Tadeusz Galiński Bolków nad jeziorem Świdwie. Nowe materiały

Tadeusz Galiński
Bolków nad jeziorem Świdwie. Nowe materiały kultury ahrensburskiej
Artykuł omawia niektóre wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych na
stanowisku Bolków 1 nad jeziorem Świdwie na Pomorzu Zachodnim w latach 2006–2011. W
najwyżej wyniesionej części platformy terasy jeziornej zlokalizowano trzy izolowane
przestrzennie skupienia osadnicze związane z późnym paleolitem. Obok wyrobów
krzemiennych i kamiennych oraz kości zwierzęcych wystąpiły obiekty jamowe, w tym
prawdopodobnie ludzki pochówek ciałopalny. Obozowiska związane są z zachodnią odmianą
niżowych ugrupowań z liściakami, tzw. kulturą ahrensburską. Za pomocą analizy
radiowęglowej oznaczono wiek obozowisk odpowiednio na początek młodszego dryasu
(skupienie 2), środkową część młodszego dryasu (skupienie nr 3), oraz schyłek tego okresu
(skupienie nr 1).
Słowa kluczowe: młodszy dryas, późny paleolit, Ahrensburgian, obozowiska łowieckie,
narzędzia krzemienne
Bolków on Lake Świdwie. New Ahrensburgian materials
This article discusses some results of excavations carried out on the Bolków 1 site at
Lake Świdwie in West Pomerania in 2006-2011. In the highest part of the lake terrace
platform were three localized, spatially isolated campsites linked to the Late Palaeolithic.
Apart from flint artefacts, lithic ones and animal bones, there were also pit features, including
a possible human cremation burial. The camps are associated with the western variety of
lowland groups with tanged points, the so-called Ahrensburgian. Based on radiocarbon
analysis the camps were dated respectively to the beginning of the Younger Dryas (campsite
2), middle part of the Younger Dryas (campsite 3), and the end of this period (campsite 1).
Keywords: Younger Dryas, Late Paleolithic, Ahrenburgian, hunting camp, flint tools
Paweł Gan, Tomasz Galewski, Andrzej Kasprzak
Badania specjalistyczne nowych znalezisk z wczesnej epoki żelaza odkrytych na
stanowisku 4 w Miechęcinie, pow. Kołobrzeg
Artykuł prezentuje wyniki badań nad znaleziskami ceramiki kultury pomorskiej ze
stanowiska 4 w Miechęcinie, pow. Kołobrzeg. Głównym celem artykułu jest próba określenia
relacji chronologicznej między grobem 159 a obiektem 26 (zawierającym miecz typu XVIII B
według J. Fogla). W tym celu autorzy poddali analizie znaleziska ceramiki z obu obiektów
używając metod archeologicznych i fizykochemicznych (fluorescencji rentgenowskiej i
badania termo grawimetrycznego).
Słowa kluczowe: Kultura pomorska, Pomorze Środkowe, badania ceramiki
Physicochemical research on pottery of the Early Iron Age from Miechęcino site 4,
Kołobrzeg district
The article presents the results of the research on the Pomeranian culture pottery finds
from site 4 in Miechęcino, Kołobrzeg district. The main goal of the article is to attempt to
identify the stratigraphical relationship between grave 159 and feature 26 (the one containing
a sword of the XVIII B type according to J. Fogel). For this reason the authors analysed
pottery finds from both features using archaeological and physicochemical methods (X-ray
fluorescence and thermogravimetric analyses).
Keywords: Pomeranian culture, Central Pomerania, pottery study
Marcin Biborski, Piotr Kaczanowski, Janusz Stępiński
Badania metaloznawcze mieczy z cmentarzyska z okresu rzymskiego w Czelinie, woj.
zachodniopomorskie
Wyniki badań metaloznawczych trzech mieczy obosiecznych z ciałopalnego
cmentarzyska w Czelinie, reprezentujących typy Pompeje, Lachmirowice-Apa oraz VimoseIllerup, wskazują na zróżnicowanie użytego do ich produkcji materiału i techniki ich
wykonania, a tym samym i jakości tych egzemplarzy. Dwa z nich wykonano używając
jednego kawałka metalu o niskiej (egzemplarz typu Lachmirowice-Apa) lub średniej jakości
(egzemplarz typu Pompeje). Znacznie wyższy poziom wykonania reprezentuje trzeci miecz
typu Vimose-Illerup, skuwany precyzyjnie z kilku kawałków zróżnicowanego materiału o
wysokiej jakości, reprezentujący tzw. technikę dziwerowania (pattern-welded).
Słowa kluczowe: okres rzymski, miecze, typ Pompeje, typ Lachmirowice-Apa, typ VimoseIllerup
Metallurgy study on swords from the Roman period burial ground in Czelin, West
Pomeranian Voivodeship
Results of the metallurgy study on three, two-edged swords from a cremation burial
ground in Czelin, representing the Pompeii, Lachmirowice-Apa and Vimose-Illerup types
indicate a variability in the material used as well as in technique of their production, and thus
in the quality of the specimens. Two of them were made of a single piece of metal with low
(specimen of the Lachmirowice-Apa type) or medium quality (specimen of the Pompeii type).
A much higher level of craftsmanship is represented by the third sword of the Vimose-Illerup
type, precisely forged from several pieces of diverse, high-quality material, representing the
so-called pattern welding technique.
Keywords: Roman period, swords, Pompeii type, Lachmirowice-Apa type, Vimose-Illerup
type
Grzegorz J. Brzustowicz
Konwent cysterek w Koszalinie. Część 1. Zarys dziejów
Cysterki zostały sprowadzone do Koszalina w latach 1277–1278. Ich opactwo zostało
poświęcone Najświętszej Marii Pannie. Materiał źródłowy do dziejów koszalińskiego
klasztoru odzwierciedla jego złożoną strukturę. Pozwala wymienić stojących na jego czele
prowizorów i opatki oraz oficjałki klasztorne, bezfunkcyjne mniszki, a także podległych
opactwu rycerzy i mieszczan dzierżawiących ziemię. Podstawą utrzymania klasztoru
koszalińskiego był majątek ziemski, rozsiany w wielu miejscowościach głównie pod
Koszalinem i Kołobrzegiem. Majątek klasztorny w XVI wieku przeszedł na własność książąt
pomorskich, a budynek klasztorny był odtąd rezydencją książąt zachodniopomorskich i
biskupów kamieńskich.
Słowa klucze: Koszalin, średniowieczne, Pomorze Zachodnie, Zakon Cysterski, klasztor
cysterek
The Cistercian convent in Koszalin. Part 1. A sketch of history
Cistercian nuns were brought to Koszalin in the years 1277–1278. Their abbey was
dedicated to the Blessed Virgin Mary. The source material for the history of Koszalin convent
reflects its complex structure. It enables us to list the heading provisors, abbesses and convent
elders, common nuns as well as knights subordinate to the abbey and townspeople renting
land. The basis of the Koszalin convent’s economy was real estate, land scattered in many
places mainly in the Koszalin and Kołobrzeg areas. The convent's estate became the property
of the dukes of Pomerania in the 16th century, while the convent building served as the
residence of the dukes of Pomerania and the bishops of Kamień Pomorski.
Keywords: Koszalin, Middle Ages, West Pomerania, Cistercian Order, Cistercian convent
J oanna Abram ów, Dorot a Bi eni as , J acek Borkowski, Li di a C ym ek,
Andrzej Kuczkowski, Franciszek Rożnowski
Konwent cysterek w Koszalinie. Część 2. Badania archeologiczne na cmentarzysku
przyklasztornym
Praca prezentuje wyniki badań na cmentarzu przyklasztornym zgromadzenia cysterek
w Koszalinie. W trakcie prac ratowniczych odkryto 16 grobów szkieletowych. Zmarli
chowani byli bez dodatkowego wyposażenia w drewnianych trumnach. Stwierdzono
regularny, rzędowy układ pochówków datowanych na lata 80. XIII – 1. ćwierć XVI stulecia.
Słowa kluczowe: średniowiecze, cysterki, Koszalin, cmentarz przyklasztorny
The Cistercian convent in Koszalin. Part 2. Archaeological excavations on the convent's
cemetery
The paper presents the results of excavations carried out on the Cistercian convent's
cemetery in Koszalin. During rescue excavations, 16 inhumation burials were discovered. The
dead were buried without any additional furnishings in wooden coffins. The burials were
arranged in a regular row. Graves are dated to the 1280s – the first quarter of the 16th century.
Keywords: Middle Ages, Cistercian nuns, Koszalin, convent's cemetery
Jacek Borkowski, Andrzej Kuczkowski
Proces lokacji średniowiecznego Koszalina w świetle źródeł archeologicznych i
historycznych
Na podstawie wyników badań archeologicznych przeprowadzonych na terenie Starego
Miasta w Koszalinie, skonfrontowanych ze źródłami pisanymi, autorzy podejmują próbę
określenia charakteru przedkolacyjnej fazy zasiedlenia (osada otwarta, grodzisko) oraz
rozwoju zabudowy kwartałów i parceli miejskich miasta lokacyjnego. Poruszają zagadnienie
dwóch głównych elementów średniowiecznego miasta – ratusza i kościoła farnego, a także
znaczenie konwentu cysterek w rozwoju miasta.
Słowa kluczowe: średniowiecze, Koszalin, miasto lokacyjne, parcele miejskie
The process of the incorporation of medieval Koszalin in the light of archaeological and
historical sources
Based on the results of archaeological research carried out in the Old Town in Koszalin,
confronted with written sources, the authors attempted to identify the nature of the preincorporation settlement phase (open settlement and stronghold), and the development of
structures in the quarters and urban plots of the incorporated town. They deal with the subject
of the two main elements of the medieval town – the town hall and the parish church as well
as the importance of the Cistercian convent in the town’s development.
Keywords: Middle Ages, Koszalin, incorporated town, urban plots
Andrzej W. Święch
Problematyka podwodnych badań archeologicznych w kontekście dyskursów
naukowych
Artykuł omawia teoretyczne założenia i terminologię archeologicznych badań
podwodnych oraz wyspecjalizowane obszary zainteresowania, które się w nich zawierają, jak
archeologia podwodna czy nautyczna. We wprowadzeniu krótko opisano ewolucję
ogólnoeuropejskich naukowych badań podwodnych i metody stosowane w Polsce.
W głównej części tekstu starano się scharakteryzować i ustawić w kolejności
większość teoretycznych założeń, które już istnieją, a wydają się być słabo znane polskiej
społeczności archeologicznej. Artykuł oparty jest na badaniach K. Muckelroya, S. McGraila,
M. E. Jasińskiego i J. Adamsa. Szczególny nacisk został położony na określenie zakresu
obszaru badawczego morskiej, podwodnej i nautycznej archeologii, które to terminy często są
używane wymiennie w Polsce oraz na obszary, które obecnie wymagają poprawy lub zmiany.
W osobnej części zaprezentowana została kwestia morskiego krajobrazu kulturowego.
Jest to pojęcie, które zostało ukształtowane przez Ch. Westerdahla i przedstawia ono
znaczenie artefaktów związanych z "wodnym" środowiskiem, ale które zostały zdeponowane
na lądzie. Ich włączenie daje szersze i pełniejsze zrozumienie przeszłych relacji i krajobrazów
kulturowych.
Potencjał szeroko rozumianych badań podwodnych prowadzonych w Polsce nie
wydaje się być jeszcze w pełni wykorzystany. Wskazane jest zatem, aby wykorzystać
materiały, które już posiadamy i włączać je w szersze ramy teoretyczne, a nie tylko pracować
nad pozyskaniem nowego materiału.
Słowa kluczowe: archeologia morska, archeologia podwodna, archeologia nautyczna, teoria
archeologii morskiej, założenia teoretyczne archeologii morskiej i podwodnej
The issue of underwater archaeological research in the context of cultural discourses
The article discusses theoretical assumptions and the terminology of underwater
archaeological research and specialized areas of interest included in it, such as maritime and
nautical archaeology. The introduction briefly describes the evolution of scientific underwater
research in a pan-European context and Polish approaches.
The main part of the text attempts to present and set in order most of the theoretical
assumptions that are already in existence, which seems to be poorly known by the Polish
archaeological community. The article is based on the studies by K. Muckelroy, S. McGrail,
M. E. Jasinski and J. Adams. Special emphasis was placed on determining the scope of the
research area in terms of maritime, underwater and nautical archaeology, which often are used
in Poland interchangeably and the areas that currently need improvement or changing.
In a separate sub-section, the issue of maritime cultural landscapes are presented. It is
a concept which was framed by Ch. Westerdahl and presents the meaning of artefacts related
to a ‘water’ environment, but which have been deposited on land. Their inclusion yields a
wider and more holistic understanding of past relations and cultural landscapes.
The potential for widely understood underwater research conducted in Poland does not
yet seem to have been fully exploited. It is appropriate, therefore, to use the material that
already exists and exploit it in a wider theoretical framework rather than simply working on
gaining new material.
Keywords: maritime archaeology, underwater archaeology, nautical archaeology, theory in
maritime archaeology, theoretical assumptions of maritime and underwater archaeology