Systemy automatycznego nawadniania

OGRODY
fot. Perrot
Automatyka w ogrodzie? – Czemu nie!
System automatycznego nawadniania
jest wszak prawie niewidoczny
i wïÈcza siÚ w odpowiednim
czasie, dozujÈc wïaĂciwÈ
iloĂÊ wody poszczególnym
grupom roĂlin.
Bez konewki
i wÚĝa
System automatycznego
nawadniania
Tomasz Gólcz
Maïgorzata Cuch
Tradycyjny sposób podlewania, na przykïad
wÚĝem ogrodowym, coraz czÚĂciej jest zastÚpowany przez system automatycznego nawadniania, gdzie ogród nawadniany jest za
pomocÈ zraszaczy, mikrozraszaczy lub linii
kroplujÈcych, dobranych do rodzaju roĂlinnoĂci. Ich pracÈ kieruje odpowiednio zaprogramowany sterownik. RozwiÈzanie to nie jest
tanie, ale ma istotne zalety:
praktycznie nie wymaga obsïugi, dziÚki czemu pozwala zaoszczÚdziÊ czas, który musielibyĂmy poĂwiÚciÊ na podlewanie
ogrodu;
166
BUDUJEMY DOM
BD5_nawadnienia.indd 166
umoĝliwia racjonalne zuĝycie wody, nawet
o 50% mniejsze w stosunku do tradycyjnego
podlewania (system moĝna bowiem zaprogramowaÊ tak, by dozowaï roĂlinom wïaĂciwÈ
iloĂÊ wody).
System automatycznego nawadniania warto zaïoĝyÊ nawet w maïym ogrodzie, o pow.
200 m2. Moĝe obejmowaÊ caïÈ jego powierzchniÚ bÈdě tylko jej czÚĂÊ, np. trawnik.
Jak to dziaïa?
Elementy nawadniajÈce (zraszacze czy linie kroplujÈce) systemu zamontowanego
w ogrodzie
d i zgrupowane sÈ w sekcje.
k j Wk
kaĝĝ
dej z nich znajdujÈ siÚ elementy nawadniajÈce tylko jednego rodzaju (np. zraszacze), poïÈczone ze sobÈ rurami. PodlewajÈ
one fragment ogrodu z okreĂlonÈ roĂlinnoĂciÈ (rabaty kwiatowe, ĝywopïot, trawnik).
Sekcje uruchamiane sÈ przez elektrozawory, pracÈ których kieruje sterownik wspomagany przez czujniki. System podïÈczony jest do ujÚcia wody: kranu lub studni
z pompÈ.
Aby system dziaïaï prawidïowo i zraszacze wïaĂciwie podlewaïy teren, odpowiednie musi byÊ ciĂnienie statyczne i wydajnoĂÊ wody w ujÚciu (decyduje bowiem
o tym, ile zraszaczy moĝe pracowaÊ w tym
samym czasie, czyli ile zraszaczy moĝe znajdowaÊ siÚ w sekcjach, a takĝe ile bÚdzie sekcji).
5/2010
2010-04-22 10:31:20
System automatycznego nawadniania
fot. Perrot
Gïówne elementy systemu
Zraszacze wynurzalne szczególnie polecane sÈ
do nawadniania trawnika, gdyĝ nie stanowiÈ utrudnienia dla pracy kosiarki. Trzeba jednak uwaĝaÊ,
by nie uszkodziÊ zraszaczy podczas wykonywania
aeracji
Elementy nawadniajÈce – to z nich wypïywa woda. Zalicza siÚ do nich: zraszacze, mikrozraszacze, linie kroplujÈce i systemy nawadniania dokorzeniowego.
Sterownik – urzÈdzenie elektroniczne, które odpowiednio zaprogramowane kieruje wïÈczaniem i wyïÈczaniem podlewania w poszczególnych sekcjach zgodnie z harmonogramem nawadniania.
Elektrozawory – otwierajÈ i zamykajÈ, na sygnaï ze sterownika, przepïyw wody przez instalacjÚ. UruchamiajÈ zraszacze w poszczególnych sekcjach. PoïÈczone sÈ kablami elektrycznymi (ziemnymi) ze sterownikiem i rurÈ – z ujÚciem wody.
Studzienka rozdzielcza – specjalna skrzynka, w której zamontowane sÈ elektrozawory.
Rury – wszystkie elementy instalacji nawadniajÈcej ïÈczy siÚ ciemnymi (aby ograniczyÊ
rozwój glonów) elastycznymi rurami z polietylenu. WytrzymaïoĂÊ rur: 6–10 barów.
Czujniki – wilgotnoĂci i deszczu. SÈ to urzÈdzenia elektroniczne, dziÚki którym system
nie pracuje w czasie opadów i duĝego uwilgocenia gleby. Bardziej zïoĝone systemy czujników moĝemy podïÈczyÊ do stacji pogodowych, które na podstawie aktualnych warunków
atmosferycznych wpïywajÈ na bieĝÈco na program nawadniania.
Za pomocÈ sterownika moĝna w razie potrzeby
uruchomiÊ podlewanie wybranych sekcji na dowolny czas, nie zmieniajÈc zaprogramowanego, staïego trybu podlewania
Kiedy wykonaÊ montaĝ?
fot. Hunter Polska (www.hunterindustries.com)
Studzienka rozdzielcza z elektrozaworami.
Liczba elektrozaworów jest zawsze równa liczbie
sekcji
fot. Hunter Polska (www.hunterindustries.com)
fot. Hunter Polska (www.hunterindustries.com)
Czujnik deszczu
i wilgotnoĂci. Umieszcza
siÚ go na wolnym
powietrzu, poza
zasiÚgiem zraszaczy,
i podïÈcza
do sterownika
System
S
t
automatycznego
t
t
nawadniania
d i i najj
lepiej zamontowaÊ, zanim zaïoĝymy ogród;
podziemnÈ czÚĂÊ instalacji – po wykonaniu prac ziemnych, a przed rozpoczÚciem
prac budowlanych (jak uïoĝenie nawierzchni ogrodowych czy budowa elementów maïej architektury). Montaĝ nadziemnej czÚĂci
systemu (zraszaczy czy linii kroplujÈcych)
wykonujemy po posadzeniu roĂlin i zaïoĝeniu trawnika. System automatycznego nawadniania moĝna takĝe zamontowaÊ w istniejÈcym juĝ ogrodzie, ale w tym przypadku
konieczna moĝe byÊ ingerencja w znajdujÈce siÚ w nim obiekty.
Samemu czy z firmÈ?
Wykonanie projektu i zainstalowanie systemu automatycznego nawadniania sÈ doĂÊ
skomplikowane. Aby uniknÈÊ bïÚdów, pra-
ce te najlepiej zleciÊ fachowcom. JeĂli montaĝ zamówimy w profesjonalnej firmie,
otrzymamy gwarancjÚ na dziaïanie instalacji, moĝemy równieĝ liczyÊ na fachowy serwis i darmowe przygotowanie systemu do
zimy w pierwszym roku. Za projekt prawdopodobnie nic nie zapïacimy, jeĂli zamówimy
go w tej samej firmie, gdzie kupimy elementy do wykonania automatycznego nawadniania.
Dobór i rozmieszczenie
elementów systemu
Wszystkie elementy systemu automatycznego nawadniania, ich rodzaj i rozmieszczenie przedstawia projekt instalacji nawadniajÈcej. Aby go wykonaÊ, na planie dziaïki
(najlepiej wykonanym w skali 1:100, gdzie
1 cm na papierze odpowiada 1 m w terenie)
zaznacza siÚ: dom, podjazd, Ăcieĝki, oczko
BUDUJEMY DOM
BD5_nawadnienia.indd 167
5/2010
167
2010-04-21 11:59:46
System automatycznego nawadniania
umoĝliwia mniejsze nawet o 50% zuĝycie wody
w stosunku do tradycyjnego podlewania
Elementy nawadniajÈce
fot. www.tanake.com.pl
Ogrody
Mikrozraszacze umieszcza siÚ przy gruncie
i wïaĂnie dziÚki temu warto nawadniaÊ nimi roĂliny,
które nie lubiÈ podlewania z góry
Zraszacze
MogÈ byÊ niewynurzalne lub wynurzalne. Te pierwsze to sztywne rury wystajÈce ponad
poziom gruntu. Stosuje siÚ je na rabatach i wĂród grup roĂlin, tam gdzie nie uĝywa siÚ kosiarki i gdzie nie sÈ zbyt widoczne. Zraszacze wynurzalne umieszcza siÚ tuĝ pod ziemiÈ.
Pod wpïywem ciĂnienia wody wysuwajÈ siÚ z obudowy ponad powierzchniÚ. Gdy nie pracujÈ, sÈ niewidoczne i nie ma ryzyka, ĝe zostanÈ uszkodzone przez nadepniÚcie.
Mikrozraszacze
SÈ to zraszacze o niewielkim zasiÚgu i sïuĝÈ gïównie do nawadniania pojedynczych roĂlin.
Na czas prac ogrodowych mikrozraszacze moĝna ïatwo zdemontowaÊ.
Linie kroplujÈce
SÈ to rury z polietylenu z otworami, przez które sÈczy siÚ woda. PodlewajÈ pas szerokoĂci
ok. 60 cm. Stosuje siÚ je wiÚc do nawadniania wÈskich dziaïek oraz rabat i ĝywopïotów.
Linie ukïada siÚ najczÚĂciej na ziemi i przykrywa warstwÈ kory (trzeba jednak pamiÚtaÊ, by
nie uszkodziÊ ich podczas prac w ogrodzie). JeĂli natomiast umieszczone sÈ w gÚstwinie
roĂlin, nie trzeba ich przysypywaÊ. Na terenie pagórkowatym stosuje siÚ linie z tzw. kompensacjÈ spadków ciĂnieñ, dziÚki której woda pïynie takĝe pod górÚ (w przypadku braku
takich linii potrzebny jest reduktor ciĂnienia).
Systemy nawadniania dokorzeniowego
JeĂli na dziaïce znajdujÈ siÚ mïode drzewa i krzewy, warto zastosowaÊ system nawadniania dokorzeniowego, który dostarcza wodÚ i powietrze bezpoĂrednio do systemu korzeniowego roĂlin. W jego sÈsiedztwie wkopuje siÚ specjalny cylinder z przegrodami, które emitujÈ wodÚ na róĝnej gïÚbokoĂci.
Kiedy i jak obficie podlewaÊ?
RoĂliny najlepiej podlewaÊ wczesnym rankiem. System automatycznego nawadniania
moĝna uruchamiaÊ juĝ o godzinie 3 nad ranem. Podlewanie o tej porze ma swoje zalety:
oszczÚdnoĂÊ wody jest wiÚksza, bo paruje ona wolniej, a ponadto nie ma problemu z niskim ciĂnieniem wody, bo wodociÈg nie jest obciÈĝony.
RoĂliny, które naturalnie rosnÈ na wilgotnych ïÈkach i w miejscach bagiennych oraz te
o duĝych, miÚkkich liĂciach, potrzebujÈ bardzo wilgotnego podïoĝa, a roĂliny, które naturalnie rosnÈ na glebie piaszczystej – ěle znoszÈ duĝÈ wilgotnoĂÊ. Rzadziej, ale za to wiÚkszÈ iloĂciÈ podlewa siÚ ogród na glebie piaszczystej, poniewaĝ woda szybko przesiÈka do
gïÚbszych warstw podïoĝa. W przypadku gleby gliniastej podlewaÊ naleĝy czÚĂciej, ale
mniej.
168
BUDUJEMY DOM
BD5_nawadnienia.indd 168
fot. www.tanake.com.pl
Zraszacze mogÈ byÊ takĝe statyczne (stosowane w mniejszych ogrodach lub na mniejszych
fragmentach terenu) – dajÈ równomierny strumieñ wody, skierowany w jedno miejsce, lub
rotacyjne (z uwagi na duĝy zasiÚg, o promieniu do 30 m, i duĝe zuĝycie wody stosuje siÚ
je w wiÚkszych ogrodach i parkach). Zaleĝnie od rodzaju dyszy i jej wyregulowania mogÈ
podlewaÊ teren o ksztaïcie koïa lub jego wycinka (25–360°).
Podlewanie za pomocÈ linii kroplujÈcych
jest bardzo efektywne, poniewaĝ woda trafia
bezpoĂrednio do korzeni roĂlin, nie zraszajÈc ich
górnych czÚĂci (polanie liĂci lub kwiatów w upalne
dni moĝe spowodowaÊ ich poparzenie, a nadmierne
zawilgocenie niesie ryzyko wystÈpienia chorób
wywoïywanych przez grzyby)
wodne, elementy maïej architektury, drzewa, krzewy, rabaty, trawnik i inne obiekty znajdujÈce siÚ w ogrodzie (czyli wszystkie elementy, które mogïyby przeszkadzaÊ
w prowadzeniu rurociÈgu lub podlewaniu
roĂlin) oraz ujÚcie wody.
NastÚpnie okreĂla siÚ liczbÚ sekcji i dobiera elementy systemu (przede wszystkim
liczbÚ, rozmieszczenie i rodzaj zraszaczy
oraz dïugoĂÊ i ĂrednicÚ rur). Pod uwagÚ bierze siÚ przy tym rodzaj roĂlinnoĂci oraz parametry wody w ujÚciu.
Aby zmierzyÊ ciĂnienie statyczne wody,
naleĝy w miejscu jej poboru zamontowaÊ manometr i przy maksymalnie otwartym zaworze odczytaÊ jego wskazanie.
Najprostszym sposobem pomiaru wydatku wody jest zmierzenie czasu, jaki jest potrzebny na napeïnienie naczynia o okreĂlonej pojemnoĂci (np. 10 l wiadra). Moĝna
równieĝ skorzystaÊ z przepïywomierza.
Jeĝeli ciĂnienie wody jest za maïe, moĝna
zastosowaÊ hydrofor lub pompÚ podnoszÈcÈ
ciĂnienie. Parametry wody w ujÚciu moĝna
teĝ poprawiÊ, stosujÈc kran i rury o wiÚkszej
Ărednicy. Straty ciĂnienia rosnÈ wraz z od-
5/2010
2010-04-21 12:02:15
System automatycznego nawadniania
DOBRZE
zraszacze
zraszacze
½LE
rury ïÈczÈce
zraszacze
ujÚcie wody,
sterownik,
elektrozawory
rury ïÈczÈce
zraszacze
ujÚcie wody,
sterownik,
elektrozawory
Jak ïÈczyÊ zraszacze w obrÚbie sekcji?
Elementy nawadniajÈce
Najpierw dobieramy elementy nawadniajÈce w obrÚbie poszczególnych sekcji. Ich
rodzaj i liczbÚ dobiera siÚ odpowiednio
do rodzaju roĂlinnoĂci, wielkoĂci i ksztaïtu sekcji oraz parametrów ěródïa wody.
LokalizacjÚ zraszaczy na planie terenu zaznacza siÚ punktami, a ich zasiÚgi oznacza
okrÚgami.
Zraszacze. Podczas wyboru trzeba zwróciÊ uwagÚ na ich parametry techniczne:
ciĂnienie robocze (mierzone w barach lub
atmosferach)
wydajnoĂÊ (l/min lub m3/h)
stopa opadu (mm/h)
zasiÚg (m)
Aby nie doszïo do przeciÈĝenia hydraulicznego, suma wydajnoĂci zraszaczy w danej sekcji (praca poszczególnych sekcji odbywa siÚ pojedynczo), czyli ich ïÈczne
zapotrzebowanie na wodÚ, nie moĝe przekroczyÊ wydajnoĂci ěródïa wody. Im wyĝszy jest wydatek wody, tym wiÚcej zraszaczy
moĝe pracowaÊ w jednej sekcji.
W jednej sekcji mogÈ znajdowaÊ siÚ tylko zraszacze tego samego typu. Nie naleĝy teĝ zestawiaÊ ze sobÈ zraszaczy statycznych z ruchomymi, ze wzglÚdu na róĝny
opad wody.
Rozmieszczenie zraszaczy powinno zapewniaÊ równomierne nawadnianie wy-
znaczonej powierzchni. Maksymalna odlegïoĂÊ miÚdzy nimi moĝe wynosiÊ 60%
Ărednicy ich zasiÚgu. Ponadto powinny
byÊ tak zlokalizowane, aby nie spryskiwaïy murów czy Ăcieĝek. JeĂli teren ma
ksztaït nieregularny, najpierw planujemy
rozmieszczenie zraszaczy na jego krawÚdziach, nastÚpnie bliĝej Ărodka i w centralnej czÚĂci.
KÈt podlewania zraszaczy w poszczególnych miejscach ogrodu naleĝy ustawiÊ
w nastÚpujÈcy sposób:
90° – naroĝniki dziaïki;
180° – boki dziaïki;
270° – naroĝniki przy budynkach lub
tarasie;
360° – centralna czÚĂÊ ogrodu.
Linie kroplujÈce. DostÚpne sÈ z emiterami
o róĝnym wydatku cieczy. Linie dobieramy
tak, by iloĂÊ emitowanej wody byïa odpowiednia dla danego rodzaju roĂlin. WydajnoĂÊ linii
w danej sekcji nie moĝe byÊ oczywiĂcie wiÚksza niĝ wydajnoĂÊ ěródïa wody.
System nawadniania dokorzeniowego.
Naleĝy go zaprojektowaÊ jako osobnÈ sekcjÚ
lub kilka sekcji.
Sterownik
BiorÈc pod uwagÚ ïÈcznÈ liczbÚ sekcji, zdecydujmy, czy ma to byÊ sterownik:
montowany bezpoĂrednio na zaworze
znajdujÈcym siÚ w ogrodzie, doprowadzajÈcym wodÚ do systemu (jeĂli system nawadniajÈcy obejmuje maïy teren i skïada siÚ
z 1–2 sekcji);
montowany w budynku, np. w piwnicy
(jeĂli sekcji jest wiÚcej) – sterowanie polega na wysyïaniu sygnaïu ze sterownika do
elektrozaworów, które otwierajÈ lub zamykajÈ dopïyw wody do danej sekcji.
a
rys. Hunter Polska (www.hunterindustries.com)
dalaniem siÚ od ujÚcia, odlegïoĂÊ od ěródïa
wody do jej wylotu powinna byÊ wiÚc moĝliwie maïa (dobrze, gdy ujÚcie znajduje siÚ
w centralnej czÚĂci ogrodu, a rury ïÈczÈce je ze zraszaczami biegnÈ w linii prostej).
Przy sïabych parametrach wody w duĝym
ogrodzie warto teĝ wydzieliÊ wiÚcej sekcji
(o mniejszej liczbie zraszaczy).
b
c
JeĂli teren ma ksztaït kwadratu lub prostokÈta,
najpierw planujemy zraszacze w naroĝnikach (a). Ich
zasiÚg to 90°. NastÚpnie zraszacze o zasiÚgu 180° (b).
W przypadku duĝej powierzchni zraszacz/zraszacze
umieszczamy takĝe w centralnej czÚĂci terenu (c)
Rury
Ich ĂrednicÚ naleĝy dobraÊ odpowiednio do
wielkoĂci sekcji i liczby elementów nawadniajÈcych w danej sekcji.
Montaĝ
Zaczynamy od rozïoĝenia wszystkich czÚĂci
systemu nawadniajÈcego w terenie, w miejscach, gdzie majÈ byÊ wkopane (pozwoli to
nam upewniÊ siÚ, czy system jest kompletny) i poïÈczenia ich. NastÚpnie rury umieszcza siÚ w rowkach o gïÚbokoĂci 20–40 cm.
Zraszacze powinny znajdowaÊ siÚ na 10 cm
warstwie ĝwiru. Linie kroplujÈce ukïada
siÚ na powierzchni ziemi i przykrywa warstwÈ kory lub zakopuje na gïÚbokoĂci kilku
cm. StudzienkÚ z zaworami takĝe umieszcza siÚ na warstwie ĝwiru, a nastÚpnie obsypuje piaskiem, który naleĝy potem zagÚĂciÊ. PamiÚtajmy, ĝe studzienka powinna
byÊ dobrze wypoziomowana. Kiedy wszystkie elementy systemu sÈ zainstalowane,
BUDUJEMY DOM
BD5_nawadnienia.indd 169
5/2010
169
2010-04-21 12:04:44
Ogrody
Jak dbaÊ o system automatycznego
nawadniania?
WiosnÈ, przed uruchomieniem systemu, naleĝy przeczyĂciÊ dysze i wyregulowaÊ zasiÚg zraszaczy oraz wykonaÊ przeglÈd elektrozaworów. Zanieczyszczenia znajdujÈce siÚ
w wodzie majÈ bowiem negatywny wpïyw na poszczególne czÚĂci instalacji.
JesieniÈ wyïÈczamy system i zabezpieczamy go przed mrozem, montujÈc w tym celu:
zawory odwadniajÈce, które odprowadzajÈ wodÚ z instalacji po kaĝdym cyklu nawadniania. Zawory umieszcza siÚ w najniĝszym miejscu instalacji, w obrÚbie danej
sekcji. Kaĝdej sekcji odpowiada jeden zawór;
kompresor, za pomocÈ którego instalacjÚ przedmuchuje siÚ sprÚĝonym powietrzem,
usuwajÈc z rur pozostaïoĂci wody.
ĝwir
zraszacz umieszczony
pod powierzchniÈ
trawnika
zïÈcze
rura zasilajÈca
PoïÈczenie zraszacza
wynurzalnego z rurÈ zasilajÈcÈ
trzeba wyregulowaÊ zraszacze (ustawiajÈc odpowiedni zasiÚg) i zaprogramowaÊ sterownik.
Zanim zasypiemy rowki z elementami systemu,
koniecznie sprawděmy, czy dziaïa on prawidïowo. ZiemiÚ, którÈ zasypaliĂmy rowki, naleĝy ugnieĂÊ (jeĂli grunt polejemy wodÈ, osiÈdzie
szybciej).
Uwaga! Jeĝeli system montujemy w obrÚbie
istniejÈcego trawnika, przed wykopaniem rowka
darñ naleĝy rozciÈÊ i rozïoĝyÊ na boki (pas trawy moĝna takĝe zdjÈÊ szpadlem), a po zasypaniu
wykopu uïoĝyÊ ponownie na swoim miejscu.
Koszty
Wykonanie systemu automatycznego nawadniania (materiaïy i robocizna) w ogrodzie o powierzchni ok. 1000 m2 to koszt
10–15 tys. zï. Zaleĝy on od wielkoĂci terenu (im
wiÚkszy, tym niĝsza cena), jego uksztaïtowania
oraz rodzaju ěródïa wody.
Cena materiaïów potrzebnych do wykonania
systemu automatycznego nawadniania dochodzi do 14 zï/m2 (np. koszt zraszacza to 50–70 zï).
Uwaga! Warto zaïoĝyÊ oddzielny licznik na
wodÚ z sieci wodociÈgowej wykorzystywanÈ
do automatycznego podlewania ogrodu, by nie
pïaciÊ za odprowadzenie zuĝytej w ten sposób
wody do kanalizacji.
REKLAMA
BD5_nawadnienia.indd 170
2010-04-21 12:05:57