docświat kryminalistyki świat grafologii krymiGRAF` 03/2012
download 
Reklamacja Transkrypt
świat kryminalistyki świat grafologii krymiGRAF` 03/2012
świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Spis treści Contents Co? Gdzie? Kiedy? 4 Świat Grafologii The World of Grafology Artur Wójtowicz redaktor Naczelny Stalking – termin który ostatnimi czasy stał się bardzo modny. Prokuratorzy potwierdzają, że w ostatnich miesiącach nasiliły się doniesienia o popełnianiu tego przestępstwa. Osoby mające „coś za uszami” wiele by dały by dziś nie przypominano im o wielu faktach. Nie ma co ukrywać świat „życzliwych” i donosów jest potężnym motorem napędzającym rynek grafologiczny. Czy nie warto być po prostu Człowiekiem? Tylko, a może aż człowiekiem, a wówczas wokół nas będzie znikoma liczba „nękających”. Świat zazdrości, świat pogardy jakże stojący w sprzeczności z moralnością. Sposób wykonywania ekspertyzy metodą Klagesa 5 Mądrość a charakter pisma 9 Grafologia Brytyjska. Rozkład Pisma: koordynacja cz. 1 11 Struktura pisma w grafologii rosyjskiej 16 Możliwość zastosowania grafologii w resortach ochrony osób i mienia 22 Świat Kryminalistyki The World of Criminology Statystyka fałszerstw 28 Fałszywe Recepty 31 Kryminologia jako nauka interdyscyplinarna badająca etiologię, symptomatologię i wiktymologię przestępczości 40 Stopień wykształcenia nawyków pisarskich gimnazjalistów 47 Osmologia – zapachowa identyfikacja 52 Najnowsze osiągnięcia kryminalistyki na targach Crimelab. Pierwsza edycja Międzynarodowych Targów Techniki Kryminalistycznej zakończona powodzeniem 55 Sprawozdanie z badań porównawczych podpisów podrobionych na tzw. szybę 60 Sprawozdanie z badań porównawczych podpisów 63 Karta prenumeraty 66 3 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Co? Gdzie? Kiedy? 28–30 marca – Firma WOLUMEN przejęła patronat Medialny nad Miedzynarodowymi Targami Techniki Kryminalistycznej w Warszawie CRIMELAB 2012. Konferencja Naukowa „Biometria w Prawie i Kryminalistyce” Sesja I. 29 marca 2012 r. od godz. 10.30 – Ekspertyza porównawcza pisma prostytutek – badania policji i prokuratur na Śląsku – wykł. mgr Artur Wójtowicz 24–26 kwiecień – Infosecurity, Europe 2012, London, www.holopack-holoprint.com 22–23 maj – Security document world (SDW) 2012, Queen Elisabeth II Conference Centre Paris, www.sdw2011.com 26–27 maj – Ipnosi – Grafolofia – Test di Rorschach CIGME – Centro Internazionale di Grafologia Medica – Roma C.I.I.C.S. – Centro Italiano di Ipnosi Clinico-Sperimentale I.R.F. – Istituto Rorschach Forense Forlì Facoltà Teologica S. Bonaventura, Via del Serafino 1 – Roma 9 czerwiec – Beruflich bewährte Persönlichkeit im Spiegel ihrer Handschrift (10.15–16.30 Hörsaal 108, ZHAW, Departament Angewandte Psychologie, Merkurstrasse 43, Zürich) 10–12 czerwiec – 18 th ANNUAL ACAMS, Anti-Money Laundering & Counter – Terrorism Financing Conference – Europe, Amsterdam, www.acams.org 12–14 czerwiec – The 1st Latin American high security printing conference, Rio de Janeiro, Brazylia www.cross-conferences.com/latinamerica/ 6–10 sierpień – Fachtagung Handschrift und Persönlichkeit Thema «Aus der Seele gesprochen» Schwerte. 19–21 wrzesień – XV Wrocławskie Sympozjum Badań pisma, Katedra Kryminalistyki WPAiE UWr, Wrocław, www.kryminalistyka.uni.wroc.pl 10–13 grudzień – Banknote 2012, Washington DC, USA www.bancnoteconference.com 4 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Sposób wykonywania ekspertyzy metodą Klagesa Z uwagi na fakt, iż od prawie trzech lat zajmujemy się metodą Klagesa postarajmy się przeprowadzić fachowo jego metodą ekspertyzę z zakresu psychologii pisma. Myślę, że czytelnik z łatwością oceni ją i sam wyda osąd czy może ona być przydatna w przypadku prowadzenia spraw procesowych lub zatrudniania pracownika. Jako przykład weźmy poniższy wzór. Rysunek 1: Przykładowe pismo Jest to pismo 27/28 latka. Z łatwością dostrzeżemy w nim wąskie linie i charakterystyczne szczegóły w majuskułach F (2 werset „Falls”), K (3 werset „Kapitel”). Na pierwszy rzut oka jest to drugi stopień Formniveau przeplatany drobnymi „zakłóceniami” rytmu. Jego cechy wskazują na pozytywne cechy Formniveau oraz zdolność do logicznego i odpowiedzialnego myślenia. Warto jest też zauważyć, ze kropki, czy też „umlauty” często łączą się. Natomiast litery „I” (5 wers „Instrumente”) tworzą łuki. Rozciągłe pismo oraz podkreślenia płynnego pisma wskazują jego małość, a zatem dostrzegamy inteligencję piszącego. Nie mnie jednak inteligencja to jedno a odczucia to drugie. W całym tekście z łatwością dostrzeżemy aż 19 znaczących przedłużeń linii minuskuł np. „s” (w „Sie”, „sicher”). Również w przedstawionym piśmie dostrzegalne są napięcia piszącego. Przykładem tego mogą być liczne podkreślenia. Tak samo na uwagę zasługuje akcentowanie pierwszych liter (np. „b” w „beteiligen” – 4 wers). 5 lipiec sierpień wrzesień 2012 Artur Wójtowicz Teolog (UKSW), Psycholog (Podyplomowe Studia Pastoralne – St. Gallen), Pedagog (WSFP „Ignatianum”), Absolwent Wydziału Prawa (Ekspertyza Dokumentów – Uniwersytet Wrocławski). Autor wielu książek z zakresu grafologii. Obecnie zajmuje się Grafologią Klagesa i Gralskiego. Kontakt: www.wolumen.org, [email protected] krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Niewątpliwie piszący ma silne przekonania o potrzebie poprawy świata. Doskonale zatem nadawałby się na polityka. Czwarta dominacja która za chwilę przedstawię będzie dotyczyła form łączenia powstałych w wyniku nerwowego podwójnego podkreślania wyrazów np. w wyrazie „vermögen”, „können”, „völliger”. Przejdźmy zatem do wniosków. Jest to niewątpliwie osoba mająca własny świat, który niejednokrotnie jest ucieczką od świat kryminalistyki rzeczywistości i sedna sprawy. Na płaszczyźnie nauki często ma wątpliwości i rozterki. Może być teoretykiem nadającym się do polityki. Jest niewątpliwie nastawiony na organizowanie celów wynikających z obowiązku. Osoba posiadająca silną potrzebę posiadania władzy. Przy zadanym pytaniu niejednokrotnie udziela więcej odpowiedzi wychodząc poza ramy zadanego pytania. Nie posiada arystokratycznych manier i w wypowiedziach kieruje się intuicją. Można 6 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii by ją określić jako „homo literatus” posiadającego zmysł filozoficzny. Jego temperament zależny jest od „odważenia się” i atrakcyjności. Te dwa czynniki w znacznym stopniu promują jego osobę. Niewątpliwie jest czuły na krytykę. Nie koniecznie jest wierny w kwestiach uczuć. Często czuje się jako męczennik w pracy. Nic dziwnego skoro na pierwszy rzut oka bije od niego chłód. Naturalnie opis można by jeszcze rozbudować w oparciu o aspekt predyspozycji zawodowych, czy tez seksualności. 7 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Oferuje: 9 9 9 9 9 9 Szkolenia indywidualne i grupowe w dziedzinie grafologii i analizy pisma Fachowe szkolenia w dziedzinie grafologii dla “HEAD HUNTER”'ów, doradców personalnych, marketingowców bankowców, sđuľb mundurowych, agencji detektywistycznych i wszystkich zainteresowanych tæ tematykæ. Szkolenia w zakresie “Grafologia w Biznesie” Konsultacje indywidualne Sporzædzanie ekspertyz grafologicznych. Fachowo opracowanæ literaturú z zakresu psychologii i grafologii Serdecznie zachęcamy do wspóâpracy: 9 9 9 9 9 Wszystkie instytucje oħwiatowe, Osoby zainteresowane szkoleniami z zakresu grafologii Chútnych którzy chcieliby rozprowadzaè fachowæ literaturú z zakresu grafologii Chútnych którzy chcieliby podzieliè siú z nami swoimi doħwiadczeniami, lub chcieliby wydaè w naszej serii “Psychologia i Prawo” swoje publikacje Wszystkich którzy chcieliby w naszych publikacjach umieħciè reklamy dotyczæce swojej dziađalnoħci. Zapewniamy fachowĎ obsãugē i doradztwo kontakt Wolumen, ul. Piekarska 60/64/3, 41-902 Bytom 032 – 281 71 50, kom. 510 058 214 [email protected] www.wolumen.org 8 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Mądrość a charakter pisma Przede wszystkim na wstępie należy się zastanowić czym jest mądrość. Ważne jest, aby zrozumieć, że mądry człowiek – to nie ten, kto uznany jest za „chodzącą encyklopedię”, nie ten kto zna dużo wierszy, lub czyta dużo książek! Wymienione przykłady świadczyć mogą o różnych aspektach, na przykład o dobrej pamięci, lub, powiedzmy o zamiłowaniu do literatury. Mądry człowiek, to też nie ten, który zawsze ma coś do powiedzenia (o polityce, gospodarce, ludziach czy pogodzie. Dalece nie obowiązkowym jest mądrym ten kto ma takie czy inne wykształcenie, takie czy inne dyplomy i stopnie naukowe, lub jest ekspertem w jakiejś dziedzinie Mądrość – to zdolności i umiejętności człowieka, cechy charakteru, sposób myślenia ale nie mądrość w istocie jej rozumienia. Nie jest tajemnicą, że z wielkim powodzeniem można kończyć wielorakie uczelnie, otrzymywać różnorodne dyplomy i odnosić sukcesy, nie wybijając się ponad przeciętną szczególnie ostrym dowcipem i potężnym intelektem, a posiadając takie cechy, jak cierpliwość, pracowitość, odpowiedzialność i silną motywację. Mądrość, mądry człowiek – to taki typ który, przede wszystkim charakteryzuje się wysokim poziomem indywidualności i niezależnego myślenia. Posiada umiejętność dostosowania się do życia i ludzi, równocześnie pozostając sobą i nie tracąc swoich zasad, wartości i osobowości. Mądry człowiek – to osobowość, która posiada wewnętrzną dojrzałości i rozumem pojmuje istotę świata. Więc, jak przejawiają się oznaki tej, prawdziwej mądrości w charakterze pisma? Przede wszystkim nie może być banalne pismo. Banalne – oznacza „standardowe”, dokładnie (lub prawie) pozostające takie same, jak wszystkich uczyli w klasach początkowych. Jeśli więc dorosły człowiek pisze według nakazów i zasad obowiązujących dzieci w szkole jest trywialnym i nie zbyt rozwiniętym! To jest „bardzo przeciętna” osoba. Tak więc charakter pisma nie powinien być banalnym: nie chodzi tu o zbyteczną oryginalność, ale mowa idzie o pewności siebie, która posiada własne, indywidualne cechy. Innymi słowy, odchylenia od „standardowego” pisma są pożądane dla osób charakteryzujących się samodzielnym myśleniem. Ważne jest, aby podkreślić, że pismo, które posiada różne ozdobniki lub z celowo przesadzonym detalami, nie ma żadnego związku 9 lipiec sierpień wrzesień 2012 Krystyna Milewska Absolwent Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Śląskiego zajmujący się psychologicznymi aspektami grafologii Rosyjskiej i współpracujący z firmą WOLUMEN. krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii mądrością. Jest to tylko „poza”, chęć zrobić wrażenie, dążenie aby komuś zaimponować i wyglądać szczególnie. Oryginalna, „inteligentna / mądra” forma jest produktywną, oszczędza wysiłek dłoni, skraca ścieżkę i czas pisania liter: Człowiek zajęty jest treścią, i nie skupia się na formie. Tak więc omówiliśmy formę liter, lecz w grafologii niewystarczające jest jeden dowód, aby uwiarygodnić wniosek niezbędnych jest kilka elementów uzupełniających się wzajemnie Na co jeszcze, oprócz formy, trzeba zwrócić uwagę? Na dwie rzeczy: czytelność pisma i organizację tekstu pisanego w przestrzeni papieru. Nie każdy jest zdolny do myślenia o czymś, zachowując doskonałą organizację tekstu, akapitów, marginesów, i czytelną formę. Szczególnym znakiem człowieka naprawdę mądrego jest spontaniczność i płynność liter (tzn. dobra / właściwa prędkość pisma ręcznego). Popatrzmy i przeanalizujmy pisma osób, z różnymi zdolnościami umysłowymi. Uwaga: wszyscy autorzy są osobami dorosłymi, dwóch mężczyzn i dwie kobiety. Umysł jest powyżej średniej: pierwsza – oryginalne formy, druga – łatwość, płynność, szybkość trzecia – obydwie wskazane cechy – nie szkodzą, lecz towarzyszą w produktywności organizacji w przestrzeni i formy czasu. Minimalizując wysiłek, z jednej strony, osobiście „wynalezione” przez człowieka formy i łączenia liter pozwalają na zachowanie optymalnej rozpoznawalności i czytelności. Oto rosyjski (kobieta) i hebrajski (męski) wzór pisma ręcznego. świat kryminalistyki Rysunek 2 Umysł poniżej przeciętnej: • po pierwsze – formy są banalne, nie ma w nich nić „od siebie” • po drugie – znacząco wolniejsze, statyczne, • po trzecie – nie patrząc na dwie wyżej wskazane osobliwości – nie robią one pisma wydajnym, produktywnym. • zorganizowanej i dobrej formy liter nie ma, pomimo że pismo powolne i banalne, ma ku temu wszelkie możliwości! (patrz rys. 3, mężczyzna). Lub, jako opcja – pismo zorganizowane i czytelne, ale… jest tak wolne i sztuczne, że traci swoje pozytywne znaczenie: człowiek jest zbyt zajęty formą nad treścią… (patrz rys. 4, żeńskie). Rysunek 3 Rysunek 4 Rysunek 1 10 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Grafologia brytyjska. Rozkład pisma: koordynacja. Cz. 1 W poprzednich artykułach poświęconych Grafologii Brytyjskiej mieliśmy okazję zobaczyć jak kształt liter jest tworzony poprzez indywidualne ruchy każdego człowieka i jakże często pisane przez nas litery odzwierciedlają ‘model’ jakiego nauczyliśmy się w szkole. Co do zasady, litery często składają się z połączeń trzech podstawowych ruchów: proste pociągnięcia, kąty i krzywe. Wyżej wspomniane ruchy przy tworzeniu liter są mniej lub bardziej wyważone w odniesieniu do modelu wzorcowego alfabetu, z wszystkimi formami liter składającymi się z przynajmniej dwóch ruchów i z wyjątkiem liter, które mogą być utworzone całkowicie z krzywych zgodnie z modelem wzorcowym. Psychologiczna interpretacja ma zastosowanie, kiedy piszący (zwykle podświadomie) unika jednego lub więcej z tych przypisanych ruchów dla danej litery. Przykładowo: piszący pismem kątowym, który unika krzywizny w swoich kształtach liter, wybiera bardziej określone i zdecydowane działanie reprezentowane przez kąt, a tak zwany piszący faliście, który dla kontrastu unika jakichkolwiek kątów w swoim piśmie, preferuje pojednanie niż konfrontację w swoich reakcjach. Kiedy na początku dziecko uczy się pisać, jego formy liter są odtwarzane jak najbardziej zbliżając się do modelu szkolnego, dopóki dziecko nie zacznie nabierać pewności w swoim pisaniu i zacznie odtwarzać kształty liter z pamięci. W tym momencie, te ruchy zaczynają się zmieniać, jako że są przepuszczane przez pryzmat personalnych upodobań dziecka, tego co lubi, czego nie lubi, co w rezultacie odzwierciedla jego podstawową osobowość. Bardziej emocjonalne dziecko będzie zwolennikiem okrągłych ruchów, podczas gdy dziecko pewne siebie i asertywne zaadoptuje sobie bardziej zdecydowane ruchy, często z krótkimi pociągnięciami i kątami. Reasumując, ruchy ręki generalnie naśladują ‘formę’ zaprezentowaną przez nauczyciela czy inny model, jednakże z delikatnymi wariacjami uzależnionymi od indywidualnych skłonności dziecka. „Ruch” i „kształt” pisma muszą także być w jakiś sposób rozłożone na stronie (rozmieszczenie), po to aby zapisane formy 11 lipiec sierpień wrzesień 2012 Katarzyna Suchocka mgr inż. Absolwentka Akademii Morskiej w Gdyni – z wykształcenia, Finansista z wyboru (Dyr. Zarządzający ogólnopolskiej spółki finansowej), Grafolog z zamiłowania. Wykonuje ekspertyzy pismoznawcze, Członek Brytyjskiego Instytutu Grafologicznego. Kontakt: www.kancelariagrafologiczna.pl Email: k.suchocka@ kancelariagrafologiczna.pl krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii były możliwe do odczytania. Te trzy elementy pisma: „kształty”, „ruch” i „rozmieszczenie” są nieodzownymi elementami tworzącymi pismo ręczne. Sposób, w jaki próbka pisma jest rozmieszczona, umiejscowiona i jak jej różne części współgrają ze są, jest ważne z kilku powodów. Grafologia holistyczna patrzy na pismo ręczne jak na całość, która jest większa niż suma jej części i wymaga abyśmy ocenili pismo jako całościowy obraz. Hans Jacoby podsumowuje następująco: „Pismo jest zbudowaną ciemną masą różnej gęstości z wzorem liniowym, ułożonym na bardziej lub mniej zdefiniowanej ‘ramie’ czystego papieru stworzonego z marginesów. Aranżacja całości pokazuje rytm ruchów i balans kształtów, a zarazem nie pokazuje. Jeśli nie, to problemem jest znalezienie powodu albo znaczenia dla każdej nieharmonijnej cechy”. Gęstość i kształt pisma wynikają z wpływu rozkładu (odległości) pomiędzy wyrazami i liniami, a także od wznoszenia się i opadania linii. Spójność odległości z szerokością marginesów – lub rozbieżności między nimi – są punktami, które zawsze muszą być w pamięci, kiedy oceniamy harmonijność. Rozkład pisma, brany pod uwagę w pierwszej kolejności jako całość, jest rezultatem stałego wysiłku i może być kwestią treningu lub przyzwyczajenia. Dlatego też dobry rozkład musi pochodzić z wyborów estetycznych, umiejętności organizacji i planowania, integrowania lub mieszania ich wszystkich. Rozkład jest także rozpoznawany jako rozmieszczenie pisma do prawej lub do lewej strony papieru lub koperty, z konsekwentnym uwzględnieniem marginesów. Dlatego też generalnie na rozkład wpływają w wielkiej mierze wybory ekonomiczne (lub ekstrawaganckie), zawłaszcza podświadome, w czasie, przestrzeni lub pieniędzy. Czasami estetyka i ekonomiczne motywy wspierają inne, czasami powodują konflikt. Dlatego też może występować próba zamasko- świat kryminalistyki wania podstawowych wyrachowanych trendów przez demonstrowanie ekstrawagancji (po drugie szerokość może to czasami wskazywać), ale ta sama ogólna głębokość linii może pochodzić od obfitej natury próbującej rywalizować z limitem dostępnego czasu (przestrzeni, pieniędzy – pierwotnie – szeroki lub wąski lewy margines). OCENA KOORDYNACJI Pierwsze wrażenie jest ważne, ale potrzebuje być podzielone na części przedstawione poniżej. Każda cecha musi być rozpatrywana z uwzględnieniem wszelkich znanych warunków, które mogły wpłynąć na rozkład, zgodnie z ich byciem korzystnym lub niekorzystnym dla badania koordynacji, np. zwarta i niewygodna pozycja pisania, pismo na nierównej powierzchni lub w poruszającym się aucie, ograniczony rozmiar papieru, np. kartka pocztowa, niewłaściwy długopis lub pióro, pisanie w pośpiechu lub pod wpływem zmęczenia lub bardzo formalnie, używanie standardowych form, papier w linię (chyba, że jest to wybór piszącego), przeźroczysty papier do pisania z umieszczonymi pod nim liniami. Jak zostało zaznaczone, sztywny rozkład może wychodzić od treningu niż spontanicznie od kogoś, kto jest zorientowany na porządek. Także inne czynniki muszą zostać rozważone, np.: • całościowy obrazu i symetryczność • marginesy • punktatory, paragrafowanie i podkreślanie • odległości między wyrazami i liniami, np. gęstość • prostolinijność i równość linii • poprzeczki w „t” i kropki w „i” – dokładne, czy niedokładne • każdy inny czynnik, który uwydatnia lub pomniejsza wygląd próbki, np. dziwne litery wychodzące poza linię, nagłe wzrosty ciśnienia w rejonie tu czy tam, itd. 12 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii W przygotowywaniu oceny, generalne wra- ZNACZENIE I INTERPRETACJA ROZKŁADU żenie powinno być opisane, poparte komenPismo skoordynowane tarzami dotyczącymi wcześniej wspomnianych Przewodnim obrazem przy interpretacji pisma czynników, które potwierdzą lub zmodyfikują skoordynowanego jest prawie trójwymiarowe to wrażenie. widzenie, widzenie całości i części jednocześnie, a źródłowe znaczenie to koordynacja myśli i trafne ocenienie (zrozumienie) relatywnej wartości całej koncepcji i jej integralnych części. Pochodne znaczenia: „+” Umiejętność planowanie Wyczucie proporcji Umiejętność organizowania Umysł analityczny Dobre przygotowanie pomysłów Opanowanie Czysty umysł Zmysł estetyczny (jeśli wyolbrzymiony lub zbyt surowy, sztywny): Brak spontaniczności Samotność Zimny kalkulujący umysł Jako generalna zasada, dobry rozkład pisma Pismo nieskoordynowane jest czymś, czego można poszukiwać także w neWiodącym obrazem jest ktoś postrzegający gatywnym znaczeniu, co oczywiście musiałoby tylko całość lub jedynie oddzielne części bez się potwierdzić przez inne cechy. odnoszenia ich poprawnie względem siebie. Źródłowym znaczeniem jest brak wyobrażenia planu, stąd: Działanie bez wcześniejszego przemyślenia Uczenie się przez doświadczenie Genialność Spontaniczność Geniusz Brak wyczucia proporcji Brak precyzji Ekscentryczność, dziwactwo Ciepłe uczucia Wysiłek do zmiany normalnego lub ustalonego biegu wydarzeń Akapity Podkreślenia i wykrzyknik/znak zapytania Czyste paragrafowanie jest wskazówką dobrej O ile nie są przywołane z kontekstu zdania, organizacji czasu. Piszący, który pisze bez zna- używanie tych i innych znaków podkreślających ków interpunkcyjnych w ogóle często ma źle jest wskazaniem ważności, że piszący ma tenzorganizowany osobisty rozkład pracy. dencję do narzucania swojego punktu widzenia, nie uwzględniając tego z innymi ludźmi. W kolejnej odsłonie zapraszam do zapoznania się z aspektami rozkładu pisma w kontekście marginesów oraz stosowanej interpunkcji. 13 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii 14 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii 15 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Struktura Pisma w grafologii rosyjskiej Zanim przystąpimy do analizowania pisma w detalach, należy rzucić okiem na zapisaną przestrzeń na kartce papieru. Przecież nawet to, w jaki sposób zorganizowaliśmy sobie przestrzeń na kartce papieru ujawniają się ważne cechy osobowości ludzkiej. Wnioski które wyciągniemy z tej analizy nie będą bez znaczenia przy dalszej ocenie osobowości. 1.1. Marginesy nagłówki i stopki Gdy zwykły śmiertelnik patrzy na jaki kol wiek rękopis, rzadko zwraca uwagę na marginesy, które traktuje jako puste skrawki zapisanej kartki papieru. Nie ma w tym nic dziwnego, uwaga czytającego skupiona jest na tekście. Dopiero gdy marginesy są anormalne wzbudzają zdrową ciekawość czytelnika. 1.1.1. Zaczniemy od nagłówka. Nagłówek odpowiada za takie cechy osobowości jak: autorytet, ambicja, poczucie hierarchii. Jeżeli nagłówek ma zbalansowany charakter, można mówić o „autonomicznej” i w zupełności zadowolonej z siebie osobowości. Taki człowiek szanuje nie tylko zasady, ale i ogólnie przyjęte normy społeczne. Jest to szczególnie widoczne gdy to wyróżnia równość pierwszego wersu. Zbyt duży nagłówek świadczy o dążeniu do zachowania dystansu, a zbyt małe do stworzenia sobie buforu bezpieczeństwa. W sytuacji gdy praktycznie w ogóle nie ma nagłówka, mówić będziemy o osobie z manią wyższości, która działa na przekór autorytetom i na przekór społecznym zasadom. 1.1.2. Stopka z kolei symbolizuje życie materialne, które z kolei obejmuje sferę podświadomości i instynktu. Jeżeli stopka jest wyraźnie zarysowana oznacza to, że piszący jest dobrze zintegrowany z otaczającą rzeczywistością. Dążący do podtrzymywania i podporządkowywania się otaczającemu porządkowi. Duża stopka świadczy o ciągłym dążeniu do właściwej organizacji życia, przy czym czasami nawet na szkodę własnym interesom materialnym. Mała stopka na odwrót, oznacza impulsywny początek, narażenie się na działanie chwili i przede wszystkim dążenie do materialnego zabezpieczenia życia. 1.1.3. Lewy margines związany jest przeszłością, że światem wewnętrznym osobowości z jego wątpliwościami i emocjami. Gdy jest ono przesadnie duże mowa będzie o aktywnej i pory- 16 lipiec sierpień wrzesień 2012 Krystyna Milewska Absolwent Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Śląskiego zajmujący się psychologicznymi aspektami grafologii Rosyjskiej i współpracujący z firmą WOLUMEN. świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii wistej osobowości, która dąży do odcięcia się od przeszłości i hamujących go okoliczności. Wąski margines świadczy o przywiązaniu do przeszłości, do swojej rodziny, do wspomnień, do jakichś miłych wydarzeń, które chciałoby się przeżyć jeszcze raz. Takiej osobie ciężko jest wykazać własną inicjatywę. Ponieważ pragnie ukryć się pod płaszczykiem „autorytetu” starszych osób. Jeżeli lewy margines zwiększa się ku dołowi, oznacza to, że osoba pisząca dystansuje się do przeszłości i dąży do przyszłości. Jest to osoba szlachetna, aktywna, z inicjatywą. W sytuacji gdy margines zwęża się ku dołowi mowa będzie o osobie która nie rozliczyła się jeszcze z przeszłością. W większości taka osobo żyje jeszcze wspomnieniami, które są niepokonane i powstrzymują jego rozwój. Oczywiste jest że dla takiej osoby trudne będzie podjęcie ważnej życiowej decyzji. 1.1.4. Prawy margines koreluje z wewnętrznym światem i najbliższą przyszłością piszącego, wyrażając jego dążenie do samorealizacji, samo sprawdzenia oraz potrzebę działania. Równy margines oznacza pewność siebie i wiarę w innych, dobrą samoorganizację i szybką zdolność adaptacji. Jeżeli spostrzegamy zbyt duży margines mamy do czynienia z osobą, która stroni od innych, dość selektywny w kontaktach z otoczeniem i skrajnie ostrożny w swoich poczynaniach. Jeżeli zauważymy wąski margines, to on towarzyszy działaczom, spontanicznej osobowości, bez brzemienia nadmiernego samokrytycyzmu. porządkowania wersów, akapitów, odstępów i innych komponentów tekstu. W manierze tej tak czy inaczej wyraża się sposób myślenia, zorientowanie w otaczającym świecie jak również stosunek do własnego emocjonalnego i konceptualnego świata. 1.2.1. Najbardziej pożądany tekst to harmonijny, dokładnie skonstruowany, geometrycznie równy. Odróżnia się równością linii, jednakowością wersów, marginesów i odstępów. Jest to świadectwo wysokiego stopnia rozwoju siły woli, dużego zapasu energii wewnętrznej, równowagi psychicznej, dobrego dostosowania się i pracowitości. Jeżeli dodatkowo tekst daje wrażenie przejrzystości, przestrzeni i prostoty, można mówić o dokładności przekonań, opanowaniu, szczerości i gotowości do poszanowania społecznych zasad. Na odwrót jest z mocno (bardzo) niegeometrycznym pismem rysunek 1. 1.2. Tekst Zdradza wybuchową naturę, dla której charakterystyczne będą nieprzemyślenie, niejasność przekonań, nieuwaga, zaniedbanie norm społecznych, niestałość uczuć i nastroju, zmienność i nieokreśloność do swojego otoczenia, wewnętrzna sprzeczność, oraz skłonność do nierealnych fantazji. 1.2.2. Bardzo miarodajnym kryterium oceny jest wypełnienia „przestrzeni na kartce”. Jeżeli luki górują nad tekstem, oznacza to, że piszą- Nawet przy pobieżnym przyglądnięciu się rękopisowi rzuca się w oczy to jak ten tekst jest zorganizowany na kartce papieru, – jego rozmieszczenie i wzajemne położenie poszczególnych części. Oczywiste jest również i to, że wiele tu zależy od panujących norm, uzusów i tradycji składających się na kulturę pisania tej czy innej osobowości. Nie mniejszą jednak rolę odgrywa i osobowość piszącego, jego maniera 17 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki cy doznaje potrzebę jasności i obiektywności, ności z samym sobą, strachu przed samotnością, a czasami nawet obronę swojej osobowości od wewnętrznym niepokoju, nieufności do innych zewnętrznych nadużyć. Gdy pusta przestrzeń a nawet nieprzyjaźni. jest zbyt duża (rysunek 2). Mamy do czynienia z osobowością, która dąży do samoizolacji, wszelkimi sposobami unika kontaktów i stara się unikać odstraszającą w jej odczuciu realność. W sytuacji gdy tekst jest zbyt ścieśniony, i to on dominuje nad wolną przestrzenią,, świadczy to wysokiej samo koncentracji piszącego, jego poświęcenia pracy, a w niektórych przypadkach o chęci uchronienia siebie od przypadkowości. Czasami zdarza się tak, że tekst zabiera cała przestrzeń kartki, rozprzestrzeniając się na marginesy i niweluje odstępy między słowami (rysunek 3). Oznacza to, że osoba pisząca jest energiczna, lecz przecenia znaczenie zewnętrznych czynników, a jego zachowanie w dużej mierze jest demonstratywne. Stara się zwrócić na siebie uwagę i nawet przyćmić innych, a zwłaszcza tych, którzy są w stanie z nimi konkurować. Jednakże taka ekspansja tekstu może nosić również i „wyrównawczy” charakter. Nie świadczy to o ekspansywnych dążeniach osobowości, a o bojaźni ciszy, niechęci pozostania na osob- 1.2.3. Niemało ważne znaczenie przy „czytaniu” pisma mają jako takowe odstępy między słowami i między wersami. One odpowiadają odstępom czasowym, w trakcie których piszący jakby „tłumaczył stan ducha”, i wrażają jego roztargnienie i wewnętrzną refleksję, zadumę. Dlatego też w zależności od tego jak jest skoncentrowany tekst można sądzić o stopniu skupienia lub roztrzepaniu osobowości. Dążenie do utrzymania sytuacji pod kontrolą, lub gotowości oddania się woli zdarzeń. 1.3. Wers Jeszcze jeden komponent pisma o którym należy powiedzieć i który wyraża charakterystyczne cechy osobowości piszącego, – to wers, jego ukierunkowanie oraz forma. Wers może być skierowany ku górze lub w duł, lub kształtować się jak falująca linia. Te parametry obejmują cały zakres osobowościowych predyspozycji człowieka, – od niesamowitego rozdmuchania ambicji, do stanu zupełnego podporządkowania się losowi. 1.3.1. Nie w pełni jednoznaczne, jest jak powinniśmy potraktować prosty wers. Jeżeli on spotykany jest na nieliniowanej kartce, jest to 18 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii wskaźnik spokoju i pewności siebie, zrównoważenia, powściągliwości, brak poważnych różnic w nastroju, konsekwencja i opanowanie. Na papierze liniowanym prosty wers to, przede wszystkim pokonanie wewnętrznej niepewności i zwykła schludność, a czasami nawet drobiazgowość. 1.3.2. W sytuacja gdy wers jest jak gdyby wyciągnięty do góry świadczy o aktywnej naturze o optymistycznym usposobieniu. Taki człowiek jest energiczny, z inicjatywą i nie rzadko dość pewny siebie. Jeżeli jednak wers jest zbyt „zadarty”, świadczy to o paranoidalnych tendencjach w osobowości piszącego, lub ciągłym niezadowoleniu z siebie i otoczenia. Wers opuszczający się w duł w trakcie pisania, na odwrót oznacza bezczynność, tchórzostwo, pesymizm. Należy jednak pamiętać, że dwa opisane wyżej przypadki, a zwłaszcza ten drugi, mogą być uwarunkowane mocnym zmęczeniem, które znacząco narusza organizację pisma. 1.3.3. Czasami spotykane są wersy, które w całości wyciągnięte są do góry, lecz miejscami zauważalnie ciągną w dół (rysunek 4). One wskazują na osobę impulsywną, szybko a nawet raptownie biorącą się do różnego rodzaju przedsięwzięć. Lecz nie doprowadzają go do logicznego jego zakończenia. Jeśli jednak wers na charakter paraboliczny, podnosi się, a potem znów opada (rysunek 5), świadczy o zniecierpliwieniu, o poleganiu tylko na sobie, intensywności jego uczuć i dążeń i ich niezwłocznemu zrealizowaniu. 1.3.4. Dość ciekawa osobowość jest tych kto pisze falującym wersem (rysunek 6). Takie osoby posiadają dość elastyczne myślenie i potrafią zauważyć słabości innych ludzi. Do grona ich zalet można zaliczyć przystosowywanie się i spryt dyplomatyczny, a spośród wad można wyróżnić niestałość i wpływ na czynniki zewnętrzne. 1.3.5. Zdarza się również i tak, że każde słowo w wersie „opada” w dół (rysunek 7). Świadczy to o ciągłej walce aktywnego działania z upadłym duchem. Prawdą jest też i to, że jeśli w pozostałych wersach coś takiego nie występuje, można to złożyć na karb zmęczenia. 19 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Jeżeli jednak odwrotnie wszystkie wyrazy oznacza to, że piszący stara się przezwyciężyć w wersie „pną się” w górę (rysunek 8), zmęczenie, osiągnąć samo przekonanie chociażby we własnych oczach. R E K L A M A 20 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii 21 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Możliwość zastosowania grafologii w resortach ochrony osób i mienia Pozwoliłam sobie podjąć się tematu jako specjalista w niniejszej dziedzinie. Od sześciu lat będąc ogólnopolskim egzaminatorem w zawodzie Technik ochrony osób i mienia, ponad dziesięć wykładowcą min. w szkołach policealnych z powyższego zakresu, oraz od dziesięciu lat jako czynny pracownik w zawodzie. Sama rozprawa nie ma na celu by ktoś poczuł się urażony, ale uświadomienie realiów i kwestii ważnych związanych ze specyfiką samego zawodu. Prowadząc w ostatnich latach wykłady dla studentów i słuchaczy w zakresie przedmiotów zawodu technik ochrony osób i mienia zwracałam wiele razy uwagę na paradygmaty teorii i praktyki. Często mieli oni tendencje do oszczędności poznawczej. Nie zgłębiając tematu, opierając się na teorii zbyt szybko wydawali opinie, tak też może zachowywać sie każdy. Wiele osób w naszym społeczeństwie nie ma świadomości pojęcia, kiedy nazywa pracownika ochrony służbą mundurową. Nie możemy jednak porównywać tej grupy z policją. Przykładowo policjant jest na służbie całą dobę nawet jeżeli właśnie nie jest w pracy, a pracownik ochrony kończy „służbę” i idzie do domu. Policjant jest funkcjonariuszem Publicznym całą dobę, a pracownik ochrony tylko podczas wykonywania obowiązków służbowych. Status pracownika ochrony jest dość nisko postrzegany w naszym społeczeństwie1 zarówno ze względu na uposażenie, warunki socjalne, a raczej ich brak, oraz oczywiście samą dostępność do zawodu. Jest to zawód gdzie pracować może praktycznie każdy2. Sporadycznie zdarzają się tu osoby z wykształceniem wyższym, a przy obecnym bezrobociu nawet coraz częściej. Szczególnie mile widziani są emeryci i renciści3. Niektórzy status zawodu stawiają nieco wyżej od zajęcia koszykowego w markecie4, choć zdarza się, że i te czynności wykonuje właśnie pracownik ochrony. Ogólnie jest to zawód nisko lub bardzo nisko opłacany. Stawiam więc pytanie kto zapłaci za badania grafologiczne szczególnie, że ceny ekspertyz wbrew pozorom nie są niskie? 22 lipiec sierpień wrzesień 2012 Agnieszka Malczewska-Błaszczyk Pedagog (AP) Kraków, Doradca zawodowy (UP) Kraków podyplomowe, Specjalista PR (UJ) podyplomowe, Doktorantka UKSW Warszawa, Członek zarządu: PTS, PTHP – Kraków, Specjalista DS. bezpieczeństwa. Ogólnopolski egzaminator w zawodzie technik ochrony osób i mienia oraz wieloletni praktyk i wykładowca z zakresu przedmiotów zawodowych, bezpieczeństwa. Odbywa praktyki w Firmie Wolumen zajmując się grafologią Klagesa. świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Większość ludzi pracuje w tym zawodzie incydentalnie nie posiadając często nawet odpowiednich kwalifikacji. Jedyna grupa badana do dopuszczenia do zawodu to pracownicy licencjonowani5. Osoby z licencją co trzy lata zgodnie z ustawą i rozporządzeniem są zobligowane do przeprowadzenia badań lekarskich6. Grafologia jest defakto działem psychologii jednakże dla wielu osób poruszających się w tym zakresie nauki badanie takie będzie mniej wiarygodne od typowo sprawdzonych już od lat testów psychologicznych7. Długo jeszcze na takie badania może nie być zapotrzebowania, chyba, że zostanie to wprowadzone jako wytyczna do ustawy gdzie grafolog będzie trzecią osobą oprócz psychologa i psychiatry oceniającą stan psychiczny kandydata. Lecz ocena grafologiczna trwa i ciężko by było przykładowym 40 kandydatom w ciągu jednego dnia, a praktycznie pięciu do siedmiu godzin postawić rzetelną diagnozę. Chyba, że grafolog badałby tylko obecność w piśmie symptomów depresji czy skłonności do zachowań autodestrukcyjnych, co mogłoby w późniejszym czasie być czynnikiem decydującym o dopuszczeniu do pracy z bronią. W innym przypadku to przy dostępnym czasie siedmiu godzin wychodzi nam dziesięć minut na analizę… umówmy się przy takich ograniczeniach czasowych odpowiedz nasuwa się sama… Obecnie podczas testów na licencje pisze się również życiorys i to może być ten moment gdzie grafolog mógłby również diagnozować. Mógłby wychwytywać to co psychologowi przez przypadek ujść uwadze i nanosić dodatkowe wyznaczniki przed rozmową z psychologiem. Czyli gdyby grafolog dysponował dostateczną ilością czasu powinien w ramach diagnozy zweryfikować to co diagnozował psycholog czyli zwrócić szczególną uwagę na cechy pisma dotyczące: • umiejętności panowania nad emocjami, • umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, • ogólnego stanu psychicznego jak skłonności samobójcze, depresja czy nałogi. Jeżeli u osoby wyjdzie problem alkoholowy to czy wydamy opinię o nieprzedłużeniu pozwolenia na broń? Biorąc pod uwagę specyfikę zawodu p.o i fakt, że pracuje tu wielu byłych pracowników służb mundurowych będących na emeryturze, a mają oni tego typu problemy, ale defakto pracują dobrze, a spożywać mogą po pracy. Wypełniając testy psychologiczne ten problem może umknąć, gdyż taka osoba wie, że ma utrzymywać, że alkohol spożywa sporadycznie. Co pisze w teście, a potem na rozmowie z psychologiem powtarza nie dając się podejść psychologowi podchwytliwymi pytaniami… Czy wtedy miałoby to rację bytu? Na to pytanie zostawiam odpowiedz specjalistom. Rozważmy jednak kwestie wagi badań na licencje ta osoba ma przecież dostęp do środków przymusu bezpośredniego, jak gaz, paralizator elektryczny, kajdanki, pałka typu tonfa8 czy do różnego rodzaju typu broni jak mosberg, imperator, glock, glauberyt itd.9 wedle zapotrzebowania. Sami państwo widzą wagę sytuacji. Zostańmy przy pomyśle tezy grafolog przy badaniach na licencje. Do tej pory badania na licencje kosztują w opinii pracowników za dużo i wynoszą 350 złotych wykonywane z reguły co trzy lata10. Każdy lekarz dostaje po 50 złotych za uczestnictwo w badaniach za około 10 minut pracy. Z wyjątkiem psychologa, który za te same pieniądze poświęca znacznie więcej czasu. Ile powinien wziąć za takie badanie grafolog? Czyli pytanie zasadnicze ile więcej musiałby zapłacić pracownik ochrony ze swojej kieszeni w której i tak już ma niewiele? Jednakże możemy dywagować dalej. Zdaniem autora z powodzeniem możemy wykorzystać umiejętności grafologa przy rekrutacji bo poprzez analizę pisma jesteśmy w stanie właściwie dobrać pracownika do pracy na wybrane stanowisko. W tym celu trzeba przeanalizować jakie stanowiska mamy dostępne w zawodzie i co jest najważniejsze w zakresie wyznaczników doboru. 23 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii I przykładowo jeżeli chodzi o ochronę osobistą tu jest szansa na sfinansowanie badań. Musi to być jednakże ochrona z tzw. najwyższej półki gdyż większość zleceniodawców chce przystępnych cen, a pracodawcy tną koszty. Co najczęściej odbija się na pracownikach. Patrząc ponownie na koszty możemy zaoferować Vipowi dodatkowe zapewnienie o wartości polecanego pracownika, a badanie wrzucić w koszty. Warunki są dwa Vip musi mieć duże zasoby finansowe, a pracownika potrzebować na dłuższy okres czasu. Bo inaczej koszty badania mogą przewyższyć jednorazowy zarobek wynajmowanego pracownika. Chyba, że jest to stały pracownik od lat pracujący w danej firmie i często wynajmowany. Tu znowu nasuwa się pytanie biorąc pod uwagę, że człowiek z biegiem lat się zmienia, jego pismo też, a zawód p.o. jako wysoce stresogenny nie pozostaje bez wpływu na człowieka to jak często wykonywać takie badania kontrolne? U agenta zajmującego się ochroną osobistą będziemy patrzeć na pożądane cechy typu: Lojalność, nieprzekupność, odwaga, dyskrecja, spostrzegawczość, zdecydowanie, szybkość działania, oraz wiele innych w zależności od tego gdzie będzie, pełnił służbę. Jeżeli np. będzie opiekował się dziećmi, dobrze zwrócić uwagę czy nie ma skłonności pedofilskich itd. Analiza warunków psychofizycznych jest niezbędnych do wykonywania zadań w zakresie tego zawodu. Zawód pracownika ochrony jak i w przypadku innych służb mundurowych wymaga szczególnego dostosowania jednostki. Dlatego tak ważne jest by wyszeregować wyznaczyć i sprawdzić pracownika wieloaspektowo. Poniżej auto wymienia kierunki analizy. Zadania zawodowe i ogólno zawodowe: • kwalifikacje zawodowe i ich rodzaj, • specyfikacje stanowiska pracy, • kwalifikacje kluczowe specyficzne dla danego stanowiska, • kwalifikacje pomocnicze – pomocne w wykonywaniu badań mniej istotnych11, świat kryminalistyki • umiejętność logicznego myślenia, inteligencja, • stopień podatności na emocje i zdolności do działania w stresie, • spostrzegawczość, • zdolność szybkiego przetwarzania informacji i reakcji w działaniu, • rzetelność, dyspozycyjność, odpowiedzialność i uczciwość12, • zachowania wysokoreaktywne, niskoreaktywne takie jak: wrażenia, spostrzeganie, myślenie, pamięć wyobraźnia, uwaga. Selekcja psychologiczna pracowników ma korzystny wpływ na: • Zmniejszenie fluktuacji pracowników. • Zmniejszenie ilości wypadków w pracy. • Podniesienie wydajności w pracy. • Podniesienie efektywności szkolenia zawodowego. • Zwiększenie stopnia zadowolenia z wykonywanej pracy. Są zawody gdzie przyjmowani pracownicy są sprawdzani w szczególny sposób za pomocą testów psychologicznych jak na przykład służb mundurowych do policji. Podsumowując specyfika środowiska czyli zarówno ludzie pracujący w zawodzie jak i finanse, którymi się tu dysponuje znacznie utrudniają wykorzystanie grafologii w tym rodzaju służb mundurowych. Z goła odmiennie wygląda sytuacja w Policji, Służbach specjalnych, a nawet w zawodzie detektywa nie wspominając już o dużych firmach konsultingowych czy zawodzie nauczyciela czy wychowawcach w placówkach opiekuńczo wychowawczych o czym autor napisze w następnych swoich publikacjach. Bibliografia Ochrona osób i mienia licencje, bezpieczeństwo imprez masowych. (red.) J. Wojtal, M. Milewicz, Toruń 2008. 24 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Wybrane ustawy i rozporządzenia Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, Dz.U. Nr 114, poz. 740. Projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów z 6 marca 2012. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 1998 r. w sprawie określenia rodzajów obiektów, w których mogą by stosowane paralizatory elektryczne. Dz.U. 98.120.780 z dnia 16 września 1998 r. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 październik 2011 r. w sprawie zasad uzbrojenia specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych i warunków przechowywania, oraz ewidencjonowania broni palnej na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia Dz.U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221, z późn. zm. 3 Dz.U. 2011.245.1462.1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia I Opieki Społecznej z dnia 23 marca 1999 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej. Dz.U. z 1999 r. nr 30, poz. 299, z 2001 r. nr 119, poz. 1273. 2 3 Strony internetowe praca.wp.pl/title,Najbardziej-nielubiane-zawody-Winne-male-zarobki-czy-stres www.orlenochrona.pl Przypisy 1 W artykule wp.pl „Najbardziej nielubiane zawody 2011-06-02 Pierwsza trójka: ochroniarz, kasjer, sprzątaczka. „Lista nielubianych przez nas zawodów jest długa. Na jej szczycie od lat znajdują się te same profesje. Do najczęściej wymienianych należy praca ochroniarza. Wśród przyczyn tego stanu 4 5 rzeczy znajduje się niski prestiż tej pracy i zarobki, rzadko przekraczające 1,5 tys. zł. Za nimi bardzo często idzie nuda. I to przedłużająca się, bo ochroniarz pracuje po kilkanaście godzin. Zarazem zdarza się, iż jego praca łączy się z narażeniem zdrowia, a bywa, że i życia. Liczba godzin spędzanych w pracy przez pracowników ochrony znacznie przekracza przeciętną. Niektórzy pracują nawet po 250–300 godzin w miesiącu. To pociąga za sobą kłopoty z organizacją czasu wolnego oraz wzięciem urlopu. Poza tym jednak praca ochroniarza to ostatnia deska ratunku dla wielu osób w starszym wieku, bez kwalifikacji i doświadczenia zawodowego.” praca.wp.pl/title,Najbardziejnielubiane-zawody-Winne-male-zarobkiczy-stres Ustawa o ochronie osób i mienia z dnia 22 sierpnia 1997 roku zawiera wszystkie najważniejsze regulacje prawne i stanowi podstawę prawną wykonywania zawodu dla pracowników ochrony tak jak „Ustawa o policji” dla funkcjonariuszy policji. Teraz kiedy wszedł projekt deregulacji w zawodzie pracownika ochrony osób i mienia jest szansa, że obowiązków pracowników ochrony nie będą wykonywały osoby z grupą inwalidzką. Może się jednak zdarzyć, że po obniżeniu wymagań dotyczących wykształcenia nawet osoba z wykształceniem gimnazjalnym będzie mogła dostać koncesje i być menagerem w swojej własnej firmie. Jeszcze niedawno musiała mieć przynajmniej maturę. Również był to wymóg dotyczący osób mających kierować zespołami ludzi. Ochroniarza od koszykowego dzieli często tylko niekaralność. Według propozycji ustawy deregulacyjnej licencje mają być zniesione, ma również zostać zmieniona forma szkoleń i egzaminów. Według projektu nowej ustawy z 6 marca 2012 za pracownika ochrony będziemy 25 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 6 7 świat grafologii uznawać: „osobę wpisaną na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej lub listę kwalifikowanych pracowników zabezpieczenia technicznego, i wykonującą zadania ochrony w ramach wewnętrznej służby ochrony albo na rzecz przedsiębiorcy i pod jego nadzorem, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, lub osobę wykonującą zadania ochrony na rzecz przedsiębiorcy i pod jego nadzorem, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia w zakresie niewymagającym wpisu na listy kwalifikowanych pracowników ochrony”. Dz.U. z 1999 r. nr 30, poz. 299, z 2001 r. nr 119, poz. 1273 Rozporządzenie Ministra Zdrowia I Opieki Społecznej z dnia 23 marca 1999 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej, na podstawie art. 34 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia Dz.U. nr 114, poz. 740 i z 1999 r. nr 11 www. orlenochrona.pl Wykonywane obligatoryjne badania na licencje między innymi w związku z dopuszczeniem do posługiwania się bronią na podstawie art. 34 ustawy z dnia 22 sierpnia 8 9 10 11 12 świat kryminalistyki 1997 r. o ochronie osób i mienia Dz.U. nr 114, poz. 740 i z 1999 r. nr 11 www. orlenochrona.pl Dz.U. 98.120.780 z dnia 16 września 1998 r. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 1998 r. w sprawie określenia rodzajów obiektów, w których mogą by stosowane paralizatory elektryczne. Na podstawie art. 38 ust. 6 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia Dz.U. Nr 114, poz. 740. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 1998 r. Dz.U. 2011.245.1462.1 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21październik 2011 r. w sprawie zasad uzbrojenia specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych i warunków przechowywania, oraz ewidencjonowania broni palnej na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia1997 r. o ochronie osób i mienia Dz.U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221, z późn. zm. 3. Chyba, że lekarz zadecyduje inaczej to taka osoba może dostać termin za rok lub dwa lata. Ochrona osób i mienia licencje, bezpieczeństwo imprez masowych. (red.) J. Wojtal, M. Milewicz, Toruń 2008, s. 515, 516. Tamże, s. 516. O G ŁO S Z E N I E P O M O C P R AW N A PRZY KOŚCIELNYM STWIERDZANIU N I E WA Ż N O Ś C I Ś L U B U – porady prawne z zakresu Prawa Kościelnego – opracowywanie pism do Sądów Kościelnych – pomoc w sprawach procesowych tel. 510 058 214 26 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii 27 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Przestępczość przeciwko dokumentom w ujęciu o dane statystyczne Komendy Głównej Policji (art. 270–273 KK) Osoby, które podrabiają czyjś podpis, nie do końca zdają sobie sprawę, że nie ma przestępstwa doskonałego. Każdy specjalista jest w stanie to wykazać podczas ekspertyzy badania pisma ręcznego. By móc podrobić czyjeś pismo, niezbędna jest umiejętność skupiania się na detalach, perfekcjonizm, tempo kreślenia, nacisk, zdolności naśladowcze, zdolności koordynacyjne oraz inne cechy, co w gruncie rzeczy jest po prostu nierealne. Pismo osób podrabiających podpis jest na ogół nienaturalnie kreślone, pozbawione cech indywidualnych rzekomego autora, tempa pisania oraz nacisku, co między innymi pozwala na zidentyfikowaniu fałszerza. Statystyczne wyniki badań ukazują, że fałszerstwa w ostatnich dziesięciu latach utrzymują się na bardzo niepokojącym, wysokim poziomie. Jaka jest rzeczywista wielkość przestępstw przeciw dokumentom – tego tak naprawdę nikt nie wie. Zmiany w Polsce spowodowały lawinowy wzrost przestępczości. Ta postać przestępstw przeciw dokumentom osiągnęła swoje apogeum w latach 1996–1997, po czym nastąpił wyraźny spadek (około 14%) i od tego czasu panuje względna stabilizacja, wyrażająca się tym, że corocznie odsetek przestępstw opisanych w XXXIV rozdziale kodeksu karnego oscyluje wokół 3,5% ogółu przestępstw. Ich wykrywalność jest duża i corocznie waha się w granicach 85–87%. Od 1991 roku notuje się wyraźny stały wzrost liczby stwierdzonych fałszerstw. W przeważającej większości (około 75%) fałszerstwa mają charakter czynów kryminalnych, polegających na fałszowaniu dokumentów, w mniejszym zaś zakresie na fałszowaniu polskich i zagranicznych środków płat- 28 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki Monika Iwanek Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa i Ochrony w Warszawie (Bezpieczeństwo publiczne ochrona osób i mienia). Obecnie zajmuje się możliwościami zastosowania grafologii w resortach ochrony osób i mienia. świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii niczych i papierów wartościowych. Fałszerstwa dokumentów to przede wszystkim przestępstwa ich podrabiania (około 70%) i poświadczania nieprawdy. Stosunkowo korzystnie kształtuje się obraz zagrożenia fałszerstwami środków płatniczych, którego stan ustabilizował się w ostatnich latach na poziomie około 10 tysięcy zdarzeń rocznie1. Poświadczenie nieprawdy (artykuł 271) § 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności na okres od 3 miesięcy do lat 5. § 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności. § 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu okrePodrabianie dokumentów (artykuł 270) ślonego w § 1. w celu osiągnięcia korzyści ma§ 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, pod- jątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawierabia lub przerabia dokument lub takiego do- nia wolności od 6 miesięcy do lat 84. kumentu jako autentycznego używa, podlega Dane statystyczne Komendy Głównej Policji5: grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tabela 2. Tabela przedstawia ilość prze§ 2. Tej samej karze podlega, kto wypełni stępstw poświadczenia nieprawdy w latach blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgod- od 1999 do 2009 r. nie z wolą podpisanego i na jego szkodę, albo ROK ART. 271 takiego dokumentu używa. § 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa 2009 1547 określonego w § 1., podlega grzywnie, karze 2008 1664 ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 22. 2007 2174 Dane statystyczne Komendy Głównej Policji3: 2006 2234 2005 1909 Tabela 1. Tabela przedstawia ilość prze2004 1767 stępstw podrabiania dokumentów w latach od 1999 do 2009 r. 2003 1516 2002 1300 ROK ART. 270 2001 1264 2009 17804 2000 1108 2008 17340 1999 937 2007 18319 2006 19217 Wyłudzenie poświadczenia nieprawdy (artykuł 2005 19937 272) 2004 19358 Kto wyłudza poświadczenie nieprawdy przez 2003 20949 podstępne wprowadzenie w błąd funkcjonariu2002 21092 sza publicznego lub innej osoby upoważnionej 2001 23994 do wystawienia dokumentu, podlega karze po2000 24390 zbawienia wolności do lat 36. 1999 23491 Dane statystyczne Komendy Głównej Policji7: 29 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Tabela 3. Tabela przedstawia ilość prze- Tabela 4. Tabela przedstawia ilość przestępstw poświadczenia wyłudzenia nieprawdy stępstw używania dokumentów poświadczaw latach od 1999 do 2009 r. jącego nieprawdę w latach od 1999 do 2009 r. ROK 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 ART. 272 1050 1078 1069 1259 1168 1192 1065 1045 1077 1107 1200 ROK 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 Używanie dokumentu poświadczającego nieprawdę (artykuł 273) ART. 272 67 96 132 145 204 81 71 67 59 57 83 Przypisy Art. 273. Kto używa dokumentu określonego w artykule 271 lub 272, podlega grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 28. Niestety, statystyki policyjne dalece odbiegają od rzeczywistości. Wciąż nie ma oszacowanej tzw. „ciemnej liczby przestępstw”. Na jej temat wypowiada się wielu autorów i może dlatego występuje na tej płaszczyźnie tyle kontrowersji. Nie wdając się w tym miejscu w polemikę z różnymi poglądami, należy ciemną liczbę przestępstw określić jako liczbę wyrażającą różnicę między ilością rzeczywiście popełnionych przestępstw, a liczbą przestępstw, o których informacje dotarły do organów ścigania. Liczbę tę wielu autorów szacuje na wyjątkowo niepokojącą10. Możemy wyróżnić dwa rodzaje kłamstw – kłamstwa i statystyki. Skoro prawo nie kara wszystkich, którzy oszukują – miejmy nadzieję, że nie zaczną karać tych, którzy dali się oszukać. Dane statystyczne Komendy Głównej Policji9: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 W. Goc, O potrzebie uregulowań prawno-organizacyjnych problematyki dokumentów publicznych, [w:] Człowiek i dokumenty, nr 13/2009, s. 7 i nast. Ustawa z dn. 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553). www.policja.pl Ustawa z dn. 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553). www.policja.pl Ustawa z dn. 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553). www.policja.pl Ustawa z dn. 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553). www.policja.pl T. Hanausek, Kryminalistyka. Biuro Wydawnictw Prawniczych POLBOD. Katowice 1993, s. 213. 30 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Fałszywe recepty Jeśli dokładnie przejrzymy fora internetowe, na których piszą głównie młode osoby od czasu do czasu odnajdziemy rozmowy takie, jak zamieszczona poniżej: (Pisownia oryginalna) „Nie wiecie czy można kupić druki recept z drukarni bez żadnych problemów? Ile może kosztować sztuka? Z góry dzięki.” „Po prostu nikt tego nie kupuje tylko się prosi kogoś, kto ma w rodzinie lekarza jak sie samemu nie ma znajomości.” „Czyli nie można ich kupić w drukarni?” „Nie a nawet jak to, co?? Powiedzmy, że masz receptę na powiedzmy testosteron. I co?? Pieczątka lekarza powiedzmy, że załatwiłeś i sam wypełniłeś. Idziesz do apteki a produkt dostajesz na 2 dzień wiesz o tym?? Pierw oni zadzwonią do lekarza czy faktycznie taką receptę przepisał. Więc nawet nie próbuj, bo zawsze kończy sie tak samo.” „Jak macie Corela to można nadrukować pieczątkę, wygląda jak prawdziwa.” „Prawda lepiej uważać z podrabianiem recept. Moj kolega rok temu miał wielkie nieprzyjemności z tego powodu(właśnie drukował pieczątki i podrabiał podpisy). Tylko dzięki temu, ze jego ojciec znal jakiegoś policjanta uniknął problemów!” „Ja słyszałem, że można kupić, a Ty skąd miałeś recepty?” „Koleś z klasy rąbnął rodzicom-są lekarzami, a pieczątki drukowałem z Corela.” „Ja tu swoje a wy swoje. Jeżeli piszę, że na receptę np. na testosteron czy inny steryd dzwonią do lekarza to tak jest!!! Coś o tym wiem. Natomiast owszem nowa i te inne takie tam można kupić, bo to przecież, co innego. Tak samo z B12 nie będziesz miał żadnych problemów. Po co próbować, jeśli i tak to nie wyjdzie wiec zastanów sie za nim będziesz żałował, że cala praca poszła na marne!” 31 lipiec sierpień wrzesień 2012 Grzegorz Maćczak Absolwent Wydziału Farmaceutycznego Śląskiej Akademii Medycznej i Psychologii Biznesu i Wywieranie Wpływu, Akademii Trenerów Biznesu w Wyższej Szkole Bankowej, Zarządzania apteką w Wyższej Szkole Handlowej we Wrocławiu. Obecnie współpracuje z Firmą Wolumen jako biegły ad hoc w zakresie fałszowania recept i dokumentów medycznych. krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki „Co ty mi tu gościu sadzisz??? Chyba jeszcze dojścia. Szkoda czasu chyba, że ktoś ma dojścia nie realizowałeś recepty w aptece. Ja już ‘parę’ do recept. wraz z pieczątkami, lecz niewypisaną!” razy byłem i jeszcze nigdy nie zadzwoniła mi do lekarza. Albo daje a jak cos podejrzewa to „Czyli numer na recepcie jest jednakowy mówi ze nie ma!” na każdej recepcie i inny dla każdego lekarza? A jakby pójść do lekarza, wziąć receptę, spisać „Zgadza sie Matys, ale ja tez dużo rzeczy kupi- numer i zrobić identyczny kod kreskowy jak łem omke dece nawet udało mi sie kupić 3 lata dana recepta? Trudniej by było czytnikowi roztemu 2 strzały 50-tki dąłem za nie chyba 60 zloty poznać fałsz? Proszę o odpowiedz jeśli oczywiktóregoś dnia poszliśmy z kumplami do apteki, ście nie lamie regulaminu”. w której jeszcze nie byliśmy kumpel w szedł dla „Co z tego ze zrobisz taki sam kod kreskowy receptę babka zniknęła na zapleczu było cicho w aptece był tylko mój kumpel usłyszał jak babka jak nie zdobędziesz specjalnego papieru na którozmawia przez telefon dal nogę. Wiec zdarza rej jest zrobiona recepta.” sie ze jakąś stara prukfa jednak zadzwoni!!!” „A ten papier to jakiś specjalny, z wodnymi „Oczywiście, czasami nawet zadzwoni od razu znakami?” na pały. Ale nie jest tak jak gościu mówił ze wchodzisz a ta juz ma prawie telefon w ręce. „Jeżeli wiesz co ma być napisane pod kodem A mojemu kumplowi tez zdażyła sie wpadka. kreskowym to można samemu taki kod wygePoszedł do apteki, w której ja wcześniej byłem nerować. Taka opcja jest dostępna np. w prograi dostałem teścia. Baba zniknęła na zapleczu, nie mie DesignPro 2000. Wpisujesz tekst cyfry itp. było jej dłuższą chwile to kumple dal nogę. A za i program zamienia to w kod kreskowy. W koń5 min. juz widzieliśmy jak radiowóz podjeżdża cu kod kreskowy to pewnego rodzaju ‘alfabet’ pod aptekę.” można by porównać do alfabetu morse’a czy coś takiego. Fakt faktem że są to znaki w postaci „Trzeba myśleć i poznać odpowiedniego leka- zrozumiałej dla odpowiednich maszyn. rza – wtedy ryzyka nie ma.” Proponuję jednak nie bawić się w podrabianie recept. Lepiej pójść do prywatnego lekarza, „Ja mieszkam w małym mieście i tu nikt mi wykazać się wiedzą i rozsądkiem i poprosić o renie przepisze recepty, dlatego musimy podra- cepty ew. za dodatkową opłatą.” biać.” „Jeżeli pogadałbym z weterynarzem i wypisze „Z tego, co wiem to tak. Teraz każdy lekarz mi receptę np, na wino-v czy boldenon/ganabol ma przyznany jakiś numer i wg tego wydawane to gdzie mam to wykupić w aptece?” są recepty.” „Po co ci ten program na sieci jest przynaj„W takim kodzie kreskowym jest zawarta cała mniej z 100 osób które ci to zrobią w zakładzie informacja o lekarzu. Jest tam numer regon jego poligraficznym musisz tylko trochę poszukać!!! numer nip oraz specjalny numer nadany przez Musisz znać trzy numery NIP REGON I NUkasę chorych(lub co innego, bo kasy chorych MER NADANY PRZEZ KASE CHORYCH teraz chyba rozwiązali). Żadne ksero lub inne oprócz tego imię i nazwisko Jak to podasz to ty g**** nie przejdzie. Wiem gdyż sam się w to ci zrobi oryginalne rec. Tylko wbijesz pieczątkę chciałem bawić zanim nie znalazłem taniego i rec. już gotowa. Jeśli sam to zrobisz to istnieje 32 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii duże prawdopodobieństwo że coś spieprzysz Nierzadko wskutek zażywania, przedawkowai będziesz miał spaloną aptekę. Ale radze ci nie nia, łączenia tych leków dochodzi do ciężkich baw sie w to (to jest karalne)znajdź tani dostęp zmian na zdrowiu oraz śmierci. i zapomnij, albo jak nie masz dostępu idź do Poniżej zamieszczam fragment rozmów na lekarza daj w łapę i ci przypisze!” forum internetowym drugiej grupy, która jest zainteresowana nielegalnym obrotem określo„Panowie nie bawcie się w podrabianie bo to nymi lekami w celach odurzających: głupie, a ja wiem najlepiej jak bardzo, za takie g**** dostałem 10 m-cy w zawieszeniu na 2 lata X.X19, 2011 musiałem oprócz tego wynająć sobie adwokata „Podobna sprawa – miałem podrobioną reckę a to jakieś 1500 zł. Jak sami widzicie lepiej opła- na klony (największą pakę, 30x2 mg), poszeca się dać w łapę lekarzowi niż ryzykować, tym dłem z nią do apt (chwilę wcześniej w apt obok bardziej że receptę trudno podrobić.” kupiłem butlę trampka na rp. z tym samym nr i na lajcie sprzedała), bo ktoś powiedział mi, że „Ten kod paskowy to po prostu PESEL (11 1 nr rp. można w apt wykorzystać kilka razy. liczb PESEL-a i 12 sprawdzająca, generowa- Daję reckę, a babka mówi, że jest podejrzenie na przez program do wstawiania kodów)z tym sfałszowania, ta recka została już zrealizowana nie ma problemów bo do każdego PESEL jest i musi zatrzymać reckę, a potem przekażą ją przypisany do śmierci i powtarza się na każdej do nfzu i na psy. Ja myślę, że to gówno prawda recepcie. Problem jest z numerem recepty ten i chciała mnie trochę postraszyć. To był mój jest indywidualny dla każdej wydrukowanej pierwszy i jedyny jak dotąd szacher-macher z rp. recepty. Ale to też nie problem bo można so- Doszedłem do takich przemyśleń, że jedyne, co bie przepisać biseptol na katar i indywidualny z tego wyniknie to to, że zadzwonią do lekarki, numer recepty też mamy. A co do papieru to że ktoś podrabia jej recki. Myślę, że psy taką przychodnie odchodzą od recept drukowanych błahą sprawą się nie zajmą, a nawet jeśli zajmą, ma papierze wodnym i są takie które drukują to na tych rp. były nieistniejące dane podane, na zwyczajnych laserówkach. Wystarczy mieć więc w sumie nie mają jak do mnie dojść” znajomego grafika biegłego w Corel Draw.” Dzielnicowy 19, 2011 „to zależy od sytuacji i okoliczności w jakich Jest to połączenie kilku rozmów, które miały miejsce na jednym forum internetowym między realizowałeś receptę. Otóż jeśli wcześniej byłeś 2002 a 2009 rokiem. Doskonale widzimy, że stałym bywalcem tejże apteki i kupowałeś tam w miarę jak zmieniał się format recept i przyby- legalnie, a pewnego razu postanowiłeś zrealizowało zabezpieczeń, momentalnie przychodziły wać fałszywą receptę. To polecam omijać ową nowe pomysły na omijanie zabezpieczeń. Moż- aptekę szerokim łukiem. Druga sprawa to kuna założyć, że fałszowanie recept i nielegalny powanie kilku leków na tą samą receptę. Jeśli handel silnymi lekami ma miejsce w dwóch już podejmujesz się tego zbrodniczego czynu środowiskach: w grupie uprawiających kultu- i fałszujesz recepty na psychotropy to nigdy, rystykę oraz w grupie osób uzależnionych od ale przenigdy nie pisz kilku leków na jednej różnych środków psychoaktywnych. recepcie np. Jest to niewątpliwie duży problem społeczny, Clonazepamum TZF 2 mg Poltram 96 ml mówimy tutaj o stosowaniu niezgodnie ze wskazaniami silnych leków, których działanie powoTo nigdy nie przejdzie gdyż leki psychotroduje szybkie i odległe działania niepożądane. powe muszą być wypisane na jednej recepcie. 33 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Ostrzegam też przed wypisywaniem wielu opakowań na jednej recepcie. Gdzie 2opakowania klonów (sześćdziesiąt) tabletek to powinien być max. Poza tym, kto normalny wypisuje receptę na własne dane mało to nieistniejących ludzi, albo takich z których nie lubisz?? Jak już wpadną pały, co jest wątpliwą sprawą to wypieraj się wszystkiego. Załatw sobie miejsce w psychiatryku i sytuacja powinna się uspokoić. Reasumując receptę z tym samym kodem kreskowym można wykorzystać kilkakrotnie, gdy widzisz że farmaceuta nie szczytuje kodu kreskowego skanerem, tylko od razu wpina do segregatora. Wtedy możesz zaryzykować i biec do następnej apteki, w celu wykupienia tego samego. Oczywiście wiąże się z tym wielkie ryzyko i nikogo nie zachęcam do tego procederu, tak jak nikogo nie zachęcam do podrabiania recept. Bo jak już wspominałem może się to skończyć sprawą karną i wyrokiem 5lat pozbawienia wolności. Także gra niewarta świeczki!!” Przyznać należy, że jest to bardzo fachowa opinia, która jest odpowiedzią na wcześniejszy post kolegi z forum. Nie można wykluczyć, że udzielona przez osobę ze środowiska farmaceutyczno-medycznego lub studenta. świat kryminalistyki Co na temat fałszerstwa, nie tylko recept mówi prawo? Art. 270 § 1 k.k. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, zaopatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa. § 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 270 § 1 k.k. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, zaopatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa. § 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Czasami mając świadomość, że “zabawa” w doktora grozi wyżej wymienionymi paragrafami, niektórzy proszą o “pomoc” lekarza medycyny lub weterynarii. „Chodzi mi o tą część: „Tramadol 96 ml 1 op. 3x2 ml itd.” Jak to DOKŁADNIE napisać? Receptę mam normalną legalną z nieużytym kodem, zeskanowałem i wyczyściłem wszystko co napisał lekarz (prócz pieczątek), wydrukowałem, i teraz potrzebuje wiedzieć jak to ma doX.X25, 2011 kładnie być napisane żeby w aptece nie wyszło „Jak ostatnio realizowałem reckę w 100% że coś jest nie halo.” wypisaną przez lekarza na 3 paki zomkow, to skanowała ją 2 razy, oglądał z każdej strony Część osób zaangażowanych w tego typu dzia- i zwlekała z wydaniem leku najdłużej jak sie łania zdaje sobie sprawę z konsekwencji praw- dało. nych, inni jak mogliśmy przeczytać uważają, Ale ja cierpliwie, stałem i czekałem na wyże jest to za błacha sprawa żeby Policja się tym danie leków bo nie po to … do lekarza płacąc zajęła. Inni uważają, że w aptece nie wpadną mu hajs żeby mi baba wyskoczyła z tekstem ze robie … a poza tym robią to sporadycznie. 34 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii „W kolejnej aptece przyczepili się do dawkoJak juz musicie, to wkręta u lekarza darmowego albo za hajs i wypisze z pocałowaniem w …” wania, ale o tym już pisałem w innym temacie. Że niby przekracza zalecaną dawkę, poszedłem Znowu pada fachowa informacja przez tego do innej apteki i też bez problemu zrealizowali.” samego forumowicza jak następnym razem powinna być wypisana recepta. Problem tego typu jest wyraźnie szeroki i można tu wyznaczyć kilka płaszczyzn: • problem prawny, czyli fałszowanie lub poDzielnicowy » Pt lut 25, 2011 „Też tak właśnie miałem z zomkami, bo lekarz sługiwanie się receptami niezgodne z praz rozpędu wypisując klony i właśnie zomiren wem, • problem społeczno-medyczny, czyli poważnapisał wszystko na P. Farmaceuta powiedział, ne choroby, zgony, hospitalizacje że recepta musi być fałszywa, ponieważ lekarz • finansowy – gdyż wskutek realizacji fałszypowinien wiedzieć, że benzodiazepiny (oprócz klonów) są pełnopłatne. Powiedziałem, że zapławych recept dochodzi do refundacji czasami cę całość, to powiedział że i tak mi nie sprzeda. znacznych kwot. Poszkodowanymi w ten Ale receptę oddał. Po co dawać zarabiać posposób jest albo apteka, albo NFZ. dejrzliwym.” Również ostatni problem jest dobrze „opanowany” przez zwolenników silnych leków, Czasami farmaceuci sami, lub współpracując zwłaszcza przeciwbólowych, które przedawkoz Policją doprowadzają do ujęcia podejrzanych wane, połączone z innymi lekami lub używkami osób bądź też do zarekwirowania kwestionowa- działają odurzająco. Wiele z tych leków jest stonej recepty. sunkowo drogich, natomiast jest możliwość aby pacjenci cierpiący na pewne choroby, najczęściej cierpiący na różnego typu bóle mogli je wykupić X.Z 10, 2011 „Taki ze mnie empiryk, że musiałem na wła- na symboliczne kwoty. snej skórze sprawdzić jak to jest… Więc zreW ten oto sposób pacjent jeśli są ku temu lacjonuje – aptekara już mnie kojarzy, ale bez wskazania na recepcie ma wypisany lek na tzw. słowa bierze reckę i idzie na zaplecze, gdy jest „P” o nominalnej wartości 250 zł a płaci za już za długo i chcę spierdalać, ona wylatuje niego w aptece np. 3,20 ponieważ praktycznie przede mną i zamyka drzwi na klucz, wycho- całą kwotę zrefundował NFZ. Przy tak dużej dzi farmaceuta, który ogarniał temat. Dalej to refundacji, załóżmy ponad 200 zł przy wykuprzepychanki (bo próbowałem jej przeszkodzić pieniu na fałszywe recepty 10 opakowań leku i spierdolić), wezwanie ochrony, psy, dołek, zostaje wyrządzona strata ponad 2 tys. złotych. idiotyczne wytłumaczenie, o którym ze wstydu nie powiem, zmiana zeznania na bliższe praw„Tramal kosztuje ok. 100 zł na P dostajesz go dy… w domu rewizja, rodzinka, jak zwykle, za- za darmo. Transtec kosztuje coś ponad 200 zł, dowolona z wizyty panów pałecjantów w moim na P również jest za darmo. DHC też chyba pokoju. Ciekawe ile mi przyjebią, kilka mie- kosztuje ok. 200 zł bez refundacji, a na P jest za chów w zawiasach i jaka grzywna najpewniej…” darmo. Więc jak widzisz to nie jest kilka groszy, tylko dość duże pieniądze. Jak ktoś jest wjebany Niestety niektóre posty na forum, przedsta- w tramadol i robi butlę w tydzień i zarazem wiają również obrazobojętnych farmaceutów, bawi się w fałszowanie recept, to zapewne żeby którzy mimo podejrzeń realizują recepty co do ciąć koszty wypisze lek zrefundowany.” których mają wątpliwości. 35 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Jeszcze kilka lat temu, kiedy dostęp do komputera, skanera, programów graficznych nie był tak powszechny fałszowanie recept odbywało się w inny sposób. Fałszerz poprawiał, dopisywał a czasami wymazywał całą treść recepty jeśli lekarz nieumyślnie wypisał ją piórem wiecznym. Na rynku istnieją dobre korektory, które dobrze wymazują atrament. Miałem tego typu przypadek, gdzie pacjent miał wypisany lek, dokonał korektorem wywabienia recepty tylko w części gdzie lekarz wypisuje nazwę preparatu, po czym wpisał lek, na którym zależało jemu. Dodatkowo wygniótł receptę, poplamił substancją podobną do krwi i w czasie realizacji recepty w aptece odegrał autentycznie pacjenta po zszyciu rany na ostrym dyżurze (stąd recepta we krwi), dodatkowo w sposób aktorki symulował ból. Przeprowadziłem eksperyment w czasie którego próbowałem różnymi dostępnymi rozpuszczalnikami wywabić środek kryjący długopisu lub cienkopisu z recept. Pragnę zauważyć, że obecnie lekarze w znaczącej większości wypisują recepty długopisami i cienkopisami. Rysunek 1: Próba usunięcia pieczęci gabinetu lekarskiego, w pierwszej kolejności alkoholem etylowym 95 stopniowym oraz działaniem benzyny oczyszczonej Rysunek 2: Próba usunięcia nazwy leku za pomocą 2% spirytusu salicylowego świat kryminalistyki Rysunek 3: Próba usunięcia nazwy leku za pomocą etanolu 95 stopniowego Rysunek 4: Próba usunięcia nazwy leku za pomocą 1,5% wody utlenionej Rysunek 5: Próba usunięcia wpisanej daty oraz nadrukowanego dawkowania za pomocą 3% wody utlenionej Rysunek 6: Próba usunięcia nazwy leku Acard za pomocą działania gumki oraz 3% wody utlenionej Rysunek 7: Próba usunięcia nazwy leku za pomocą 2% Spirytusu salicylowego 36 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Żaden ze środków użytych celem wywabienia treści naniesionej na recepcie nie był skuteczny. Próbowałem użyć również mieszanki powyższych rozpuszczalników, również bezskutecznie, zarówno jeśli chodzi o wywabienie pieczątek, elementów nadrukowanych oraz naniesionych długopisem. Najsilniejszym środkiem okazała się 3% woda utleniona oraz wybielacz „Bielinek”, obydwa płyny poprzez swój agresywny chemiczny charakter powodowały za każdym razem zniszczenie papieru recepty. Jak skonstruowana jest recepta: 1. Pieczęć świadczeniodawcy: nazwa zakładu opieki zdrowotnej lub indywidualnej praktyki, adres, numer telefonu, Regon. 2. Oddział NZF lub inny symbol w zależności od przypadku: kod (numer) Oddziału NFZ właściwego dla miejsca zamieszkania – dla osoby ubezpieczonej w NFZ, X – dla osoby nieubezpieczonej w NFZ, symbol państwa – dla pacjenta z kraju Unii Europejskiej (oraz Islandii, Lichtensteinu i Norwegii). 3. Kod uprawnień dodatkowych: IB – inwalida wojenny, IW – inwalida wojskowy, ZK – Zasłużony Honorowy Dawca Krwi, X – przy braku dodatkowych uprawnień. 4. Symbol informujący o uprawnieniach wynikających z choroby przewlekłej: P – w przypadku istnienia chorób przewlekłych, wyszczególnionych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 20.11.2003 r. (Dz.U. Nr 195/2003, poz. 1908), X – w przypadku braku tych uprawnień. 5. Dane pacjenta: imię i nazwisko, adres, wiek – do 18-tego roku życia oraz powyżej 65-tego roku życia. 6. Lista leków zawierająca opcjonalnie: 1 lek recepturowy, do 5 leków gotowych. 7. Pieczątka imienna lekarza: imię i nazwisko, numer prawa wykonywania zawodu. 8. Data wystawienia recepty. Najczęściej podrabianie recept zachodzi według opisanego poniżej mechanizmu. Pacjent udaje się do lekarza dyżurnego przychodni, często w miastach są takie przychodnie, które są czynne od 18–8 rano oraz podczas weekendów i świąt. Podaje prawdziwe dane lub całkowicie fikcyjne, pacjent skarży się np. na wzrost ciśnienia i złe samopoczucie, zakładamy, że po zbadaniu lekarz zapisuje pacjentowi lek Enarenal 10 mg. Osoba taka otrzymaną receptę za pomocą skanera i prostego programu graficznego przerabia jak powyżej po prawej stronie. Teraz może wpisać dane pacjenta całkowicie fikcyjne, byle tylko PESEL się zgadzał oraz w miejscu Ch. Przewlekłe może wpisać literę “P”, teraz odpowiedni drogi refundowany preparat i może udać się zrealizować receptę. Niestety fałszerz może wydrukować wielokrotnie taką receptę, którą potem dowolnie uzupełni i zrealizuje w kilku czy kilkunastu aptekach. Przez brak ogólnopolskiego systemu zrealizowanych recept proceder taki kończy się jedynie poprzez zatrzymanie lub wpadkę przestępcy. W ten oto sposób dochodzi do strat ze strony NFZ, aptek a życie takiego lekarza zamienia 37 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii się w koszmar jeśli odbiera telefon z kilkunastu miejsc województwa gdzie zostały zrealizowana takie recepty. Farmaceuci mają swoje sposoby na weryfikację recept, po kilku latach pracy czasami wystarczy spojrzenie żeby nabrać wątpliwości, oto kilka motywów, które ułatwiają pracę farmaceutą: • zbyt niedokładnie wypisana recepta • zbyt dokładnie wypisana recepta • drukowane pieczątki • papier o dziwnej gramaturze • zbyt wyraźne pismo • dziwne adresy, spoza danej miejscowości, czy województwa świat kryminalistyki • niepokój wykupującego receptę • przede wszystkim zawartość – psychotropy i sterydy Jeszcze kilka lat temu recepty w obrębie kas chorych posiadały znaki wodne, lecz dla systemu druk takich recept okazał się za drogi i z takiego zabezpieczenia zrezygnowano… Wielu farmaceutom nie dawało spokoju, że tak łatwo zrezygnowano z recept ze znakiem wodnymi i znacznie zliberalizowano przepisy dotyczące samego drukowania i wystawiania recept. Poniżej przedstawiam pismo Śląskiej Izby Aptekarskiej do Ministra Zdrowia w sprawie nowych recept. 38 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii SIA-101-2008 Katowice 2008-03-28 Sz. P. Minister Zdrowia Ewa Kopacz Dotyczy ułatwień w fałszowaniu recept. Szanowna Pani Minister Zaczynają pojawiać się coraz częstsze sygnały z aptek o bezproblemowym fałszowaniu recept na leki, co bezpośrednio wynika z niezrozumiałej zmiany rozporządzenia w sprawie recept lekarskich. Gdy obecna wersja rozporządzenia zaczęła obowiązywać, trudno było farmaceutom uwierzyć, że Ministerstwo zdecydowało się, by JEDYNYM i w dodatku NIEWERYFIKOWALNYM elementem mogącym decydować o autentyczności recepty mógł być TYLKO podpis lekarza, który jak wszyscy wiemy jest często tylko nieokreślonym haczykiem lub zawijasem. Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem nawet nie jest potrzebna już pieczątka, która jednak w jakimś stopniu utrudniała podrabianie a przynajmniej kserowanie recept, zaś w przypadku recept refundowanych w Śląskim OW NFZ mieliśmy do czynienia z świetnie zabezpieczonymi receptami w postaci papieru ze znakami wodnymi. Fałszerstwa recept zdarzały się sporadycznie a fałszywe recepty były najczęściej łatwo wyłapywane. Obecnie, gdy nie jest potrzebna pieczątka lekarza ani gabinetu czy przychodni, gdy każdy może sobie wydrukować dowolną receptę z dowolnymi danymi gabinetu i lekarza na swoim domowym komputerze i na dowolnym papierze, lub jeszcze łatwiej, kserować jedną receptę dowolną ilość razy i wypisując ją podpisać się za lekarza w żaden sposób nieweryfikowalnym podpisem, można stwierdzić tylko jedno – rynek wszystkich leków wystawianych na receptach, włącznie z lekami psychotropowymi, anabolikami i silnymi przeciwbólowymi, został szeroko otwarty! Farmaceuta nie ma już żadnej szansy kwestionować autentyczność recepty, bo na podstawie czego mógłby wątpić w jej autentyczność? Zaczynamy już to zauważać w aptekach i zastanawiamy się czyj to był pomysł i co miał na celu. Jeżeli celem tej zmiany było ułatwienie fałszowania recept to pomysł jest trafiony! Przewiduję, że kolejnymi skutkami będą: – spadek cen anabolików i psychotropów na czarnym rynku, gdyż łatwiej je teraz wydostać z apteki, – szerszy handel tymi preparatami na czarnym rynku i za granicę, – większe wyłudzenia refundacji z NFZ i mniejsza wykrywalność tego procederu, itd. W załączeniu przesyłam wystawioną przeze mnie receptę na 1 kwietnia 2008 r., którą wystawiłem w oparciu o gotowy wzór w pliku DOC dostępny na stronach Ministerstwa Zdrowia. Wystarczy tylko wypełnić, wydrukować z dowolnymi i wymyślonymi danymi, podpisać jakimś znaczkiem i zrealizować w najbliższej aptece. Z uszanowaniem Prezes Rady ŚIA dr farm. Stanisław Piechula 39 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Kryminologia jako nauka interdyscyplinarna badająca etiologię, symptomatologię i wiktymologię przestępczości Nazwa kryminologia pochodzi od słowa łacińskiego – crimen (zbrodnia) i z greckiego – logos (nauka). Jako nauka wywodzi się z antropologii kryminalnej1, ale najbardziej powiązana jest z kryminalistyką2. Włoska szkoła kryminologiczna początkowo określała tę naukę terminem: antropologia kryminalna, a w połowie XX w. zastąpiono tę nazwę pojęciem – kryminologia. Kryminologia jest nauką empiryczną, ma charakter nauki interdyscyplinarnej społeczno-przyrodniczej z przewagą komponentów społecznych. Powiązana jest z wieloma dziedzinami nauki: kryminalistyką, psychologią, a w szczególności z psychopatologią rozwojową, wychowawczą, kliniczną, sądową, socjologią, psychosocjologią, psychiatrią, anatomią i fizjologią człowieka, endokrynologią, ekologią, prawem karnym, penologią (nauką o karze), antropologią, medycyną sądową i psychiatrią sądową, ekonomią, etyką, statystyką kryminalną i wieloma innymi dziedzinami nauki. Kryminologia3 dzieli się na: 1. Kryminologię ogólną. 2. Kryminologię szczegółową: a) etiologię przestępczości badającą jej przyczyny, b) symptomatologię badającą objawy przestępczości, c) wiktymologię wyjaśniającą rolę ofiary/osoby poszkodowanej w genezie przestępstwa, d) profilaktykę kryminologiczną, e) prognozowanie przestępczości. 3. Kryminologię kliniczną zajmującą się: 40 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki Czesław Grzeszyk (†) Profesor nauk prawnych w zakresie kryminalistyki i docent doktor habilitowany nauk przyrodniczych w zakresie antropologii. Był zatrudniony w Zakładzie Kryminalistyki Katedry Prawa Karnego Wydziału Prawa Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie. Ekspert z zakresu daktyloskopii, badań pismoznawczych, grafologicznych, odtwarzania wyglądu osób na podstawie zeznań świadków. Ewa Grzeszyk-Kiliańska Uniwersytet Warszawski, Wydział Lingwistyki Stosowanej i Filologii Wschodniosłowiańskich (Filolog), redaktor graficzny – operator DTP, pracownik Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji, członek Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego. Współautorka kilku artykułów, współautorka książki pt.: „Kryminalistyczne badania pismoznawcze”. świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii a) diagnozowaniem przestępczości, b) resocjalizacją (metody socjalizacji przestępców), c) rewalidacją (leczenie przestępców). 4. Kryminologię porównawczą. Kryminologia jako interdyscyplinarna dziedzina nauki, w sposób wszechstronny bada przestępstwo, przestępczość oraz funkcjonowanie środków przeciwdziałania przestępczości. Wyróżniane są trzy szkoły badania przyczyn przestępczości: • szkoła antropologiczna, biologiczna, genetyczna, która widzi przyczyny przestępczości w genach, a jej twórcami byli Włosi: Cezaro Lombroso, Enrico Ferri, Rafaelo Garofalo; • szkoła socjologiczna, upatrująca przyczyny przestępczości w środowisku społecznym, reprezentowana przez Lakansan Tarde, Emila Durkheima; • szkoła ekonomiczna, poszukująca przyczyny przestępczości w warunkach bytu „kto więcej ma – więcej chce”, a część społeczeństwa żyje w biedzie, dlatego dopuszcza się przestępstw, jej twórcami byli: Anglik – Tomasz Morus, Włoch – Filippo Turati, Duńczyk – Wilhelm Bogner. C. Lombroso (psychiatra i antropolog)4 twierdził, że zbrodniarz to odrębny typ człowieka, który w wyniku nieprawidłowości dziedzicznej prezentuje cechy fizyczne i psychiczne człowieka pierwotnego (dzikiego) z predyspozycjami psychicznymi tzw. przestępcy urodzonego. Wnikliwie obserwował przestępców, których odwiedzał w więzieniach. Patrzył na ich twarze, sylwetki i dłonie, po to, by stworzyć wykaz fizycznych cech wspólnych łączących kryminalistów. W wyniku prowadzonych badań doszedł on do wniosku, że na podstawie wyglądu można rozpoznać potencjalnego i rzeczywistego przestępcę. Według Lombroso twarz przestępcy charakteryzują silnie zarysowane łuki brwiowe, kości policzkowe, brak delikatnych rysów nosa i ust, twarz brzydka, budząca odrazę, czoło cofnięte, silna budowa kośćca itp. Sformuło- wał on tezę o istnieniu urodzonego przestępcy (delinquente nato), który zachował atawistyczne cechy człowieka pierwotnego, bez uczuć moralnych, biologicznie predestynowanego do łamania prawa (ekstremalny determinizm). Urodzony przestępca jest inny w porównaniu do człowieka „normalnego”, tzn. wolnego od biologicznych uwarunkowań. Te różnice są widoczne w jego budowie zewnętrznej. Lombroso nawoływał do zerwania z klasycznymi zasadami odpowiedzialności karnej, opartymi na winie i karze. Uważał on, że przestępcy z urodzenia są determinowani przez swą fizyczność do popełniania przestępstw, dlatego wobec nich powinno się stosować środki zabezpieczenia społecznego – izolować ich w specjalnych ośrodkach, kastrować, w skrajnych przypadkach także pozbawiać życia. Uczniami C. Lombrosy byli R. Garofalo i E. Ferri. E. Ferri5 dopatrywał się przyczyn przestępczości w warunkach społeczno-biologicznych, opracował typologię przestępców – z urodzenia, obłąkanych, z namiętności, przypadkowych, z nawyknienia, działających nieumyślnie. Bronił tezy o istnieniu urodzonego przestępcy. Przyczyn przestępczości upatrywał w trzech czynnikach tj.: – antropologicznym polegającym na dziedziczeniu skłonności przestępczych, E. Ferri nie wierzył w atawizmy; – fizycznym, np. wpływ klimatu, E. Ferri dowodził, że wysokie temperatury sprzyjają nasileniu przestępczości gwałtownej; – środowiskowym – wpływ warunków życia, E. Ferri sądził, że przestępców produkuje ubóstwo i złe funkcjonowanie oświaty oraz innych instytucji publicznych. Szkoła antropologiczna negowała idealistyczny pogląd szkoły klasycznej, głoszący, że człowiek w swym postępowaniu jest całkowicie wolny. Nie bez racji, antropolodzy zwracali uwagę na szereg zewnętrznych czynników wpływających na postępowanie przestępcy, coraz bardziej zawężając sferę świadomie dokonywanych 41 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii przez niego wyborów. Klasycy ujmowali karę w kategorii odwetu, uzasadnianego względami moralności i wykazującego właściwości prewencyjne. Antropolodzy byli zwolennikami środków zabezpieczających podejmowanych wobec „upośledzonej” jednostki. R. Garofalo6 stworzył teorie przestępstwa naturalnego (delitto naturale), występującego w każdym miejscu i czasie, a polegającego na sprzeniewierzeniu się przyrodzonym uczuciom litości i uczciwości. Jest twórcą znanej koncepcji przestępstwa naturalnego i sztucznego. Uważał, że przestępczość naturalnie występuje w społeczeństwie jako element negatywnych przyczyn (uzależnień) i może mieć postać sztuczną – okazjonalną. W 1885 r. opracował on pierwszy podręcznik pt.: „Kryminologia”. W nauce dominowały trzy kierunki etiologii przestępczości: • biopsychologiczny – reprezentowany przez antropologię kryminalną, który uwarunkowania przestępczości tłumaczył przyczynami biologicznymi i psychicznymi człowieka; • socjologiczny – uzasadniający przestępczość społecznymi uwarunkowaniami przestępczości, • ekonomiczny – objaśniający przyczyny przestępczości brakiem odpowiednich warunków bytu lub chęcią dorównania przez biednych w sposób nieuczciwy dobrze usytuowanym, co czyni z człowieka uczciwego przestępcę. Bliska kryminologii pedagogika specjalna zajmuje się rewalidacją i resocjalizacją osób, które weszły w kolizję z prawem. ONZ, poszukując optymalnych rozwiązań w zakresie etiologii kryminogenezy, organizuje międzynarodowe kongresy zapobiegania przestępczości. Kryminologia, antropologia kryminalna i kryminalistyka rozpatrują człowieka – homo sapiens recens – jako jednostkę bio-psycho-społeczną, uzasadniając przyczyny przestępczości elementami składowymi kryminologii przedstawionymi w tabeli. świat kryminalistyki Oddziaływanie człowiek – środowisko jest obustronne. Współczesny człowiek to najczęściej homo sapiens recens ekonomikus nacechowany negatywnym wpływem czynników endo- i egzogennych spowodowanych zatruciem środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. W świetle wspomnianych wyżej koncepcji zachowań homo sapiens recens nasuwają się poniższe refleksje odnoszące się do etiologii przestępczości. Z punktu widzenia antropologii kryminalnej, kryminologii i kryminalistyki powstaje pytanie, jaki jest współczesny człowiek?7 Dlaczego coraz częściej wstępuje na drogę przestępczą zmierzającą do unicestwienia otaczającego świata, pośrednio przez pozbawienie życia własnej osoby? Czy w społeczeństwie dominują ludzie przestrzegający zasad etyki i prawa, czy też ludzie ze skłonnościami przestępczymi, patologicznymi? Aby rozstrzygnąć ten problem, należy wcześniej skierować do samego siebie następujące pytanie: Czy ktokolwiek może powiedzieć, że zna samego siebie i zawsze postępuje poprawnie pod względem prawno-etycznym? A następnie odpowiedzieć na kilka dalszych pytań: Czy ktokolwiek jest w stanie odpowiedzieć jak zachowa się w sytuacji ekstremalnej – napadu, zagrożenia życia, przeżywania wielkiego szczęścia, niepowodzenia, stanu frustracji, wielkiego wzruszenia, awansu życiowego, klęski żywiołowej, wybuchu bomby, pożaru, aktu terroru lub kataklizmu trzęsienia ziemi, czy zapadnięcia na nieuleczalną chorobę? Czy w stanie agresji, frustracji, nie dokona czynu bezprawnego, nieodpowiedzialnego, nieetycznego, nietypowego dla siebie? Dlaczego każdy z nas już od rana ma tzw. dni dobre i złe? Czy ludzie, którzy nie są od niczego uzależnieni potrafią zachować homeostazę – równowagę biologiczną? Czy jesteśmy skłonni do uzależnień, dlaczego nie ma osoby dorosłej nieuzależnionej – sensu largo, od któregoś z czynników: alkoholu, kawy, mocnej herbaty (teiny), narkotyków, leków psychotropowych, tabletek od bólu głowy, kibicowania imprezom 42 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Przyczyny przestępczości – koncepcje zachowania homo sapiens recens8 Czynnik „bio” Czynnik „psyche” Czynnik „społeczny” Soma (ciało) preferuje przewagę czynnika biologicznego, włoska szkoła antropologiczna (C. Lombrosso) akcentuje kierunek: biologiczny, antropologiczny, genetyczny, wg zasady: w zdrowym ciele zdrowy duch, chore ciało powoduje skłonności przestępcze, zawiera ok. 25% etiologii przestępnych zachowań. Część idealna rozum, dusza, wg zasady zdrowy duch w zdrowym ciele, w chorym ciele chory duch, który warunkuje skłonności do przestępnych zachowań, zawiera 25–30% czynnika kryminogenezy. Kierunek socjologiczny, wpływ innych ludzi na przestępczość, wg zasady„kto z kim przestaje takimi się staje”, wpływ na przestępczość rodziny, szkoły, środowiska, miejsca pracy, bezrobocia, alkoholizmu, narkomanii, prostytucji(AIDS), wojen, „przywódców”, recydywy przestępczej, sfanatyzowanych wyznawców niektórych sekt i religii, np. muzułmanów – odłamu islamu (talibów) zawiera ok. 40% kryminogenezy. sportowym, od kina, gry w karty, komputera, telewizji, czasopism pornograficznych, seksu, określonych artykułów spożywczych (np. słodyczy), szybkiej jazdy samochodem, katechezy, przebywania w grupie (towarzyskiej, w sekcie religijnej, kawiarni czy restauracji), czy przebywania w samotności, a także nawet przesadnego oddania się nauce? Czy można zaplanować (zaprogramować) cele życiowe, czy można tylko chcieć je zaprogramować i ewentualnie zbliżać się do koncepcji zaplanowanej lub oddalać od niej? Czy można tak postępować, aby nie było odstępstw od norm etycznych i prawnych (nieplanowane zajście w ciążę, czy życia w tajnym konkubinacie?) Dlaczego w okresie 12–14 lat dla młodzieży większym autorytetem od rodziców są przywódcy grup rówieśniczych – nie zawsze pozytywni, również sekt i band? Czy Czynnik „sytuacyjny” (przypadkowość) Teoria przypadkowości znana w filozofii: „życie składa się z przypadków” mimo planowania, np. psychoza tłumu, „okazja czyni złodzieja (przestępcę)” itp., wpływ na etiologię przestępczości ok. 5–10%. istnieje teoria przypadkowości w życiu? Czy istnieje pojęcie normy człowieka zdrowego na ciele i duszy? (nie, istnieje jedynie pojęcie grupy kontrolnej – osoby zbliżonej do zdrowego „normalnego”, z odchyleniami w górę lub w dół). Dlaczego różni ludzie mają różne potrzeby i prezentują różne osobowości społeczne? Dlaczego oszukujemy (okłamujemy) samych siebie? Chcemy się wytłumaczyć przynajmniej przed samym sobą, kiedy zachowamy się niepoprawnie, a więc jesteśmy obłudni? Wszyscy ludzie w sytuacjach najtrudniejszych uciekają się do sił nadprzyrodzonych (vis major). Dlaczego? Może brakuje nam siły duchowej (brak wszechstronnego wychowania)? Czy podstawą dla większości ludzi jest wiara, czy empiria? Czy istnieje ewolucja? K. Darwin to udowodnił i nie zakłóca ona zasad wiary. Podstawy założenia 43 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii ewolucji zostały potwierdzone jedynie w obrębie gatunków, tzw. przystosowanie pozagatunkowe nie istnieje. I w tym zakresie nauczanie biologii musi ulec zmianie. Kiedy u chorego człowieka zabraknie możliwości odwołania się do pomocy u lekarzy, większość ludzi ucieka się do vis major, szuka pomocy, obrony i przebaczenia u Boga – np. udaje się do tzw. miejsc uzdrowień (świętych). Czy tam następuje odreagowanie psyche i somy w stosunku do innych ludzi i otaczającego świata? Wiadomym jest, że te miejsca są tylko dla pewnej liczby osób – zbawienne, natomiast dla pozostałych – nie, dlaczego? Czy jest podstawa materialna, aby wiara czyniła cuda? Współczesny realista odpowie – nie wiem. Około 90% ludzi w wieku starczym, schorowanych, pragnie pojednania i pomocy u vis major – nawraca się na wiarę, pragnie żyć według wskazań Pisma Świętego, przestaje stronić od Kościoła, który przecież miał swoje słabości (kiedy np. na stosach palono uczonych na oczach ludzi). U większości ludzi dominuje majestatyczna siła stwórcza Boga w postaci wiary. To niektóre z dyskusyjnych problemów współczesnej antropologii i kryminologii. W ostatnich latach we wszystkich państwach nastąpił wzrost przestępczości – w niektórych najwyższy z dotychczas notowanych. Po drugiej wojnie światowej ukazało się do chwili obecnej ponad 200 tys. publikacji z dziedziny kryminologii. Jak podają naukowcy od początku historii nauki do 1980 r. ogłoszono ok. 10 mln artykułów naukowych. Od 1980 do 1990 r. ich liczba wzrosła o ok. 600 tys. rocznie, a od 1990 r. do chwili obecnej wzrasta po 700 tys. rocznie, a więc podwaja się obecnie, co 14–15 lat dorobek naukowy ludzkości, co wcale nie zapobiega przestępczości, wojnom i terroryzmowi. Kształtowanie społecznie pożądanej postawy skazanego wymaga znajomości tych czynników, które spowodowały jego wstąpienie na drogę przestępczą, a to nie jest łatwe – wymaga indywidualnych metod działalności resocjalizacyjnej. świat kryminalistyki Przestępczość jest zjawiskiem wyznaczonym procesami społeczno-ekonomicznymi, administracyjno-prawnymi i kulturowymi państwa. Można ją oceniać jako barometr stabilizacji społeczeństwa. Przemiany zachodzące we współczesnym świecie nasuwają refleksje, czy prawo w obecnym kształcie będzie trwać w wieku XXII. Zdaniem autorów nie wytrzyma próby zbyt szeroko pojętej demokracji i rodzącego się fanatyzmu. Różnie jest rozpatrywane słowo sprawiedliwość: w rodzinie, w szkole, w zakładzie pracy, w kontakcie władzy z obywatelem. Prokurator oskarża, adwokat broni – czy zawsze słusznie? – rozstrzyga sąd. Temida czasem bywa obłudna, jeżeli sąd nie oprze się na obiektywnych, sprawdzonych dowodach. Obywatele żądają praworządności – przestrzegania przepisów prawnych (karnych), odczuwają zagrożenie bezpieczeństwa, domagają się ochrony, dlatego też autorzy uważają, że zniesienie kary śmierci w większości państw jest aktem prawnym przejściowym. Ale w krajach muzułmańskich karze się karą śmierci za cudzołóstwo, a 1/3 społeczeństwa Europy i Ameryki żyje w niejawnych konkubinatach. Według większości ustaw w prawie karnym przestępca „może” zabijać drugiego człowieka, a ten, zgodnie z obowiązującym systemem prawnym nie ma prawa zabijać przestępcy – z wyjątkiem obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności – z uwagi na zniesienie kary śmierci. Bardzo ciężko pracujący człowiek, może tylko marzyć o płacach niektórych oszustów społecznych (kombinatorów), osób omijających prawo i bandytów. To rodzi frustracje i agresję wśród ludzi. Skazany ma dobre warunki bytu w zakładzie karnym – za 1100 zł (a łącznie ok. 3 tys. zł miesięcznie państwo łoży na każdego skazanego), podczas gdy pracujący przeciętny obywatel po 20 latach nauki i pracy ma niewiele większą płacę. Wszyscy płacimy podatek od przestępczości: za wandalizm, zdemolowane klatki schodowe, windy, budki telefoniczne, środki transportu 44 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii (wagony kolejowe i autobusy), stadiony i hale sportowe. Kto wychował takie jednostki? My – społeczeństwo – przestrzegające prawa. Państwo, które nie opracowało skutecznych metod i reguł kryminologicznych, administracyjno-prawnych, wychowawczych. Dlaczego? Czy małżeństwa osób tej samej płci roztoczą opiekę nad niczyimi dziećmi? Czy zostanie wprowadzone klonowanie? Postępuje regeneracja homo sapiens w obecnym, zatrutym i sztucznie zmienionym środowisku – to droga do unicestwienia rodzaju ludzkiego. Negatywny wpływ ma konsumpcyjny model życia. Maleje cena ludzkiego życia – już za 800 zł można wynająć płatnego zabójcę, nawet nieletniego bandytę. Ma na to wpływ dehumanizacja życia – wartości moralne ustępują przed kultem pieniądza. Nadal prawnie we wszystkich państwach obok przedmiotów politechnicznych nie wprowadza się do programów nauczania etyki, estetyki, nauki o zasadach dbałości o zdrowie, dobro człowieka czy zdrową przyrodę. Młody człowiek w dalszym ciągu będzie startował w życie obdarty z humanizmu, nastawiony na konsumpcyjny tryb życia. Coraz więcej młodzieży – w tym szkolnej, głównie z rodzin rozbitych i rodzin alkoholików – będzie pozyskiwało środowisko przestępcze. Powyższe przyczyny sprawiają, że znaczna część młodego pokolenia będzie jeszcze bardziej patologiczna – z zaburzeniami natury psychosomatycznej, pijąca alkohol, zażywająca narkotyki, a przez to sfrustrowana, słaba fizycznie i psychicznie – dlatego, że jej rozwój i wychowanie będzie coraz częściej oparte na negatywnych wzorcach. W rodzinach inteligenckich, zwłaszcza biznesmenów, ojciec poświęca dziecku tylko 15–30 minut dziennie, a 1/3 rodzin żyje w rozbitych rodzinach, niezlegalizowanych lub częściej zakamuflowanych konkubinatach – i nie dziwimy się – jeżeli sami nie rozumiemy siebie, to czy możemy po kilku lub kilkunastu czy kilkudziesięciu latach zrozumieć, a do tego jeszcze „kochać” drugą osobę – to potrafi czynić mała cząstka społeczeństwa albo tylko mówi, że potrafi. Aktualny staje się problem obrony człowieka przed wszelkiego rodzaju zagrożeniami i jego totalną zagładą. W tym celu jest niezbędne interdyscyplinarne podejście – poparte globalnie przez rządzących tym światem. Dla zachowania gatunku homo sapiens, konieczny jest humanizm ogólnoludzki, światowy, lecz z powodu zróżnicowania homo sapiens nie jest on możliwy. Jest sposób na to, aby na świecie mogły zapanować dobroć, zrozumienie dla drugiej osoby w potrzebie, aby świat zdominowały: praworządność, postawy etyczno-moralne, a przede wszystkim zgodne z prawem. Takiej możliwości nie ma – można jedynie się do niej przybliżać lub od niej oddalać. Pojęcie ideału, idealizowania postaw jest utopią, z uwagi na zróżnicowanie świata ożywionego: roślin, zwierząt, a szczególnie człowieka. Ludzie mają różną konstrukcję biologiczną i zróżnicowane jest zapotrzebowanie każdego człowieka, oczywista jest stała zmienność i stała walka dobra ze złem, a także walka o byt, dlatego też homo homini lupus est. Człowiek w świecie Zoa czy antropomorpha jest najbardziej zły. Drapieżca lew, tygrys zjada ofiarę, kiedy jest głodny i dalej nie morduje, a człowiek opracowuje najskuteczniejsze metody zabijania drugiego człowieka za pomocą broni masowej zagłady – atomowej, wodorowej oraz zaczął stosować brutalne akty terroru. Naukowcy twierdzą, że gdyby człowiek 1/3 tego, co wydaje na zbrojenia wydał na walkę z głodem, na świecie byłby dobrobyt i ludzie nie umieraliby z głodu. Człowiek byłby w stanie sztucznie syntetyzować białko organiczne. A więc jak zmienić człowieka, czy jest to możliwe? Odpowiedź brzmi – nie. Z uwagi na zróżnicowanie i różne potrzeby oraz tryb życia poszczególnych ludzi – jedni są pracoholikami, pracują ponad siły, inni mordują i zabijają dla paru złotych, a to też wynik zróżnicowania bio-psycho-społecznego, zróżnicowanie przyrody, która rządzi się prawami natury. Czy współczesny wysoce cywilizowany człowiek potrafi zmienić ten stan rzeczy? 45 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Kierując się prawem zróżnicowania przyrody i daną (przez stwórcę) wolną wolą – chyba nie. Człowieka nie da się w 100% poprawnie wychować. Człowiek, jak pokazuje praktyka, nie potrafi zachować założeń homeostazy endoi egzogennej. A przecież we wszechświecie panuje równowaga, ponieważ zostały tam zachowane prawa natury, a homo sapiens je zniszczył. Należałoby opracować prawo na wzór prawa natury. Byłoby to możliwe, gdyby świat współczesny nie burzył równowagi biologicznej, tylko zmierzał w kierunku odbudowania założeń homeostazy międzyludzkiej w zakresie doprowadzenia do równowagi w obrębie elementów składowych bio-psycho-społecznych. Praktyka pokazuje, że współczesny świat zmierza w odwrotnym kierunku. Czy istnieje szansa pozytywnej przebudowy? Tak, ale tylko pod warunkiem odbudowania przez homo sapiens naturalnych praw przyrody opartych na etyce i humanizmie. Reasumując, chodzi o przywrócenie zachwianej przez człowieka homeostazy bio-psycho-społecznej opartej na naturalnej biologicznej oraz humanistyczno-etyczno-prawnej równowadze zgodnej z prawami natury, która powinna być nadbudową dla nauk prawnych. Tak refleksyjny temat został podjęty celowo, aby pobudzić homo sapiens do realnego spojrzenia na współczesny świat i występujące w nim zagrożenia, a równocześnie po to, aby wykazać, że tylko współczesny człowiek rozumny jest w stanie zmienić ten świat – czynić go lepszym lub gorszym, a nawet doprowadzić do jego zagłady. Chodzi o to, żeby rozum homo sapiens posłużył wreszcie do wyboru wariantu lepszego, optymalnego dla współczesnego świata, gdyż takie jest jego przeznaczenie. Dlatego większość cywilizowanych państw poszukuje metod, a nawet zaczyna takie wprowadzać w życie. Wielka przypadła więc rola organizacjom międzynarodowym na czele z ONZ, aby ten kierunek popierać w sposób zorganizowany i solidarny, respektując naturalne prawa przyrody. świat kryminalistyki Tylko pozytywna powszechna modyfikacja zachowań (postaw) współczesnego homo sapiens pod względem bio-psycho-społecznym przy pełnym współudziale pozwala zrozumieć człowieka bez względu na rasę, narodowość, wyznanie i inne zmienne – pod warunkiem pojednania materialno-psychicznego na wzór prawa natury, tak by mogła na kuli ziemskiej doprowadzić do niezbędnej jedności celów homo sapiens. Podstawą dla tych pozytywnych przemian może stać się dbałość odbudowania według praw natury egzystencji ludności zamieszkującej wspólny glob ziemski. Jest to droga trudna, ale jedyna realna, prowadząca do pozytywnej odnowy życia człowieka na Ziemi. Przypisy 1 2 3 4 5 6 7 8 9 antropologia kryminalna – dział dziewiętnastowiecznej kryminologii zajmujący się poszukiwaniem związków między cechami morfologicznymi człowieka i jego skłonnością do zachowań przestępczych; twórcą a. k. był włoski antropolog i psychiatra Cesare Lombroso, który uważał, że przestępcę (rzeczywistego lub potencjalnego) można wykryć stosując metody antropometryczne. kryminalistyka – nauka o zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości. Cz. Grzeszyk, Wybrane procedury z zakresu kriminogenezy homo sapiens i jej zwalczania z wykorzystaniem osiągnięć nauki kryminologii i kryminalistyki. Refleksje, Problemy Kryminalistyki 274/2011, s. 36, 37. C. Lombroso, Człowiek – zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji, i dyscypliny więziennej, tłum. J.L. Popławskiego, t. I, II, III, Warszawa 1891. E. Ferri, Criminal Sociology, 1905; The Positive School of Criminology, 1901. R. Garofalo, Kryminologia, 1885. Cz. Grzeszyk, Wybrane procedury…, s. 38–39. Tamże, s. 37. Człowiek człowiekowi (jest) wilkiem. 46 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Stopień wykształcenia nawyków pisarskich gimnazjalistów Proces wykształcania nawyków pisarskich, wyrobienia skoordynowanych oraz zautomatyzowanych ruchów ręki jest różny u poszczególnych osób. Zależy od spostrzegawczości, pamięci, także od czynników zewnętrznych, np. warunków umożliwiających skupienie uwagi1. Powyższe uwarunkowania wpływają na to, iż przedstawione w trakcie nauki elementarzowe wzorce liter, w czasie procesu wyrabiania nawyków pisarskich, nie stanowią ich wiernej kopii, a jedynie podobieństwo. Tak więc już w początkowym okresie nauki pisania, w piśmie każdego człowieka występują indywidualne odchylenia od elementarzowych wzorców, charakterystyczne właściwości indywidualnego grafizmu2. Na proces indywidualizacji nawyków pisarskich ma wpływ także świadome bądź nieświadome naśladowanie znaków graficznych spotykanych w piśmie innych ludzi, jak też częstotliwość pisania. Nie ulega jednak wątpliwości, iż pismo każdego człowieka jest indywidualne, niemożliwe do powtórzenia, ,,… podobnie jak nie istnieją dwie jednakowe osobowości, tak nie ma dwóch identycznych obrazów pisma.”3 Umiejętność czytania i pisania uznane są za podstawowe środki językowego porozumiewania się, zaś pismo jako czynność nabyta, kształtowana jest w trakcie długiego procesu. Sam proces kształtowania indywidualnych cech pisma można podzielić na trzy stadia4 • do momentu ukończenia klasy I szkoły podstawowej – opanowanie wzorców elementarzowych liter i ich połączeń. Nauka polega na poznaniu kształtu liter, zapamiętaniu szczegółów konstrukcyjnych poszczególnych znaków graficznych, kreśleniu poszczególnych liter. Na tym etapie cechy osobnicze pisma nie zostają utrwalone ani też ukształtowane. • klasy od II do IV są etapem, w którym następuje modyfikacja pisma. Wykonywanie ruchów pisarskich staje się czynnością coraz bardziej zautomatyzowaną, wymagającą coraz mniejszego udziału świadomości. U uczniów pojawiają się cechy indywidualne, jednakże nie stanowią one 47 lipiec sierpień wrzesień 2012 Anna Rychter Absolwent Uniwersytetu Opolskiego (Administracja) oraz Akademii Polonijnej w Częstochowie. Biegły z zakresu ekspertyzy pisma i dokumentów współpracujący z Firmą WOLUMEN. krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii jeszcze nawyków całkowicie utrwalonych, stąd niejednokrotnie ulegają zmianom. • od klasy IV następuje zaawansowana indywidualizacja pisma, cechy indywidualne są w znacznej mierze utrwalone. Dalszy etap, to proces zindywidualizowanej personifikacji pisma, przypada na okres od 16 do 25 roku życia, po którym następuje stabilizacja, utrzymująca się do ok. 60 roku życia, aż do momentu zmian wstecznych, tzw. inwolucji starczej. Terminologię w odniesieniu do określeń ,,cechy pisma”, ,,indywidualne cechy pisma” czy też ,,charakterystyczne cechy pisma”, nie jest jednolita, jednakże należy w tym miejscu wskazać na badania A. Koziczak, która zdefiniowała pojęcie ,,cecha pisma” jako ,,właściwość’’ warstwy graficznej (w szerszym ujęciu także warstwy językowej, treściowej lub „technicznej” pisma), mogącą posiadać różny stopień złożoności. Najważniejszym jednak aspektem, mającym znaczenie dla badań pismoznawczych, w przedstawionych przez autorkę rozważaniach jest ciężar gatunkowy poszczególnych cech oraz częstotliwość ich występowania w danej populacji, gdzie wartość danej cechy wzrasta wraz z częstotliwością jej występowania w badanym tekście. Biorąc pod uwagę wykazaną powyżej proporcję, wskazującą, iż wartość poszczególnych cech jest wprost proporcjonalna do częstotliwości jej występowania w badanym materiale, koniecznym wydaje się podkreślenie, iż podejmowane były próby matematycznego określenia wartości poszczególnych cech. Kryterium takiej oceny opierało się na stopniu trudności konstrukcji poszczególnych znaków graficznych (majuskuł, minuskuł), którym przyporządkowano odpowiednią matematyczną wartość. Choć wspomniane badania nie znalazły odzwierciedlenia w praktyce, warto o nich wspomnieć z uwagi na nowatorskie podejście5. Warto wspomnieć, iż literatura przedmiotu prezentuje wiele klasyfikacji cech pisma, większość z nich posiada charakter dychotomiczny. Wśród świat kryminalistyki nich szczególne miejsce znajduje jedna z najnowszych, klasyfikacja cech graficznych pisma, opracowana przez zespół pismoznawców w latach 1984–1989 w ramach Jesiennej Szkoły Empirycznych Badań Pisma Ręcznego, działającej przy Krakowskim Instytucie Ekspertyz Sądowych6. Klasyfikacja ta zawiera sześć grup cech: cechy syntetyczne, topograficzne, motoryczne, mierzalne, konstrukcyjne jak i dodatkowe cechy podpisu. Analizując stopień wykształcenia nawyków pisarskich gimnazjalistów należy wziąć pod uwagę wiek probantów, który wskazuje na etap daleko posuniętej, lecz jeszcze nie zakończonej personifikacji pisma. Szczegółowej analizy dokonano na podstawie badań materiału pobranego od uczniów jednej klasy szkoły gimnazjalnej. Materiał badawczy został opracowany z zastosowaniem metody graficzno-porównawczej, stosowanej obecnie powszechnie w kryminalistycznych badaniach pismoznawczych, uznawanej równocześnie za najbardziej wiarygodną7. W literaturze przedmiotu nie można jednoznacznie wskazać twórcy wymienionej metody badawczej, gdyż uważana jest ona za dzieło wielu osób, dążących w tym samym czasie do doskonalenia istniejących metod badań pisma ręcznego. Niemniej jednak należy tu wymienić nazwisko Pawła Horoszowskiego, który zaproponował nazwę tejże metody jako pierwszy8. Z kolei T. Widła jako ojca metody graficzno-porównawczej wskazuje E. Locarda, z uwagi na fakt, iż zebrał on jako pierwszy w spójną całość wcześniej stosowane metody9. Odrębną opinię w powyższej kwestii wyraził Z. Kegel, przyznając tu pierwszeństwo A. Winbergowi z uwagi na fakt, iż w sposób kompletny opracował zasady posługiwania się metodą graficzno-porównawczą10. Głównym założeniem metody graficzno-porównawczej, łączącej w sobie dorobek wszystkich wcześniej stosowanych metod, jest to, że pismo jest ,,uzewnętrznieniem możliwości psychofizycznych wykonawcy.”11 Przedmiot badań stanowią więc wszystkie cechy, dzięki którym te możliwości mogą być ustalone i porównane. 48 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Procentowy wskaźnik występowania danej cechy indywidualnej na tle badanej grupy INDYWIDUALNE ILOŚĆ ILOŚĆ CECHY FORMALNE BADANYCH BADANYCH PISMA KOBIET MĘŻCZYZN margines lewostronny margines prawostronny brak litery duże litery małe litery średnie pismo prawoskrętne pismo lewoskrętne pismo proste impuls literowy literowo sylabowy mieszane pismo girlandowe pismo arkadowe pismo kątowe duża średnia niska wysoki średni niski dysgrafia dysortografia dyslekacja 10 1 ILOŚĆ OSÓB Z DANĄ CECHĄ TOPOGRAFIA 9 19 2 3 2 2 4 STOSUNKI WIELKOŚCIOWE 8 4 12 2 6 8 3 3 6 KĄT NACHYLENIA 2 2 4 0 1 1 11 10 21 BUDOWA LITER 1 5 6 12 8 20 1 0 1 3 0 3 9 1 10 0 12 12 CZYTELNOŚĆ 12 1 13 2 2 5 0 6 6 POZIOM WYROBIENIA PISMA 12 1 13 2 2 5 0 6 6 DYSFUNKCJE PISMA 0 0 0 0 3 3 0 0 0 49 lipiec sierpień wrzesień 2012 STAŁA CECHA IND. NA TLE GRUPY 26 26 73,08% 11,54% 26 15,38% 26 26 26 46,15% 30,77% 23,08% 26 26 26 15,38% 3,85% 80,77% 26 26 26 26 26 26 23,08% 76,92% 3,85% 11,54% 38,46% 46,15% 26 26 26 50,00% 19,23% 23,08% 26 26 26 50,00% 19,23% 23,08% 26 26 26 0,00% 11,54% 0,00% krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Dokonana z użyciem tej metody analiza jest wszechstronna, obejmuje całą gamę bardzo obszernych cech grafizmu. Cechą wyróżniającą metodę graficzno-porównawczą od uprzednio stosowanych metod jest analiza wszystkich cech grafizmu występujących w materiale badawczym (porównawczym, dowodowym), bez przyznania prymatu którejkolwiek z nich. Ocena badanego materiału jest każdorazowo ustalana indywidualnie nie podlegając matematycznym czy też proporcjonalnym szacunkom12. Podstawę materiału badawczego stanowiły próbki pisma 26 uczniów kasy gimnazjalnej w wieku 13–15 lat, pobrane w identycznych warunkach zewnętrznych, przy zastosowaniu jednolitego podłoża, papieru o gramaturze 80 gram, z zastosowaniem identycznego dla wszystkich badanych środka pisarskiego w postaci długopisu, zaś materiał badawczy został uzupełniony o dane w zakresie: płci, częstotliwości stosowania pisma ręcznego, rodzaju używanego zazwyczaj środka pisarskiego, występujących dysfunkcji w postaci dysgrafii, dysortografii oraz dyslekcji. Materiał badawczy poddano segregacji celem ustalenia najważniejszych indywidualnych cech formalnych pisma z uwzględnieniem podziału na płeć. Analiza badanego materiału i uzyskane wskaźniki pozwoliły wyodrębnić w pierwszej kolejności najważniejsze cechy grupowe grafizmu młodzieży gimnazjalnej: 1. Margines lewostronny, wąski. 2. Stopień wyrobienia pisma jest wprost proporcjonalny do wielkości, im mniej wyrobione i nieczytelne pismo tym mniejsze są litery. 3. Pismo proste, arkadowe, o impulsie sylabowym, mające wiele ,,świeżych” cech indywidualnych, jednakże z wyczuwalną pozostałością wzorców elementarzowych. 4. W dużej mierze czytelne i wyrobione. Wykazane powyżej zależności dotyczą grupy osób w jednym przedziale wiekowym, jednakże analiza materiału badawczego nie pozostawia wątpliwości, że pismo w tej grupie wiekowej wy- świat kryminalistyki kazuje znaczne różnice wynikające z płci. Pismo mężczyzn tej grupy wiekowej wyróżnia się: 1. Stosowaniem węższego lub minimalnego marginesu. 2. Mniejszym stopniem wyrobienia, z dużą ilością cech elementarzowych. 3. Pismo proste, zbite, litery małe, kanciaste. 4. Średni stopień czytelności. 5. Używanie pióra i częstotliwość pisania nie wpływa na stopień wyrobienia pisma. Szczegółowe wskaźniki występowania danej cechy indywidualnej na tle badanej grupy przedstawia tabela. Bibliografia M. Całkiewicz, Kryminalistyczne badania patologicznego pisma, Warszawa 2009. A. Koziczak, Metody pomiarowe w badaniach pismoznawczych, Kraków 1997. Cz. Grzeszczyk, Kryminalistyczne badania pismoznawcze, Warszawa 2006. Z. Czeczot, T. Tomaszewski, Kryminalistyka ogólna, Toruń 1996. T. Szewczyk, Z doświadczeń biegłego, Bytom 2009. Przypisy 1 2 3 4 5 M. Małkiewicz, Kryminalistyczne badania patologicznego pisma, Warszawa 2009, s. 73. Z. Czeczot, T. Tomaszewski, Kryminalistyka ogólna, Toruń 1996, s. 275. T. Szewczyk, Z doświadczeń biegłego, Bytom 2009, s. 31. Cz. Grzeszczyk, M. Piaskowska, Rozwój kryminalistyki i badań pismoznawczych na świecie i w Polsce, [w:] Kryminalistyczne badania pismoznawcze, red. Cz. Grzeszczyk, Warszawa 2006, s. 22. Cz. Grzeszczyk, J. Orlińska, Ocena wartości jakościowej cech identyfikacyjnych liter, [w:] Kryminalistyczne badania pismoznawcze, red. Cz. Grzeszczyk, Warszawa 2006, s. 8. 50 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki 6 7 8 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii A. Koziczak, Metody pomiarowe w badaniach pismoznawczych, Kraków 1997, s. 37. M. Całkiewicz, Kryminalistyczne badania patologicznego pisma ręcznego, Warszawa 2009, s. 27. Tamże, s. 28. 9 10 11 12 Tamże. Tamże. A. Koziczak, Metody pomiarowe w badaniach pismoznawczych, Kraków 1997, s. 59. Tamże, s. 59. R E K L A M A 51 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Osmologia – zapachowa identyfikacja Osmologia to dział nauki zajmujący się badaniem właściwości i funkcjonowaniem zmysłu węchu oraz jego patologiami czy nieprawidłowym działaniem. W kryminalistyce jest to dział techniki kryminalistycznej zajmujący się zabezpieczaniem, przechowywaniem i badaniem śladów zapachowych ludzi z wykorzystaniem specjalnie wyszkolonych w tym zakresie psów, których zadaniem jest ustalenie zgodności zapachowej materiałem dowodowym (zabezpieczonym na miejscu zdarzenia), a materiałem porównawczym pobranym od osób. Badania śladów zapachowych ludzi zmierzające do ustalenia tożsamości osoby (sprawcy czynu przestępnego) są młodą dyscypliną w polskiej kryminalistyce. Mówiąc o śladach zapachowych należy zaznaczyć, że pojęcie to nie znajduje do końca swojego odniesienia do specyficznych struktur chemicznych, jest to bardziej funkcjonalne pojęcie, które związane jest z organizmami żywymi i dotyczy ono wyłącznie tych cząsteczek lub ich układów, które zdolne są do wywołania wrażenia węchowego („obrazu węchowego”). Czym jest zapach? Zapach jest czymś, co pobudza narząd powonienia wywołując odczucia węchowe. Molekuły węchowe pobudzają receptory węchowe, które znajdują się w nabłonku węchowym. Prowadzi to do powstania impulsów, które są przekazywane do opuszki węchowej znajdującej się w mózgu a następnie do kory mózgowej gdzie zachodzi interpretacja znaczenia danego zapachu. Czy istnieje coś takiego, jak indywidualny zapach każdego z nas? Z pewnością istnieje indywidualny komponent zapachu człowieka warunkowany przypuszczalnie genami są to tzw. głównego kompleksu zgodności tkankowej (MHC). Dowodzą tego badania nad wykrywaniem zapachu przez zwierzęta a ostatnio przez badania chemiczne z zastosowaniem chromatografii gazowej połączonej spektrometrią mas. Umiejętność do rejestrowania śladowych ilości różnych molekuł zapachowych uwarunkowana 52 lipiec sierpień wrzesień 2012 Sabina Tocha Absolwentka Uniwersytetu Opolskiego (Prawo, oraz Przestępstwa, fałszerstwa bankowe), Uniwersytetu Wrocławskiego kierunek (Ekspertyza dokumentów i badanie metod pisma ręcznego). Z wykształcenia prawnik, a z zamiłowania grafolog. świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii jest dużą powierzchnia nabłonka węchowego Dobierając próbki od dawców tej samej płci, i liczba receptorów a także polimorfizmem ge- wieku i o zbieżnych zwyczajach związanych z odnów kodujących białka receptorów węchowych. żywianiem i stosowaniem używek a także przechowywane przez podobny czas przed badaniem. W jaki sposób zabezpiecza się zapachy Podstawowy problem stanowią fałszywie poi materiał porównawczy (dowodowy)? zytywne wskazania psów są one związane z tak W osmologii kryminalistycznej opracowano zwaną atrakcyjnością zapachów dla niektórych szczegółowe metody zabezpieczania, pobierania osób dla danego psa oraz niedoskonałością waa nawet powielania śladów zapachowych. Pole- runkowania instrumentalnego psów. Powoduje gają one nasączaniu zapachem jałowych pochła- ona, że pozytywna reakcja psa może pojawić się niaczy (tamponów) bawełnianych produkowa- w niewłaściwym miejscu w szeregu zapachowym. nych specjalnie do tego celu. Ślady zapachowe pobiera się przykładając tampon umieszcza się Jak pracują psy w policji? w hermetycznie zamykanym jałowym naczyniu W badaniach osmologicznych wykorzystuje uważając by nie doszło do zanieczyszczenia in- się psy specjalne wytresowane do wykonania nymi zapachami. Zabezpieczona próbka zapa- tego typu czynności. W oparciu o nabywane chowa pobrana w miejscu przestępstwa stanowi praktyki krajowe i zagraniczne zmianie w ostatdowód, który może być przechowywany nawet nich latach uległy, metody oceny i sposoby tredo kilku miesięcy, zapach porównawczy pobiera sury psów specjalnych do identyfikacji śladów się od osób podejrzanych poprzez trzymanie zapachowych. Dobierane do tresury psy muw czystych dłoniach tamponów przez około szą odznaczać się m.in. doskonale rozwiniętym zmysłem powonienia. 15 minut. Do testów w tzw. szeregu zapachowym używa Wrodzone predyspozycje psów podlegają rozsię ponadto, tzw. zapachów uzupełniających wijaniu i są ukierunkowywane stosownie do pobranych od osób niezwiązanych z prowadze- potrzeb, w trakcie ok. 7-miesięcznego cyklu niem śledztwem. tresury, realizowanego pod okiem instruktorów z Centrum Szkolenia Policji. Jeżeli pies po okreCzułość zmysłu powonienia u psów jest sie tresury i krótkotrwałej adaptacji w jednostce znacznie wyższa a niżeli u ludzi. Czy takie terenowej wykonuje zadania w sposób prawidłopobudki jak np. występowanie kosmetyków, wy, uzyskuje policyjny atest. Psy specjalne, co potu nie stanowią przeszkody w wykrywaniu rok wyposaża się w takie atesty, kwalifikujące zapachów z użyciem psów? je lub nie do dalszej pracy w tym charakterze. Według Prof. Tadeusza Jezierskiego każda Posiadanie przez psa specjalnego atestu jest niepróbka zapachowa zawiera obok indywidualne- zbędnym wymogiem formalnym, pozwalającym go, niezmiennego i nieusuwalnego komponentu na wykorzystanie tego „biologicznego instruzapachowego również dodatkowe komponenty. mentu” w badaniach osmologicznych. Są one związane ze stanem fizjologicznym paDobierane do tresury psy pochodzą z wyłącztologicznym dietą, metabolizmem używkami nie z zakupów od indywidualnych osób. Nie kosmetykami oraz specyficznym zapachem miej- prowadzi się w polskiej policji hodowli psów sca, w którym próbę podjęto. Czynniki te nie z przeznaczeniem na służbowe. Do tresury kwatworzą zasadniczej przeszkody w identyfikacji lifikuje się psy w wieku od 12 do 24 miesięcy. osób przez psy, ale zawsze należy je brać pod Wykorzystuje się zarówno psy i suki następująuwagę. Dlatego ujednolica się próbki zapachowe cych ras: owczarek niemiecki, labrador retriever, testowane tym samym szeregu zapachowym. sznaucer, terier, wyżeł. 53 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii W odniesieniu do największej grupy psów, czyli owczarka niemieckiego są to zarówno psy czystorasowe oraz mieszańce – eksterierowo zbliżone do wzorca rasy. Psy kwalifikowane do tresury z przeznaczeniem na psy do identyfikacji śladów zapachowych ludzi muszą spełniać szereg kryteriów, które generalnie można podzielić na dwie grupy: zdrowotne (kondycja, wady psychiczne, stan zdrowotny kończyn, układ powłokowy, narząd wzroku i słuchu itp.) i użytkowe (ocena reakcji na strzał z broni palnej, ocena instynktu zabawy i aportu, zachowanie się psa wewnątrz obiektów, ocena psa pod względem gotowości do gryzienia i obrony, test odwagi). Tresura ID-Dogs oparta jest o wykorzystanie metody smakołykowo – wyróżnieniowej z przewagą wykorzystania instynktu pokarmowego. świat kryminalistyki tego rodzaju identyfikacji. Szczegółowe badania naukowe wykazał jednak , iż identyfikacja osób przez psy na podstawie zapachu spełnia, co prawda kryteria identyfikacji statystycznej stosowane w badaniach procesów biologicznych. Nie daje gwarancji wiarygodności wymaganej w pragmatyce sadowej. Średnio uzyskuje się od 32 do 72%. Wskazań prawidłowych przy 20% prawdopodobieństwie wskazań prawidłowych na zasadzie przypadku. Po zastosowaniu systemu dyskwalifikacji za błędy popełniane w próbach kontrolnych, uzyskano w najlepszym przypadku 92% prawidłowo oraz 1,2% fałszywych identyfikacji zaś w 6,8% nie wykazano faktycznie istniejącej zgodności zapachu dowodowego i porównawczego. Analiza większej liczby osmologicznej wskazuje, że na każdy 13–14 identyfikacji, jedna może być fałszywa. Wynik identyfikacji osmologicznej może być, O jakim poziomie dokładności mówimy zatem rozpatrywany w sadach jedynie, jako w przypadku badań osmologicznych rodzaj dowodu dodatkowego. Podsumowując i jakie są wskaźniki walidacji tej metody? „Wyniki identyfikacji osmologicznej są przyCzy dowód z badań osmologicznych datne w kryminalistyce do identyfikacji osób na przyjmowany jest w sądach bez zastrzeżeń? podstawie indywidualnego zapachu. W sądach Eksperymenty prowadzone przez kosmolo- jednak mogą być rozpatrywane, jako dowody gów praktyków wykazywały dużą niezawodność pomocnicze.” 54 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Najnowsze osiągnięcia kryminalistyki na targach Crimelab Pierwsza edycja Międzynarodowych Targów Techniki Kryminalistycznej zakończona powodzeniem W dniach 28–30 marca 2012, w Centrum MT Polska przy ul. Marsa 56c w Warszawie, po raz pierwszy w Europie, odbyła się impreza wystawiennicza skierowana wyłącznie do branży kryminalistycznej. I Międzynarodowe Targi Techniki Kryminalistycznej CrimeLab 2012 cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem zwiedzających. Wśród nich byli zarówno przedstawiciele laboratoriów kryminalistycznych, jednostek budżetowych zajmujących się ściganiem przestępstw, prywatni detektywi, jak również studenci prawa i kryminalistyki oraz wiele innych osób zainteresowanych aktualną ofertą sprzętu, narzędzi i aparatury wykorzystywanej w badaniu miejsca zdarzenia, dokumentowaniu, zabezpieczeniu i prezentacji materiału dowodowego. Patronatu Honorowego pierwszej edycji targów udzielili: Jarosław Gowin, Minister Sprawiedliwości oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Patronem Merytorycznym CrimeLab było Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji – Instytut Badawczy. Międzynarodowe Targi Techniki Kryminalistycznej wydzieliły się z organizowanych od 14 lat Międzynarodowych Targów Analityki i Technik Pomiarowych EuroLab. „Jeszcze 5 lat temu, kiedy targi EuroLab odbywały się w Pałacu Kultury, wystawców z dziedziny kryminalistyki było zaledwie kilku. W krótkim czasie, wraz z prężnie rozwijającą się branżą, wystawców z tego sek- 55 lipiec sierpień wrzesień 2012 Informacja prasowa Warszawa, 04.04.2012 r. krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii tora pojawiło się tak wielu, że postanowiliśmy wraz z Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji, stworzyć dla nich oddzielną, autonomiczną imprezę, poświęconą wyłącznie tej tematyce” – mówi Piotr Skoneczka, koordynator projektu targów CrimeLab. Podczas otwarcia targów, mł. insp. Paweł Rybicki, Dyrektor Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji (CLKP) oraz Przewodniczący Europejskiej Sieci Instytutów Nauk Sądowych, podkreślał, że Targi CrimeLab mają swoje pełne uzasadnienie biznesowe, ponieważ każdego roku na wszelkie analizy kryminalistyczne wydaje się w Polsce nawet kilkaset milionów złotych. Tematem pierwszej edycji targów była standaryzacja w kryminalistyce. Ta problematyka inspirowana była podpisanym w trakcie sprawowania przez Polskę Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej dokumentem nt. wizji Europejskich Nauk Sądowych 2020, obejmującej utworzenie Europejskiego Obszaru Nauk Sądowych oraz rozwój infrastruktury nauk sądowych w Europie, przyjętym 13 grudnia 2011 roku przez Radę ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Intencją organów UE oraz motywem przewodnim wielu towarzyszących targom CrimeLab wydarzeń merytorycznych było wypracowanie europejskich standardów w kryminalistyce, które pozwolą na ujednolicenie interpretacji wyników badań i analiz na tym terenie. Jak podkreślał Dyrektor świat kryminalistyki CLKP, tego celu nie da się osiągnąć z pominięciem producentów i dystrybutorów sprzętu stosowanego w laboratoriach kryminalistycznych, obecnych na targach CrimeLab. Najnowocześniejszy sprzęt z kraju i z zagranicy Na stoiskach można było znaleźć cały przegląd oferty dla branży kryminalistycznej, w tym m.in. mikroskopy, odczynniki chemiczne służące do ujawniania śladów, podsłuchy, pułapki kryminalistyczne, mobilne terminale do skanowania odcisków linii papilarnych, kamuflowane radiotelefony, urządzenia do wizualizacji w świetle UV czy mobilne laboratorium kwantyfikacji parametrów nawierzchni na podstawie wyników badań nieniszczących. Nie zabrakło również rozwiązań informatycznych dla laboratoriów kryminalistycznych, spektomektrów do wykrywania substancji radioaktywnych, zestawów do pobierania próbek DNA, testów do wykrywania obecności dopalaczy, narkotyków, alkoholu czy materiałów wybuchowych. „Pierwszy raz bierzemy udział w Państwa imprezie i uważamy, że jest to pierwsza z prawdziwego zdarzenia impreza skierowana bezpośrednio do rynku kryminalistycznego. Doskonale pasuje nam grupa docelowa, do której skierowane są targi: bardzo wielu policjantów, naczelników z wojewódzkich komend, osób z laboratoriów kryminalistycznych. Ciekawą grupą zwiedzających byli również młodzi ludzie, 56 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii którzy pasjonują się kryminalistyką, w tym również studenci prawa i kierunków pokrewnych. W przyszłym roku pewnie znów pojawimy się na targach CrimeLab. Jest to impreza, która ma wizję, jest perspektywiczna. Nasze stoisko odwiedzali goście z Rosji, ze Szwecji i kilku innych krajów. Byli zainteresowani nawiązaniem współpracy. Myślę, że oferta CrimeLab jest doskonała między innymi dla firm polskich, które poszukują zagranicznych dystrybutorów, zainteresowanych naszymi rodzimymi produktami, których rynek coraz bardziej się rozrasta.” – mówi Paweł Staniszewski, dyrektor handlowy firmy STANIMEX Sp. j. Na targach CrimeLab swoją ofertę prezentowały nie tylko firmy z Polski, ale również przedsiębiorstwa z zagranicy. Podczas imprezy zwiedzający mogli między innymi zapoznać się z funkcjonalnością mobilnego laboratorium do wykrywania przestępczości internetowej. Ciężarówka wyposażona w najnowocześniejszy sprzęt stanęła wewnątrz hali Centrum Targowo-Kongresowego MT Polska. „W naszym mobilnym laboratorium pokazywaliśmy w jaki sposób można skutecznie walczyć z przestępczością internetową. Prezentowaliśmy zarówno software, jak i hardware wykorzystywany w tej dziedzinie kryminalistyki. Targi CrimeLab to dobre miejsce na tego typu prezentacje. Wielu ludzi widząc z daleka nasz samochód myślało sobie – o fajnie, ktoś wjechał ciężarówką do hali… To ich zaciekawiało. Ale kiedy już weszli do środka, zaczynała ich naprawdę interesować funkcjonalność naszego laboratorium i z dużym zainteresowaniem nas słuchali, dopytywali. Mogliśmy im zdradzić, jak odzyskać dane ze zniszczonego dysku twardego, jak przeprowadzić dowód z plików etc. Cieszymy się, że mogliśmy odwiedzić tę imprezę.” – mówił podczas targów Jan Dick z niemieckiej firmy mh Service GmbH, która została laureatem Konkursu na Najbardziej Oryginalne i Profesjonalne Stoisko Targowe Targów CrimeLab. Wyróżnienie w konkursie otrzymało Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji – Instytut Badawczy. Akcja włam na kantor – studenckie śledztwo Organizatorzy targów CrimeLab, zadbali o szeroki i wyczerpujący program wydarzeń merytorycznych. Dzięki współpracy z instytucjami państwowymi, uczelniami i wybitnymi ekspertami, na zwiedzających czekały ciekawe konferencje i seminaria, poruszające najważniejsze zagadnienia dotyczące procesu śledczego z zastosowaniem nowoczesnych metod badawczych. Pierwszego dnia odbył się między innymi I Studencki Konwent Kryminalistyki w Praktyce: Warszawa Kryminalna, zorganizowany przez Koło Naukowe Prawa Karnego TEMIDA, we współpracy z Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji. Uczestnicy zabawy otrzymali scenariusz zdarzenia – napadu na kantor i w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni badali ślady w poszukiwaniu dowodów. Ich zadaniem było zabezpieczenie i utrwalenie m.in. biologicznego śladu z krwi na fragmencie szyby, śladu mechanoskopijnego na kłódce, osmologicznego na fotelu czy śladów daktyloskopijnych w obrębie szafki na banknoty. Młodzi kryminalistycy musieli również przesłuchać świadków, stworzyć wersję kryminalistyczną i wytypować sprawcę. Symulacja śledztwa odbywała się pod czujnym okiem doświadczonych ekspertów z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji. Wieczorem, po zakończeniu oficjalnej części konwentu, zwiedzający mogli udać się wraz z organizatorami Konwentu na spacer po miejscach słynnych warszawskich zbrodni i egzekucji, a także po stołecznych placach i bazarach, na których gnieździła się drobna przestępczość. Profesjonalni przewodnicy zdradzali uczestnikom najciekawsze ciekawostki związane z warszawskim półświatkiem. 57 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Fałszerstwa, broń palna, trucizny i korupcja inicjatywy antykorupcyjne. Centralne Biuro Pierwszego dnia targów CrimeLab odbyło się również seminarium zorganizowane przez Laboratorium Kryminalistyczne Straży Granicznej pt: „Weryfikacja autentyczności dokumentów podróży w Placówkach Straży Granicznej z wykorzystaniem środków technicznych dostępnych na pierwszej linii kontroli”. Słuchacze mogli dowiedzieć się, jak wygląda procedura kontroli granicznej, a także w jaki sposób zbudowane i zabezpieczone są dokumenty podróży, takie jak paszporty czy dowody osobiste oraz jak ocenić ich autentyczność. Tego dnia miała miejsce także konferencja pt.: „Nauki sądowe w służbie wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania”, podczas której eksperci Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. dra Jana Sehna w Krakowie omówili szereg interesujących zagadnień związanych z identyfikacją sprawców przestępstw na podstawie śladów biologicznych, w tym fragmentów DNA, informacjami zapisanymi w szczątkach szkieletu ludzkiego, a także z bronią palną, truciznami i przestępstwami internetowymi. Pierwszy dzień targów zwieńczył wykład „Nowe kierunki działań Centralnego Biura Antykorupcyjnego w zakresie zapobiegania i zwalczania zjawiska korupcji”, który poprowadził Sławomir Śnieżko, Dyrektor Gabinetu Szefa CBA. Podczas prezentacji uczestnicy mogli poznać zarówno dotychczasowe dokonania Biura, jak również nowe, podejmowane aktualnie Antykorupcyjne na swoim targowym stoisku prowadziło również kampanię informacyjno-edukacyjną, której celem jest zmiana postaw Polaków i uwrażliwienie ich na zjawisko korupcji. Standaryzacja w biometrii Drugiego dnia i trzeciego dnia targów odbyła się dwudniowa międzynarodowa konferencja „Biometria w prawie i kryminalistyce”, zorganizowana przez Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji – Instytut Badawczy oraz Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego przy współpracy ze Stowarzyszeniem Absolwentów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego i MT Targi. Eksperci prowadzący spotkanie podkreślali, że biometria jest wciąż nowością zarówno w kryminalistyce, jak i w innych dziedzinach, dlatego warto od samego początku starać się wypracować standardy postępowania i uregulowań prawnych w tym obszarze, które będą obowiązywać we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Konferencja była elementem międzynarodowej dyskusji na temat standaryzacji w kryminalistyce. Zjazd odbył się w ramach Międzynarodowego Forum Standardy w Kryminalistyce pod patronatem honorowym Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz i Rektora Uniwersytetu Warszawskiego prof. dr hab. Katarzyny Chałasińskiej-Macukow. „Bardzo cieszymy się, że pierwsza odsłona targów CrimeLab cieszyła się tak dużym zainteresowaniem zarówno ze strony wystawców, zwiedzających, jak i mediów. Mamy nadzieję, że przyszłoroczna edycja przyciągnie jeszcze więcej osób związanych z kryminalistyką. Targi CrimeLab to doskonała okazja, aby promować Polskę i nasze rodzime firmy z dziedziny kryminalistyki na arenie międzynarodowej. Ze swojej strony wraz z MT Targi będziemy starali się zapewnić jak najdogodniejsze warunki do inicjowania 58 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii projektów naukowo-badawczych i budowania Więcej informacji o targach CrimeLab: www. konsorcjów naukowych, mając nadzieję, że targi crimelab.pl CrimeLab na stałe wpiszą się w kalendarz imprez wystawienniczych dla tej branży. Wierzymy Kontakt dla prasy: również, że tegoroczna impreza zaowocowała Marta Winiarska tel. (22) 529 39 21, (22) 529 39 00/50 ciekawymi kontaktami, które w przyszłości zakom. 602 537 482 mienią się w długofalową współpracę” – mówi e-mail: [email protected] mł. insp. Paweł Rybicki, Dyrektor Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji oraz Przewodniczący Europejskiej Sieci Instytutów Nauk Sądowych. R E K L A M A 59 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Sprawozdanie z badań porównawczych podpisów podrobionych na tzw. szybę Ilość używanych metod fałszowania pisma, a przede wszystkim podpisów jest znaczna. Do najbardziej popularnych i łatwo dostępnych należy: naśladownictwo wzrokowe, naśladownictwo wyuczone, odwzorowania przy użyciu kalki, suchy relief oraz odwzorowania na tzw. szybę. Każda z tych metod odnosi lepsze lub gorsze skutki pozostawiając różnego rodzaju cechy świadczące o tych zabiegach. Często na podstawie tych cech można stwierdzić nieautentyczność podpisu, a nawet konkretnie wskazać metodę jakiej użyto. W przypadku tego sprawozdania skupimy swoją uwagę na podrobieniu przy użyciu odwzorowania na tzw. szybę. Metoda podrobienia na tzw. szybę polega na przyłożeniu oryginalnego podpisu do powierzchni szyby np. okiennej. Następnie na oryginalny dokument nakładany jest inny fałszowany. Przechodzące światło przez oba dokumenty umożliwia obserwację zarysów oryginalnego podpisu, a zarazem „przerysowywanie” jego kształtów na dokument fałszowany. Wyraz „przerysowywany” nie został użyty bez powodu, gdyż faktycznie czynność ta znacznie się różni od kreślenia pisma. Z reguły fałszerz wykonuje ten zabieg w wolnym tempie, starając się jak najdokładniej odzwierciedlić przerysowywane kształty. Tak jak w młodości przy użyciu kalki przerysowywaliśmy różnego rodzaju rysunki i obrazki. W tym przypadku cechy pisma faktycznego wykonawcy podpisu z reguły nie są wprowadzane w konstrukcję podrabianej sygnatury. Twór ten posiada wyłącznie kształty oryginalnego podpisu. W tym zakresie nie ma możliwości ustalenia faktycznego wykonawcy podpisu. W przypadku badań porównawczych pisma idealną sytuacją do ekspertyz jest ta, w której dysponujemy również wzorcem podpisu. Taka sytuacja daje pewność nieautentyczności sygnatury, gdyż człowiek nie jest w stanie nakreślić dwóch lub większej ilości podpisów o idealnie odpowiadających do siebie kształtach i rozmieszczeniu poszczególnych ich elementów. Niektórzy fałszerze znając owe relacje, przy podrabianiu tą metodą starają się zmieniać niektóre 60 lipiec sierpień wrzesień 2012 Anita Iwanek Absolwentka Wydziału Ekonomii Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej. Autor książek z zakresu badań porównawczych pisma oraz badań psychologicznych pisma. Współtwórca i specjalista Centrum Ekspertyz Grafologicznych. świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii kształty sygnatur. Jest to złudne, gdyż metoda dowego. Został on wytypowany do szczegółowej ta posiada wiele wad i cech wskazujących na analizy porównawczej. nieautentyczność podpisów. Głównymi cechami pisma świadczącymi o tego typu zabiegach są: • wolne lub bardzo wolne tempo kreślenia, • drżenie linii pisma, • niekształtne owale, • stały mocny nacisk, • brak cieniowania linii pisma, • zaburzenie impulsu pisma, • retusze, Rysunek 2: Materiał porównawczy • nienaturalne zatrzymania narzędzia kreślarskiego, • ześlizgi narzędzia kreślarskiego. Można powiedzieć, iż opisywana ekspertyza jest dobitnym przykładem tej metody i jej nieudolności. Materiał dowodowy Materiał dowodow stanowił jednoczłonowy podpis o niezbyt rozległej budowie oraz nieskomplikowanej konstrukcji. A więc o czynnikach sprzyjających użyciu tego typu zabiegów fałszujących. Podpis przedstawiał niski stopień wyrobienia pisma, impuls na poziomie literowo-sylabowego. Litery posiadały kształty mało odbiegające od wzorca szkolnego. Rysunek 1: Materiał dowodowy Rysunek 3: Materiał porównawczy Badania szczegółowe Badania szczegółowe rozpoczęto od szczegółowej konfrontacji kwestionowanego podpisu i wytypowanego z materiału porównawczego. Przy użyciu programu do obróbki graficznej zdjęć nałożono na siebie skanogram (warstwy) podpisu dowodowego i porównawczego. W wyniku nałożenia stwierdzono, iż posiadają prawie identyczne kształty i rozmieszczenie poszczególnych elementów liter. Wskazana zbieżność jednoznacznie wskazała, iż jeden z nich powstał w wyniku sfałszowania poprzez wykonanie kopii na tzw. szybę. Materiał porównawczy Do ekspertyzy w charakterze materiału porównawczego przekazano podpisy o adekwatnym brzmieniu. Materiał porównawczy określony jako wystarczający do przeprowadzenia badań porównawczych pisma we wskazanym zakresie. Z tym, że ogólny obraz jednego z podpisów był bardzo zbliżony do materiału dowo- 61 lipiec sierpień wrzesień 2012 Rysunek 4: Tablica poglądowa krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Dalsze badania wskazały, iż kwestionowany podpis jest sfałszowany, natomiast materiał porównawczy posłużył jako wzorzec. Wskazały na to przede wszystkim takie cechy jak: • dynamika kreślenia, • drżenie linii pisma, Rysunek 6: Tablica poglądowa (niekształtne owale) • niekształtne owale, • impuls pisma, Wnioski z badań • stały mocny nacisk pisma, • brak cieniowania linii pisma. Przeprowadzone badania jednoznacznie wykluczyły autentyczność badanej sygnatury. W tym zakresie wątpliwości nie wystąpiły. Pozostał jedynie faktyczny wykonawca podpisu, którego wskazanie nie jest możliwe poprzez badania porównawcze pisma. Rysunek 5: Tablica poglądowa (drżenie linii pisma) R E K L A M A Kryminalistyczne badania pismoznawcze – Cz. Grzeszyk Jedyny w Polsce praktyczny podręcznikdla ekspertów, techników kryminalistyki, aplikantów sądowych, prokuratury, adwokatury, radców prawnych i notariuszy, a nawet studentów, zawierający wszechstronną wiedzę z teorii i praktyki badań pismoznawczych – sposoby i metody fałszowania dokumentów, tj. testamenty, druki bankowe, umowy, itp. Czytelnik znajdzie w nim sposoby analizy pisma ręcznego, maszynowego i komputerowego oraz sposoby zabezpieczania banknotów i dzieł sztuki, metody i środki stosowane przy fałszerstwach. Nakład na wyczerpaniu. Kontakt: [email protected] 62 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Sprawozdanie z badań porównawczych podpisów Przedmiotowe sprawozdanie przedstawi dość nietypowy przedmiot badań tzn. podpisy, które kryją w sobie wiele ciekawych elementów. W początkowej fazie badań wydawało się, iż przedstawiają całkowicie odmienne formy i cechy. Przedmiotowe badania wskazują jak istotne jest dobrze wyposażone laboratorium dla prawidłowości wyników ekspertyzy z zakresu badań identyfikacyjnych pisma i podpisów. W tym przypadku szczegółowa obserwacja przy użyciu mikroskopu z oświetleniem światłowodowym ukośnym dostarczyła znaczną ilość cech pisma, które miały kluczowe znaczenie dla wyników ekspertyzy. Materiał dowodowy Materiał dowodowy ekspertyzy stanowił jeden podpis. Został on nakreślony zwykłym pismem, o czytelnej treści, w wolnym tempie kreślenia, przy użyciu długopisu z niebieskim środkiem kryjącym. Pismo przedstawia niski stopień wyrobienia pisma oraz wiąźliwości. W ogólnym obrazie podpisu zauważalne były nienaturalne cechy pisma, które mogły świadczyć o nieautentyczności podpisu lub dewiacjach cech na skutek wieku starczego autora podpisu. Opisany materiał zakwalifikowano jako wystarczający do przeprowadzenia badań identyfikacyjnych pisma. Rysunek 1: Materiał dowodowy Materiał porównawczy Jako materiał porównawczy przekazano do badań podpisy o adekwatnej treści w stosunku do materiału kwestionowanego. Wskazane podpisy pochodziły z dokumentów, których czas sporządzenia był różny. Niektóre z nich pochodziły z bardzo zbliżonego okresu w stosunku do daty sporządzenia materiału dowodowego. Materiał porównawczy przedstawiał szeroki zakres psychomotoryczny probanta, a ponadto był całkowicie 63 lipiec sierpień wrzesień 2012 Radosław Iwanek Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ekspertyza Dokumentów oraz Obrotu Prawnego Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu. Biegły Sądowy z zakresu badań pisma, podpisów, dokumentów i pieczątek oraz badań psychologicznych pisma. Autor książek z zakresu badań porównawczych pisma oraz badań psychologicznych pisma. krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki adekwatny, w związku z czym ocenionego go jako wystarczający do przeprowadzenia badań porównawczych we wskazanym zakresie. Rysunek 4: Tablica poglądowa (nacisk – zdjęcie z kamery mikroskopu) Rysunek 2: Materiał porównawczy Badania szczegółowe Wstępne oględziny wykazały ogólną zbieżność materiału dowodowego i porównawczego, jednakże badania szczegółowe wykazały cechy rozbieżne oraz świadczące o nieautentyczności podpisu. Szczególnie pomocne okazały się oględziny nacisku i przebiegu linii pisma, które przeprowadzono przy znacznym powiększeniu uzyskanym przy pomocy mikroskopu stereoskopowego wraz z oświetleniem ukośnym – światłowodowym. W wyniku tych czynności stwierdzono liczne retusze, nieuzasadnione konstrukcyjnie zatrzymania narzędzia kreślarskiego, niską dynamikę kreślenia, sztucznie kreowany impuls pisma oraz wiąźliwość. Rysunek 5: Tablica poglądowa (nacisk – zdjęcie z kamery mikroskopu) Rysunek 6: Tablica poglądowa (nacisk – zdjęcie z kamery mikroskopu) Rysunek 3: Tablica poglądowa (nacisk – zdjęcie z kamery mikroskopu) 64 lipiec sierpień wrzesień 2012 świat kryminalistyki krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii Rysunek 7: Tablica poglądowa (nacisk – zdjęcie z kamery mikroskopu) Rysunek 8: Tablica poglądowa (nacisk – zdjęcie z kamery mikroskopu) Wnioski z badań Opisane cechy dały podstawę do kategorycznego wnioskowania, iż kwestionowany podpis jest nieautentyczny, a ponadto powstał w wyniku ścisłego naśladownictwa wzrokowego. 65 lipiec sierpień wrzesień 2012 krymiGRAF’ 03/2012 świat grafologii świat kryminalistyki Prenumerata Zamówienie na prenumeratę można złożyć mailowo lub pocztą. Adres e-mail: [email protected]. Abonamentujący powinien zaznaczyć od którego numeru chce otrzymywać kwartalnik w danym roku wydawniczym. Prosimy o podanie adresu na jaki ma być dokonana wysyłka wraz z numerem kontaktowym telefonu. Koszt abonamentu to 4 x 30 zł. Abonamentujący nie ponosi kosztów wysyłki. Przelewu można dokonać przekazem pocztowym (kupon poniżej) lub przelewem elektronicznym na nr konta: 66 1140 2004 0000 3802 4776 3458. Telefony kontaktowe do wydawnictwa: 32/281 71 50, kom. 510 058 214 66 1140 2004 WOLUMEN. Artur Wójtowicz 0000 3802 4776 3458 ul. Piekarska 60/64 m 3, 41-902 Bytom WOLUMEN. Artur Wójtowicz 66 1140 2004 0000 3802 4776 3458 prenumerata od nr ........................ imię, nazwisko i adres wpłacającego wyrażam zgodę na wystawienie faktury VAT bez podpisu odbiorcy NIP wyrażam zgodę na wprowadzenie o przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w kuponie prenumeraty zgodnie z Ustawą z 29.08.1997 r. o Ochronie Danych Osobowych Dz.U.Nr 133 poz.883 prenumerata od nr ............ krymiGRAF podpis krymiGRAF wyrażam zgodę na wystawienie faktury VAT bez podpisu odbiorcy wyrażam zgodę na wprowadzenie i przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w kuponie prenumeraty zgodnie z Ustawą z 29.08.1997 r. o Ochronie Danych Osobowych Dz.U.Nr 133 poz.883 Kwartalnik Kryminalno-Grafologiczny Wydawca: Wydawnictwo Wolumen Adres redakcji: ul. Piekarska 60/64 m 3, 41-902 Bytom, tel. 32/281 71 50, kom. 510 058 214 e-mail: [email protected] Redaktor naczelny: Artur Wójtowicz Rada Naukowa: dr Małgorzata Brzustewicz – Biologia dr Rafał Krusch – Medycyna dr Norbert Wójtowicz – Historia (IPN) mgr Aleksandra Majchrowicz – Neurofizjologia Realizacja DTP: STUDIO NOA Ireneusz Olsza, http://www.studio-noa.pl ISSN 2081-724X Nakład: 150 egz. 66 lipiec sierpień wrzesień 2012
