porównanie dziennych racji pokarmowych dzieci

Nowiny Lekarskie 2007, 76, 3, 229-232
JAROSŁAW ROŻNOWSKI1, LIDIA CYMEK2, SŁAWOMIR JEKA3 , DOMINIKA BOŻIŁOW 4, ROBERT CZAJA5 ,
WOJCIECH CZARNY5
PORÓWNANIE DZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH
DZIECI W WIEKU 10–15 LAT Z DWÓCH REGIONÓW POLSKI
THE COMPARISON OF DAILY FOOD RATIONS
OF CHILDREN AGED 10–15 YEARS FROM TWO REGIONS OF POLAND
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Twój Lekarz” w Chełmnie
Kierownik NZOZ „Twój Lekarz”: dr n. med. Jarosław Rożnowski
2
Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku
Dyrektor Instytutu Biologii i Ochrony Środowiska: prof. dr hab. Zbigniew Mudryk
3
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nasz Lekarz” w Toruniu
Dyrektor NZOZ „Nasz Lekarz”: dr. n. med. Sławomir Jeka
4
STN Colegium Medicum UMK w Toruniu
5
Zakład Antropologii Fizycznej i Ekologii Człowieka
Instytut Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego
Uniwersytet Rzeszowski
Kierownik: prof. dr hab. med. Władimir Bożiłow
1
Streszczenie
Cel pracy. Czy w związku z podobnym procentowym spożyciem zalecanych dziennych racji pokarmowych, w analizowanych przez nas grupach,
można zaobserwowane nieprawidłowości traktować jako reprezentatywne dla dzieci w tym wieku.
Materiał i metody. Materiał stanowiły 24-godzinne wywiady żywieniowe przeprowadzone wśród 84 dzieci, w wieku 10–15 lat, w Skórowie,
gm. Potęgowo na Kaszubach oraz w Ustrzykach Dolnych. Analizy diety dokonano przy pomocy programu komputerowego FOOD 2 obliczając
25 różnych jej składników. Istotność różnic pomiędzy średnimi arytmetycznymi wyliczonymi dla każdej z kategorii analizowanego czynnika,
w obrębie grup wieku oszacowano stosując jednoczynnikową analizę wariancji (ANOVA). Za istotnie różne, w analizowanych kategoriach,
przyjęto te, w których wyliczone F było większe niż F przyjęte dla α = 0,05.
Wyniki. Stwierdzono głębokie nieprawidłowości zarówno w zakresie kaloryczności dziennych diet (średnio 73,52 % RDA), jak i
niewystarczającego spożycia większości ważnych pierwiastków: Ca, Fe, Mg, przy równoczesnym bardzo wysokim spożyciu sodu –
kilkakrotnie przewyższającym normy. Równocześnie stwierdzono, że porównywane diety istotnie statystycznie różnią się między sobą
w zakresie spożycia błonnika, węglowodanów, tłuszczów, sodu i wapnia w grupie 10–12 letnich chłopców oraz energii, węglowodanów,
sodu, potasu, magnezu i błonnika w grupie dziewcząt 13–15-letnich a witaminy B6 u 13–15-letnich chłopców.
Wnioski. Prawdopodobnie zaobserwowane różnice wynikają z faktu, że badania przeprowadzano wiosną w jednym regionie, a jesienią w drugim.
Uzyskane wyniki uzasadniają dalsze pogłębione badania sposobu odżywiania dzieci i młodzieży wiejskiej w Polsce.
SŁOWA KLUCZOWE: 24-godzinny wywiad żywieniowy, dzieci.
Summary
Aim. The studies aimed at resolving the problem of whether, in view of similar proportional consumption of recommended daily rations
of food in the analysed groups, the observed abnormalities should be interpreted as representative for children of the age.
Material and Methods. The material involved 24 h consumption recollections of 84 children, aging 10 to 15 years, in Skórowo, Potęgowo
community in Kaszuby and in Ustrzyki Dolne. The diet analysis was conducted using the FOOD2 consumption analysis software, encompassing 25 various components of the food. Significance of differences between arithmetic means calculated for every components of the
component category within individual age groups was evaluated using the single factor analysis of variance (ANOVA). In the analysed
categories, as significantly different were accepted those values in which the calculated F values exceeded F value accepted for α = 0.05.
Results. Deep abnormalities were disclosed both in the caloric value of daily diet (the mean of 73.52% daily allowance) and in insufficient
consumption of most of important elements, Ca, Fe, Mg, accompanied by a very high consumption of sodium, which several-fold exceeded
normal values. In parallel, the compared diets significantly differed between each other in consumption of cellulose, carbohydrates, fats,
salt and calcium in the group of 10 to 12-year-old children and in energetic value, carbohydrates, sodium, potassium, magnesium and cellulose in the group of 13- to 15-year-old girls and in consumption of vitamin B6 in 13- to 15-year-old boys.
Conclusions: Most probably the detected differences disclose the fact that the studies were conducted in spring in one region and in autumn
in the other. The obtained results justify further in-depth studies on patterns of alimentation of youth and children in rural Poland.
KEY WORDS: 24-hour food interviews, children.
230
Jarosław Rożnowski i inni
Wstęp
Prawidłowe odżywianie się dzieci i młodzieży
warunkuje prawidłowy rozwój fizyczny, sprzyja
dobremu rozwojowi umysłowemu a także przyczynia
się do wytworzenia prawidłowych mechanizmów
odpornościowych
[1].
Niestety
większość
z
przeprowadzanych w Polsce badań żywieniowych dzieci
i młodzieży wskazuje na istotne nieprawidłowości w tym
zakresie [2, 3]. Potwierdzają to też nasze obserwacje [4].
Nasze badania prowadzimy w dwóch regionach Polski
– na terenach wiejskich Kaszub oraz w Ustrzykach Dolnych
i okolicy. Zaobserwowane przez nas nieprawidłowości
sprowokowały postawienie niniejszego problemu.
Cel pracy
Czy w związku z podobnym procentowym spożyciem
zalecanych dziennych racji pokarmowych, w analizowanych
przez nas grupach, można zanotowane nieprawidłowości
traktować jako reprezentatywne dla dzieci w tym wieku.
Materiał i metody
Materiał stanowiły 24-godzinne wywiady żywieniowe
przeprowadzone wśród 84 dzieci, w wieku 10–15 lat, w
Skórowie, gm. Potęgowo na Kaszubach oraz w Ustrzykach
Dolnych. Badania przeprowadzono w maju oraz wrześniu
2004 roku. Analizy diety dokonano przy pomocy
programu komputerowego FOOD 31, opracowanego przez
Instytut Żywienia i Żywności w Warszawie, obliczając
25 różnych jej składników. Istotność różnic pomiędzy
średnimi arytmetycznymi wyliczonymi dla każdej
z kategorii analizowanego czynnika, w obrębie grup wieku,
oszacowano stosując jednoczynnikową analizę wariancji
(ANOVA). Za istotnie różne, w analizowanych kategoriach,
przyjęto te, w których wyliczone F było większe niż F
przyjęte dla α = 0,05.
Wyniki
Stwierdzono nieprawidłowości zarówno w zakresie
kaloryczności dziennych diet (średnio 73,52% zalecanej
dawki dobowego spożycia – RDA), jak i niewystarczającego
spożycia większości ważnych pierwiastków: Ca, Fe, Mg,
przy równoczesnym bardzo wysokim spożyciu sodu
– kilkakrotnie przewyższającym normy (tab. 1.) [5, 6, 7]
Ponad połowa dzieci spożywała posiłki o niewystarczającej
wartości energetycznej. Faktem o bardzo niebezpiecznych
konsekwencjach zdrowotnych jest stwierdzenie niskiego
spożycia wapnia (średnio 31,2% RDA w grupie 13–15
letnich chłopców z Kaszub). W żadnej z analizowanych grup
średnie spożycie wapnia nie osiągnęło nawet 50% RDA [5,
6, 7].
Średnie spożycie żelaza waha się od 44,7% RDA do
77,1% RDA. Podobnie kształtuje się spożycie magnezu.
Fakt ten może również rodzić niekorzystne konsekwencje
zdrowotne dla dzieci i młodzieży. Zwiększa się podatność na
infekcje, osłabiona jest odporność na stres.
Zaskakująco wysokie spożycie sodu, kilkakrotnie
przewyższające normy jest prawdopodobnie spowodowane
dużym spożyciem żywności typu fast food, zawierającym
duże ilości środków konserwujących oraz przez
powszechne spożywanie ogromnych ilości „chipsów”.
Są one obecne w codziennej diecie dzieci i młodzieży
u prawie 90% badanych!
Równocześnie stwierdzono, że porównywane diety
istotnie statystycznie różnią się między sobą w zakresie
spożycia błonnika, węglowodanów, tłuszczów, sodu i
wapnia w grupie 10–12-letnich chłopców oraz energii,
węglowodanów, sodu, potasu, magnezu i błonnika w
grupie dziewcząt 13–15-letnich, a witaminy B6 u 13–15letnich chłopców (tab. 2.). Wobec powyższego – nie
można uzyskanych przez nas wyników traktować jako
reprezentatywnych dla całej populacji, aczkolwiek w
grupie 13–15-letnich chłopców istotne statystycznie
różnice obserwujemy zaledwie w jednej pozycji wśród
analizowanych składników diety (wit. B6). Nie zmienia
to faktu, że w obu grupach przeważały nieprawidłowe
dzienne spożycia pokarmów – zaledwie pojedyncze osoby
odżywiały się w sposób prawidłowy.
Wnioski
Zaobserwowane różnice prawdopodobnie wynikają
z faktu, że badania przeprowadzano wiosną w jednym
regionie, a jesienią w drugim. Zostanie to uwzględnione w
dalszych badaniach. Uzyskane wyniki uzasadniają dalsze
pogłębione badania sposobu odżywiania dzieci i młodzieży
wiejskiej w Polsce.
Tab. 1. Średnie procentowe spożycie RDA energii i niektórych pierwiastków
Table 2. Mean percentage intake of RDA of energy and some minerals
10–12 lat chł.
Skórowo
13–15 lat dz.
13–15 lat chł.
10–12 lat chł.
Ustrzyki Dolne
13–15 lat dz.
13–15 lat chł.
Średnia wieku (lata)
Średnie % spożycie RDA
Kalorii
Żelaza
10,91
13,0
13,16
11,11
14,17
14,125
80,2
72,7
85,1
63,3
63,7
55,6
65,5
59,0
67,4
44,7
77,1
62,4
Magnezu
62,9
77,9
45,9
51,0
53,1
50,4
Wapnia
48,4
44,0
31,2
36,7
40,9
39,1
Sodu
419,0
527,0
326,0
330,0
290,6
391,1
Grupy wieku
6,33
7,05
35,22
53,09
57,95
31,32
10,73
2,09
11,69
% energii z białka
% energii
z tłuszczów
% energii
z węglowodanów
222,54
83,92
1,93
209,58
1,41
9,25
1,29
1,11
1,68
1343,79
8,80
9,14
608,63
959,38
230,67
2440,08
2199,29
331,75
76,26
25,25
17,99
Błonnik (g)
138,42
42,92
0,92
53,65
0,52
3,68
0,36
0,42
0,88
338,79
214,09
266,83
62,82
89,27
30,99
54,95
8966,38
10–12 LAT
śr
9,44
6,97
3,19
13,63
175,69
83,64
1,25
112,95
0,78
5,52
0,69
0,54
1,01
1125,77
4,09
4,43
314,74
461,65
108,79
1282,83
1070,91
182,98
44,05
29,24
4831,84
Os
USTRZYKI Dln.
7,04
233,11
161,53
Foliany (µg)
Cholesterol (g)
1,22
Wit. B6 (mg)
2,04
8,52
Wit. PP (µg)
49,96
1,12
Wit. B2 (mg)
Wit. C (mg)
0,95
Wit. B1 (mg)
Wit. B12 (mg)
1,58
7,37
Żelazo (mg)
Wit. D3 (µg)
2,61
440,79
807,08
178,52
7,14
2019,44
Potas (mg)
Wapń (mg)
Fosfor (mg)
Magnez (mg)
572,42
2,57
1650,18
Sód (mg)
Cynk (mg)
755,55
243,98
Węglowodany (g)
Wit. A (µg)
623,71
70,12
Tłuszcze (g)
15,25
49,04
Białko (g)
2537,07
7276,81
Energia (kJ)
os
POMORZE
śr
CHŁOPCY
4,17*
4,10*
1,58
6,38*
0,05
3,34
0,13
3,80
1,05
0,29
1,29
1,38
0,13
55,07
31,84
13,09
16,61
167,43
68,98
1,81
174,07
1,11
7,99
1,04
0,84
1,36
7,14
737,37
2,94
7,61
491,67
803,29
185,81
2121,79
1453,28
221,89
54,70
49,24
6350,77
1,05
9,08
7,76
3,17
5,17
104,63
55,48
59,33
30,15
10,52
30,01
255,84
81,46
2,12
215,82
1,94
0,41
69,02
13,10
1,41
1,50
2,56
1486,32
9,88
10,76
534,65
1096,37
272,93
3162,26
2638,23
393,46
92,84
65,25
10723,33
13–15 LAT
śr
6,60
6,43
1,53
21,64
109,12
61,44
1,09
117,38
1,30
8,28
0,75
0,89
2,27
1190,88
4,34
4,79
340,53
582,82
128,65
1559,75
2017,41
220,21
78,02
41,45
6871,97
Os
USTRZYKI Dln.
3,70
0,46
0,38
0,71
590,35
3,19
3,61
281,12
281,87
69,64
660,20
711,84
77,58
18,29
19,41
2014,27
os
POMORZE
śr
11,41*
3,02
4,82*
2,06
4,35*
2,01
4,96*
4,77*
0,32
0,82
2,44
F
DZIEWCZĘTA
Tab. 2. Średnie spożycie dobowe wybranych składników pokarmowych (* różnice istotne statystycznie α = 0,05)
Table 2. Mean daily intake of some products (statistical significance α = 0.05)
1,10
0,23
3,56
6,05*
3,10
0,21
0,38
1,12
5,76*
4,33*
2,02
6,58*
3,93
4,12
2,72
2,87
0,09
2,69
4,41*
5,27*
4,59*
8,09*
3,79
1,63
5,92*
F
58,82
31,64
9,54
25,16
293,73
67,89
1,86
229,74
1,08
8,32
1,1
1,13
1,84
788,89
8,44
9,36
469,21
890,83
201,43
2206,75
1955,56
339,89
80,36
52,28
9212,50
7,34
5,84
1,77
6,21
181,33
35,07
1,24
45,01
0,15
2,66
0,3
0,21
1,57
248,40
1,79
1,62
252,88
225,77
27,12
402,40
459,19
46,15
24,99
14,51
1586,48
os
POMORZE
śr
57,07
33,20
9,73
25,59
321,86
111,42
1,94
189,39
1,55
10,74
1,3
1,16
1,77
1286,66
7,82
10,02
449,43
868,72
220,53
2677,11
1957,92
330,53
83,23
50,38
9119,60
13–15 LAT
śr
2,19
5,24
4,39
1,54
9,34
230,58
0,03
0,26
0,04
0,01
0,06
0,01
2,06
1,33
1,75
5,46*
1,31
0,95
0,01
0,01
1,78
0,21
0,08
75,16
65,71
0,55
5,04
0,2
0,59
1,30
1035,27
3,09
6,28
0,02
0,02
0,49
786,49
219,62
322,55
70,91
0,01
0,03
0,02
0,04
0,01
F
782,15
153,81
46,32
19,17
4470,55
os
USTRZYKI Dln.
CHŁOPCY
Porównanie dziennych racji pokarmowych dzieci w wieku 10–15 lat z dwóch regionów Poski
231
232
Jarosław Rożnowski i inni
Piśmiennictwo
1. Socha J. (red).: Żywienie dzieci zdrowych i chorych. PZWL,
Warszawa 1998.
2. Chwojnowska Z., Charzewska J., Rogalska-Niedźwiedź M.
i wsp.: Zmiany w sposobie żywienia uczniów z warszawskich
szkół podstawowych w przełomowym okresie lat 1989 i 1990
z uwzględnieniem płci i wieku badanych. Żyw. Człow., 1992,
19, 165.
3. Czeczelewski J., Wilczewski A., Raczyński G.: Assesment
of food intake and nutritional status of children from selected
Polish urban and rural areas. Pol. J. Food Nutr. Sci., 1997, 6/47,
115.
4. Rożnowski J., Cymek L., Czarny W. i wsp.: Charakterystyka
sposobu odżywiania się i aktywności ruchowej dzieci i młodzieży z terenu Kaszub i Podkarpacia. 2005, Biała Podlaska.
Materiały z Konferencji: Korektywa i kompensacja zaburzeń
w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży (w druku).
5. Szotowa W.: Zalecane normy spożycia składników pokarmowych. W: Normy w Pediatrii. Pod red. KopczyńskiejSikorskiej J., Biblioteka Pediatry 24. PZWL, Warszawa 1996,
246-270.
6. Ziemlański Ś.: Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce.
Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 1998.
7. Ziemlański Ś., Wartanowicz M., Panczenko-Kresowska B.
i wsp.: Interpretacja norm żywieniowych – stan obecny – zalecenia na przyszłość. Żyw. Człow., 1997, 24, 3, 308-322.