej jakości wód, jezioro cechuje także
słaba odporność na wpływy degradacyjne określone III kategorią. O dużej podatności jeziora na niekorzystne
wpływy zewnętrzne zadecydowały cechy morfometryczne misy jeziornej i wybitnie rolniczy sposób zagospodarowania ziemi w zlewni bezpośredniej.
W stosunku do poprzedniego cyklu badawczego jakość wód nie uległa znaczącym przekształceniom. Utrzymywała się na ustabilizowanym poziomie odpowiadającym zaawansowanej eutrofii.
Jezioro Wójcińskie – podzielone jest granicą województw: kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego. Do
niedawna stanowiło część Jeziora Kownacko-Wójcińskiego. W wyniku obniżenia lustra wody wyodrębniło
się jako osobno funkcjonujący zbiornik. Na podstawie najnowszych pomiarów batymetrycznych powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 40,5 ha, objętość 752,1 tys. m3, głębokość maksymalna 4,7 m, a średnia
– 1,9 m. Jezioro można z uwagi na stosunki głębokościowe zaliczyć do jezior polimiktycznych, tj. takich,
których wody wielokrotnie w ciągu roku ulegają mieszaniu. Jeziora takie z reguły są żyźniejsze niż jeziora
głębokie. Badania jeziora prowadzone były w 1990 r. Na ich podstawie jezioro sklasyfikowano w niskiej,
III klasie czystości wód. O takim wyniku zaważyła pozaklasowa wartość przewodnictwa elektrolitycznego,
świadcząca o dużej ilości związków mineralnych rozpuszczonych w wodzie. Wysokie były ilości form ogólnych związków biogennych oraz koncentracje materii organicznej oznaczonej jako ChZT-Cr. Niską jakość
wód potwierdza mała widzialność krążka Secchiego, świadcząca o zeutrofizowaniu środowiska. Potwierdza
to również wysoka zawartość tlenu w wodzie jeziora. W przypadku płytkich jezior wysoka koncentracja tego
gazu świadczy o wysokim natężeniu procesów biotycznych. W wyniku intensywnej fotosyntezy licznie rozwijających się glonów dochodzi do przetlenienia trofogenicznych warstw wody. Sytuacja tlenowa jeziora
zmienia się jednak w takim przypadku w rytmie dobowym. W efekcie w pewnych okresach mogą występować
deficyty tlenu, co może mieć negatywny wpływ na ichtiofaunę. Poprawny był natomiast stan sanitarny jeziora,
wskazujący na II klasę czystości.
Ogólnie zanieczyszczenia wód jezior są powodowane najczęściej przez niedostatecznie oczyszczone ścieki,
odprowadzane bezpośrednio lub za pośrednictwem ich dopływów, intensywne użytkowanie rekreacyjne oraz
rolnicze użytkowanie terenów otaczających zbiorniki. Najczęściej jakość wód obniża się latem, gdy występuje wysoka zawartość biogenów, zwłaszcza fosforu, przy słabym natlenieniu warstw głębszych w zbiornikach. Nadmiar biogenów powoduje wzrost zawartości chlorofilu ”a” i suchej masy sestonu, spowodowane
zakwitem glonów, głównie sinic (70% fitoplanktonu). Stan sanitarny wód jest dobry.
57
W zakresie poprawy jakości wód należy oczekiwać podjęcia działań określonych w art. 47 Prawa wodnego.
Zgodnie z tymi przepisami dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej określi, w drodze rozporządzenia, wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy
ograniczyć. Weszło w życie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu
azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44). Ponadto instrumentem służącym temu celowi ma
być określony w art. 43 Prawa wodnego „Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych”.
2.5.2. Zanieczyszczenie powietrza
Według oceny stanu zanieczyszczenia powietrza dokonanej w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska
z wykorzystaniem badań na terenie wszystkich powiatów województwa z 2001 r. stwierdzono, że na terenie
województwa stężenie średnie roczne dwutlenku siarki osiągnęło poziom 7,9 µg/m3, podczas gdy w latach
poprzednich wynosiło: w 1998 r. – 10,3 µg/m3, w 1999 r. – 10,5 µg/m3, w 2000 r. – 9,6 µg/m3. Odnotowano
więc korzystną tendencję zmniejszania stężeń średnich rocznych dwutlenku siarki. Na żadnej ze stacji nie
zostało przekroczone dopuszczalne stężenie średnie roczne, jak również normowany 98 percentyl obliczony
ze stężeń 24-godzinnych. Dopuszczalna wartość 500 µg/m3 dla stężeń 30-minutowych również nie została
przekroczona, a najwyższa wartość 99,8 percentyla osiągnęła 42% wartości dopuszczalnej.
Prowadzone w województwie pomiary pasywne dwutlenku siarki, dwutlenku azotu wskazują, że najwyższymi stężeniami w województwie charakteryzuje się m.in. miasto Bydgoszcz.
Najczystszymi rejonami województwa pod względem zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki są tereny parków krajobrazowych. Wyniki pomiarów wskazują, że stan zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym jest niekorzystny w Bydgoszczy oraz w śródmieściu Nakła i w rejonie „Lafarge” (Piechcin i okolice). Pomiary zanieczyszczenia powietrza ozonem wykonywano w Bydgoszczy, Toruniu i we Włocławku.
W 2001 r. zanotowano 6 przypadków przekroczenia dopuszczalnego stężenia 110 µg/m3 (wszystkie w Bydgoszczy). Z prowadzonych w województwie kujawsko-pomorskim pomiarów stężeń zanieczyszczeń specyficznych w 2001 r. stwierdzono przekroczenie normy w przypadku opadu ołowiu w rejonie zakładu „Lafarge”
w Piechcinie (z maksimum 0,76 g/m2/rok, co stanowi prawie 8-krotne przekroczenie wartości dopuszczalnej). Badania monitoringowe chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża
(lata 1999-2001) wykazały, że roczny ładunek jednostkowy badanych zanieczyszczeń zdeponowany na obszar
województwa kujawsko-pomorskiego był mniejszy niż średni dla całego obszaru Polski. Depozycja roczna badanych zanieczyszczeń wprowadzonych wraz z opadami na obszar województwa kujawsko-pomorskiego dla
większości składników charakteryzowała się zmianami spadkowymi. Pomimo tendencji malejących wielu
składników, depozycja zanieczyszczeń atmosferycznych nadal jest znaczącym obciążeniem, szczególnie w przypadku kwasotwórczych związków siarki i azotu (kwaśne deszcze), związków biogennych i metali ciężkich.
Emisja zanieczyszczeń powietrza w powiecie mogileńskim
Tabela 20. Emisja zanieczyszczeń powietrza w powiecie mogileńskim
Emisja zanieczyszczeń
Mg/rok
pyłowych
gazowych
60,6
625,0
11942,4
75715,5
Emisja zanieczyszczeń pyłowych
Mg/rok
ze spalania paliw przemysłowych
powiat Mogilno
13,8
46,8
województwo kujawsko-pomorskie
9487,1
2455,3
Emisja zanieczyszczeń gazowych
Mg/rok
49,0
0,1
57327,4
5211,7
58
Średnia emisja w powiecie i województwie w przeliczeniu na 1 km2 powierzchni kształtowała się następująco
(powierzchnia powiatu: 676 km2, województwa: 17970 km2).
Tabela 21. Średnia emisja w powiecie i województwie w przeliczeniu na 1 km 2
Emisja zanieczyszczeń
Mg/rok/km2
pyłowych
gazowych
0,09
0,92
0,665
4,21
Emisja zanieczyszczeń pyłowych
Mg/rok/km2
powiat Mogilno
0,02
0,07
województwo kujawsko-pomorskie
0,53
0,137
Emisja zanieczyszczeń gazowych
Mg/rok/km2
0,07
0,00015
3,19
0,29
Wg wstępnej oceny jakości powietrza za lata 1997-2001 powiat mogileński uzyskał następujące klasy strefy
pod kątem ochrony zdrowia i ochrony roślin.
Ochrona zdrowia
SO2
IIIb
NO2
II
Pył
I
NOx
IIIb
Ozon
I
CO
IIIb
Ołów
IIIb
Benzen
I
Ozon
I
Ochrona roślin
SO2
IIIb
Klasa I jest najbardziej niekorzystna (pył, ozon i benzen na terenie powiatu są w tej klasie).
Na terenie powiatu mogileńskiego najbardziej uciążliwe źródła emisji to przede wszystkim kotłownie.
Główne zanieczyszczenia pochodzą ze spalania paliw i są to: pył, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i tlenek
węgla. Poza tym do powietrza atmosferycznego odprowadzane są substancje chemiczne z procesów technologicznych, np.: z lakierni oraz z zakładów przetwórstwa mięsnego i dotyczą najczęściej węglowodorów alifatycznych, węglowodorów aromatycznych, kwasu siarkowego, fenolu i formaldehydu. Prowadzone w 1999 r.
przez Inspektorat kontrole w zakresie dotrzymywania warunków określonych w decyzjach o dopuszczalnej
emisji wykazały w kilku przypadkach przekroczenia wartości określonych decyzjami i dotyczyły pyłu, dwutlenku azotu i węglowodorów alifatycznych.
Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza zlokalizowane na terenie powiatu Mogilno
Tabela 22. Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza zlokalizowane na terenie powiatu Mogilno
Lp.
1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Nazwa Zakładu
2
Gmina Mogilno
ZBYCH-POL&MOBET Zbigniew Szczęsny, Przedsiębiorstwo Prefabrykacji,
ul. Betonowa, Mogilno
"CORDES" Polen Sp. z o.o., ul. Przemysłowa 6
P.W. "Pomimex" Sp. z o.o., ul. Padniewska 27
Kotłownia osiedlowa, ul. Polna 2
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, ul. Mickiewicza 31
"Stalko" Sp. z o.o., ul. Przemysłowa 6
Wytwórnia Mas Bitumicznych w Głęboczku
Emisja w Mg/rok
pyły
gazy
3
4
1,86
0,85
9,00
0,126
0,90
22,00
5,36
4,80
44,55
6,18
6,40
36,20
18,00
67,00
59
cd. tabeli 22
1
8.
9.
10.
11.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1.
2.
2
3
Zespól Szkół – Centrum Kształcenia Rolniczego w Bielicach
0,60
Mogileńskie Fabryki Mebli, Zakład nr 3 w Marcinkowie
8,00
Mogileńskie Fabryki Mebli, Zakład nr 4 w Gębicach
16,84
Kawernowy Podziemny Magazyn Gazu Mogilno (KPMG Mogilno)
–
69,486
łącznie
Gmina Strzelno
Zakład Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego w Kruszwicy, Zakład Strzelno
0,6
Kotłownia Spółdzielni Mieszkaniowej, ul. Słoneczna 1
5,25
Oerlemans Foods Polska Sp. z o.o., ul. Kardynała Wyszyńskiego 52
0,4
Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego w Bronisławiu
9,24
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe "Sanplast" w Wymysłowicach
0,06
Przedsiębiorstwo Robót Drogowych w Mogilnie, Kierownictwo Robót Nr 1 Wro13,21
nowy
Zakład Przemysłu Drzewnego w Miradzu
11,00
Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe Import-Export „TOM-DOM”,
brak danych
Tomasz Dybalski w Ostrowie
39,76
łącznie
Gmina Dąbrowa
Zakład Przemysłu Mięsnego "Bolan" w Parlinku
0,18
Gorzelnia w Parlinie
3,85
4,03
łącznie
Wojskowy Dom Wypoczynkowy w Przyjezierzu
Szkoła Podstawowa w Siedlimowie
0,09
Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Przyjezierzu
Urząd Gminy w Jeziorach Wielkich
4
2,90
30,30
48,34
399,43
660,15
3,84
17,58
2,30
14,98
2,60
8,31
6,18
brak danych
55,77
4,31
18,12
22,43
0,66
2.5.3. Monitoring powietrza
WIOŚ w Bydgoszczy dokonał oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w powiecie mogileńskim na podstawie wyników badań Inspekcji Sanitarnej i własnych pomiarów chwilowych.
Inspekcja Sanitarna w Bydgoszczy prowadzi na terenie powiatu pomiary podstawowych zanieczyszczeń
(pyłu zawieszonego R – metodą reflektometryczną, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu). Stacja monitoringowa zlokalizowana jest w Mogilnie przy ulicy Kościuszki. W dwóch ostatnich pomiarach (1998 i 1999 r.)
wartości średnioroczne wyniosły:
§ pył zawieszony (R) – 22 µg/m3 i 17 µg/m3 (norma – 50 µg/m3)
§ dwutlenek siarki
– 8 µg/m3 i 8 µg/m3 (norma – 40 µg/m3)
§ dwutlenek azotu
– 17 µg/m3 i 12 µg/m3 (norma – 40 µg/m3)
Jak widać z uzyskanych wyników, stężenia wymienionych substancji w porównaniu z obowiązującymi normami są niskie i nie stanowią większego zagrożenia dla środowiska naturalnego. Należy uzupełnić, że stosowana metoda reflektometryczna oznaczania pyłu zawieszonego jest powszechnie stosowana w kraju i ze
względów metodycznych (na obszarach poza uzdrowiskami) wyniki badań uzyskane tą metodą porównuje
się z normą dla drobniejszej frakcji pyłu (w tym przypadku dla PM10).
Inspekcja Sanitarna w Bydgoszczy prowadziła również pomiary pyłu łatwoopadającego oraz opadu metali
ciężkich – kadmu i ołowiu. Prowadzone były one w dwóch miejscowościach powiatu mogileńskiego.
60
Tabela 23. Opad pyłów i metali ciężkich na terenie powiatu mogileńskiego w latach 1998-1999
Miejscowość
Mogilno
Strzelno
Dopuszczalne normy
Pył ogółem w g/m2 na rok
1998
119
82
1999
102
67
200
Opad metali w g/m 2 na rok
ołów
kadm
1998
1999
1998
1999
0,03
0,06
0,0004
0,0004
0,03
0,05
0,0004
0,0003
0,1
0,01
Wyższy opad pyłu zarejestrowano w Mogilnie, jednak wartości (119 i 102 g/m2 na rok) w odniesieniu do
normy (200 g/m2 na rok) stanowią niewiele ponad 50% dopuszczalnej normy. Opad ołowiu utrzymywał się
na poziomie 20-60% dopuszczalnej wartości, a opad kadmu był bardzo mały.
Badania monitoringowe powietrza prowadzone w 1999 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy objęły wysypisko komunalne zlokalizowane w miejscowości Bławaty. Wykonano 2 serie
pomiarowe – w czerwcu i październiku, przy wykorzystaniu stacji mobilnej, wyposażonej w automatyczne
analizatory gazów, a także czujniki meteorologiczne określające prędkość i kierunek wiatru, ciśnienie atmosferyczne i temperaturę powietrza.
Pomiary stężeń zanieczyszczeń w otoczeniu wysypiska komunalnego prowadzone były przy wiatrach północno-wschodnich (I seria pomiarowa) oraz południowo-zachodnich (II seria pomiarowa), bardzo słabych,
wiejących z prędkością od 0,14 do 0,95 m/s, w przedziale temperatur od 11 do 18ºC i ciśnieniu atmosferycznym od 994 do 1014 hPa. Emisja zanieczyszczeń z wysypiska do powietrza atmosferycznego zależy od
składu gazu powstającego na wysypisku, sposobu składowania i rodzaju odpadów.
Dwukrotnie stwierdzono wystąpienie przekroczeń stężenia siarkowodoru i brak przekroczeń stężenia amoniaku, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i tlenku węgla, a zmierzone stężenia były niskie w stosunku do
obowiązujących norm; maksymalne stężenia tych zanieczyszczeń stanowiły niewielki procent dopuszczalnych wartości (amoniak – 26%, dwutlenek azotu – 25%, dwutlenek siarki – 6% i tlenek węgla – 3%). Stężenia metanu i węglowodorów niemetanowych nie są normowane, podobnie jak ozonu – w przypadku pomiarów chwilowych.
Zmierzone wartości pyłu, ołowiu i chromu są stężeniami orientacyjnymi, z powodu braku norm chwilowych
tych zanieczyszczeń (wielkości normowane tylko dla celów obliczeniowych).
Badania prowadzone przez Inspektorat wskazują, że w otoczeniu wysypiska występują również, poza substancjami charakterystycznymi dla tego rodzaju obiektów, zanieczyszczenia niespecyficzne, mogące powstawać
w wyniku reakcji zachodzących w biomasie, składowania innych poza komunalnymi odpadów oraz napływu
zanieczyszczeń spoza terenu składowiska. W sesji czerwcowej zanotowano przekroczenia zawartości formaldehydu, kwasu siarkowego i jedno przekroczenie zawartości chlorowodoru oraz kwasu siarkowego w październiku.
Materia organiczna zawarta w odpadach komunalnych, w wyniku procesów chemicznych, fizycznych i biologicznych ulega rozkładowi, czemu towarzyszy wydzielanie znacznych ilości substancji gazowych określanych mianem „biogazu”. Głównymi jego składnikami są dwutlenek węgla i metan, ponadto azot, wodór, para
wodna i siarkowodór. Dane literaturowe określają, że w ilościach śladowych, poniżej 0,1%, w powstającym
na wysypisku biogazie stwierdza się obecność od kilkudziesięciu do kilkuset różnych składników, w tym
związki siarki, chloru i fluoru, halogenopochodne węglowodorów alifatycznych, halogenopochodne węglowodorów aromatycznych oraz metale ciężkie.
61
Podsumowanie
Dokonując oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w powiecie mogileńskim wykorzystano
wyniki analiz uzyskane z badań Inspekcji Sanitarnej oraz Inspektoratu. Uzyskane wyniki badań pozwoliły
wysnuć następujące wnioski:
§ ogólny opad pyłu mierzony w Mogilnie i Strzelnie w 1999 r. był niższy niż w 1998 r.,
§ opad ołowiu w 1999 r. wzrósł w obu miejscowościach w porównaniu z 1998 r.,
§ opad kadmu stanowił na tym obszarze znikomy procent dopuszczalnej normy,
§ stężenia średnie roczne podstawowych zanieczyszczeń (pyłu zawieszonego, dwutlenku siarki i dwutlenku
azotu) są znacznie niższe niż wartości dopuszczalne,
§ w rejonie wysypiska odpadów komunalnych w Bławatach występuje pewna uciążliwość dla otoczenia,
spowodowana wydzielaniem się formaldehydu, kwasu siarkowego, siarkowodoru i chlorowodoru.
Z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie tego obszaru, zakres prowadzonych pomiarów jest ograniczony.
Analizując jednak wszystkie istotne źródła zanieczyszczeń oraz rozpatrując wyniki badań można powiedzieć, że stopień zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie powiatu jest nieznaczny.
2.5.4. Chemikalia w środowisku
Biała Księga Wspólnoty Europejskiej w sprawie polityki chemicznej przewiduje następujące strategiczne
kierunki działań:
1. Ochrona zdrowia człowieka i promowanie nietoksycznego środowiska poprzez stworzenie docelowego
jednolitego systemu REACH testowania ryzyka oraz autoryzowania oceny substancji w odniesieniu zarówno do nowych, jak również do istniejących substancji chemicznych.
2. Stworzenie rozwiązań formalno-prawnych stymulujących zastępowanie substancji niebezpiecznych
przez bardziej bezpieczne będzie jednym z podstawowych środków wspomagających osiągnięcie wyżej
wymienionych celów.
3. Zapewnienie dostępu społeczeństwa do pełnej informacji o chemikaliach, na których działanie jest narażone, z wyjątkiem danych o charakterze handlowym, oraz przyjęcie jednakowego podejścia do istniejących i nowo wprowadzanych substancji.
4. Globalne zharmonizowanie procedur testowania i oszacowań ryzyka, tak aby wyniki takich prac mogły
być wykorzystywane bez zastrzeżeń przez wszystkich zainteresowanych w różnych krajach.
Planuje się wprowadzenie nowego systemu etapami do 2012 r. W pierwszym etapie, do końca 2005 r., obowiązek rejestrowania i przeprowadzania ocen ryzyka, zgodnie z nowymi zasadami, dotyczyć będzie substancji produkowanych w ilościach ponad 1000 ton oraz substancji uznanych za szczególnie niebezpieczne,
niezależnie od produkowanej ilości.
Nowa strategia UE z 1999 r. w zakresie chemikaliów zaburzających działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego zakłada, że w krótkim okresie czasu zostaną zebrane dane o substancjach chemicznych w celu
ustalenia ich roli w tym procesie.
W zakresie dioksyn, furanów i polichlorowanych bifenyli Komisja w 2001 r. zaproponowała dwuczęściową
strategię ukierunkowaną z jednej strony na redukcję obecności dioksyn i PCB w środowisku oraz z drugiej
strony w produktach żywnościowych i w paszy.
Wspólnota przyjęła dwukierunkowe podejście do zmniejszania zagrożeń związanych z wykorzystaniem pestycydów poprzez zakaz lub ostre ograniczenia wprowadzania na rynek i wykorzystywania najbardziej niebezpiecznych i ryzykownych pestycydów oraz zapewnienie, że w odniesieniu do wykorzystania pozostałych, autoryzowanych pestycydów stosowana jest najlepsza praktyka ich stosowania.
62
Opisana wyżej strategia Unii Europejskiej, ukierunkowana na ograniczanie negatywnego oddziaływania
chemikaliów na środowisko, będzie podstawą do modyfikacji systemu bezpieczeństwa chemicznego w Polsce
w latach 2003-2010.
2.5.5. Poważne awarie przemysłowe
Poważne awarie obejmują skutki dla środowiska w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie poważnym awariom w odniesieniu do przemysłu
wykorzystującego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego
wizerunku i akceptacji w społeczeństwie. W tytule IV „Poważne awarie” zawartym w ustawie z dnia
27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska określone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotyczą wprowadzone przepisy, oraz
ich obowiązki i zadania, a także główne procedury i dokumenty.
Dane zawarte w dokumentach, o których mowa w ustawie, takich jak zgłoszenie zakładu o zwiększonym
ryzyku lub dużym ryzyku, program zapobiegania awariom, raport o bezpieczeństwie, wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy, informacje niezbędne do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego,
przedkładane właściwym organom Państwowej Straży Pożarnej – mają być rzetelne i odzwierciedlać stan
bezpieczeństwa w zakładzie.
Przejściowo obowiązują rozporządzenia wykonawcze do poprzedniej ustawy o ochronie i kształtowaniu
środowiska, określające wymagania dotyczące raportów o bezpieczeństwie oraz planów operacyjno-ratowniczych; oczekuje się na szereg dalszych przepisów wykonawczych do nowej ustawy.
Na terenie powiatu mogileńskiego poważne awarie mogą być związane z:
•
•
•
•
transportem rurociągami dalekosiężnymi substancji ropopochodnych oraz solanki,
transportem drogowym (Gniezno – Mogilno) i kolejowym substancji niebezpiecznych,
magazynowaniem i stosowaniem w instalacjach technologicznych substancji niebezpiecznych,
magazynowaniem i dystrybucją produktów ropopochodnych,
• niewłaściwym postępowaniem z odpadami zawierającymi substancje niebezpieczne.
Zagrożenia toksycznymi środkami przemysłowymi wynikają z nagromadzenia i stosowania w licznych zakładach pracy województwa substancji niebezpiecznych – głównie chloru, amoniaku, fosgenu, dwutlenku
siarki, produktów destylacji ropy naftowej, etanolu, gazu płynnego propan-butan. Awarie zbiorników magazynowych i instalacji technologicznych z substancjami niebezpiecznymi mogą spowodować zniszczenie
życia biologicznego w zbiornikach wodnych, przenikanie tych substancji do gruntu i wód gruntowych.
Zagrożenie środowiska odpadami zawierającymi związki toksyczne wynika z przejściowego składowania na
terenie zakładów różnych odpadów niebezpiecznych, takich jak: pofenolowy siarczan sodu, odpady barwnikarskie, przepracowane oleje, lampy fluorescencyjne zawierające rtęć, akumulatory ołowiowe.
Zagrożenia poważną awaria przemysłową
Szczegółowe zasady kwalifikowania zakładów ze względu na wymienione zagrożenia zawarte są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo
zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. Nr 58 poz. 535, z 2002 r.).
Oprócz powyżej opisanych zdarzeń, mogących doprowadzić do wystąpienia sytuacji noszących znamiona
NZŚ – poważnych awarii, szczególne miejsce zajmują zagrożenia związane z możliwością wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Dotyczy to grupy zakładów należących do tzw. zakładów o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Podstawowym kryterium kwalifiko-
63
wania jest rodzaj substancji niebezpiecznej oraz jej ilość. Na terenie powiatu do takich zakładów należą
zakłady wymienione w tabeli 24.
Tabela 24. Zakłady o zwiększonym ryzyku awarii przemysłowej
Lp.
1
2
Nazwa i adres jednostki organizacyjnej
Polski Koncern Naftowy – Zakład Produktów
Naftowych Nr 4
ul. Kościuszki 38, 88-300 Mogilno
Oerlemans Foods Polska Sp. z o.o.
ul. Kardynała Wyszyńskiego 52, 88-320 Strzelno
Gmina
Rodzaj substancji
Rodzaj obiektu
Mogilno
produkty ropopochodne zbiorniki magazynowe
Strzelno
amoniak
instalacja chłodnicza
Plany wewnętrzne operacyjno-ratownicze sporządzają zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Powinny
być one gotowe do 31.12.2002. Natomiast w oparciu o nie do 30.06.2003 r. Komendant Wojewódzki Straży
Pożarnej miał przygotować plany zewnętrzne dla danego zakładu.
W tej fazie poważnej awarii (NZŚ) wiodącą rolę mają i będą miały jednostki straży pożarnej. Pozostałe
służby i organy administracji są podporządkowane dyspozycjom PSP prowadzących akcję ratowniczą.
2.5.6. Oddziaływanie hałasu
W zależności od rodzaju źródeł wytwarzających hałas rozróżnia się następujące rodzaje hałasu środowiskowego:
•
hałas komunikacyjny – pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego, lotniczego,
•
hałas przemysłowy – pochodzący z instalacji przemysłowych, sieci i urządzeń energetycznych, zakładów wytwórczych, rzemieślniczych i gastronomiczno-rozrywkowych.
Ustawa – Prawo ochrony środowiska w art. 117 nakłada obowiązek wykonywania oceny stanu akustycznego
dla:
•
aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. (w województwie kujawsko-pomorskim: Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Grudziądz),
•
terenów poza aglomeracjami, położonych w zasięgu oddziaływania akustycznego dróg, linii kolejowych
oraz lotnisk, których eksploatacja może spowodować negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach,
• innych terenów wskazanych w powiatowych planach ochrony środowiska.
Ustawa – Prawo ochrony środowiska w art. 118 definiuje również obszary zagrożone hałasem, tj. tereny, na
których poziom hałasu przekracza poziomy progowe, co kwalifikuje dany teren do podjęcia środków
ochronnych w pierwszej kolejności.
Oceniając zagrożenie hałasem komunikacyjnym przyjmuje się, że hałas o poziomie równoważnym poniżej
50 dB (w porze dziennej) na zewnątrz budynków nie stanowi uciążliwości dla mieszkańców. Natomiast granicą, przy której uciążliwość hałasu staje się istotnym problemem jest wartość poziomu równoważnego rzędu
62-63 dB. Hałas o poziomie równoważnym powyżej 70 dB uważać należy za szkodliwy.
W raporcie o stanie środowiska powiatu mogileńskiego z 2000 r. stwierdzono, że w zakładach produkcyjnych zlokalizowanych na terenie powiatu mogileńskiego klimat akustyczny jest dobry, opomiarowane zakłady mieszczą się w dopuszczalnych normach, względnie podejmują działania mające na celu zmniejszenie
nadmiernej emisji. Na terenie powiatu mogileńskiego nie prowadzono w ostatnich latach badań hałasu drogowego.
64
Wyniki prowadzonych przez Inspekcję Ochrony Środowiska pomiarów hałasu w ramach tzw. monitoringu
szczególnych uciążliwości akustycznych wzdłuż dróg krajowych wykazały, że we wszystkich punktach
pomiarowych przekroczony został dopuszczalny poziom dźwięku dla poszczególnych typów terenu.
Ważnym elementem wpływającym na poziom emitowanego hałasu jest również rodzaj i stan techniczny
nawierzchni dróg oraz organizacja ruchu.
Brak autostrad i dróg ekspresowych powoduje, że cały ruch drogowy w województwie przejmuje istniejąca
sieć drogowa, której parametry i nawierzchnia nie są przystosowane do występującego obecnie natężenia ruchu.
Problem uciążliwości hałasu kolejowego dotyczy jedynie tych terenów, gdzie linie kolejowe przebiegają
przez tereny budownictwa mieszkaniowego, eksponowane na działanie hałasu.
Od 1 stycznia 2004 r. obowiązywać będzie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r.
w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii
przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz.U. 03.35.308 z dnia
28 lutego 2003 r.).
Rozporządzenie określa wymagania w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii
w środowisku, do których są obowiązani zarządzający drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem,
portem, wprowadzanych w związku z eksploatacją tych obiektów, oraz ustala przypadki, w których wymagane są ciągłe i okresowe pomiary, referencyjne ich metody oraz kryteria lokalizacji punktów pomiarowych.
2.5.7. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z niejonizującym promieniowaniem
elektromagnetycznym (w zakresie częstotliwości od 0 do 300 GHz) jest obecnie ustawa – Prawo ochrony
środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.). Tematowi temu poświęcono dział VI tytułu II ww. ustawy.
Zgodnie z przepisami art. 122 ustawy minister środowiska wydał rozporządzenie z dnia 30 października
2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883).
Stref o podwyższonej wartości pola elektromagnetycznego można się spodziewać:
• wokół linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu 110 kV lub wyższym; natężenia pól elektrycznych
szybko maleją wraz z oddalaniem się od linii – poniżej 1 kV/m, dla obszarów zabudowy mieszkaniowej
w odległości od 10 do 30 m licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchnie terenu; z kolei stacje
elektroenergetyczne z reguły charakteryzują się oddziaływaniem ograniczonym do terenu zajmowanej
działki,
• w pobliżu instalacji radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych (anteny radiowo-telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej).
Jak wynika z badań naukowych, ale również analiz dokumentacji sporządzanych na etapie lokalizacji i budowy – stacje bazowe telefonii komórkowej, przy prawidłowym zainstalowaniu i wprowadzeniu zabezpieczeń związanych z dostępem do anten, charakteryzują się bardzo małymi natężeniami pól elektromagnetycznych. Wynika to z konstrukcji stacji bazowych. Zazwyczaj stosuje się anteny kierunkowe, emitujące pole
elektromagnetyczne „przed siebie”, a nie dookoła. Emisja dookólna mogłaby spowodować przekroczenia
dopuszczalnych norm oraz jest zwykłą stratą energii. Anteny stacji bazowych instalowane są na wysokich
wspornikach, tworząc w ten sposób strefy ochronne. Przykładowo można podać, że bezpośrednio pod wieżą
o wysokości 40 m, na której zainstalowano 3 zestawy anten (trzy sektory), maksymalna gęstość mocy emitowanej przez wszystkie trzy anteny (co możliwe jest tylko w teorii) wynosi 0,1 mW/m2 (0,0001 W/m2)
przy dopuszczalnej 0,1 W/m2, a więc jakikolwiek wpływ tego pola na środowisko pod antenami jest całkowicie pomijalny.
65
W wyniku badań prowadzonych przez służby pomiarowe Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w 2002 roku nie
stwierdzono sytuacji występowania obszarów ograniczonego przebywania osób dla wyżej omawianych
obiektów, będących źródłami pól elektromagnetycznych z zakresu pól silnych i z zakresu mikrofal na terenie województwa kujawsko-pomorskiego.
Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewoda prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów
pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących:
1) terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową,
2) miejsc dostępnych dla ludności.
2.6. Problemy ekologiczne powiatu
Stan zasobów i diagnoza poszczególnych składników środowiska przyrodniczego pod względem zagrożeń
ich jakości oraz analiza wpływu człowieka na ich kształtowanie oraz ich wzajemne powiązania dokonane
w niniejszym rozdziale pozwala na sprecyzowanie najbardziej istotnych problemów powiatu mogileńskiego,
które zresztą nie odbiegają zbytnio od sytuacji województwa kujawsko-pomorskiego, przedstawionej w programie wojewódzkim.
Niska jakość wód powierzchniowych
Zbyt wiele jeszcze pozostaje wód w III klasie lub poza normami czystości, przede wszystkim ze względu na
zawartość masy organicznej wpływającej na eutrofizację wód. Skutkuje to intensywnym rozwojem fitoplanktonu oraz niezadowalającą przezroczystością wód. Szczególnym wyznacznikiem ogólnego stanu środowiska jest jakość wód, będąca przede wszystkim wynikiem wykorzystania powierzchni terenu. Głównymi
źródłami zanieczyszczeń obszarowych są mineralne i organiczne nawozy stosowane do uprawy roślin.
Związki biogenne w glebie pochodzą, poza nawożeniem, z opadów atmosferycznych oraz naturalnych procesów rozkładu materii organicznej i wietrzenia skał macierzystych gleb. W większości wsi brak jest systemów kanalizacji sanitarnej – ścieki z nieskanalizowanych osiedli wiejskich odprowadzane są do rowów melioracyjnych lub bezpośrednio do gruntu.
Słaba kondycja rolnictwa wpływa na zbyt małe zaangażowanie finansowe tego sektora w działania odnoszące
się do całego zakresu melioracji jako szerszej dziedziny związanej nie tylko z melioracjami wodnymi, lecz
również agromelioracją. Do agromelioracji zalicza się:
– zabiegi przygotowujące powierzchnię gleby (odkamienianie, odkrzewianie, rekultywacja),
– zabiegi regulujące stosunki powietrzno-wodne i cieplne gleby (odwadnianie, nawadnianie, iłowanie,
piaskowanie, drenowanie krecie),
– zabiegi wytwarzające głęboką, żyzną warstwę orną (orka agromelioracyjna, głęboszowanie),
– meliorację chemiczną (wapnowanie, utylizacja odpadów przemysłowych, nawożenie organiczne),
– meliorację biologiczną (nawożenie organiczne, stosowanie nawozów bakteryjnych, uprawa roślin strukturotwórczych),
– zabiegi przeciwerozyjne (warstwicowy układ pól, tarasowanie zboczy, uprawa podpowierzchniowa, płodozmiany przeciwerozyjne, kształtowanie krajobrazu i warunków skutecznej ochrony środowiska przyrodniczo-rolniczego).
Działania powyższe są wpisane w Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej omówiony w części poświęconej
ochronie gleb.
66
W zakresie poprawy jakości wód należy oczekiwać podjęcia działań określonych w art. 47 Prawa wodnego.
Zgodnie z tymi przepisami dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej określi, w drodze rozporządzenia, wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy
ograniczyć. Weszło w życie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu
azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44). Ponadto będzie opracowany i realizowany na
podstawie art. 43 Prawa wodnego Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Podkreślić należy
znaczną rolę dyrektorów RZGW w zakresie profilaktyki i zwalczania skutków powodzi oraz walki z suszą.
Zagrożenie jakości wód podziemnych
Jako aktualne w warunkach powiatu mogileńskiego należy uznać zagrożenia wskazane w Wojewódzkim
Programie Ochrony Środowiska odnoszące się do:
• źle funkcjonujących składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych,
• rejonów stacji i baz paliw,
• zanieczyszczeń obszarowych (stosowanie środków ochrony roślin, nawożenie ściekami i gnojowicą).
Szczególnej uwagi wymagają Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, stanowiące obecne i perspektywiczne
zasoby czystej wody pitnej, zwłaszcza czwartorzędowe – położone najpłycej, jako szczególnie narażone na
zanieczyszczenia z powierzchni terenu, a dotychczas nie objęte ochroną prawną w wyniku obowiązku wydania odpowiednich rozporządzeń przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Wzmocnieniu tej ochrony powinno służyć również wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zakazów i nakazów odpowiednio do rozporządzenia w sprawie ustanowienia ochrony tych zbiorników przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu.
Niedostateczna infrastruktura w zakresie oczyszczania ścieków
Zwodociągowanie terenów powiatu (7884 podłączeń budynków) jest kilkakrotnie wyższe od skanalizowania
(2797 podłączeń), stąd i pobór wody jest kilkakrotnie wyższy niż ilość odprowadzonych ścieków. Ścieki
wylewane są bezpośrednio na teren, bądź gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych (często nieszczelnych). Wylewane są do cieków, odprowadzane do drenowań, wylewane na pola i do lasów. Efektem jest zły
stan czystości rzek i jezior.
Ochrona gleb
Wiąże się ze względu na zagrożenia zanieczyszczeniami obszarowymi w związku z zagrożeniem dla wód
powierzchniowych, a więc potrzebą prowadzenia odpowiednich upraw w zakresie „agromelioracji” w ramach właściwego stosowania tzw. „dobrej praktyki rolniczej”, która jest wpisana w program rolno-środowiskowy i omówiona w p. 2.3.5. Szerokie informacje dostępne są na stronach internetowych po wprowadzeniu
do przeglądarki hasła np. „dobra praktyka rolnicza”.
Nieuporządkowana gospodarka odpadami
Zagadnienie powyższe jest omówione w części II – Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami.
67
3. Infrastruktura ochrony środowiska
3.1. Wodociągi i ujęcia wody
Długość sieci wodociągowej na terenie powiatu wg rocznika US Bydgoszcz w 2001 r. wynosiła 651,9 km.
Najdłuższa sieć wodociągowa jest w gminie Mogilno – wynosi ona 287,8 km, najkrótsza natomiast w gminie Dąbrowa – 89,7 km. Stopień zwodociągowania powiatu mogileńskiego wynosi 96,3%.
W poniższej tabeli przytoczono stan zaopatrzenia w wodę w poszczególnych gminach.
Tabela 25. Stan zaopatrzenia w wodę w poszczególnych gminach
Lp.
1
2
3
4
Wyszczególnienie
Sieć rozdzielcza
(km)
Ilość podłączeń
do budynków
287,8
32,2
255,6
153,6
21,0
132,6
89,7
120,8
651,9
3321
1209
2112
2243
943
1300
924
1396
7884
Miasto i gmina Mogilno
Miasto Mogilno
Wieś gm. Mogilno
Miasto i gmina Strzelno
Miasto Strzelno
Wieś gm. Strzelno
Gmina Dąbrowa
Razem powiat
Zużycie wody w m3
na 1 mieszkańca
rocznie
21,5
16,6
26,5
35,0
41,6
28,6
32,0
43,1
28,5
% ludności
korzystającej
z wodociągów
96,3
98,6
98,6
x
91,6
91,6
x
x
x
Eksploatacją wodociągów gminnych zajmują się:
§ w gminie Dąbrowa – sieć wodociągowa zasilana jest z ujęć wody podziemnej czwartorzędowej w Szczepanowie, Dąbrowie i Krzekotowie,
§ w gminie Jeziora Wielkie – Gminny Zakład Utrzymania Dróg, Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Jeziorach Wielkich. Sieć wodociągowa zasilana jest z ujęć wody podziemnej czwartorzędowej
w Kościeszkach, Gaju i Jeziorach Wielkich,
§ w mieście i gminie Mogilno – Zakład Gospodarki Komunalnej Mogilno. Sieć wodociągowa zasilana
jest z ujęć wody podziemnej w Szczeglinie – dla miasta Mogilna oraz terenów wiejskich w Padniewie,
Józefowie, Palędziu Dolnym, Twierdzinie, Kunowie, Kwieciszewie, Procyniu, Wylatowie, Wasielewku,
Lubieszewie i Krzyżannie,
§ w mieście i gminie Strzelno – sieć wodociągowa wodociągu gminnego zasilana jest z ujęć wód podziemnych w Strzelnie, Bronisławiu, Ciechrzu, Wronowach i Sławsku Dolnym.
Tabela 26. Ważniejsze ujęcia wód podziemnych na terenie powiatu mogileńskiego
Lp.
Zakład
1
2
Ilość
studni
Głębokość
(m)
Wydajność
(m3/h)
3
4
5
Gmina Dąbrowa
1
2
3
4
5
6
7
8
Ujęcie gminne Dąbrowa
Ujęcie gminne Krzekotowo
Ujęcie gminne Szczepanowo
Gorzelnia Parlin
Ubojnia z Przetwórnią Mięsa Parlinek
Punkt Poboru Wody Sucharzewo
Gorzelnia Słaboszewo
Ujęcie gminne Gaj
2
3
2
2
1
1
1
2
53–54 czwartorzęd
30–31,5 czwartorzęd
66 trzeciorzęd
32 czwartorzęd
33 czwartorzęd
142–157 trzeciorzęd
63
149
109
15
25
12
18
100
68
cd. tabeli 26
1
2
3
4
5
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
Ujęcie gminne Jeziora Wielkie
Ujęcie gminne Kościeszki
Zaklad Rolny Kuśnierz
Zakład Rolny Golejewo
Budynki Mieszkalne PKP Kościeszki – Gopło
Gorzelnia Lubstówek
Gospodarstwo Rolniczo-Ogrodnicze Nożyczyn
Punkt Poboru Wody Proszyska
Dom Pomocy Społecznej Siemionki
Leśnictwo Wycinki
Gmina Mogilno
Zespół Szkół Rolniczych Bielice
„Burco” Polska Dąbrówka
ANWIT Krzyżanna
Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Lubieszewo
Szpital Mogilno
Piekarnia Mogilno, ul. Rynek
Ujęcie gminne Kwieciszewo
Ujęcie gminne Padniewo
Ujęcie gminne Procyń
Ujęcie gminne Szczeglin
Ujęcie gminne Twierdzin
Ujęcie gminne Wasilewko
Ujęcie gminne Wylatowo
„Burco” Polska Dąbrówka – Baza Baba
Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Jutrzenka” Białotul
„Inter-Fisch” Baza Rybacka Czerniak
Ujęcie gminne Kunowo
ZBYCH-POL&MOBET Zbigniew Szczęsny, Przedsiębiorstwo
Prefabrykacji Mogilno
Ujęcie gminne Niestronno
Ujęcie gminne Palędzie Dolne
Punkt Poboru Wody Skrzeszewo
Punkt Poboru Wody Zbytowo
Gmina Strzelno
Ujęcie gminne Ciechrz
Ujęcie gminne Markowice
Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego w Bronisławiu –
Baza Rzadkwin
Ujęcie miejskie Strzelno
Oerlemans Foods Polska Strzelno
Zakład Energetyczny Bławaty
Ujęcie gminne Bronisław
Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego Bronisław
Zakład Rolny Górki
Gospodarstwo Rolne Jeziorki
Niższe Seminarium Duchowne Misjonarzy Oblatów Markowice
Osada Nadleśnictwa Miradz
Gospodarstwo Rybackie Ostrowo
Ujęcie gminne Ostrowo
Ujęcie gminne Sławsko Dolne
Szpital Strzelno
Wytwórnia Wód Gazowanych Strzelno
Mleczarnia Strzelno
Przedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowe „Sławmet” Strzelno
Gorzelnia Strzelno, ul. Parkowa 14
Ujęcie gminne Wronowy
3
2
2
1
1
1
1
1
1
1
34 czwartorzęd
32 kreda
24 czwartorzęd
101 kreda
50 czwartorzęd
73 czwartorzęd
40 kreda
62 czwartorzęd
56
62
50
27
4
30
3
9
22
6
3
2
1
2
1
1
2
2
2
5
2
2
2
1
1
3
2
1
45 czwartorzęd
38 czwartorzęd
150 trzeciorzęd
152 trzeciorzęd
57–58,7 czwartorzęd
41,5–48,2 czwartorzęd
150 trzeciorzęd
39 czwartorzęd
45 czwartorzęd
53
65
58
70
12
30
200
24,5
105
340
90
60
50
12
24
55 czwartorzęd
22
30
2
2
1
1
37,5 czwartorzęd
57 czwartorzęd
43
27
8,5
26
2
81
2
2
30–124 czwartorzęd,
trzeciorzęd
83 trzeciorzęd
4
1
1
38 czwartorzęd
32 czwartorzęd
237
50
5
2
1
1
1
1
1
2
2
1
1
1
2
1
3
29 czwartorzęd
18 czwartorzęd
36,6 czwartorzęd
68,5 trzeciorzęd
54 czwartorzęd
61 czwartorzęd
31
20
11
15
15
40
103 trzeciorzęd
42 czwartorzęd
32 czwartorzęd
42 czwartorzęd
120 trzeciorzęd
60–75 czwartorzęd, kreda
32
30
20
26
30
25
84
37
50
69
3.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków
Na podstawie danych wyjściowych do Krajowego Programu Oczyszczalni Ścieków Komunalnych zgłoszonych przez gminy stan kanalizacji i oczyszczania ścieków przedstawia poniższa tabela.
Tabela 27. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków na podstawie danych wyjściowych do Krajowego Programu Oczyszczalni Ścieków Komunalnych zgłoszonych przez gminy
Wyszczególnienie
Miejscowości obsługiwane przez system kanalizacyjny
Liczba mieszkańców korzystających z usług kanalizacyjnych (zbiorczego systemu kanalizacyjnego bez ścieków dowożonych)
Udział mieszkańców korzystających z usług kanalizacyjnych w ogólnej liczbie mieszkańców
miejscowości (w %), bez ścieków dowożonych
Długość sieci kanalizacyjnej sprowadzającej
ścieki do oczyszczalni ścieków, km
w tym: sieci sanitarnej
sieci ogólnospławnej
Ilość odprowadzanych ścieków
– w okresach bezopadowych:
średnia
m3/d
maksymalna
m3/d
– w czasie opadów:
średnia
m3/d
maksymalna
m3/d
Nazwa oczyszczalni ścieków obsługujących
system kanalizacyjny
Odbiornik ścieków – nazwa
Zlewnia rzeki
Długość sieci kanalizacyjnej do odprowadzenia
ścieków komunalnych wybudowanej w latach
1993- 2002 (km)
Koszty budowy sieci kanalizacyjnej do odprowadzenia ścieków komunalnych poniesione
w latach 1993-2002 (tys. zł.)
Źródła finansowania budowy i ich udział w całkowitym koszcie (tys. zł)
Gminy
Dąbrowa
gmina Dąbrowa,
miejscowość Dąbrowa
577
Jeziora Wielkie
Mogilno
Przyjezierze, Wój- miasto Mogilno
cin, Gaj, Siemion- i wieś Padniewko
ki, Włostowo, Golejewo, Kościeszki
1941
11808
(w sezonie 5000)
Strzelno
miasto Strzelno
6000
51,4
36,99
89,3
95
3,05
3,05
–
44,4
44,4
0
27,3
22,7
4,6
27,5
6,1
21,4
42
57
189
450
1214
1527
1300
–
–
–
–
Oczyszczalnia
1. Oczyszczalnia
ścieków w Dąbrow Przyjezierzu
wie
2. Oczyszczalnia
w Siemionkach
Rów melioracyjny Kanał Ostrowo –
Gopło
Noteć
Noteć
3,05
44,4
1171
6285
1297
2137
1888
Oczyszczalnia
Oczyszczalnia
ścieków w Mogil- Strzelno Klasznie
torne
Rzeka Panna
Rów Starczewski
Noteć
13,2
Gopło – Noteć
6,1
5950
3600
49% budżet gminy 25% budżet gminy 100% budżet gmi- 70% budżet gminy
51% pożyczka
75% pożyczka
ny
30% WFOŚiGW
WFOŚiGW
WFOŚiGW
Ponadto na terenie powiatu mogileńskiego znajdują się oczyszczalnie, eksploatowane przez innych użytkowników (tab. 28).
Analizując dane dotyczące sieci wodociągów i kanalizacji stwierdza się, że istnieje dysproporcja pomiędzy
stopniem zwodociągowania i skanalizowania powiatu mogileńskiego. Jest to z pewnością dodatkowy czynnik
znacznego wpływu rozproszonych źródeł ścieków na zanieczyszczenia powierzchniowe przypisywane głównie uprawom rolnym, których wpływ jest stwierdzany w badaniach monitoringowych, szczególnie w czasie
roztopów wiosennych. Jednak analiza danych monitoringowych, dotyczących stanu czystości wód powierzchniowych w ostatnich latach pozwala zaobserwować mniejsze stężenie zanieczyszczeń w wodach rzek. Jest to
efekt budowy i funkcjonowania coraz większej liczby oczyszczalni ścieków i poprawy skuteczności oczyszczania ścieków. Pozytywne trendy nie znajdują jednak odzwierciedlenia w generalnej klasyfikacji rzek.
70
Tabela 28. Oczyszczalnie eksploatowane przez innych użytkowników na terenie powiatu mogileńskiego
Miejscowość
Gmina
I. Dąbrowa
1 Parlinek
Lp.
2
Dąbrowa
II. Jeziora Wielkie
3 Siemionki
4
Kuśnierz
5
Golejewo
Użytkownik
BOLAN Ubojnia
i Masarnia w Parlinku
Spółdzielnia Kółek
Rolniczych
8
9
10
Przepompownia, z kratą koszową, reaktor wielofunkcyjny i dwa biologiczne
stawy stabilizacyjne
Osadnik gnilny
Gmina Jeziora Wiel- Osadnik wstępny + złoża typu
kie
BIOCLERE B210, BIOCLERE B150
i BIOCLERE K29 do chemicznego strącania fosforu, przepompownia ścieków
oraz filtr żwirowy
Przedsiębiorstwo
Mechaniczno-biologiczna
Rolne
Przedsiębiorstwo
Rolne
III. Mogilno
6 Dąbrówka
7
Urządzenia oczyszczalni
Spółdzielnia Mieszkaniowa w Dąbrówce
Mogilno
GS „Samopomoc
ul. Magazynowa 1 Chłopska”
Mogilno
PPHU „Szóstka”
ul. Kościuszki 38 Sp. z o.o.
Przyjma
Kopalnia Soli
„Mogilno”
Bielice
Zespół Szkół Centrum Kształcenia
Rolniczego
Krata – 2 rowy biologiczne pracujące jako osadnik o łącznej pojemności 350 m3
5 osadników gnilnych
3-komorowy osadnik gnilny, przepompownia, drenaż rozsączający
Wody opadowe, drenażowe i przelewowe ze zbiorników
Studnia z koszokratą, przepompownia,
komory napowietrzania, komory zagęszczania i fermentacji osadu nadmiernego, staw stabilizacyjny, staw rzęsowy,
staw trzcinowy
Ilość ścieków
(m3/d)
135
4,38
Odbiornik ścieków
Rów melioracyjny RE –
Panna
Rów melioracyjny –
Kanał Mokre
34,7
Gopło
61
Kanał Kuśnierz
39
Gopło
45
rzeka Panna
Kanał Zachodni
Jezioro Mogileńskie
do gruntu
4
6,8
200 dm3/s
127
Jezioro Palędzie
Rów melioracyjny – jezioro Gozdanin
IV. Strzelno
11
Rzadkwin
12
Miradz
13
Strzelno
14
15
16
Markowice
Górki
Bronisław
Przedsiębiorstwo
Rolno-Przemysłowe
Sp. z o.o. w Rzadkwinie
Nadleśnictwo
Miradz
Osadnik gnilny – przepompownia – filtr
piaskowy
34
Zbiornik Pakoski
Osadnik gnilny OGM-8, przepompownia, złoże biologiczne, filtr piaskowy,
łapacz błota i olejów z myjni
12,3
73
32
24,3
86
Gopło
Agencja Nieruchomości Rolnych
Zakład Rolny
ROL-MARK
ROL-MARK
Przedsiębiorstwo
ELJOT 100
Przemysłu Ziemniaczanego Sp. z o.o.
Zbiornik Pakoski
3.3. Gospodarowanie energią
Liczba odbiorców energii elektrycznej w powiecie mogileńskim wynosi 6534. Zużycie energii elektrycznej
w 2001 r. wynosiło 11391 MWh. W przeliczeniu na 1 odbiorcę wyniosło 1783,2 KWh, a na 1 mieszkańca
602,3 kWh, co plasuje użytkowników powiatu na średnim poziomie w województwie (585,0 kWk/1 M).
Polityka ekologiczna państwa nadal będzie podtrzymywać i w miarę możliwości rozszerzać indywidualne
rozwiązania służące generowaniu lub zachowaniu zielonych miejsc pracy. Dotyczy to w szczególności:
obowiązkowego zakupu energii ze źródeł odnawialnych, wspierania przechodzenia z rolnictwa tradycyjnego
na rolnictwo ekologiczne, czy też wspierania działań termomodernizacyjnych. W miarę możliwości działa-
71
nia te będą rozszerzane, w szczególności poprzez wprowadzenie certyfikatów na tzw. „zieloną” energię,
w celu dostosowywania się do skali rozwoju energetyki odnawialnej przyjętej w Unii Europejskiej, pomoc
państwa w rozwoju aglomeracyjnego transportu publicznego, czy też tworzenie rynku na wszelkiego rodzaju oszczędzanie. Wsparcie to będzie realizowane stopniowo w taki sposób, aby w okresie początkowym
obniżyć ryzyko działania dla chcących podejmować aktywność w tym zakresie.
72
4. Ochrona poszczególnych dziedzin środowiska, wynikająca z uwarunkowań
zewnętrznych istotnych w warunkach powiatu
Autorzy opracowania dokonali zestawień tabelarycznych celów średniookresowych do 2010 r. i zadań na
lata 2004-2006, określonych w polityce ekologicznej Państwa oraz Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska, wydzielając z nich jako wiążące dla powiatu mogileńskiego odpowiednie cele i w odniesieniu do
podjętych ustaleń priorytetowych, a często jako analog lub inspirację do wyznaczenia kierunków działania
oraz dla oszacowania wymaganych nakładów na ich realizację. Następnie dokonano scalenia tych zadań
odpowiednio do klasyfikacji dziedzin ochrony środowiska przyjętych w „Polityce Ekologicznej Państwa”
i wydzielono szacowane ze względu na potrzeby powiatu nakłady z zachowaniem proporcji odpowiednich
do rangi tych dziedzin w skali województwa.
Z Polityki Ekologicznej Państwa wyciągnięto główne zadania strategiczne, a z programu wojewódzkiego
kierunki działania i zadania odpowiednio dla powiatu z zachowaniem numeracji rozdziałów przy poszczególnych kierunkach, np. 4.12. Edukacja Ekologiczna.
W wyniku tego działania uzyskano poniższe zestawienia jako ramy do dalszego wykorzystania przy formułowaniu programu z uwzględnieniem szczegółowych potrzeb wynikających z diagnozy środowiska w powiecie i przy wykorzystaniu informacji z gmin.
Tabela 29. Zadania krótkookresowe na lata 2003-2006
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Szacunkowy koszt
(tys. zł)
1
2
3
4
5
A.
1
CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM
Polityka ekologiczna Państwa
Współpraca w kształtowaniu postaw konsumentów.
2003-2006
Udział społeczeństwa.
Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzanie
dialogu społecznego.
Ekologizacja planowania przestrzennego i użytkowania
terenu.
500
4.12. Edukacja ekologiczna
Przygotowywanie i udostępnianie informacji o stanie i zaPraca ciągła Wojewódzki Inspektorat
grożeniach środowiska
Ochrony Środowiska,
Wojewoda, Samorząd
Województwa
Organizacja konkursów, olimpiad i przeglądów o tematyce
2003-2006 Wojewoda, Ośrodki
ekologicznej.
Edukacji Ekologicznej
Prowadzenie działalności wydawniczej i filmowej o tematyce
ekologicznej.
Propagowanie tematyki ekologicznej w różnego rodzaju
Praca ciągła Wojewoda, Samorząd
mediach.
Województwa, Samorządy lokalne
B. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW
PRZYRODY
I.
OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
2003-2006 Wojewoda, Ośrodki DoPolityka ekologiczna Państwa.
Wdrożenie instrumentów służących ekologizacji gospodarki
radztwa Rolniczego
rolnej, w tym programów rolno-środowiskowych
73
cd. tabeli 29
1
4.4.
4.5.
II.
4.6.
4.6.
III.
2
Ochrona roślin i zwierząt
Doskonalenie zarządzania obszarami, na których występują
chronione gatunki roślin i zwierząt
Działania zmierzające do poprawy stanu środowisk zagrożonych i ginących gatunków roślin i zwierząt poprzez przygotowanie programów rolno-środowiskowych, reintrodukcję
gatunków, renaturyzacje obszarów
Odtworzenie bioróżnorodności przyrodniczej obszarów rolnych
Kształtowanie systemu obszarów i obiektów chronionych
Utworzenie i wdrożenie sieci ekologicznej Natura 2000
Uregulowanie statusu ochronnego Nadgoplańskiego Parku
Tysiąclecia
Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla rezerwatów przyrody
Konserwacja tworów przyrody objętych ochroną jako pomniki przyrody
OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW
Działania priorytetowe (polityka Państwa)
Przygotowanie podstaw do rozszerzenia zakresu zalesień poprzez weryfikację klasyfikacji gruntów, uporządkowanie ewidencji gruntów pod kątem pełnego uwzględnienia gruntów
zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy rolno-leśnej
w planach zagospodarowania
Kształtowanie gospodarki leśnej i łowieckiej
Działania zmierzające do zmniejszenia zagrożenia przed pożarami
Zwiększenie lesistości województwa
Przebudowa drzewostanów
Zadrzewienia
Zakrzewienia
Gospodarka łowiecka
Poprawa naturalnych warunków bytowania zwierzyny i warunków osłonowych
Walka z kłusownictwem i wszelkimi przejawami szkodnictwa
łowieckiego
Wprowadzenie inwentaryzacji i stałego monitoringu populacji ptaków drapieżnych objętych ochroną gatunkową w celu
kontrolowanej ich redukcji do stanu nie zagrażającego zwierzynie drobnej
Zasiedlanie łowisk rodzimymi gatunkami zwierzyny drobnej,
których liczebność zdecydowanie maleje poprzez niewłaściwą eksploatację środowiska przyrodniczego
OCHRONA GLEB
Działania priorytetowe (PEP):
Ocena wartości naturalnego potencjału produkcyjnego gleb
i ustalenie możliwości użytkowania gleb zgodnie z zasadami
trwałego i zrównoważonego rozwoju
Opracowanie i realizacja powiatowych programów rekultywacji i zalesiania zdegradowanych gleb na obszarach użytkowanych rolniczo, wraz z ewentualną, niezbędną nowelizacją
przepisów prawnych
3
4
5
100
Praca ciągła Wojewoda, Samorządy
lokalne, administracje
obszarów chronionych
Praca ciągła Wojewoda Kujawsko-Pomorski
lokalne
600
Wg dyrek- Wojewoda we współpracy
z samorządami
tyw utworzenie sieci
do końca
2004 r.
Praca ciągła Wojewoda we współpracy
z samorządami
Praca ciągła Wojewoda
Praca ciągła Wojewoda we współpracy
z samorządami
Do końca
2004 r.
Właściciele gruntów,
Lasy Państwowe, Starostwa Powiatowe, Samorządy gminne, Wojewoda
2003-2006
Lasy Państwowe
2003-2006
Właściciele gruntów,
Lasy Państwowe, Starostwa Powiatowe, Samorządy gminne
2003-2006
PZŁ – Zarządy Okręgu
1000
50
PZŁ, Wojewoda, Policja
Wojewódzki Konserwator Przyrody
PZŁ – Zarządy Okręgu
Praca ciągła Starosta
2004
Starosta
74
cd. tabeli 29
1
4.2.
IV.
4.1.
2
3
Ochrona powierzchni ziemi i zasobów glebowych
Ochrona gruntów o wysokiej produkcyjności przed przezna- Praca ciągła
czaniem na cele nierolnicze i nieleśne
Ochrona gruntów leśnych przed przeznaczaniem ich na cele Praca ciągła
nieleśne
Ograniczanie procesów erozji wodnej i wietrznej
Praca ciągła
Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi
Praca ciągła
OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN I WÓD PODZIEMNYCH
Kontynuowanie działań w zakresie ograniczania i eliminowania wykorzystania wód podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie ludności w wodę do picia oraz zastosowania technologiczne w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym,
uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego
oraz w procesach lokalizacji inwestycji głównych zbiorników
wód podziemnych
Gospodarowanie surowcami naturalnymi
Utworzenie wojewódzkiej bazy danych terenów poeksploata- 2004-2007
cyjnych wraz z oceną sposobów i kierunków ich rekultywacji
Rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych
2004-2007
4
5
200
Wojewoda
Wojewoda
Właściciele gruntów
Samorząd Powiatu
60
Starosta (W)
Właściciele terenów,
Starosta
C. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII
I.
Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość gospodarki
Polityka Ekologiczna Państwa
Zmniejszenie jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych, w stosunku do 1990 r., o 50%, surowców ze źródeł
pierwotnych – o 40% oraz energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) – o 60% (tj. do 0,8 tony na 1 tys. EURO PKB)
II. Wykorzystanie energii odnawialnej
Zadania Rządu RP
Opracowanie kilkuletniego programu wykonawczego do
"Strategii rozwoju energetyki odnawialnej": uwzględniającego optymalizację energetycznego wykorzystania biomasy,
rozwój energetyki wodnej, rozwój energetyki wiatrowej,
rozwój energetyki słonecznej oraz rozwój wykorzystania
energii geotermalnej (2004 r.).
Przeprowadzenie kompleksowej inwentaryzacji, wraz z oceną
funkcjonowania, instalacji wytwarzających energię ze źródeł
odnawialnych oraz coroczna aktualizacja bazy danych (2006 r.).
Wykonanie kompleksowej oceny zasobów energii odnawialnej i niezbędnej infrastruktury w ujęciu regionalnym (wyznaczenie regionów preferowanych) oraz włączenie problematyki
energetyki odnawialnej do planów zagospodarowania przestrzennego i planów rozwoju regionalnego
4.1. Rozwój odnawialnych źródeł energii
Rozwój odnawialnych źródeł energii
Wojewoda, samorządy
lokalne
III. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ
2004-2006 Starosta we współpracy
Działania priorytetowe (PEP)
Wprowadzenie w życie wszystkich przepisów wykonawz Regionalnym Zarzączych do ustawy – Prawo wodne i ustawy o zbiorowym zaodem Gospodarki Wodnej
patrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków
i Wojewodą, WIOŚ
4.3.1. Zarządzanie zasobami wodnymi
Opracowanie i wdrożenie programów działań na rzecz ogra2004-2007 Regionalny Zarząd Goniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolnispodarki Wodnej Poznań,
czych
jednostki samorządu terytorialnego
Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla po- Praca ciągła RZGW Poznań
szczególnych zlewni
40
200
75
cd. tabeli 29
1
2
Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznych Głównych
Zbiorników Wód Podziemnych w aspekcie ich ochrony na
obszarach najwyższej ochrony (ONO) w zlewni Noteci
Opracowanie bilansu wodno-gospodarczego z uwzględnieniem
zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych i powierzchniowych dla poszczególnych zlewni
Przebudowa systemu monitorowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz emisji zanieczyszczeń do tych wód
4.3.2. Zaopatrzenie w wodę
Wykonanie opracowań hydrogeologicznych dla ujęć, które
takich dokumentacji nie posiadają w celu ustanowienia dla
nich stref ochronnych
Budowa nowych stacji uzdatniania wody i modernizacja
(rozbudowa) istniejących oraz budowa nowych ujęć wody
Budowa nowych odcinków oraz sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej
Wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą:
– weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych w oparciu o bilanse
wodnogospodarcze zlewni,
– wsparcie finansowe podmiotów gospodarczych realizujących plany racjonalnej gospodarki wodą
4.3.3. Ochrona przeciwpowodziowa
Opracowanie programu przeciwpowodziowego dla województwa kujawsko-pomorskiego oraz zasad działalności odpowiednich służb wojewódzkich, samorządowych i Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej
Realizacja „Programu dla Odry 2006” na obszarze zlewni
Noteci
Budowa zbiorników retencyjnych zlewni Noteci (zbiorniki:
Wiecanowski, Wieniecki, Parlin, Chwałowski, Ostrowo II)
D.
I.
3
4
5
Praca ciągła RZGW Poznań,
Wojewoda
Praca ciągła RZGW Poznań, jednostki
samorządu terytorialnego
2003
Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska
5 000
2003-2006
Wojewoda, jednostki
samorządu terytorialnego
Praca ciągła Jednostki samorządu terytorialnego
Praca ciągła RZGW Poznań, Wojewoda, Starosta, podmioty
gospodarcze
2 000
RZGW Poznań,
Wojewódzki Zarząd
Melioracji i Urządzeń
Wodnych
Praca ciągła RZGW Poznań, Wojewoda
Praca ciągła RZGW Poznań, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
Regulacja i odbudowa rzek i kanałów w zlewni Noteci (Ka- Praca ciągła Wojewódzki Zarząd Menał Kuśnierz, Panna Północna, Kanał Ciechrz – Bożejewice)
lioracji i Urządzeń Wodnych
Realizacja obiektów małej retencji wód w zlewni Noteci
Praca ciągła Jednostki samorządu terytorialnego, Wojewoda
Modernizacja wadliwie funkcjonujących systemów meliora- Praca ciągła Jednostki samorządu tecyjnych
rytorialnego, Wojewódzki
Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA
EKOLOGICZNEGO
Jakość wód
Opracowanie i wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do picia i wody w kąpieliskach.
Przygotowanie opracowań programowych ukierunkowanych
na ograniczenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych
do wód ze ściekami komunalnymi o 50% i ściekami przemysłowymi o 30%.
Wdrożenie nowego systemu taryf za usługi wodno-kanalizacyjne.
Przebudowa systemu monitorowania jakości wody dostarczanej przez wodociągi, stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz emisji zanieczyszczeń do tych wód (2005 r.).
Modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji
zbiorczej i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000.
2003
76
cd. tabeli 29
1
2
Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni
ścieków przemysłowych i/lub modernizacja technologii produkcji w niektórych dziedzinach wytwarzania w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych (sukcesywnie do
2007 r.).
Ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z rolnictwa (głównie: budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę w gospodarstwach rolnych) (sukcesywnie do 2010 r.).
4.3.4. Gospodarka ściekowa
Modernizacja i rozbudowa do 2010 r. komunalnych oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem związków biogennych w aglomeracjach o liczbie równoważnych mieszkańców (RLM) powyżej 15000.
Budowa, modernizacja i rozbudowa do 2015 r. komunalnych
oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o liczbie równoważnych mieszkańców (RLM) od 2000 do 15000 (częściowo cel
ten będzie zrealizowany do 2010 r.)
Budowa, modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków
w miejscowościach o równoważnej liczbie mieszkańców poniżej 2000 w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego
prawa i dyrektyw UE
Wykonanie wspólnych międzygminnych systemów kanalizacyjnych transportujących ścieki do jednej oczyszczalni ścieków, aby wykorzystać maksymalnie zdolności istniejących
oczyszczalni
Zagospodarowanie osadów ściekowych
Budowa oczyszczalni przyzagrodowych w obszarach o rozproszonej zabudowie, gdzie budowa sieci kanalizacyjnych
nie ma ekonomicznego uzasadnienia
Prowadzenie kontroli stanu technicznego szamb
Sukcesywna modernizacja istniejącej i realizacja nowej sieci
kanalizacji sanitarnej
Sukcesywna modernizacja istniejącej i budowa nowej sieci
kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi
4.3.4. Zanieczyszczenia obszarowe
Wprowadzanie i wspieranie rolnictwa ekologicznego przez
wsparcie finansowe Ośrodków Doradztwa Rolniczego, podejmujących szkolenia rolników w zakresie wprowadzania
rolnictwa ekologicznego
Sukcesywne ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych i punktowych pochodzących z działalności rolniczej:
– opracowanie i prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń
obszarowych,
– opracowanie programu ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych i sukcesywne jego wdrażanie,
– upowszechnienie stosowania kodeksu dobrej praktyki rolniczej (KDPR) i zintensyfikowanie systemu szkoleń w zakresie wpływu działalności rolniczej na środowisko,
– budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę w gospodarstwach rolnych.
3
4
5
35000
Praca ciągła Jednostki samorządu
terytorialnego
Praca ciągła Jednostki samorządu
terytorialnego
15000
Praca ciągła Wojewódzkie Ośrodki
Doradztwa Rolniczego,
związki producentów
Praca ciągła Wojewódzkie Ośrodki
Wojewódzki Inspektorat
jednostki samorządu terytorialnego, gospodarstwa rolne
77
cd. tabeli 29
1
2
3
4
4.3.4. Gospodarka wodno-ściekowa w zakładach przemysłowych
Praca ciągła Zakłady przemysłowe
Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni
ścieków przemysłowych w celu likwidacji przekroczeń norm
emisyjnych i ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych
ze ściekami, w szczególności z wojewódzkiej listy przedsiębiorstw uciążliwych dla środowiska z punktu widzenia gospodarki ściekowej
II. Zanieczyszczenia powietrza
Działania (PEP)
Wdrożenie systemu zbierania, opracowywania i gromadzenia
informacji o zanieczyszczeniach powietrza (sukcesywnie od
2003 r.).
Wskazanie obszarów, gdzie stwierdzono przekroczenie poziomów odniesienia jakości powietrza, tj. obszarów dla których należy opracować programy naprawcze ochrony powietrza (2003 r.)
Opracowanie programów naprawczych ochrony powietrza
(2003 r.)
Wdrażanie programów naprawczych ochrony powietrza
(sukcesywnie).
Opracowanie krajowego programu poprawy jakości powietrza w zakresie pyłu i ozonu przyziemnego.
Sformułowanie zaleceń do wykorzystania przy tworzeniu lokalnych i regionalnych programów naprawczych ochrony powietrza dotyczących pyłu i ozonu przyziemnego (2003 r.).
4.7. Ochrona powietrza atmosferycznego
Przeprowadzenie klasyfikacji stref
2003
Wojewoda
Sporządzenie programów ochrony powietrza
2003
Wojewoda
Wdrażanie programów ochrony powietrza
Praca ciągła Samorządy, zakłady
Przedsięwzięcia ograniczające emisję pyłów i gazów
Praca ciągła Samorządy gminne, zakłady
Likwidacja lub modernizacja starych kotłowni i palenisk do- Praca ciągła Samorządy gminne, zamowych przez stosowanie urządzeń nowej generacji i zastąkłady
pienie węgla proekologicznymi nośnikami ciepła (gaz, olej
opałowy, biomasa itp.)
Wyznaczanie stref ograniczonej dostępności komunikacyjnej 2003-2006 Jednostki samorządu tew miastach, a zwłaszcza w miastach dużych, centrach zabytrytorialnego
kowych, strefach uzdrowiskowych i szpitalnych w połączeniu
z właściwie prowadzoną polityką parkingową
Budowa sieci gazowych z preferencjami gazyfikacji obszarów Praca ciągła Jednostki samorządu teo najwyższym poziomie emisji niskiej, a docelowo całego
rytorialnego
obszaru powiatu
Promowanie biopaliw
Instalowanie nowych lub poprawa sprawności obecnie funk- Praca ciągła Zakłady
cjonujących urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych
w procesie spalania paliw
Dostosowanie się zakładów do zintegrowanych pozwoleń na Praca ciągła Zakłady
emisję zanieczyszczeń powietrza w ramach zintegrowanego
pozwolenia obejmującego wszystkie elementy środowiska
Intensyfikacja kontroli i monitorowania zakładów uciążliPraca ciągła Wojewódzki Inspektor
wych (lista krajowa i lista wojewódzka oraz zakłady, których
Ochrony Środowiska
emisja jest przyczyną skarg mieszkańców
5
600
10000
78
cd. tabeli 29
1
2
3
Gospodarowanie odpadami
Zakończenie wdrażania przepisów prawa w zakresie gospodarki odpadami, zmienionego w latach 2001-2002 w ramach
harmonizacji z prawem Unii Europejskiej, poprzez uruchomienie systemów ewidencji i kontroli odpadów oraz opracowanie i podjęcie realizacji krajowego i wojewódzkich planów
gospodarki odpadami.
Opracowanie i rozpoczęcie realizacji programów unieszkodliwienia odpadów szczególnie niebezpiecznych, objętych
przepisami Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych
zanieczyszczeń organicznych (2004 r.).
Utworzenie systemu zakładów demontażu i przerobu (strzępienia) pojazdów wycofanych z eksploatacji, zapewniających
zgodny z wymaganiami dyrektywy Unii Europejskiej
2000/53/WE poziom recyklingu odpadów oraz ponownego
użycia wybranych części samochodowych.
4.10. Gospodarowanie odpadami
Podano w części B – Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami
IV. Poważne awarie przemysłowe
Działania ( PEP )
Opracowanie programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach i edukacji w tym zakresie, obejmującego
działania na szczeblu lokalnym, regionalnym i centralnym
4.11. Zapobieganie poważnym awariom i awariom przemysłowym
Sporządzenie raportów o bezpieczeństwie oraz wewnętrz30.06.2003
nych planów operacyjno-ratowniczych istniejących zakładów
o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
Sporządzenie zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych 31.12.2003
zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii.
Przeniesienie ustaleń zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych na inne istotne sfery zarządzania i systemy funkcjonowania obszaru, którego plany dotyczą.
Zainicjowanie działań formalnych i technicznych oraz doprowadzenie do utworzenia miejsc tymczasowego magazynowania odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważ- Praca ciągła
nej awarii.
Wdrożenie instrukcji postępowania ludności na wypadek wystąpienia poważnej awarii.
Ćwiczenia realizacji zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych raz na 3 lata.
Upublicznianie informacji na temat poważnych awarii w sposób podnoszący świadomość społeczności lokalnych potencjalnie narażonych na skutki zdarzeń.
Sporządzenie wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem.
V. Oddziaływanie hałasu
Działania (PEP)
Realizacja zabezpieczeń akustycznych środowiska wynikają- Sukcesywca z działań doraźnych (dotyczy budowy ekranów akustycz- nie
nych, zabezpieczeń antywibracyjnych podtorzy tramwajowych, a także instalacji okien o zwiększonej izolacyjności).
Wdrożenie i realizacja programu budowy ekranów akustycz- Sukcesywnych (sukcesywnie).
nie
4
5
III.
9000
300
Zakłady, nadzór – Komendant WP Straży
Pożarnej i WIOŚ
Komendant Wojewódzki
Państwowej Straży Pożarnej, zakłady, Starosta
i gminy
Wojewoda, Starosta,
gminy
Państwowa Straż Pożarna
Państwowa Straż Pożarna,
organy samorządowe
Wojewoda, Starosta
79
cd. tabeli 29
1
2
4.8.
Ochrona przed hałasem
Opracowanie map akustycznych i programów naprawczych
w zakresie ochrony przed hałasem dla obszarów położonych
wzdłuż głównych dróg i linii kolejowych, zaliczonych do
obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne
oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach.
Wprowadzenie przez Starostwa ograniczeń i zakazu używania sprzętu motorowodnego na wodach powierzchniowych
dla zachowania odpowiednich warunków akustycznych na
terenach wypoczynkowo-rekreacyjnych.
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Działanie (PEP)
Opracowanie projektu bazy danych o polach elekromagnetycznych w środowisku i rozszerzenie zakresu państwowego
monitoringu środowiska
Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
Utworzenie rejestru obszarów, na których stwierdzono występowanie przekroczenia wielkości dopuszczalnych pól
elektromagnetycznych wraz z analizą konieczności wyznaczenia obszaru ograniczonego użytkowania
VI.
4.9.
3
4
5
800
2005
Wojewoda, Rada Powiatu
2005
Rada Powiatu
2004
Ministerstwo Środowiska
20
Kujawsko-Pomorski
Wojewódzki Inspektor
Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny, Wojewoda, Starosta
Tabela 30. Zadania średniookresowe na lata 2007-2010
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Szacunkowy koszt
( tys. zł. )
1
2
3
4
5
A.
CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM
Cele krajowe (PEP)
Współpraca w kształtowaniu postaw konsumentów; udział
społeczeństwa.
Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzanie
dialogu społecznego.
Ekologizacja planowania przestrzennego i użytkowania terenu.
600
4.12. EDUKACJA EKOLOGICZNA
Promocja zdrowego stylu życia, popularyzacja informacji
Kontynua- Wojewoda, Samorząd
o stanie i zagrożeniach środowiska, propagowanie tematyki
cja działań województwa, Samorząekologicznej w różnego rodzaju mediach.
z lat pody lokalne, Ośrodki EduWspieranie przedsięwzięć i inicjatyw społecznych, prowadze- przednich – kacji Ekologicznej
nie działalności wydawniczej i filmowej o tematyce ekolopraca ciągła
gicznej, organizacja konkursów, olimpiad i przeglądów o tematyce ekologicznej, rozwijanie współpracy pomiędzy ośrodkami edukacji ekologicznej.
Prowadzenie edukacji ekologicznej na wszystkich obszarach
cennych przyrodniczo.
B. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW
PRZYRODY
I.
Ochrona przyrody i krajobrazu
Renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie leśnych i wodnobłotnych.
Utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego z gospodarstwami średniej wielkości oraz zwiększenie wsparcia
i rozwój form rolnictwa stosujących metody produkcji nienaruszające równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego.
80
cd. tabeli 30
1
4.4.
4.5.
II.
4.6.
2
3
4
Zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach
przyrodniczo cennych, jako narzędzia ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów biologicznych, z uwzględnieniem Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej.
Ochrona roślin i zwierząt
Obejmowanie ochroną prawną korytarzy ekologicznych nie
lokalne
objętych do tej pory żadną formą ochrony prawnej, jako miejsc
migracji flory i fauny
Ochrona obszarów wodno-błotnych, będących miejscem wy- Praca ciągła Wojewoda, Samorządy
lokalne, Nadleśnictwa
stępowania i rozrodu rzadkich i chronionych gatunków roślin
i zwierząt
Cele krajowe (PEP)
Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla wszystkich
rezerwatów przyrody.
Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla wszystkich
parków krajobrazowych.
Wdrażanie ustaleń planów ochrony rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Dostosowanie zasięgu przestrzennego obszarów sieci ekologicznej NATURA 2000 do istniejących form ochrony przyrody i krajobrazu.
Dostosowanie reżimów ochronnych na obszarach chronionych
do potrzeb ochrony przyrody i krajobrazu oraz do zamierzeń
rozwoju społeczno-gospodarczego.
Opracowanie planów ochrony dla wszystkich obszarów wchodzących w skład sieci ekologicznej NATURA 2000.
Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Cele krajowe
Rozszerzenie zasięgu renaturalizacji obszarów leśnych, w tym
renaturalizacji znajdujących się na terenach leśnych obszarów
wodno-błotnych i obiektów cennych przyrodniczo.
Zachowanie w stanie zbliżonym do naturalnego lub odtworzenie śródleśnych zbiorników i cieków wodnych. Zwiększenie ilości i powierzchni zadrzewień na terenach rolniczych
oraz rozszerzenie zakresu leśnej rekultywacji terenów zdegradowanych.
Ulepszenie rozwiązań techniczno-finansowych zapewniających trwałość ekosystemów leśnych.
Ochrona gleb leśnych, a szczególnie substancji organicznej
gleby.
Ekologizacja prac w szkółkarstwie leśnym – ograniczenie
chemizacji na rzecz technik przyjaznych środowisku.
Wdrażanie programów mających na celu podnoszenie świadomości społeczeństwa (w tym pracowników leśnictwa)
w zakresie celów i korzyści trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej, rozwój edukacji i nauk leśnych.
Poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych.
Zapewnienie lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia
w planowaniu przestrzennym, w tym w kształtowaniu granicy
polno-leśnej i ochronie krajobrazu.
Kształtowanie gospodarki leśnej i łowieckiej
Przebudowa drzewostanów w celu osiągnięcia składów gaPraca ciągła Właściciele gruntów,
tunkowych drzewostanów zgodnych z warunkami siedliskoLasy Państwowe, Wojewymi oraz mniej narażonych na działanie zanieczyszczeń
woda
przemysłowych.
Kształtowanie właściwej (prawidłowej) przestrzennej budowy lasu oraz budowy piętrowej drzewostanów.
5
200
800
1500
81
cd. tabeli 30
1
4.6.
III.
4.2.
2
3
4
Działania zmierzające do zmniejszenia zagrożenia przed pożarami.
Ochrona przed gradacyjnym występowaniem szkodliwych
owadów.
Ochrona przed patogenicznymi grzybami.
Ochrona przed zwierzyną płową.
Ochrona przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi.
Kształtowanie (zagospodarowanie) ekotonów ścian lasu jako
ochrona przed zanieczyszczeniami gospodarki rolnej.
Kształtowanie właściwych stosunków wodnych.
Zalesienia i właściwe zagospodarowywanie drzewostanów na
gruntach porolnych.
Monitorowanie ekosystemów leśnych.
Utrzymanie właściwych standardów stanu środowiska przy- Praca ciągła PZŁ – Zarząd Okręgu,
rodniczego województwa, w tym zachowanie właściwej reStarostwo, gminy, Lasy
lacji obszarów zabudowy do gruntów rolnych i powierzchni
Państwowe
leśnych zgodnie z polityką ekologiczną państwa i województwa.
Opracowanie i wdrożenie zasad ochrony powierzchni ziemi
przed degradującym wpływem nowoczesnych systemów gospodarki rolniczej.
Nadzór nad właściwymi rozwiązaniami przejść dla zwierzyny
dziko żyjącej w województwie przez drogi szybkiego ruchu
i autostradę oraz nad właściwą ich realizacją.
Reintrodukcja gatunków zagrożonych wyginięciem oraz ścisły monitoring tych działań i rozwoju populacji.
Ochrona gleb
Cele krajowe (PEP)
Identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych
Ochrona powierzchni ziemi i zasobów glebowych
Ochrona gruntów o dużych walorach ekologicznych i proPraca ciągła Władający powierzchnią
dukcyjnych – ograniczenie przeznaczania tych gruntów na
ziemi, Jednostki samocele nierolnicze i nieleśne, przeciwdziałanie erozji wodnej
rządu terytorialnego
i wietrznej, poprzez zadrzewienia gruntów na stokach o dużym nachyleniu (powyżej 120).
Prowadzenie specjalnego sposobu uprawy roli, stosowanie
płodozmianów przeciwerozyjnych, zakładanie i pielęgnowanie śródpolnych pasów zadrzewień i zakrzewień, stałe utrzymywanie gleby pod okrywą roślinną (rośliny wieloletnie).
Upowszechnianie i pomnażanie wiedzy z zakresu ochrony
zasobowo-jakościowej ziemi rolniczej i leśnej oraz wdrażanie do praktyki rozwiązań przyrodniczo i gospodarczo uzasadnionych.
Odtwarzanie gleb metodami biologicznymi (zadrzewianie,
zadarnianie, wprowadzanie roślinności pionierskiej).
Odtworzenie gleb metodami technicznymi (zwałowanie, izolacja, przemywanie, napiaszczanie).
Przeciwdziałanie chemicznej degradacji gleb, w tym szczególnie zanieczyszczeniu.
Przeciwdziałanie zawodnieniu oraz przesuszeniu gleb – stosowanie zabiegów melioracyjnych w celu polepszenia stosunków fizyczno-wodnych gleb uprawnych.
Przebudowa gleb w celu poprawy właściwości sorpcyjnych
i zwiększenia zawartości składników pokarmowych.
Neutralizacja gruntów toksycznych i użyźnianie gruntów jałowych.
5
150
300
82
cd. tabeli 30
1
IV.
4.1.
C.
I.
II.
4.1.
III.
2
3
4
Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych
Cele krajowe (PEP)
Zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż poprzez racjonalne zagospodarowanie występujących w tych złożach kopalin towarzyszących.
Wielokierunkowe, uwzględniające możliwie szeroki zakres
zastosowań, wykorzystanie kopalin głównych, a także uzyskiwanie dodatkowych korzyści z eksploatacji złóż kopalin
poprzez np. zagospodarowywanie wyrobisk dla potrzeb podziemnego składowania w górotworze odpadów oraz budowy
zbiorników gazu ziemnego.
Zwiększenie skuteczności ochrony zasobów wód podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników tych wód, przed ich
ilościową i jakościową degradacją na skutek nadmiernej eksploatacji oraz przenikania do warstw wodonośnych zanieczyszczeń z powierzchni ziemi.
Gospodarowanie surowcami naturalnymi
Zakaz wykonywania zbiorników i stawów w miejscach zale- Praca ciągła Jednostki samorządu tegania torfów.
rytorialnego
Stworzenie i systematycznie aktualizowanie bilansu kopalin
Wojewoda
i wód podziemnych województwa kujawsko-pomorskiego.
Zagospodarowanie kopalni po wydobyciu soli kamiennej
Praca ciągła Podmioty posiadające
(Mogilno) dla potrzeb magazynowania gazu ziemnego, ropy
koncesje
naftowej i produktów naftowych
ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII
Cele krajowe (PEP)
Ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych.
Intensyfikacja stosowania zamkniętych obiegów wody oraz
wtórnego wykorzystywania mniej zanieczyszczonych ścieków.
Do 2010 r. działania te powinny przynieść zmniejszenie jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych, w stosunku do 1990 r., o 50%, surowców ze źródeł pierwotnych
– o 40% oraz energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) –
o 60% (tj. do 0,8 tony na 1 tys. EURO PKB). Wielkości te
pozostaną wciąż wyższe o około 40% od średnich w krajach
OECD i Unii Europejskiej.
Wykorzystanie energii odnawialnej
Zasadnicze, średniookresowe cele ilościowe dla energetyki
odnawialnej w Polsce zostały wyznaczone w "Strategii rozwoju energetyki odnawialnej". "Strategia..." wyznacza cel
średniookresowy w postaci 7,5% udziału energii odnawialnej
w bilansie zużycia energii pierwotnej w kraju na rok 2010.
Rozwój niekonwencjonalnych źródeł energii
Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
Cele krajowe (PEP)
Dla osiągnięcia długofalowego celu w zakresie gospodarowania zasobami wód, jakim jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym, jak i ilościowym, konieczne są:
– kontynuacja podjętych działań w zakresie racjonalizacji
zużycia wody, które sprawiły, że od 1990 r. pobór wody
w gospodarce narodowej zmniejszył się o 30%, szczególnie poprzez wdrażanie najlepszych dostępnych technik
(BAT) tak w przemyśle, jak i w gospodarstwach,
– eliminowanie wykorzystania wód podziemnych na cele
przemysłowe, przede wszystkim przez stosowanie odpowiednich instrumentów ekonomicznych,
5
100
100
83
cd. tabeli 30
1
2
3
4
5
– kontynuacja rozpoczętych w ubiegłych latach inwestycji
w zakresie budowy zbiorników retencyjnych, w tym większe zaangażowanie budżetu państwa w finansowanie tych
inwestycji, co wpłynie na szybsze osiągnięcie zakładanych
efektów,
– efektywna ochrona przed powodzią.
Ochrona przed powodzią musi skoncentrować się na przeciwdziałaniu, przy wykorzystaniu planowania przestrzennego,
procesowi wkraczania zabudowy na tereny zalewowe, budowie systemów osłony hydrologiczno-meteorologicznej, odbudowie obwałowań rzek zniszczonych przez powodzie w 1997
i 2000 r. oraz budowie nowych odcinków obwałowań chroniących obszary obecnie zainwestowane, a znajdujące się
w strefach zagrożenia powodziowego.
200
4.3.1. Zarządzanie zasobami wodnymi
Kontynuacja zadań krótkookresowych 2003-2006
2007-2010
8000
4.3.2. Zaopatrzenie w wodę
2007-2010
1000
4.3.3. Ochrona przeciwpowodziowa.
2007-2010
D. ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA
EKOLOGICZNEGO
Jakość wód
I.
Osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym, jak i ilościowym.
Wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę i jednocześnie, na wyznaczonych
odcinkach lub akwenach, być przydatne do: wykorzystania
w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia, celów kąpielowych, bytowania ryb łososiowatych lub przynajmniej karpiowatych, spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych. Ten długofalowy cel nie jest możliwy do
osiągnięcia do 2010 r. – powinien on być osiągnięty do 2015 r.
Również do 2015 r. powinniśmy zapewnić co najmniej 75%
poziom usuwania biogenów w dorzeczach Odry i Wisły, ale
także zaprzestanie do 2006 r. odprowadzania do Bałtyku substancji niebezpiecznych oraz istotne ograniczenie zrzutów pozostałych substancji tego typu, a także niedopuszczenie do
przyrostu ładunku azotu ze źródeł rolniczych. Będzie to wymagać: modernizacji, rozbudowy i budowy do 2010 r. komunalnych oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem
biogenów w aglomeracjach o liczbie równoważnych mieszkańców (RLM) >15000; modernizacji, rozbudowy i budowy
do 2015 r. komunalnych oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o liczbie równoważnych mieszkańców (RLM) > 2000
(częściowo cel ten będzie zrealizowany do 2010 r.). W przypadku źródeł przestrzennych działania te muszą także obejmować dostosowane do wymogów ochrony wód zabiegi agrotechniczne, zgodne z odpowiednimi ustawami i polskim "Kodeksem dobrej praktyki rolniczej". Ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych wymaga również rozwiązania problemu
sanitacji wsi. Regionalne zarządy gospodarki wodnej odpowiedzialne za takie właśnie prowadzenie gospodarki wodnej
i ochrony wód, funkcjonujące w Polsce od ponad 10 lat, muszą jak najprędzej podjąć nowe działania w tym zakresie nałożone ustawą – Prawo wodne. Szczególnie wymagają wzmocnienia ich funkcje kontrolne, implementacyjne i dotyczące
egzekwowania prawa.
84
cd. tabeli 30
1
2
4.3.4. Gospodarka ściekowa
Kontynuacja zadań krótkookresowych 2003-2006 r.
3
4
2006-2010
Jednostki samorządu terytorialnego
900
20000
Gospodarka wodno-ściekowa w zakładach przemysłowych
4.3.4. Zanieczyszczenia obszarowe
2007-2010
Wojewódzkie Ośrodki
WIOŚ, Jednostki samorządu terytorialnego, gospodarstwa rolne, związki
producentów
4.3.4. Gospodarka wodno-ściekowa w zakładach przemysłowych
Kontynuacja zadań krótkookresowych 2003-2006 r.
2007-2010
WIOŚ, RZGW, Jednostki
samorządu terytorialnego,
starosta, zakłady
II.
4.7.
5
30000
1200
Zanieczyszczenia powietrza
Cele krajowe (PEP)
Poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza oraz uzyskanie
norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej
Ochrona powietrza atmosferycznego
§ podłączenie terenów zurbanizowanych do miejskich sieci
ciepłowniczych,
§ budowa sieci gazowych z preferencjami gazyfikacji obszarów o najwyższym poziomie emisji niskiej, a docelowo
całego obszaru województwa,
§ wykorzystywanie w systemach grzewczych odnawialnych
źródeł energii (energia wietrzna, energia słoneczna, wody
geotermalne),
§ modernizacja technik spalania w ciepłowniach (elektrociepłowniach) oraz przechodzenie na nowoczesne techniki
spalania paliw,
§ poprawa jakości stosowanego węgla lub zmiana nośnika
na bardziej „czysty” ekologicznie (z preferencjami dla gazu ziemnego),
§ wzrost wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii
i zasobów odnawialnych do produkcji energii (preferencje
dla energii wodnej i dla spalania biogazu),
§ promowanie biopaliw,
Praca ciągła
§ modernizacja procesów technologicznych lub wprowadzenie nowoczesnych energooszczędnych technologii, zmniejszenie materiałochłonności produkcji, hermetyzacja urządzeń oraz systemów wytwarzania i spedycji produktów –
przy zachowaniu zasady stosowania najlepszych dostępnych środków technicznych (BAT),
§ instalowanie nowych lub poprawa sprawności obecnie
funkcjonujących urządzeń do redukcji zanieczyszczeń
powstałych w procesie spalania paliw,
§ dostosowanie się zakładów do zintegrowanych pozwoleń
na emisję zanieczyszczeń powietrza w ramach zintegrowanego pozwolenia obejmującego wszystkie elementy środowiska,
§ wprowadzenie elementów samokontroli zakładów poprzez
systemy zarządzania środowiskowego (ISO 14000),
§ intensyfikacja kontroli i monitorowania zakładów uciążliwych (lista krajowa i lista wojewódzka oraz zakłady, których emisja jest przyczyną skarg mieszkańców).
35000
Wojewoda, jednostki samorządu terytorialnego,
Wojewódzki Inspektor
Środowiska, zakłady
85
cd. tabeli 30
2
1
III.
3
4
Gospodarowanie odpadami
Zwiększenia poziomu odzysku (w tym recykling) odpadów
przemysłowych poprzez odpowiednią politykę podatkową i
system opłat za korzystanie ze środowiska.
Wzrost odzysku zmniejszającego masę unieszkodliwianą
przez składowanie co najmniej o 30% do 2006 r. i o 75% do
roku 2010 (w stosunku do roku 2000).
Zadania przedstawiono w cz. B. – Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami
Chemikalia
w
środowisku
IV.
Cele krajowe (PEP)
Wprowadzenie zasad dobrej praktyki laboratoryjnej (GLP) we
wszystkich laboratoriach uczestniczących w systemie państwowej kontroli produkcji i użytkowania niebezpiecznych
substancji i preparatów chemicznych, a także zorganizowanie
laboratoriów referencyjnych.
Wprowadzenie rozwiązań promujących działania w celu
zmniejszenia zagrożeń od stosowanych pestycydów, zgodnie
z przyjętą strategią Wspólnoty.
Poważne awarie przemysłowe
V.
Cele krajowe (PEP)
Sporządzenie oceny ryzyka wszystkich obiektów, objętych
wymogami dyrektywy "Seveso II" (niższe kryterium ilości
substancji niebezpiecznych); będzie to dotyczyć ok. 1000
obiektów na terytorium kraju.
Sporządzenie zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych
dla wszystkich obszarów administracyjnych, objętych zewnętrznym oddziaływaniem awaryjnym zakładów o dużym
ryzyku.
Sporządzenie wojewódzkich planów zarządzania ryzykiem dla
wszystkich województw oraz planów powiatowych dla tych
powiatów, na terenie których znajduje się więcej niż 5 obiektów niebezpiecznych (z liczby ok. 1200 obiektów niebezpiecznych na terytorium kraju).
4.11 Zapobieganie poważnym awariom i awariom przemysłowym
5
10 000
300
.
VI.
4.8.
Rozwijanie i aktualizacja działań z lat 2003-2006.
Upublicznianie informacji na temat poważnych awarii
w sposób podnoszący świadomość społeczności lokalnych
potencjalnie narażonych na skutki omawianych zdarzeń.
Oddziaływanie hałasu
Cele krajowe (PEP)
Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem, z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania wokół
lotnisk, terenów przemysłowych oraz głównych dróg i linii
kolejowych wszędzie tam, gdzie przekraczany jest równoważny poziom hałasu wynoszący 55 dB w porze nocnej
Ochrona przed hałasem
Opracowanie programów ochrony przed hałasem i map akustycznych dla miast poniżej 100 tys. mieszkańców i pozostałych terenów narażonych na negatywne oddziaływanie hałasu.
Kontrola zakładów przemysłowych i usługowych zlokalizowanych w sąsiedztwie terenów chronionych przed hałasem,
a których działalność wpływa ujemnie na klimat akustyczny
otoczenia.
1000
86
cd. tabeli 30
1
VII.
4.9.
2
3
4
5
Ochrona mieszkańców przed hałasem komunikacyjnym poprzez: budowę ekranów akustycznych i kształtowanie pasów
zieleni izolacyjnej (ekrany biologiczne), wzmacnianie izolacyjności elewacji budynków narażonych na hałas (zwłaszcza
domy mieszkalne, obiekty lecznictwa oraz obiekty wielogodzinnego przebywania dzieci i młodzieży), wprowadzanie
sieci dróg rowerowych w miastach, rygorystyczna kontrola
hałaśliwości pojazdów podczas przeglądów technicznych.
Cele krajowe (PEP)
Opracowanie i wydanie przepisów wykonawczych i wytycznych, zapewniających wdrożenie ustawy – Prawo ochrony
środowiska w części dotyczącej ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych oraz odpowiednich przepisów prawa budowlanego i przepisów dotyczących planowania przestrzennego.
Stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, przeszkolenie personelu i zapewnienie im środków
technicznych.
30
Ochrona przed promieniowaniem
elektromagnetycznym
Aktualizacja rejestru obszarów, na których stwierdza się występowanie przekroczenia wielkości dopuszczalnych pól elektromagnetycznych wraz z ich charakterystyką.
Unikanie konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania
elektromagnetycznego.
Kontrole źródeł emisji pól elektromagnetycznych istniejących
i nowopowstających
Praca ciągła Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Inspektor
Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny, Wojewoda, Starostwa powiatowe
Przewidywane nakłady na zadania krótkookresowe w latach 2003-2006 ze zsumowania nakładów z zestawienia w tabeli 29 wyniosą:
RAZEM NAKŁADY W POWIECIE dla zadań krótkookresowych koordynowanych (w tys. zł)
80470
Przewidywane nakłady do zrealizowania na obszarze powiatu w latach 2007-2010 w wyniku zsumowania
nakładów na zadania średniookresowe (tab. 30) wyniosą:
RAZEM NAKŁADY W POWIECIE dla zadań średniookresowych koordynowanych (w tys. zł)
110480
87
5. Narzędzia i instrumenty realizacji programu
Do instrumentów realizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska, tak jak i dla realizacji Strategii
Rozwoju Powiatu Mogileńskiego, wyróżnić można wiele elementów, tworzących pięć zasadniczych grup:
•
•
•
•
prawno-administracyjne,
ekonomiczno-rynkowe,
finansowe,
z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu,
• informacyjno-edukacyjne.
Wśród instrumentów prawno-administracyjnych najistotniejszymi elementami są:
•
normy o charakterze ogólnym – np. przepisy dotyczące użytkowania i ochrony zasobów środowiska
(system zarządzania środowiskiem, system monitoringu ekologicznego, sprawozdawczość z zakresu
ochrony środowiska),
•
normy szczegółowe – dotyczące np. ochrony poszczególnych komponentów środowiska (kopalin, powietrza, wód, lasów, roślin, zwierząt).
W grupie instrumentów ekonomiczno-rynkowych znaleźć można m.in.:
•
opłaty – z tytułu użytkowania określonych systemów ekologicznych, stanowiących tzw. dobro wspólne,
jak np. pobór wody, emisję zanieczyszczeń do atmosfery, przeznaczanie gruntów na określone cele,
wydobycie kopalin.
•
subwencje i dotacje – udzielane w celu wspierania określonych zachowań – np. dotacje do wprowadzania proekologicznych rozwiązań w prywatnych gospodarstwach, pożyczki i kredyty preferencyjne,
•
kary – nakładane na poszczególne podmioty w związku z przekraczaniem określonych przepisów i regulacji prawnych – np. pobór wody w ilości większej niż ustalona w pozwoleniu, przekroczenie warunków odprowadzania ścieków, składowanie odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych, nielegalna
wycinka drzew itp.
Instrumenty finansowe są w Polsce kojarzone z systemem gromadzenia i pozyskiwania funduszy na inwestycje o określonym charakterze. Z uwagi na swoją naturę instrumenty te służą prowadzeniu inwestycji własnych sektora publicznego (gminy, powiatu, regionu, państwa), w tym za pośrednictwem specjalnych agencji
i instytucji do tego wyznaczonych. Gromadzą one i pozyskują kapitały, przeznaczając je następnie na określone w priorytetach działania właściwych jednostek inwestycje trwałe. Przykładem mogą być tu lokalne
agencje rozwoju, pozyskujące środki z różnych źródeł.
Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu wiążą się głównie ze zmianami organizacyjnymi w strukturze oraz metodach działania określonych agend sektora publicznego (w tym w szczególności samorządów lokalnych). Przykładami najbardziej interesującymi są: budowanie tzw. budżetu zadaniowego, wprowadzanie systemów zarządzania jakością (np. w administrowaniu powiatem), rozbudowana promocja i marketing powiatu (w tym dotycząca promocji planu strategicznego bądź określonych rozwiązań
szczegółowych).
Instrumenty informacyjno-edukacyjne powinny służyć uspołecznieniu realizacji programu – do tej grupy
należy zaliczyć:
•
edukację i propagandę – np. kampanie reklamujące proekologiczne zachowania jak segregacja śmieci,
•
negocjacje, umowy i porozumienia – np. nakłanianie podmiotów gospodarczych do realizacji (przy
okazji innej działalności) określonych celów rozwoju powiatu,
88
•
formy nacisku bezpośredniego i bezpośrednie inicjatywy społeczne – np. petycje, zbieranie podpisów pod określonymi wnioskami itp.,
•
•
lobbing – budowanie grup nacisku, w tym np. w Radzie Powiatu,
narzędzia usługowe – np. prowadzenie różnego rodzaju działań usługowych na rzecz społeczności lokalnych: bezpłatnych linii informacyjnych, centrów informacji itp.
Budżet powiatu mogileńskiego w 2001 r. na podstawie rocznika statystycznego Urzędu Statystycznego
w Bydgoszczy kształtował się następująco:
Tabela 31. Budżet powiatu mogileńskiego w 2001 r. wg rocznika US Bydgoszcz
Wyszczególnienie
DOCHODY OGÓŁEM
w tym:
dochody własne ogółem
dotacje celowe z budżetu państwa
subwencje ogólne
WYDATKI
Dochody budżetu na jednego mieszkańca powiatu
Procent budżetu przeznaczony na inwestycje: 2,7%
tys. zł
32389,2
1857,8
11849,6
18238,5
32353,5
682,9
Struktura wydatków w 2001 r. na poszczególne dziedziny:
•
0,06 %
gospodarka mieszkaniowa,
• 33,4 %
oświata i wychowanie,
•
0 %
kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
• 30,0 %
opieka społeczna,
• 10,0 %
ochrona zdrowia,
•
8,2 %
administracja publiczna,
• 16,5 %
bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa.
Biorąc pod uwagę budżet powiatu z wydatkami na inwestycje (875,3 tys. zł), z którego na ochronę środowiska można by przeznaczyć co najwyżej 20%, oraz budżet PFOŚiGW, można szacować możliwości finansowe powiatu na cele ochrony środowiska na ca 0,3 mln zł rocznie.
Z powyższego wynika, że instrument finansowy powiatu jest skromny w porównaniu z kwotami, jakie wynikają z potrzeb oszacowanych w wojewódzkim programie ochrony środowiska, które na terenie powiatu
mogą wynosić od 80,47 mln zł w latach 2003-2006 do 110,48 mln zł w latach 2007-2010, czyli przeciętnie
od 20,1 do 27,6 mln zł rocznie. Tak więc udział środków powiatu można szacować na 1,5-1%.
Wydatki majątkowe z budżetów gmin powiatu mogileńskiego, przeznaczone na gospodarkę komunalną
i ochronę środowiska wynosiły w 2001 r. (wg rocznika US Bydgoszcz) w tys. zł:
•
2438,8
Dąbrowa
•
•
2433,3
5346,7
Jeziora Wielkie
Mogilno
• 1950,7 Strzelno
Razem: 12169,5 tys. zł = 12,2 mln zł.
Z powyższego wynika, że gminy mają wyższy potencjał finansowy (też w większości z subwencji i dotacji
państwowych), jednak potrzeby gospodarki komunalnej pochłaniają dużą część środków, stąd i ich udział
może stanowić ca 60% kosztów inwestycji ochrony środowiska.
Do źródeł finansowania przedsięwzięć ochrony środowiska należą:
89
środki własne przedsiębiorstw (z uwzględnieniem zaciąganych kredytów i pożyczek bankowych),
środki jednostek samorządu terytorialnego (z uwzględnieniem zaciąganych kredytów i pożyczek bankowych),
– budżet państwa,
– fundusze ekologiczne,
– pomoc zagraniczna (w tym fundusze przedakcesyjne UE),
– fundusz kohezji (spójności) i fundusze strukturalne UE.
Najpoważniejszym wsparciem dla inwestycji ochrony środowiska mogą być dwa rodzaje środków pomocowych UE:
–
–
• Fundusz Spójności,
• fundusze strukturalne.
Zgodnie z obowiązującymi w zakresie polityki strukturalnej zasadami współfinansowania, pomoc z funduszu spójności na określony projekt będzie wynosić od 80 do 85% kosztów kwalifikowanych. Pozostałe co
najmniej 15% musi zostać zapewnione przez beneficjenta. Środki te mogą pochodzić np. z:
§ budżetu gminy,
§ środków własnych przedsiębiorstw komunalnych,
§ środków NFOŚIGW (pożyczek, dotacji, kredytów),
§ budżetu państwa,
§ innego niezależnego źródła (np. z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju).
Budżet Funduszu Spójności zaplanowano na lata 2000-2006 w wysokości 18 mld euro (w latach 1994-1999
wynosił 15,5 mld euro). Na lata 2004-2006 z całej kwoty Funduszu Spójności dla Polski na sektor środowiska przypadnie 1866,6 mln euro. Fundusz Spójności nie należy do funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, ale jest elementem polityki strukturalnej i charakteryzuje się:
•
•
krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy,
podejmowaniem finalnej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez Komisję Europejską,
a nie indywidualnie przez państwo członkowskie; kompetencją państwa aplikującego ten fundusz jest
wskazanie propozycji do dofinansowania.
Środki z Funduszu Spójności kierowane są najpierw do państw członkowskich, a następnie przekazywane na
realizację projektów do poszczególnych regionów potrzebujących wsparcia. Korzystanie ze środków Funduszu Spójności w Polsce oparte będzie na Strategii Wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006,
utworzonej na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006. Część składową Strategii Wykorzystania
Funduszu Spójności na lata 2004-2006 stanowi indykatywna lista projektów, które są propozycjami strony
polskiej do realizacji przy wsparciu z Funduszu Spójności. Adres internetowy:
http://www.cios.gov.pl/ma_struktura/docs/indykarywna_lista.xls
Lista przedstawia propozycje strony polskiej do współfinansowania z Funduszu Spójności, ale obecność
projektu na tej liście nie gwarantuje otrzymania dofinansowania, jak również nie znalezienie się danego projektu na tej liście nie świadczy, że projekt nie zostanie zaakceptowany do przyznania pomocy.
Wyboru projektów do dofinansowania na rok 2004 dokona Komitet Sterujący. Skład Komitetu oraz jego
funkcję opisuje Zarządzenie nr 31 Ministra Środowiska z dnia 27 czerwca 2003 r. w sprawie powołania Komitetu Sterującego ds. Funduszu Spójności.
Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności jest wsparcie dla realizacji zadań inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej.
90
Priorytety (zakres projektów) dla Funduszu Spójności w ochronie środowiska:
• poprawa jakości wód powierzchniowych,
•
•
polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia,
poprawa jakości powietrza,
• racjonalizacja gospodarki odpadami,
• ochrona powierzchni ziemi,
• zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
Odbiorcami pomocy, tj. beneficjentami końcowymi będą samorządy terytorialne (gminy, związki gmin)
i przedsiębiorstwa komunalne.
Wskaźnik pomocy udzielonej przez Fundusz wynosi od 80 do 85% wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków łącznie z wydatkami jednostek, których działalność jest podjęta w ramach administracyjnych lub prawnych, na mocy których mogą być uważane za równoważne jednostkom publicznym.
W żadnym przypadku cały koszt projektów lub grupy projektów nie może być w zasadzie mniejszy niż
10 mln euro.
W sprawie Funduszu Spójności zostały wydane Rozporządzenia Rady nr 1164/94 ze zmianami w Rozporządzeniach Rady nr 1264/99 oraz 1265/99.
Beneficjenci powinni skontaktować się z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w celu wypełnienia wniosku wstępnego do Funduszu Spójności w postaci tzw. karty potencjalnego
przedsięwzięcia.
Wniosek ten musi zostać złożony do właściwego Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Adres internetowy ww. karty:
www.cios.gov.pl/ma_struktura/docs/wniosek_wstepny_do_fs.doc.
Mniejsze przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska będą miały możliwości otrzymania dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jest to jeden z czterech funduszy strukturalnych. Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów
należących do UE.
Priorytety środowiskowe współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego będą realizowane w ramach dwóch programów operacyjnych, przygotowanych przez rząd Polski na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006:
– Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjności Gospodarki”,
– Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR).
Beneficjentami końcowymi pomocy są przede wszystkim samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju
regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym
głównie małe i średnie. W ramach ZPORR o dofinansowanie mogą ubiegać się projekty, które ze względu
na mniejszą skalę oddziaływania nie kwalifikują się do Funduszu Spójności, co pozwoli małym gminom
skorzystać ze środków unijnych.
W ramach działania INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA realizowane będą duże projekty
o znaczeniu regionalnym, służące wzmacnianiu konkurencyjności regionów:
Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków
• budowa i modernizacja sieci wodociągowych,
•
budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych,
•
budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody,
•
91
budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
• budowa zbiorników umożliwiających pozyskanie wody pitnej.
Zagospodarowanie odpadów
• organizacja i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu,
•
wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi (m.in. budowa sortowni, kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i fizycznej (mechanicznej) utylizacji odpadów; budowa nowych,
modernizacja istniejących i rekultywacja nieczynnych składowisk, likwidacja „dzikich” składowisk),
• budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych.
Poprawa jakości powietrza
• modernizacja i rozbudowa miejskich systemów ciepłowniczych i wyposażenie ich w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza,
•
przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów publicznych w systemy bardziej przyjazne
dla środowiska, w szczególności ograniczenie „niskiej emisji”.
Zapobieganie powodziom
• regulacja cieków wodnych (pogłębianie, zapory, stabilizacja brzegów, prace remontowe w korytach
rzecznych, itd.),
•
tworzenie polderów,
•
budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych wraz z drogami dojazdowymi,
• budowa i modernizacja małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach tzw. „małej retencji”.
Wsparcie zarządzania ochroną środowiska
•
opracowanie baz danych dotyczących lasów, jakości gleb, wód, powietrza,
•
tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń powietrza w miastach oraz systemów informowania
mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń powietrza,
•
utworzenie sieci stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jakości wód,
• tworzenie map terenów zalewowych.
Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
• budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej
(energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa słoneczne, biomasa).
W ramach ww. typów projektów do kwalifikujących się wydatków mogą być zaliczone:
o roboty budowlano-montażowe,
o zakup wyposażenia,
o
roboty wykończeniowe,
o
nadzór inżynierski,
przygotowanie dokumentacji technicznej,
wykup gruntów (maksymalnie 10% wartości projektów).
W ramach działania INFRASTRUKTURA LOKALNA realizowane będą projekty małych inwestycji o oddziaływaniu lokalnym na terenach wiejskich oraz w małych miastach (do 25 tys. mieszkańców):
o
o
•
budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków
1) sieci kanalizacyjne, w tym podłączenie do sieci indywidualnych użytkowników,
2) oczyszczalnie ścieków,
3) inne urządzenia do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania i przesyłania ścieków,
92
•
budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w wodę
1) sieci wodociągowe,
2) ujęcia wody (w tym ochrona ujęć i źródeł wody pitnej),
3) urządzenia służące do gromadzenia, przechowywania i uzdatniania wody,
4) urządzenia regulujące ciśnienie wody,
•
budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w energię
1) urządzenia zaopatrzenia w energię,
2) lokalne systemy pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł (energia wiatrowa, wodna, słoneczna,
energia uzyskiwana z wykorzystania biomasy),
3) lokalne sieci elektroenergetyczne (reelektryfikacja),
4) gminne systemy oświetlenia ulic,
•
gospodarka odpadami stałymi
1) budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów stałych,
2) budowa lub modernizacja miejsc utylizacji opakowań i niezużytych środków ochrony roślin,
3) likwidacja dzikich wysypisk,
4) kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym, obejmujące m.in. odbiór
posegregowanych odpadów od mieszkańców, odzyskiwanie surowców wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych, itp.
W ramach działania REWITALIZACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH realizowane będą projekty:
q remonty lub modernizacja infrastruktury technicznej, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska na terenie zdegradowanych dzielnic miast, w tym: 
q
•
budowa lub modernizacja sieci kanalizacyjnych i innych urządzeń do oczyszczania, gromadzenia,
odprowadzania i przesyłania ścieków,
•
•
budowa lub modernizacja kanalizacji deszczowej,
budowa lub modernizacja sieci wodociągowych, ujęć wody i urządzeń służących do gromadzenia
i uzdatniania wody oraz urządzeń regulujących ciśnienie wody,
•
budowa lub modernizacja systemów odwadniających (w tym odwodnienie liniowe i drenaż odwadniający),
• wykonanie pasów zieleni,
• wykonanie osłon przeciwolśnieniowych i ekranów akustycznych,
prace porządkowe związane z oczyszczeniem terenu z materiałów, sprzętu i chemikaliów powojskowych i poprzemysłowych, asenizacja, wywóz niepożądanych materiałów, np. gruzu; prace te muszą zakończyć się do 2006 r.:
•
prace porządkowe związane z oczyszczeniem terenów poprzemysłowych i powojskowych (12-miesięczny kontrakt),
•
q
tworzenie zielonych stref poprzez zakładanie parków oraz zakup sadzonek drzew, krzewów i zalesianie oczyszczonego obszaru, a następnie połączenie go z siecią turystyczną, usługowo-handlową,
rekreacyjną,
budowa i modernizacja podstawowej infrastruktury komunalnej, w szczególności w zakresie ochrony środowiska naturalnego oraz infrastruktury komunikacyjnej znajdujących się na terenie rewitalizowanym:
•
budowa i modernizacja sieci wodociągowych, ujęć wody, urządzeń służących do gromadzenia i
uzdatniania wody oraz urządzeń regulacji ciśnienia wody,
•
•
•
93
budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych i innych urządzeń do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania i przesyłania ścieków,
budowa lub modernizacja kanalizacji deszczowej,
budowa lub modernizacja systemów odwadniających (w tym odwodnienie liniowe i drenaż odwadniający).
Trwają prace nad przygotowaniem polskiej wersji wniosku do Europejskiego Funduszy Rozwoju Regionalnego (ERDF). Wypełnione wnioski beneficjenci będą mogli składać jeszcze przed dniem akcesji, natomiast
wsparcie finansowe będzie możliwe dopiero od daty wejścia Polski do Unii Europejskiej, przy czym samorządy i inne podmioty publiczne starające się o dofinansowanie w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego będą kontaktować się z i składać wnioski do urzędu marszałkowskiego w swoim województwie. Już teraz beneficjenci powinni wypełniać tzw. karty opisu potencjalnego projektu, w bazie danych potencjalnych projektów – Internetowym Systemie Ewidencji Kart Projektów ERDF (ISEKP) pod
adresem http://isekp.mg.gov.pl. Celem tego systemu jest zapewnienie jak najlepszego przygotowania polskich beneficjentów do wykorzystania środków unijnych i zidentyfikowanie potencjalnych projektów do
finansowania. Jego celem nie jest jednak gromadzenie gotowych wniosków, lecz próba rozeznania co do
liczby ewentualnych wniosków.
W celu wprowadzenia swojego projektu do bazy należy mieć swój „login” i „hasło”, który można uzyskać
kontaktując się z Departamentem Strategii Gospodarczej w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, adresy e-mail: [email protected]; [email protected] lub z Wydziałem Przygotowania Projektów Departamentu Integracji Europejskiej w Ministerstwie Środowiska, e-mail: [email protected]
oraz fax 22-5792295.
94
6. Harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu
6.1. Wykaz zamierzeń na podstawie analizy stanu wyjściowego i propozycji dla kierunków
krótko- i średniookresowych
Wykaz ten zawarty jest w tabelach 29 i 30 w ust. 4 obejmujących zestawienie celów polityki ekologicznej
Państwa i zadań wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska dla okresów lat 2002-2006 i 2007-2010.
W realizacji tych celów i zadań znaczny udział ma Rada Powiatu i Starosta Mogileński oraz gminy powiatu
mogileńskiego. Dokonano tam dla zadań, które obejmą obszar powiatu mogileńskiego, oszacowania ich
kosztów w sposób uśredniający wartości nakładów globalnych w województwie z uwzględnieniem w kierunkach inwestowania ważniejszych zadań, które będą realizowane poza obszarem lub na obszarze (kanalizacja) powiatu mogileńskiego. Ustalone w ten sposób nakłady dla poszczególnych dziedzin ochrony środowiska będą traktowane jako górna granica nakładów na te cele.
Określone tam cele średniookresowe i zadania krótkoterminowe zostały przyjęte jako dane wyjściowe do
sporządzenia listy projektów zadań krótkoterminowych na lata 2004-2007 i celów średniookresowych na
lata 2008-2011 w tabeli 32. Jest to zarazem wykaz zadań koordynowanych (K) lub popieranych (P) przez
Powiat.
6.2. Lista projektów wg hierarchii potrzeb i strategii programu z podziałem na zadania
własne i koordynowane
Lista projektów z podziałem na zadania własne (W) i koordynowane (K) oraz popierane (P) na terenie powiatu opracowana w sposób określony w pkt. 6.1 została przedstawiona w poniższej tabeli (tab. 32).
Wykazane tu nakłady dla poszczególnych kierunków działania mają charakter orientacyjny, wynikający
w głównej mierze z uśrednienia nakładów przewidywanych w wojewódzkim programie ochrony środowiska.
Tabela 32. Lista projektów zadań krótkoterminowych na lata 2004-2007 i celów średniookresowych na lata 2008-2011
CEL
KIERUNKI DZIAŁANIA
2
4
5
6
7
W
500,0
+
600,0
+
W
+
+
1.1.3.
Upowszechnienie materiałów na temat zasad korzystania z publicznie dostępnej
informacji o środowisku oraz informacji o stanie i zagrożeniach środowiska
Promocja zdrowego stylu życia
K
+
+
1.1.4.
Rozwijanie współpracy pomiędzy ośrodkami edukacji ekologicznej
K
+
+
1.1.5.
Prowadzenie działalności wydawniczej i filmowej o tematyce ekologicznej
K
+
+
K
+
+
K
100,0
+
200,0
+
P
+
+
P
+
+
P
+
+
P
600
+
800
+
3
CELE O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM
1.1. Edukacja ekologiczna
1.1.1. Organizacja konkursów, olimpiad i przeglądów o tematyce ekologicznej
1.1.2.
2.
1.1.6. Prowadzenie edukacji ekologicznej na wszystkich obszarach cennych przyrodniczo
OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
2.1. Ochrona roślin i zwierząt
2.1.1. Przygotowanie programu rolno-środowiskowego oraz reintrodukcji gatunków i renaturyzacji cennych obszarów przyrodniczych na terenie powiatu
2.1.2.
Opracowanie „ Kart stanowisk” dla roślin i zwierząt
2.1.3.
2.2.
Ochrona obszarów wodno-błotnych, będących miejscem występowania i rozrodu
rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt
2.1.4. Zaewidencjonowanie, przygotowanie dokumentacji i objęcie ochroną prawną korytarzy ekologicznych nie objętych do tej pory żadną formą ochrony prawnej, jako miejsc
migracji flory i fauny
2.2.1. Utworzenie i wdrożenie sieci ekologicznej Natura 2000
Szacunko- Szacunkowe nakłady we nakłady
2004-2007 2008-2011
(tys. zł)
(tys. zł)
Uregulowanie statusu ochronnego Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia
P
+
+
2.2.3.
Stworzenie Parku Krajobrazowego Jezior Mielno – Wiecanowskie (wg harmonogramu działań Strategii Rozwoju Powiatu)
Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla rezerwatów przyrody
Konserwacja tworów przyrody objętych ochroną jako pomniki przyrody
P
+
-
K
P
+
+
+
+
2.2.4.
2.2.5.
8
ODR Minikowo, WIOŚ, WSP, ATR,
Starosta
Starosta, WIOŚ, Powiatowy Inspektor
Sanitarny
Izba Lekarska, pozarządowe organizacje ekologiczne (POE)
Urząd Marszałkowski, ODR Minikowo
i Przysiek
Wojewódzki Konserwator Przyrody,
POE
Zarządy Parków Krajobrazowych
Parki Krajobrazowe, Nadleśnictwa,
ODR-y, Gminy, ARiMR
Parki Krajobrazowe, Nadleśnictwa
Wojewoda, Samorządy lokalne, Nadleśnictwa
Wojewoda we współpracy z samorządami
Gmina Mogilno – Wojewódzki Konserwator Przyrody
Wojewoda
Wojewoda we współpracy z samorządami
95
2.2.2.
Partnerzy
1
1.
Zadanie
Zaangażowanie
powiatu
K, W, P
96
cd. tabeli 32
1
3.
2
3
4
6
7
W
1000
+
1500
+
W
+
+
8
Właściciele gruntów, Nadleśnictwa,
Starosta, Samorządy gminne, Wojewoda
3.1.3.
Zwiększenie lesistości województwa. Przebudowa drzewostanów. Zadrzewienia.
Zakrzewienia.
K
+
+
3.1.4.
Przebudowa drzewostanów w celu osiągnięcia składów gatunkowych drzewostanów
zgodnych z warunkami siedliskowymi oraz mniej narażonych na działanie zanieczyszczeń przemysłowych.
Kształtowanie właściwej (prawidłowej) przestrzennej budowy lasu oraz budowy
piętrowej drzewostanów
Działania zmierzające do zmniejszenia zagrożenia przed pożarami.
Ochrona przed gradacyjnym występowaniem szkodliwych owadów.
Ochrona przed patogenicznymi grzybami.
Ochrona przed zwierzyną płową.
Ochrona przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi.
Kształtowanie (zagospodarowanie) ekotonów ścian lasu jako ochrona przed zanieczyszczeniami gospodarki rolnej.
Kształtowanie właściwych stosunków wodnych.
Zalesienia i właściwe zagospodarowywanie drzewostanów na gruntach porolnych
K
+
+
P
+
+
Dyrekcja Lasów Państwowych, Nadleśnictwa, właściciele gruntów, Starosta, Samorządy gminne, Wojewoda
K
+
+
K
+
150,0
P
+
50,0
+
Starosta, ARiMR, Wojewoda
Nadleśnictwa
P
P
+
+
+
Polski Związek Łowiecki (PZŁ) –
Zarządy Okręgu
PZŁ, Wojewoda, Policja
PZŁ, Wojewoda
P
+
+
PZŁ, Wojewoda
P
+
+
PZŁ, Wojewoda
P
+
+
PZŁ, Wojewoda
3.1.5.
3.1.6.
3.2.
5
3.1.7. Monitorowanie ekosystemów leśnych
3.2.1. Poprawa naturalnych warunków bytowania zwierzyny i warunków osłonowych
3.2.2.
3.2.3.
3.2.4.
3.2.5.
3.2.6.
Walka z kłusownictwem i wszelkimi przejawami szkodnictwa łowieckiego
Wprowadzenie inwentaryzacji i stałego monitoringu populacji ptaków drapieżnych
objętych ochroną gatunkową w celu kontrolowanej ich redukcji do stanu nie zagrażającego zwierzynie drobnej
Zasiedlanie łowisk rodzimymi gatunkami zwierzyny drobnej, których liczebność
zdecydowanie maleje poprzez niewłaściwą eksploatację środowiska przyrodniczego
Nadzór nad właściwymi rozwiązaniami przejść dla zwierzyny dziko żyjącej w województwie przez drogi szybkiego ruchu i autostradę oraz nad właściwą ich realizacją
Reintrodukcja gatunków zagrożonych wyginięciem oraz ścisły monitoring tych działań i rozwoju populacji
Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
3.1. Kształtowanie gospodarki leśnej i łowieckiej
3.1.1. Przygotowanie podstaw do rozszerzenia zakresu zalesień poprzez weryfikację klasyfikacji gruntów, uporządkowanie ewidencji gruntów pod kątem pełnego uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy polno-leśnej w planach
zagospodarowania
3.1.2. Analiza rejestrów i planów urządzenia lasów rozdrobnionych i ochronnych i opracowanie programu zwiększenia lesistości
cd. tabeli 32
1
4.
6.
3
4
5
6
7
200,0
+
300,0
W
P
P
+
+
+
+
K
W
+
+
+
+
Program – Starosta,
realizacja – właściciele gruntów
Wojewoda
Wojewoda – opiniują Dyr. Lasów Państwowych i Kuj.-Pom. Izba Rolnicza
Właściciele gruntów, Starosta
Starosta mogileński, właściciele gruntów
K
+
+
RZGW i użytkownicy wód, Starosta
P
+
+
RZGW i właściwe ze względu na obszar GZWP – Gminy
60,0
100,0
W
+
K
W
+
Wojewoda, Starosta
+
P
K
Właściciele wyrobisk, Starosta
Starosta oraz Samorządy gmin
Podmioty posiadające koncesje
K
K
8
+
+
RZGW Poznań, Wojewoda
Użytkownicy wód, RZGW Poznań
+
5.
2
Ochrona gleb
4.1. Ochrona powierzchni ziemi i zasobów glebowych
4.1.1. Opracowanie i realizacja powiatowych programów rekultywacji i zalesiania zdegradowanych gleb na obszarach użytkowanych rolniczo
4.1.2. Ochrona gruntów leśnych przed przeznaczaniem ich na cele nieleśne
4.1.3. Ochrona gruntów o wysokiej produkcyjności przed przeznaczaniem na cele nierolnicze i nieleśne
4.1.4. Ograniczanie procesów erozji wodnej i wietrznej
4.1.5. Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi
Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych
5.1. Ochrona zasobów wód podziemnych
5.1.2. Kontynuowanie działań w zakresie ograniczania i eliminowania wykorzystania wód
podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie ludności w wodę do picia oraz zastosowania technologiczne w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym
5.1.3. Wydanie rozporządzenia przez dyrektora RZGW Poznań i uwzględnianie w planach
zagospodarowania przestrzennego oraz w procesach lokalizacji inwestycji głównych
zbiorników wód podziemnych: Nr 142 – zbiornika międzymorenowego Inowrocław –
Dąbrowa, Nr 143 – subzbiornika Inowrocław – Gniezno, Nr 144 – Doliny Kopalnej
Wielkopolskiej
5.2. Gospodarowanie surowcami naturalnymi
5.2.1. Utworzenie wojewódzkiej bazy terenów poeksploatacyjnych wraz z oceną sposobów
i kierunków ich rekultywacji
5.2.2. Rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych
5.2.3. Opracowanie ewidencji miejsc zalegania torfów. Wprowadzenie do miejscowych
planów zagospodarowania i egzekwowanie zakazu wykonywania zbiorników i stawów w miejscach zalegania torfów
5.2.4. Zagospodarowanie kopalni po wydobyciu soli kamiennej (Mogilno) dla potrzeb magazynowania gazu ziemnego, ropy naftowej i produktów naftowych
5.2.5. Współdziałanie przy tworzeniu i systematycznym aktualizowaniu bilansu kopalin
i wód podziemnych województwa kujawsko-pomorskiego.
6.1. Priorytety Polityki Ekologicznej Państwa
6.1.1. Zmniejszenie jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych, w stosunku do
1990 r., o 50%, surowców ze źródeł pierwotnych – o 40% oraz energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) – o 60% (tj. do 0,8 tony na 1 tys. EURO PKB)
6.1.2. Ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych. Intensyfikacja stosowania zamkniętych obiegów wody oraz wtórnego wykorzystywania mniej zanieczyszczonych
ścieków. Do 2010 r. działania te powinny przynieść zmniejszenie jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych, w stosunku do 1990 r., o 50%, surowców ze
źródeł pierwotnych – o 40% oraz energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) –
o 60% (tj. do 0,8 tony na 1 tys. EURO PKB). Wielkości te pozostaną wciąż wyższe
o około 40% od średnich w krajach OECD i Unii Europejskiej
RZGW Poznań, Wojewoda, Urząd
Regulacji Energetyki, użytkownicy
97
98
cd. tabeli 32
1
7.
3
4
5
6
P
+
Odpowiednie jednostki administracji
oraz agendy
P
+
P
7
+
40
+
100
P
K
200
+
200
+
P
P
+
+
+
+
P
+
+
P
+
+
5000
+
8000
P
P
+
+
P
534,5
P
+
P
P
P
P
145,0
135,0
200,0
200,0
180,0
8
Wojewoda, Samorządy lokalne
RZGW Poznań, jednostki samorządu
terytorialnego
RZGW Poznań
RZGW Poznań
RZGW Poznań, jednostki samorządu
terytorialnego
WIOŚ, Wojewoda
Wojewoda, jednostki samorządu
terytorialnego
Gminy, podmioty gospodarcze
Gmina Dąbrowa
+
Gminy, podmioty gospodarcze
Gmina Mogilno
8.
2
Wykorzystanie energii odnawialnej
7.1.1. Przeprowadzenie kompleksowej inwentaryzacji, wraz z oceną funkcjonowania, instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych oraz coroczna aktualizacja bazy
danych (2006 r.)
7.1.2. Wykonanie kompleksowej oceny zasobów energii odnawialnej i niezbędnej infrastruktury w ujęciu regionalnym (wyznaczenie regionów preferowanych) oraz włączenie problematyki energetyki odnawialnej do planów zagospodarowania przestrzennego i planów rozwoju regionalnego
7.1.3. Dążenie do uzyskania wyznaczonego w "Strategii rozwoju energetyki odnawialnej"
celu średniookresowego w postaci 7,5% udziału energii odnawialnej w bilansie zużycia energii pierwotnej w kraju na rok 2010.
7.2. Rozwój odnawialnych źródeł energii
7.2.1. Rozwój odnawialnych źródeł energii
Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
8.1. Zarządzanie zasobami wodnymi
8.1.1. Opracowanie i wdrożenie programów działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych
8.1.2. Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni
8.1.3. Opracowaniu dokumentacji hydrogeologicznych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Nr 142, 143 i 144 w aspekcie ich ochrony na obszarach najwyższej ochrony (ONO)
8.1.4. Opracowanie bilansu wodno-gospodarczego z uwzględnieniem zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych i powierzchniowych dla poszczególnych zlewni
8.1.6. Przebudowa systemu monitorowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych
oraz emisji zanieczyszczeń do tych wód
8.2. Zaopatrzenie w wodę
8.2.1. Wykonanie opracowań hydrogeologicznych dla ujęć, które takich dokumentacji nie
posiadają w celu ustanowienia dla nich stref ochronnych .
8.2.2. Budowa nowych stacji uzdatniania wody i modernizacja (rozbudowa) istniejących
oraz budowa nowych ujęć wody.
W ramach poz. 8.2.2.:
Modernizacja stacji uzdatniania wody – złoża filtracyjne i sterowanie,
Modernizacja układu pompowania II stopnia na zestaw hydroforowy (pompy + automatyka) (2005-2006)
8.2.3. Budowa nowych odcinków oraz sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej
w tym: modernizacja wodociągu Kwieciszewo – Goryszewo (2003-2004)
modernizacja wodociągu Dąbrówka (2003-2004)
modernizacja wodociągu Palędzie Dolne (2003-2005)
modernizacja wodociągu Wylatowo (2005-2006)
budowa wodociągu Gębice wybudowania Kwieciszewo (2004-2005)
cd. tabeli 32
1
2
3
4
6
7
8
+
+
W
+
+
RZGW, Samorządy, podmioty gospodarcze
Starosta i Wojewoda
8.3.
2000
+
1000
K
P
+
+
P
+
KPZMiUW, jednostki samorządu terytorialnego, Wojewoda
RZGW Poznań
P
+
RZGW i samorządy gminne
P
35000
+
Przygotowanie opracowań programowych ukierunkowanych na ograniczenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód ze ściekami komunalnymi o 50%
i ściekami przemysłowymi o 30%
Wdrożenie nowego systemu taryf za usługi wodno-kanalizacyjne
P
+
P
+
Przebudowa systemu monitorowania jakości wody dostarczanej przez wodociągi,
stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz emisji zanieczyszczeń do tych wód
(do 2005 r. )
Modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni
ścieków w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000) (sukcesywnie do 2010 r.)
Budowa oczyszczalni ścieków komunalnych w Gębicach dla 3000 RLM
Budowa stacji odwadniania osadu na terenie komunalnej oczyszczalni ścieków
w Strzelnie Klasztornym
Przebudowa sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenie miasta Strzelno
P
+
P
+
P
P
3600
500
P
2800
Wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą
8.2.5. Weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych odpowiednio do ustaleń bilansu i warunków
korzystania z wód dorzecza oraz przeglądów pozwoleń wodnoprawnych
Ochrona przeciwpowodziowa
8.3.1. Opracowanie programu przeciwpowodziowego dla województwa kujawsko-pomorskiego oraz zasad działalności odpowiednich służb wojewódzkich, samorządowych
i Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej
8.3.2. Regulacja i odbudowa rzek i kanałów w ramach „Programu dla Odry 2006”
8.3.3.
8.3.4.
9.
Wydanie rozporządzenia w sprawie obszarów bezpośredniego zagrożenia powodziowego
Objęcie planami zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych w dolinie
Noteci i innych mniejszych rzek zgodnie z ustaleniami RZGW Poznań
Jakość wód
9.1. Działania priorytetowe Polityki Ekologicznej Państwa. Gospodarka ściekowa.
9.1.1. Opracowanie i wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do
picia i wody w kąpieliskach
9.1.2.
9.1.3.
9.1.4.
9.1.5.
76000
3000
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, samorządy gmin, zarządcy
wodociągów i kąpielisk
RZGW, Wojewoda, samorządy terytorialne
+
750
P
4200
3500
P
P
2000
4396,2
2000
Gminy, przedsiębiorcy wodnokanalizacyjni
Państwowa Inspekcja Sanitarna, jednostki samorządowe, przedsiębiorstwa
wodociągowe
Gmina Mogilno
Gmina Strzelno – Związek Gmin
Zlewni Jeziora Gopło
Gmina Mogilno
Gmina Mogilno
Gmina Dąbrowa
99
Budowa kolektora tłocznego Górki – Ciechrz z przyłączeniem do kolektora Markowice – Strzelno
Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie miasta i gminy Mogilno (22 km w latach
2003-2010)
Modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Mogilno (2003-2015)
Sieć kanalizacyjna we wsi Słaboszewko – Mokre (2003-2004)
RZGW, Wojewoda, samorządy gminne, KPZMiUW
5
P
8.2.4.
100
cd. tabeli 32
1
2
4
Sieć kanalizacyjna we wsiach Mokre – Krzekotowo (2005-2006)
Sieć kanalizacyjna w Dąbrowie
Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Jeziora Wielkie (51 km w latach 2003-2010)
Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie miasta i gminy Strzelno (30,3 km w latach
2003-2010)
9.1.7. Modernizacja, rozbudowa i budowa do 2010 r. komunalnych oczyszczalni ścieków
z podwyższonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach o liczbie równoważnych
mieszkańców (RLM) >15000
Modernizacja komunalnej oczyszczalni ścieków w Mogilnie
9.1.8. Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni ścieków przemysłowych
i/lub modernizacja technologii produkcji w niektórych dziedzinach wytwarzania
w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych (sukcesywnie do 2007 r.)
9.1.9. Ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z rolnictwa (głównie: budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę
w gospodarstwach rolnych) (sukcesywnie do 2010 r.)
9.1.10. Wykonanie wspólnych międzygminnych systemów kanalizacyjnych transportujących
ścieki do jednej oczyszczalni, aby wykorzystać maksymalnie zdolności istniejących
oczyszczalni.
Sieć kanalizacyjna we wsi Szczepanowo z podłączeniem do oczyszczalni komunalnej
w Barcinie (2005-2008)
Gospodarka wodno-ściekowa w zakładach przemysłowych. Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni ścieków przemysłowych w celu likwidacji przekroczeń norm emisyjnych i ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych ze ściekami,
w szczególności z wojewódzkiej listy przedsiębiorstw uciążliwych dla środowiska
z punktu widzenia gospodarki ściekowej
Zanieczyszczenia obszarowe
9.2.1. Wprowadzanie i wspieranie rolnictwa ekologicznego przez wsparcie finansowe
Ośrodków Doradztwa Rolniczego, podejmujących szkolenia rolników w zakresie
wprowadzania rolnictwa ekologicznego
9.2.2. Opracowanie i prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń obszarowych
9.2.3.
9.2.4.
9.2.5.
Opracowanie programu ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych i sukcesywne jego
wdrażanie
Upowszechnienie stosowania Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i zintensyfikowanie
systemu szkoleń w zakresie wpływu działalności rolniczej na środowisko
Budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę
w gospodarstwach rolnych
5
6
P
P
3330
235,6
5200
7
1026,9
1716
Gmina Dąbrowa
Gmina Dąbrowa
8
P
4500
2 279
Gmina Strzelno
P
+
P
P
2 000
Gmina Mogilno
P
Jednostki samorządu terytorialnego,
ODR-y, RCDRRiOW
P
P
2400
800
Gmina Dąbrowa
600
900
Gmina
P
15000
+
20000
+
P
+
+
P
+
+
K
+
+
K
+
+
Urząd Marszałkowski, ODR-y, związki producentów
ODR-y, WIOŚ, jednostki samorządu
terytorialnego, gospodarstwa rolne
ODR-y, WIOŚ, jednostki samorządu
terytorialnego, gospodarstwa rolne
ODR-y, RCDRRiOW w Przysieku,
WIOŚ, jednostki samorządu terytorialnego, gospodarstwa rolne
WIOŚ, ARiMR, jednostki samorządu
terytorialnego, gospodarstwa rolne,
ODR-y, RCDRRiOW
9.2.
3
cd. tabeli 32
1
2
3
4
10.2.4. Budowa sieci gazowych z preferencjami gazyfikacji obszarów o najwyższym poziomie emisji niskiej, a docelowo całego obszaru województwa
10.2.5. Wzrost wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii i zasobów odnawialnych
do produkcji energii (preferencje dla energii wodnej i dla spalania biogazu oraz dla
biopaliw)
11. Gospodarowanie odpadami
11.1.1. Uruchomienie systemów ewidencji i kontroli odpadów oraz opracowanie i podjęcie
realizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami
11.1.2. Opracowanie i rozpoczęcie realizacji programów unieszkodliwienia odpadów szczególnie niebezpiecznych
11.1.3. Utworzenie systemu zakładów demontażu i przerobu (strzępienia) pojazdów wycofanych z eksploatacji, zapewniających zgodny z wymaganiami UE poziom recyklingu
odpadów oraz ponownego użycia wybranych części samochodowych
W cz. B – Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami
5
6
7
10000
35000
P
+
+
WIOŚ
K, P
+
+
Wojewoda, Starosta
K, P
K
K
+
+
+
+
+
Wojewoda, samorządy, zakłady
Samorządy, zakłady, zarządcy dróg
10000
+
+
+ (200)
35000
W
K
K, P
P
(100)
K, P
+
+
K, P
+
+
K
+
+
P
+
+
Samorząd województwa
P
+
+
Gminy, zakłady
P
+
9000
+
+
8
Wojewoda Kujawsko-Pomorski
Zakłady
Samorządy gminne, Samorząd województwa, zakłady, Gmina Mogilno
Gmina Mogilno
Samorządy gminne, Samorząd województwa, zakłady
Samorządy gminne, Samorząd Województwa, zakłady
Samorządy gminne, Samorząd Województwa, zakłady
Samorządy gminne, Wojewoda, Starosta, Samorząd województwa
10. Zanieczyszczenia powietrza
10.1 Priorytety Polityki Ekologicznej Państwa
10.1.1. Wdrożenie systemu zbierania, opracowywania i gromadzenia informacji o zanieczyszczeniach powietrza (2003 r.)
10.1.2. Wskazanie obszarów, gdzie stwierdzono przekroczenie poziomów odniesienia jakości powietrza, zobowiązanie do opracowania programów naprawczych ochrony powietrza (2003 r.)
10.1.3. Opracowanie i realizowanie programów ochrony powietrza
10.1.4. Przedsięwzięcia ograniczające emisję pyłów i gazów
10.1.5. Poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza oraz uzyskanie norm emisyjnych, wym aganych przez przepisy Unii Europejskiej
10.2. Ochrona powietrza atmosferycznego
10.2.1. Sporządzenie i wdrożenie programów ochrony powietrza
10.2.2. Przedsięwzięcia ograniczające emisję pyłów i gazów
10.2.3. Likwidacja lub modernizacja starych kotłowni i palenisk domowych przez stosowanie urządzeń nowej generacji i zastąpienie węgla proekologicznymi nośnikami ciepła
(gaz, olej opałowy, biomasa itp.).
Wymiana źródła ciepła w szkołach Padniewo, Gębice i Wylatowo. Wymiana źródła
ciepła w przedszkolu nr 1 w Mogilnie
10.2.3. Podłączenie terenów zurbanizowanych do miejskich sieci ciepłowniczych.
10000
101
102
cd. tabeli 32
1
2
3
4
6
7
P
300
+
300
+
12.2.2. Sporządzenie zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
P, K
+
+
12.2.3. Przeniesienie ustaleń zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych na inne istotne
sfery zarządzania i systemy funkcjonowania obszaru, którego plany dotyczą
12.2.4. Zainicjowanie działań formalnych i technicznych oraz doprowadzenie do utworzenia
miejsc tymczasowego magazynowania odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważnej awarii
12.2.5. Wdrożenie instrukcji postępowania ludności na wypadek wystąpienia poważnej awarii
12.2.6. Upublicznianie informacji na temat poważnych awarii w sposób podnoszący świadomość społeczności lokalnych potencjalnie narażonych na skutki zdarzeń
12.2.7. Ćwiczenia realizacji zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych raz na 3 lata
K
+
+
K, P
+
+
Wojewoda, gminy
P
P
+
+
+
+
K, P
+
+
W
+
Państwowa Straż Pożarna, organy
samorządowe
Wojewoda
12.2.8. Sporządzenie powiatowego planu zarządzania ryzykiem
13. Oddziaływanie hałasu
13.1. Ochrona przed hałasem
13.1.1. Opracowanie map akustycznych i programów naprawczych w zakresie ochrony przed
hałasem dla obszarów położonych wzdłuż głównych dróg i linii kolejowych, zaliczonych do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie
akustyczne na znacznych obszarach
13.1.2. Wprowadzenie ograniczeń i zakazu używania sprzętu motorowodnego na wodach powierzchniowych dla zachowania odpowiednich warunków akustycznych na terenach
wypoczynkowo-rekreacyjnych
13.1.3. Rygorystyczna kontrola hałaśliwości pojazdów podczas przeglądów technicznych
800
+
W
8
Zakłady, nadzór – Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej
i WIOŚ
Komendant Wojewódzki Państwowej
Straży Pożarnej, zakłady, Starosta
i gminy
1000
Wojewoda
+
Rada powiatu
+
5
12. Poważne awarie przemysłowe
12.1. Priorytet Polityki Ekologicznej Państwa
12.1.1. Opracowanie programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach i edukacji w tym zakresie, obejmującego działania na szczeblu lokalnym, regionalnym i centralnym
12.1.2. Sporządzenie oceny ryzyka wszystkich obiektów, objętych wymogami dyrektywy
12.1.3. "Seveso II" (niższe kryterium ilości substancji niebezpiecznych); będzie to dotyczyć
ok. 1000 obiektów na terytorium kraju. Sporządzenie zewnętrznych plany operacyjno-ratowniczych dla wszystkich obszarów administracyjnych, objętych zewnętrznym
oddziaływaniem awaryjnym zakładów o dużym ryzyku
12.2. Zapobieganie poważnym awariom i awariom przemysłowym
12.2.1 Sporządzenie raportów o bezpieczeństwie oraz wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych istniejących zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
1
14.
2
3
4
14.1.1. Opracowanie projektu bazy danych o polach elekromagnetycznych w środowisku
i rozszerzenie zakresu państwowego monitoringu środowiska
14.2. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
14.2.1. Utworzenie rejestru obszarów, na których stwierdzono występowanie przekroczenia
wielkości dopuszczalnych pól elektromagnetycznych wraz z analizą konieczności
wyznaczenia obszaru ograniczonego użytkowania
14.2.2. Aktualizacja rejestru obszarów, na których stwierdza się występowanie przekroczenia
wielkości dopuszczalnych pól elektromagnetycznych wraz z ich charakterystyką
14.2.3. Kontrole źródeł emisji pól elektromagnetycznych istniejących i nowopowstających
Oznaczenia:
W – zadania własne,
K – zadania koordynowane,
P – zadania popierane (pomoc, wsparcie itp.)
5
6
7
8
2004 r.
P, K
P, K
P, K
20
+
30
+
WIOŚ, Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny, Wojewoda, Starosta
WIOŚ, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Wojewoda, Starosta
WIOŚ
cd. tabeli 32
103
104
7. Kontrola realizacji programu
System statystyki publicznej i państwowego monitoringu środowiska oraz pozostałe mechanizmy nadzoru
i kontroli będą tak zmodyfikowane, aby można było:
•
co 4 lata dokonywać oceny skuteczności realizacji polityki ekologicznej państwa z wykorzystaniem
określonych niżej mierników,
•
co 2 lata dokonywać oceny realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony
środowiska sporządzonych w celu realizacji polityki ekologicznej państwa,
•
dokonywać oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska przez
organy inspekcji ochrony środowiska na szczeblu krajowym i wojewódzkim.
Do szczególnie ważnych mierników realizacji polityki ekologicznej państwa należy zaliczyć:
•
stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją
lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie, glebie) a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym),
•
ilość zużywanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji (wyrażoną w jednostkach fizycznych lub wartością sprzedaną),
•
stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska),
•
techniczno-ekologiczne charakterystyki materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartość ołowiu w benzynie, zawartość rtęci w bateriach, jednostkowa emisja węglowodorów przy eksploatacji samochodu, poziom hałasu w czasie pracy samochodu itp.); zgodnie z zasadą dostępu do informacji dane te powinny
być ujawniane na etykietach lub w dokumentach technicznych produktów.
Powyższe wskaźniki powinny być gromadzone i wykorzystywane do ocen realizacji polityki ekologicznej
państwa w dwóch przekrojach: terytorialnym i branżowym (do zakładu włącznie).
W nawiązaniu do wykonywanych ocen będą sporządzane 2 rodzaje raportów:
•
raporty Rady Ministrów z realizacji polityki ekologicznej państwa przedkładane Sejmowi, sporządzane co
4 lata,
•
raporty zarządów województwa, powiatu i gminny, przedkładane odpowiednio sejmikowi województwa.
105
8. Szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Jako podstawowe wytyczne należy wskazać listę projektów zawartą w tabeli 32 w zakresie:
•
•
•
•
•
•
ochrony przyrody i krajobrazu,
ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów,
ochrony gleb,
ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych,
energochłonności oraz wykorzystania energii odnawialnej,
kształtowania stosunków wodnych oraz ochrony przed powodzią i suszą,
•
•
•
•
•
•
jakości wód i ich ochrony,
chemikaliów w środowisku,
gospodarki odpadami,
oddziaływania hałasu,
oddziaływania pól elektromagnetycznych,
poważnych awarii przemysłowych.
W szczególności należałoby zwrócić uwagę na potrzebę szczególnego potraktowania w opracowaniach
gminnych problemu zapewnienia ochrony zasobów wód powierzchniowych i podziemnych poprzez stworzenie zabezpieczeń prawnych dla obszarów ochronnych (głównych zbiorników wód podziemnych) oraz ich
wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Jednym z najistotniejszych problemów, przed jakim stawiają wymagania akcesji do UE jest niemal konieczność zawierania porozumień międzygminnych celem tworzenia większych projektów przedsięwzięć, dla
których stwarzają preferencje fundusze pomocowe (spójności i strukturalne).
Taki kierunek obrano w gminie Strzelno dla realizacji zadań związanych z modernizacją oczyszczalni ścieków w Strzelnie i budową kanalizacji dla realizowanego przez gminy Strzelno i Jeziora Wielkie programu
pod nazwą „Ochrona wód zlewni Jeziora Gopło przed zanieczyszczeniami ze źródeł rozproszonych”. Program ten realizowany jest wspólnie przez związek międzygminny pod nazwą Związek Gmin Zlewni Jeziora
Gopło z siedzibą w Kruszwicy. Do Związku należy 6 gmin należących do trzech powiatów:
§ Strzelno i Jeziora Wielkie należące do powiatu mogileńskiego,
§ Piotrków Kujawski, Dobre i miasto Radziejów należące do powiatu radziejowskiego,
§ Kruszwica należąca do powiatu inowrocławskiego.
Ramy niniejszego opracowania nie zamykają możliwości doprecyzowania i odpowiedniego do potrzeb lokalnych kształtowania programów działań w miarę doskonalenia instrumentów zarządzania i wcielania
w życie całego pakietu przepisów, w których każda dziedzina ochrony środowiska ma swój program.
106
9. Wykaz przepisów obowiązujących w dziedzinie ochrony środowiska
1. Ustawa z dnia 20.07.1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 1991 r. Nr 77 poz.
335, z dnia 20.07.1991)
2. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 25.06.2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 112 poz. 982, z dnia 20.07.2002)
3. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30.10.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
nadania statutu Głównemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 186 poz. 1554,
z dnia 08.11.2002) – obowiązuje od 23.11.2002
4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30.12.2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych
obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2003 r. Nr 5 poz. 58,
5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17.09.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm z zakresu ochrony środowiska i leśnictwa (Dz.U. z 2002 r. Nr 166 poz. 1371, z dnia 07.10.2002) – obowiązuje od 01.01.2003
6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 08.10.2002 r. uchylające rozporządzenie w sprawie
wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm z zakresu ochrony środowiska i leśnictwa (Dz.U. z 2002 r. Nr 168 poz. 1382, z dnia 10.10.2002)
7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15.11.2002 r. uchylające rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm z zakresu ochrony
środowiska i leśnictwa (Dz.U. z 2002 r. Nr 193 poz. 1625, z dnia 22.11.2002) – obowiązuje od 22.11.2002
8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 04.03.2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 70 poz. 637, z dnia
24.04.2003) – obowiązuje od 09.05.2003
9. Ustawa z dnia 13.09.1996 o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 1996 r. Nr 132 poz.
622, z dnia 20.11.1996)
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17.10.2002 r. w sprawie warunków wprowadzania
nieczystości ciekłych do stacji zlewnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 188 poz. 1576, z dnia 14.11.2002) – obowiązuje od 15.12.2002
11. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.11.2002 r. w sprawie wymagań dla pojazdów asenizacyjnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 193 poz. 1617, z dnia 22.11.2002) – obowiązuje od 07.12.2002
12. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20.06.2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu
działania MS (Dz.U. z 2002 r. Nr 85 poz. 766, z dnia 26.06.2002) – obowiązuje od 01.07.2002
13. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 12.06.2002 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez MS (M.P. z 2002 r. Nr 26 poz. 442, z dnia 29.06.2002)
14. Ustawa z dnia 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. z 1997 r. Nr 101
poz. 628, z dnia 28.08.1997)
15. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 02.04.1998 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu
szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U. z 1998 r. Nr 45 poz. 280, z dnia
10.04.1998) – obowiązuje od 19.10.1998
16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14.08.1998 r. w sprawie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. z 1998 r. Nr 138 poz. 895, z dnia
13.11.1998) – obowiązuje od 28.11.1998
107
17. Ustawa z dnia 14.03.2003 r. o zmianie ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest
(Dz.U. z 2003 r. Nr 65 poz. 596, z dnia 16.04.2003) – obowiązuje od 30.04.2003
18. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20.12.2002 r. w sprawie określenia niektórych odpadów zwierzęcych uznanych za materiał szczególnego ryzyka (Dz.U. z 2003 r. Nr 8 poz. 98,
19. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20.12.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 231 poz. 1942, z dnia 24.12.2002)
20. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24.09.2002 r. w sprawie rozliczania dotacji podmiotowej, pobierania opłat oraz prowadzenia gospodarki finansowej przedsiębiorstwa państwowego użyteczności
publicznej „Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych” (Dz.U. z 2002 r. Nr 163 poz.
1344, z dnia 03.10.2002)
21. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 03.12.2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego (Dz.U. z 2002 r. Nr 230 poz. 1925, z dnia 24.12.2002)
22. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21.05.2003 r. w sprawie warunków gromadzenia,
przechowywania i usuwania odpadów i ścieków ze statków żeglugi śródlądowej (Dz.U. z 2003 r. Nr 104
poz. 973, z dnia 13.06.2003) – obowiązuje od 01.01.2004
23. Ustawa z dnia 02.03.2001 r. o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową (Dz.U.
z 2001 r. Nr 52 poz. 537, z dnia 26.05.2001)
24. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25.11.2002 r. w sprawie ograniczeń w obrocie krajowym
substancjami kontrolowanymi wyprodukowanymi lub przywiezionymi z zagranicy oraz ich wykorzystywaniu w działalności gospodarczej (Dz.U. z 2002 r. Nr 205 poz. 1733, z dnia 09.12.2002)
25. Ustawa z dnia 27.02.2003 r. o zmianie ustawy o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę
ozonową (Dz.U. z 2003 r. Nr 56 poz. 497, z dnia 01.04.2003) – obowiązuje od 14.04.2003
26. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 25.06.2002 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy
o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową (M.P. z 2002 r. Nr 28 poz. 460, z dnia
03.07.2002)
27. Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62 poz. 627, z dnia
20.06.2001)
28. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 09.10.2001 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska
29. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.11.2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których
eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz.U. z 2001 r. Nr 140 poz. 1585, z dnia 11.12.2001) – obowiązuje od
26.12.2001
30. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11.12.2001 r. w sprawie wysokości jednostkowych stawek
kar za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (Dz.U. z 2001 r. Nr 146
31. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18.12.2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za
korzystanie ze środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 151 poz. 1703, z dnia 27.12.2001) – obowiązuje od
01.01.2002
32. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 09.04.2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. z 2002 r.
Nr 58 poz. 535, z dnia 17.05.2002) – obowiązuje od 01.06.2002
108
33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.05.2002 r. w sprawie szczegółowego sposobu funkcjonowania Państwowej Rady Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 77 poz. 702, z dnia 18.06.2002) –
obowiązuje od 03.07.2002
34. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 24.06.2002 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancje
stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 96 poz. 860, z dnia 01.07.2002)
– obowiązuje od 16.07.2002
35. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21.06.2002 r. w sprawie nadania statutu Narodowemu
Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Dz.U. z 2002 r. Nr 96 poz. 865, z dnia
01.07.2002) – obowiązuje od 16.07.2002
36. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26.06.2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających
informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz.U. z 2002 r.
37. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31.07.2002 r. w sprawie określenia szczegółowego sposobu funkcjonowania Krajowej Komisji do Spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko oraz wojewódzkich komisji do spraw ocen oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2002 r. Nr 134 poz. 1139, z dnia
27.08.2002)
38. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.09.2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych
(Dz.U. z 2002 r. Nr 155 poz. 1298, z dnia 23.09.2002)
39. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.09.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za
korzystanie ze środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 161 poz. 1335, z dnia 30.09.2002) – obowiązuje od
01.01.2003
40. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.09.2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. z 2002 r. Nr 165 poz. 1359, z dnia 04.10.2002) – obowiązuje od 19.10.2002
41. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26.09.2002 r. w sprawie określenia urządzeń, w których
mogły być wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz.U. z 2002 r.
42. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10.09.2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 175 poz. 1439, z dnia 21.10.2002) – obowiązuje od 05.11.2002
43. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 01.10.2002 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz.U. z 2002 r. Nr 176 poz. 1453, z dnia 23.10.2002)
44. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24.09.2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. z 2002 r. Nr 179
45. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14.10.2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim
powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz.U. z 2002 r. Nr 179 poz. 1498,
46. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17.10.2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać wytwarzane i wprowadzone do obrotu baterie i akumulatory (Dz.U. z 2002 r.
Nr 182 poz. 1519, z dnia 04.11.2002)
109
47. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04.11.2002 r. w sprawie wysokości opłat rejestracyjnych
48. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14.11.2002 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim
powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. z 2002 r. Nr 197 poz. 1667, z dnia 27.11.2002) – obowiązuje
od 12.12.2002
49. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26.11.2002 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. z 2002 r. Nr 204 poz. 1727, z dnia
09.12.2002) – obowiązuje od 01.01.2003
50. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki
finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkich funduszy
ochrony środowiska i gospodarki wodnej (Dz.U. z 2002 r. Nr 230 poz. 1934, z dnia 24.12.2002)
51. Ustawa z dnia 23.11.2002 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska i ustawy – Prawo wodne
52. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 05.12.2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2003 r. Nr 1 poz. 12, z dnia 08.01.2003)
53. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17.01.2003 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów
prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz.U. z 2003 r. Nr 18 poz. 164, z dnia 06.02.2003) – obowiązuje od 01.01.2004
54. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23.01.2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową,
linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz.U. z 2003 r. Nr 35 poz. 308, z dnia 28.02.2003) – obowiązuje
od 01.01.2004
55. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25.02.2003 r. w sprawie stawek opłat za udostępnianie
informacji o środowisku i jego ochronie oraz sposobu uiszczania opłat (Dz.U. z 2003 r. Nr 50 poz. 435,
56. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18.03.2003 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska
57. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11.03.2003 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia, przekazywanych właściwym organom
ochrony środowiska oraz terminu i sposobów ich prezentacji (Dz.U. z 2003 r. Nr 59 poz. 529, z dnia
08.04.2003) – obowiązuje od 01.07.2003
58. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28.03.2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanego
kosztu postępowania negocjacyjnego (Dz.U. z 2003 r. Nr 67 poz. 631, z dnia 18.04.2003) – obowiązuje
od 02.05.2003
59. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.05.2003 r. w sprawie
wymagań, jakim powinien odpowiadać raport o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku (Dz.U.
z
2003 r. Nr 104 poz. 970, z dnia 13.06.2003) – obowiązuje od 26.06.2003
60. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13.06.2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia
pomiarów wielkości emisji (Dz.U. z 2003 r. Nr 110 poz. 1057, z dnia 27.06.2003) – obowiązuje od
01.07.2003
61. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17.06.2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie
dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie
110
62. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26.06.2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich
przedstawiania (Dz.U. z 2003 r. Nr 113 poz. 1075, z dnia 30.06.2003) – obowiązuje od 01.07.2003
63. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 07.06.2002 r. w sprawie średniej krajowej przychodów
gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 2001 r. przypadających
na jednego mieszkańca (M.P. z 2002 r. Nr 21 poz. 376, z dnia 06.07.2002)
64. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15.10.2002 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2003 (M.P. z 2002 r. Nr 49 poz. 715, z dnia 25.10.2002)
65. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 28.10.2002 r. w sprawie jednostkowych stawek kar za
przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003 (M.P. z 2002 r. Nr 54 poz. 743, z dnia
15.11.2002)
66. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15.04.2003 r. w sprawie średniej krajowej przychodów
gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 2002 r. przypadających
na jednego mieszkańca (M.P. z 2003 r. Nr 23 poz. 340, z dnia 07.05.2003)
67. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 08.05.2003 r. w sprawie przyjęcia „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” (M.P. z 2003 r.
68. Ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2001 r. Nr 62 poz. 628, z dnia 20.06.2001)
69. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.
z 2001 r. Nr 112 poz. 1206, z dnia 08.10.2001) – obowiązuje od 01.01.2002
70. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.11.2001 r. w sprawie stwierdzania kwalifikacji w zakresie gospodarowania odpadami (Dz.U. z 2001 r. Nr 140 poz. 1584, z dnia 11.12.2001) – obowiązuje
od 27.11.2001
71. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie zakresu informacji podawanych
przy rejestracji przez posiadaczy odpadów zwolnionych z obowiązku uzyskiwania zezwoleń oraz sposobu rejestracji (Dz.U. z 2001 r. Nr 152 poz. 1734, z dnia 28.12.2001) – obowiązuje od 12.01.2002
72. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości,
dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (Dz.U. z 2001 r. Nr 152 poz. 1735,
73. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. z 2001 r. Nr 152 poz. 1736, z dnia 28.12.2001) – obowiązuje od 01.01.2002
74. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów
formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz.U. z 2001 r.
75. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie warunków i zakresu dostępu do
wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz.U. z 2001 r. Nr 152
76. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie zasad sporządzania raportu wojewódzkiego (Dz.U. z 2001 r. Nr 152 poz. 1739, z dnia 28.12.2001) – obowiązuje od 01.01.2003
77. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.12.2001 r. w sprawie niezbędnego zakresu informacji
objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu prowadzenia centralnej i wojewódzkiej
bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz.U. z 2001 r. Nr 152 poz. 1740,
111
78. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.02.2002 r. w sprawie rodzajów odpadów niebezpiecznych dopuszczonych do przywozu z zagranicy (Dz.U. z 2002 r. Nr 15 poz. 146, z dnia 25.02.2002) –
79. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.02.2002 r. w sprawie wprowadzenia obowiązku uzyskiwania zezwoleń na wywóz do określonych państw odpadów innych niż niebezpieczne (Dz.U. z 2002 r.
80. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.02.2002 r. w sprawie wzoru rejestru decyzji wydanych
w zakresie międzynarodowego obrotu odpadami (Dz.U. z 2002 r. Nr 15 poz. 148, z dnia 25.02.2002) –
81. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 29.01.2002 r. w sprawie rodzajów odpadów innych niż
niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcanie
82. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.03.2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz.U. z 2002 r. Nr 37 poz. 339, z dnia 12.04.2002)
83. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 05.03.2002 r. w sprawie określenia wzoru dokumentu
stosowanego w międzynarodowym obrocie odpadami (Dz.U. z 2002 r. Nr 56 poz. 511, z dnia 15.04.2002)
84. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 05.03.2002 r. w sprawie listy odpadów innych niż niebezpieczne, których przywóz z zagranicy nie wymaga zezwolenia Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 56 poz. 512, z dnia 15.04.2002) – obowiązuje od 30.04.2002
85. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 05.03.2002 r. w sprawie wniosku o wydanie zezwolenia
na przewóz lub na wywóz odpadów niebezpiecznych za granicę (Dz.U. z 2002 r. Nr 56 poz. 513, z dnia
15.04.2002) – obowiązuje od 30.04.2002
86. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28.05.2002 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które
posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, niebędącym przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby (Dz.U. z 2002 r. Nr 74 poz. 686, z dnia
14.06.2002) – obowiązuje od 29.06.2002
87. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 01.08.2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 134 poz. 1140, z dnia 27.08.2002)
88. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10.08.2002 r. w sprawie składowisk odpadów oraz miejsc
magazynowania odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania
tych odpadów (Dz.U. z 2002 r. Nr 176 poz. 1456, z dnia 23.10.2002) – obowiązuje od 01.01.2003
89. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21.10.2002 r. w sprawie odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwiane przez ich składowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 180 poz. 1513, z dnia 31.10.2002) – obowiązuje od 01.01.2003
90. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28.10.2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, których
zbieranie lub transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie działalności, oraz podstawowych wymagań dla zbierania i transportu tych odpadów (Dz.U. z 2002 r. Nr 188 poz. 1575, z dnia 14.11.2002) –
91. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30.10.2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą
być składowane w sposób nieselektywny (Dz.U. z 2002 r. Nr 191 poz. 1595, z dnia 18.11.2002) – obowiązuje od 18.11.2002
112
92. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz
warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. z 2002 r. Nr 220 poz. 1858, z dnia
19.12.2002)
93. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19.12.2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania
przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych
94. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23.12.2002 r. w sprawie rodzajów odpadów medycznych
i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane (Dz.U. z 2003 r. Nr 8 poz. 103, z dnia
24.01.2003) – obowiązuje od 08.02.2003
95. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23.12.2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz.U. z 2003 r. Nr 8 poz. 104, z dnia
24.01.2003) – obowiązuje od 08.02.2003
96. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24.03.2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy
składowisk odpadów (Dz.U. z 2003 r. Nr 61 poz. 549, z dnia 10.04.2003) – obowiązuje od 23.04.2003
97. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.04.2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz.U. z 2003 r. Nr 66 poz. 620, z dnia 17.04.2003) – obowiązuje od 01.05.2003
98. Uchwała Rady Ministrów z dnia 29.10.2002 r. w sprawie krajowego planu gospodarki odpadami
(M.P. z 2003 r. Nr 11 poz. 159, z dnia 28.02.2003) – obowiązuje od 29.10.2002
99. Ustawa z dnia 11.05.2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 63 poz.
638, z dnia 22.06.2001)
100. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12.07.2002 r. w sprawie wzorów formularzy służących
do składania rocznych sprawozdań o masie wytworzonych, przywiezionych z zagranicy oraz wywiezionych za granicę opakowań (Dz.U. z 2002 r. Nr 122 poz. 1053, z dnia 01.08.2002) – obowiązuje od
16.08.2002
101. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12.07.2002 r. w sprawie raportów wojewódzkich dotyczących gospodarki opakowaniami (Dz.U. z 2002 r. Nr 122 poz. 1054, z dnia 01.08.2002) – obowiązuje
od 16.08.2002
102. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30.12.2002 r. w sprawie zawartości ołowiu, kadmu, rtęci
i chromu sześciowartościowego w opakowaniach (Dz.U. z 2002 r. Nr 241 poz. 2095, z dnia 31.12.2002)
103. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 08.04.2003 r. w sprawie sposobu ustalenia sumy zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu sześciowartościowego w opakowaniach (Dz.U. z 2003 r. Nr 66
104. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04.06.2003 r. w sprawie oznaczania opakowań (Dz.U.
105. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30.06.2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 69 poz. 719, z dnia 06.07.2001)
106. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 09.11.2001 r. w sprawie stawek opłat produktowych (Dz.U.
107. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.11.2001 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakie
powinien spełnić przedsiębiorca produkujący w kraju oleje smarowe z udziałem wytworzonych w kraju
olejów bazowych pochodzących z regeneracji, w celu włączenia ich do rzeczywiście uzyskanego poziomu recyklingu (Dz.U. z 2001 r. Nr 131 poz. 1475, z dnia 16.11.2001) – obowiązuje od 01.01.2002
113
108. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2001 r. w sprawie wzoru rocznego sprawozdania
o wysokości należnej opłaty produktowej (Dz.U. z 2001 r. Nr 157 poz. 1865, z dnia 31.12.2001) – obowiązuje od 01.01.2002
109. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 07.12.2001 r. w sprawie wzoru sprawozdania o wielkościach wprowadzonych na rynek krajowy opakowań i produktów, osiągniętych wielkościach odzysku
i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych oraz wpływach z opłat produktowych (Dz.U.
110. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 08.07.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad i kryteriów
gospodarowania środkami z opłat produktowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 122 poz. 1052, z dnia 01.08.2002)
111. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29.05.2003 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku
i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 104 poz. 982, z dnia
13.06.2003) – obowiązuje od 01.07.2003
112. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 22.08.2002 r. w sprawie maksymalnych stawek opłat produktowych na 2003 r. (M.P. z 2002 r. Nr 37 poz. 591, z dnia 02.09.2002)
113. Ustawa z dnia 06.07.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
114. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19.11.2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2002 r. Nr 203 poz. 1718, z dnia 05.12.2002) – obowiązuje od 20.12.2002
115. Ustawa z dnia 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2001 r. Nr 100 poz. 1085, z dnia 18.09.2001)
116. Ustawa z dnia 18.07.2002 r. o zmianie ustawy o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2002 r. Nr 143 poz. 1196, z dnia 06.09.2002)
117. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 13.09.2002 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U.
z 2002 r. Nr 151 poz. 1253, z dnia 17.09.2002)
118. Ustawa z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2001 r. Nr 115 poz. 1229, z dnia 11.10.2001)
119. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04.10.2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem życia skorupiaków
i mięczaków (Dz.U. z 2002 r. Nr 176 poz. 1454, z dnia 23.10.2002) – obowiązuje od 07.11.2002
120. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 04.10.2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. z 2002 r.
121. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.11.2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie może mieć wpływ na jakość wód (Dz.U. z 2002 r. Nr 196 poz. 1658, z dnia 26.11.2002)
122. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.11.2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do
spożycia (Dz.U. z 2002 r. Nr 204 poz. 1728, z dnia 09.12.2002) – obowiązuje od 24.12.2002
123. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29.11.2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić
przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla
środowiska wodnego (Dz.U. z 2002 r. Nr 212 poz. 1799, z dnia 16.12.2002) – obowiązuje od 01.01.2003
114
124. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31.01.2003 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 35 poz. 309, z dnia
28.02.2003) – obowiązuje od 16.02.2003
125. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 01.03.2003 r. w sprawie wykazu substancji
szkodliwie wpływających na zdrowie zwierząt, jakość środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego
i środowisko (Dz.U. z 2003 r. Nr 62 poz. 569, z dnia 14.04.2003) – obowiązuje od 29.04.2003
126. Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16.09.2002 r. o sprostowaniu błędu (Dz.U. z 2002 r.
Nr 155 poz. 1299, z dnia 23.09.2002)
127. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.12.2002 r. w sprawie dopuszczalności pomocy publicznej
przeznaczonej na ochronę środowiska (Dz.U. z 2002 r. Nr 231 poz. 1938, z dnia 24.12.2002)
128. Ustawa z dnia 18.07.2002 r. o zmianie ustawy o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2002 r. Nr 143 poz. 1196, z dnia
06.09.2002)
129. Ustawa z dnia 12.09.2002 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów oraz pozostałości ładunkowych ze statków (Dz.U. z 2002 r. Nr 166 poz. 1361, z dnia 07.10.2002) – obowiązuje od 01.01.2003
130. Ustawa z dnia 13.09.2002 r. o produktach biobójczych (Dz.U. z 2002 r. Nr 175 poz. 1433, z dnia
21.10.2002)
131. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18.12.2002 r. w sprawie automatycznej rejestracji
w przywozie odzieży używanej i innych artykułów używanych (Dz.U. z 2002 Nr 228 poz. 1906, z dnia
23.12.2002)
132. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18.12.2002 r. w sprawie automatycznej rejestracji w wywozie makulatury (Dz.U. z 2002 r. Nr 228 poz. 1909, z dnia 23.12.2002)
133. Ustawa z dnia 28.10.2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2002 r. Nr 199
poz. 1671, z dnia 28.11.2002)
134. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20.12.2002 r. w sprawie kursów dokształcających dla
kierowców przewożących towary niebezpieczne (Dz.U. z 2002 r. Nr 236 poz. 1987, z dnia 30.12.2002)
135. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23.12.2002 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia
pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2002 r. Nr 237 poz. 2011, z dnia
30.12.2002)
136. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23.12.2002 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia
członków komisji egzaminacyjnej powołanej przez podmiot prowadzący kurs dokształcający dla kierowców przewożących towary niebezpieczne (Dz.U. z 2002 r. Nr 237 poz. 2012, z dnia 30.12.2002)
137. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23.12.2002 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa
przeszkolenia doradcy do spraw bezpieczeństwa w zakresie transportu drogowego towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2002 r. Nr 237 poz. 2013, z dnia 30.12.2002)
138. Ustawa z dnia 23.11.2002 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska i ustawy – Prawo wodne
139. Ustawa z dnia 19.12.2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2003 r.
140. Ustawa z dnia 27.02.2003 r. o zmianie ustawy o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę
ozonową (Dz.U. z 2003 r. Nr 56 poz. 497, z dnia 01.04.2003) – obowiązuje od 14.04.2003
141. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 08.05.2003 r. w sprawie przyjęcia „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” (M.P. z 2003 r.

część a program ochrony środowiska mogilno

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ankieta badająca potrzeby kulturalne mieszkańców Gminy Mogilno

Uchwała Nr VI/38/07 Rady Powiatu w Mogilnie z dnia 30 marca

Więcej zdjęć - Stowarzyszenie LGD Pojezierze Brodnickie

406 09 UCHWAŁA rozstrzygn - Starostwo Powiatowe w Mogilnie

XX/130/04 - Starostwo Powiatowe w Mogilnie

Wysokie zwycięstwo na koniec roku

Obwód rybacki położony w gminie Myślibórz Jezioro Jasne

Fiszka - Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu