Mgr Agnieszka Bagińska Artystki polskie – XIX wiek konwersatorium

Transkrypt

Mgr Agnieszka Bagińska
Artystki polskie – XIX wiek
konwersatorium
III rok, semestr zimowy
Proponowane zajęcia dotyczyć będą polskich artystek urodzonych w XIX wieku.
Przedstawione
zostaną
sylwetki
m.in.:
Olgi
Boznańskiej,
Anny
Bilińskiej,
Zofii
Stankiewiczówny, Anieli Pająkówny. Omówimy społeczne i instytucjonalne konteksty
twórczości dziewiętnastowiecznych artystek: organizację szkolnictwa plastycznego kobiet,
ich udział w stowarzyszeniach artystycznych i wystawach. Zagadnienia te zostaną
przedstawione na tle międzynarodowych procesów zmierzających w kierunku emancypacji
kobiet w dziedzinie sztuk plastycznych. Rozważymy problemy związane z uhistorycznianiem
artystek i konstruowaniem alternatywnych narracji o ich twórczości. Konserwatorium będzie
miało formę wykładu połączonego z dyskusją.
Podstawa zaliczenia to aktywność w trakcie zajęć i ocena z pisemnego egzaminu
końcowego.
Bibliografia:
Artystki polskie, kat. wyst. MNW, Warszawa 1991.
Artystki polskie, red. A. Jakubowska, Warszawa 2011.
Blum H., Olga Boznańska, Warszawa 1974.
Blum H., Olga Boznańska. Zarys życia i twórczości, Kraków 1964.
Franus E., Widzące, widziane, „Artium Questiones” 1993, s. 101 – 114.
Garb T., „Men of Genius, Women of Taste”. The Gendering of Art Education in Late
Nineteenth-Century Paris, w: Overcoming All Obstacles. The Women of the Académie
Julian, New York 1999, s. 115 – 133.
Huml I., Warszawskie szkolnictwo artystyczne dla kobiet na przełomie XIX i XX wieku,
„Roczniki Humanistyczne. Historia Sztuki” t. XLVII, z. 4, s. 297 – 307.
Krass J., Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie 1868 – 1924, Kraków
1972.
Król A., Boznańska nieznana, kat. wyst., Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2006.
Leśniakowska M., Dom artysty – strategie separacji, w: Pracownia i dom artysty. Mitologia i
rzeczywistość. Materiały z konferencji Instytutu Historii Sztuki UW o raz Stowarzyszenia
Historyków Sztuki, red. A. Pieńkos, Warszawa 2002, s. 177 – 195.
Okońska A., Malarki polskie, Warszawa 1976.
1
Okońska A, Żywoty pań malujących, Warszawa 1981.
Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta, „Rocznik Muzeum Narodowego w
Warszawie” 1966, t. X, s. 297 – 350.
Polskie życie artystyczne w latach 1890 – 1914, red. A. Wojciechowski, Wrocław 1967.
Poprzęcka M., Boznańska i inne, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk 2000, s. 189 – 207.
Poprzęcka M., Czy artystce wolno wyjść za mąż, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk
2000, s. 208 – 216.
Przeoczenie, kat. wyst. Pałac Herbsta, Łódź 2010.
Sieradzka A., W cieniu Przybyszewskiego (O malarstwie Anieli Pająkówny), „Biuletyn Historii
Sztuki” 1985, s. 289 – 298.
Sosnowska J., Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880 – 1939, Warszawa 2003.
Wiercińska J., katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w
Warszawie w latach 1860 – 1914, Wrocław 1969.
dr Grażyna Bastek
Słynne obrazy dawnych mistrzów w świetle najnowszych badań
Seminarium licencjackie
III rok (semestr zimowy i letni)
Na seminarium powstają prace licencjackie, które są syntetycznymi monografiami słynnych
obrazów, dzieł mistrzów malarstwa europejskiego, działających od XV do XVIII wieku. W
poprzednich latach powstały znakomite opracowania Burzy Giorgiona, czy Damy z
gronostajem Leonarda da Vinci. Celem tych monografii jest zestawienie najnowszej wiedzy
dotyczącej omawianych dzieł, ustaleń z zakresu historii obrazów, ich interpretacji, ale też
stanu zachowania, historii konserwacji i badań technologicznych.
W tym roku proponuję następujące dzieła:
Małżeństwo Arnolfinich Jana van Eycka
Trzej Filozofowie Giorgiona
Pala di San Giobbe Giovanniego Belliniego
Las Meninas Diego Velázqueza
Apollo i Marsjasz Tycjana
Mile widziane są również propozycje studentów, wybierając obraz do omówienia, proszę
jednak zwracać uwagę, czy był on w ostatnich latach konserwowany i szczegółowo zbadany
technologicznie.
2
Obrazy dawnych mistrzów w świetle technical art history (technologicznej historii
sztuki)
Proseminarium licencjackie
II rok licencjacki (semestr letni)
Celem proseminarium jest przygotowanie studentów do opracowania pracy licencjackiej,
która jest monografią dawnego obrazu (XV-XVIII wiek), omawiającą go w świetle
najnowszych ustaleń z dziedziny historii sztuki. W zakres takiego opracowania wchodzi m.in.
omówienie procesu i wyników konserwacji tych dzieł, jak również rezultatów badań
technologicznych. Z moich dotychczasowych doświadczeń wynika, że największy problem w
tego typu pracy, sprawia studentom interpretacja badań fizykochemicznych obrazów,
związana z tym terminologia oraz zrozumienie celów i wyników ich konserwacji.
Na zajęciach w ramach proseminarium proponuję zatem wnikliwe, wspólne omówienie
badań i konserwacji kilku wybitnych obrazów, aby zapoznać studentów z metodami technical
art history (technologicznej historii sztuki) i przygotować ich do samodzielnego opracowania
monografii w ramach seminarium licencjackiego, uwzględniającej analizy fizykochemiczne.
Proponuję zajęcia w grupach. Każda grupa opracowywałaby, a następnie omawiała badania
i konserwację wybranego obrazu. Zaliczenie polegałoby na przygotowaniu przez każdą
grupę krótkiego opracowania, zestawiającego zdobytą wiedzę.
Literatura będzie uzależniona od wybranych do opracowywania obrazów i będzie omawiana i
podawana na bieżąco.
Wstęp do historii sztuki
Ćwiczenia
I rok lic. (semestr letni)
Podczas ćwiczeń ze Wstępu do historii sztuki prezentowane będą zagadnienia związane z
historią technologii dawnego malarstwa, historią materiałów malarskich od XIV do XVIII
wieku, konserwacją malarstwa sztalugowego oraz omawiane będą najnowsze metody
fizykochemicznych badań dzieł sztuki.
Zaliczenie: test z ilustracjami, ok. 10 ilustrowanych pytań.
Literatura:
Art and Autoradiography, kat. wyst., Metropolitan Museum of Art, New York, 1982.
Artist’s Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, (t. 1-4), National Gallery
of Art, Washington 1986 (t. 1), 1993 (t. 2), 1997 (t. 3), 2007 (t. 4).
3
C. Bambach, Drawing and Painting In the Italian Renaissance Workshop. Theory and
Practice 1300-1600, Cambridge 1999.
G. Bastek, Warsztaty weneckie w drugiej połowie XV i w XVI wieku. Bellini, Giorgione,
Tycjan, Tintoretto, Warszawa 2010.
D. Bomford, J. Dunkerton, D. Gordon, A. Roy, J. Kirby, Art in the Making. Italian Painting
Before 1400, kat. wyst., National Gallery, London 1989.
D. Bomford, R. Bilinge, L. Campbell, J. Dunkerton, S. Foister, J. Kirby, C. Plazzotta, A. Roy,
M. Spring, Underdrawings in Renaissance Paintings, kat. wyst., National Gallery, London
2002.
J. Dunkerton, S. Foister, D. Gordon, N. Penny, Giotto to Dürer. Early Renaissance Painting
in the National Gallery, London 1991.
J. Dunkerton, S. Foister, N. Penny, Dürer to Veronese. Sixteenth-Century Painting in The
National Gallery, London 1999 (s. 183-297).
Scientific Examination for the Investigation of Paintings, red. D. Pinna, M. Galeotti, R.
Mazzeo, Firenze 2009.
Serenissima. Światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich XIV-XVIII wieku ze Zbiorów
Muzeum
Narodowego
w
Warszawie
w
świetle
nowych
badań
technologicznych,
historycznych i prac konserwatorskich, red. G. Bastek, G. Janczarski, A. Ziemba, kat. wyst.,
Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1999.
W. Ślesiński, Techniki malarskie, Warszawa 1984.
W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 1, Malarstwo sztalugowe i ścienne, Warszawa
1995.
E. van de Wetering, Rembrandt. The Painter at Work, Amsterdam 1997.
Historia sztuki nowożytnej powszechnej. Malarstwo
Wykład
II rok lic. (semestr letni)
Podczas wykładu prezentowane będą główne zagadnienia związane z europejskim
malarstwem nowożytnym (od XV do XVIII wieku):
organizacja pracowni dawnych mistrzów; proces powstawania obrazów w dawnych
warsztatach; edukacja artystyczna, zamawianie i kolekcjonowanie w erze nowożytnej,
nowożytny mecenat, funkcje dzieł sztuki, rozwój poszczególnych gatunków malarskich,
główne zagadnienia artystyczne podejmowane przez malarzy nowożytnych, i inne.
Zaliczenie: test z ilustracjami, ok. 10 ilustrowanych pytań.
4
Literatura:
C. Bambach, Drawing and Painting In the Italian Renaissance Workshop. Theory and
Practice 1300-1600, Cambridge 1999.
J. Białostocki, The Art of the Renaissance in Eastern Europe (1976)
J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto (2001)
J. Białostocki, Sztuka XV wieku od Parlerów do Dürera (2010)
A. Blunt, Art and architecture in France: 1500-1700 (1977)
A. Blunt, Kunst und Kultur des Barock und Rokoko (1979)
A. Chastel, Sztuka włoska, t. I-II (1978)
J. Dunkerton, S. Foister, D. Gordon, N. Penny, Giotto to Dürer. Early Renaissance Painting
in the National Gallery, London 1991.
J. Dunkerton, S. Foister, N. Penny, Dürer to Veronese. Sixteenth-Century Painting in The
National Gallery, London 1999.
S. J. Freedberg, Painting in Italy: 1500-1600 (1975)
S. J. Freedberg, Potęga obrazów (2005)
R. Genaille, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, uzupełnienia i nowe
hasła: M. Monkiewicz, A. Ziemba (2001)
H. Gerson, E. H. ter Kuile, Art and Architecture in Belgium 1600-1800 (1960)
E. Gombrich, O sztuce (1997)
M. Levey, Wczesny renesans (1972)
M. Levey, Dojrzały renesans (1980)
M. Levey, Painting and Sculpture in France 1700-1789 (1995)
A. Mérot, French Painting in the 17th Century (1995)
G. von der Osten, H. Vey, Painting and Sculpture in Germany and the Netherlands 15001600 (1969)
5
J. Rosenberg, S. Slive, E.H. ter Kuile, Dutch Art and Architecture: 1600-1800 (1977)
M. Rzepińska, Malarstwo Cinquecenta (1976)
M. Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego (różne wydania)
K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII wieku (1985)
J. Shearman, Manieryzm (1970)
Sztuka Świata, wyd. Arkady 1-16
(rozdziały poświęcone nowożytnemu malarstwu
europejskiemu)
W. Tomkiewicz, Rokoko (1988)
Z. Waźbiński, Malarstwo Quattrocenta (1972)
R. Wittkower, Art and Architecture in Italy 1600-1750 (1982)
A. Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660 (2005)
A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Tom I – Sztuka dworu burgundzkiego
oraz miast niderlandzkich (2008)
dr Tadeusz Bernatowicz
Historia sztuki nowożytnej powszechnej
[Renesans i manieryzm]
wykład
II rok lic., semestr zimowy
W semestrze zimowym na wykładach z historii sztuki nowożytnej przedstawione zostaną
najważniejsze zagadnienia występujące w sztuce włoskiej czasów Quattrocento i
Cinquecento (od pocz. XV do lat 60-tych XVI w., stylistycznie określane jako renesans i
manieryzm).
Kluczowe zagadnienia, jak recepcja antyku, naśladownictwo natury, humanistyczna
wizja człowieka czy pojawienie się nowych form architektury ukazane zostaną w kontekście
społecznych
i
politycznych
uwarunkowań
epoki.
Zwłaszcza
wpływu
wyposażenia
6
kulturowego fundatorów świeckich i duchownych, pozycji społecznej artystów oraz
sprawujących władzę na powstające dzieła.
Ponadto celem kursu jest zapoznanie studentów z arcydziełami sztuki włoskiej
dostępnymi w muzeach z zarysowaniem sposobów ich interpretacji.
Wykłady oparte są o najnowszą literaturę naukową (por. załączony spis), poszerzone o
dyskursywne refleksje prowadzącego wykład.
Zaliczenie semestru odbędzie się na podstawie obecności (w przypadku nieobecności
obowiązuje zaliczenie zajęć z zakresu prezentowanego na wykładzie) oraz testu pisemnego
z elementami analizy porównawczej (w tym materiału wizualnego).
SPIS WYKŁADÓW
[Nie uwzględniono sztuki Wenecji i Veneto. Poświęcone jej będą zajęcia „Drżące miasto” w
semestrze letnim]
I. [1 październik 2011]
Społeczne i polityczne uwarunkowania przemian sztuki w renesansowych Włoszech.
1.Mecenasi i dzieła - motywy fundacji i ich społeczny odbiór.
2.Twórcy: kondycja artysty i autonomizacja profesji.
II. [15 październik 2011]
3.Renesansowa siedziba: pałac miejski - zamek - twierdza.
Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. I).
4.Rekonstrukcja antycznych porządków architektonicznych - decorum.
III. [29 październik 2011]
Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. II).
5.Kościoły centralne - chrześcijańska interpretacja antycznych wzorów.
6.Podmiejska willa - renesansowa wizja antycznej sielskości.
IV.[19 listopad 2011]
Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. III).
7.Imitatio naturae.
8.Perspektywa linearna
V.[3 grudzień 2011]
Malarstwo: metafizyczne treści w matematycznej konstrukcji (cz. I).
7
9.Nowy obraz człowieka.
10.Trionfi: rekonstrukcja starożytności i dokumentacja archeologicznych eksploracji.
VI.[17 grudzień 2011]
Malarstwo: metafizyczne treści w matematycznej konstrukcji (cz. II).
11.Rilievo.
„Manieryzm” - antyklasyczna interpretacja sztuki (cz. I).
12.Społeczne i polityczne determinanty rozwoju tendencji antyklasycznych w sztuce:
odbiorcy - obrazy - twórcy.
VII.[21 styczeń 2012]
„Manieryzm” - antyklasyczna interpretacja sztuki (cz. II).
13.Architektura: fantazja materii.
14.Rzeźba manierystyczna: figura serpentinata - non finito - rotto.
LITERATURA
Opracowania ogólne:
Argan G.C., Kunstgeschichte als Stadtgeschichte, München 1989.
Dictionary of Art, [ed. by J. Turner], Macmillan Publishers Limited, od 1996.
Hart F., Wilkins D.G., History of Italian Renaissance, [b.m.] 2007.
Italienische Kunst. Eine neue Sicht auf ihre Geschichte, Bd. I-II, Berlin 1987.
Murray P. i L., Sztuka renesansu, (1963, pol. wyd. 2000).
Murray P. Architektura włoskiego renesansu, (1969, pol. wyd. 2000).
Sztuka świata, wyd. Arkady, t. 5,6,7.
Opracowania szczegółowe:
Ackerman J.S., The Influence of Antiquity on Italian Renaissance Villas,
8
[w:] J.S. Ackerman, Origins, Imitation, Conventions, Cambrige 2002.
Ackerman J.S. The Villa: Form and Ideology of Country Houses, Princeton NJ,
1990.
Baxandall M., Painting and Experience in fifteenth century Italy. A Primer in the
Social
History of Pictoral Style, Oxford University Press, Oxford (1 wyd.
1972).
Bullard M.M, Heroes and their workshops. Medici patronage and the problem of
shared
agency
[w:] Findlen P., The Italian Renaissance. The Essential
Readings,
Blackwell Publishing, Oxford 2002.
Coffin D.R., The Villa in the Life of Renaissance, Rome 1979.
Dale K., Cosimo de Medici and the Florentine Renaissance, Yale University
Press,
London 2002.
Eaton R., Ideal City. Utopianism and the (Un)Built Environment, Thames and
Hudson,
London 2001.
Holmes G., The Florentine Enlightenment 1400-1450, Yale University Press,
New York 1992.
Kent D., Cosimo de’Medici and the Florentine Renaissance: The Patron’s
Oeuvre, Yale
University Press, New Haven - London 2006.
Mack Ch.R., Pienza. The Creation of a Renaissance City, Ithaca 1987.
Onians J., Bearers of Meaning. The Classical Orders in Antiquity, the Middle
Ages and the Renaissance, Princeton University Pres, New Jersey 1998.
P.P. Boder, R. Rubinstein, Renaissance Artists and Antique Sculpture. A
Handbook of
Sources, Harvey Miller Publishers, London 1986.
Romano G., Auf dem Weg zur „moderne Manier“: von Mantegna zu Rafael, [w:]
9
Italienische Kunst. Eine neue Sicht auf ihre Geschichte, Bd. II, Berlin 1987,
s. 301-369.
Sutkowski L., Giorgio Vasari Architect and Courtier, Princeton 1993
Tavernor R., On Alberti and the Art of Building, Yale University Press,
New Haven 1998.
The Court Cities of Northern Italy. Milan, Parma, Piacenza, Mantua, Ferrara,
Bologna, Urbino, Pesaro, and Rimini, ed. by Ch.M. Rosenberg, Cambrige
University Press, Cambrige 2010.
Tönnesmann A., Pienza: Städtebau und Humanismus, München 1990.
Tzonis A., Lefaivre L., Classical Architecture The Poetics of Order, ......
Verheyen, The Palazzo del Te in Mantua,
Wittkower R., The Centrally Planned Church and the Renaissance [w:] Wittkower
R.,
Architectural Principles in the Age of Humanism, (I wyd. London 1949)
Zarębska T., Teoria urbanistyki włoskiej XV i XVI wieku, Warszawa 1971.
Materiały źródłowe:
Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, tłum. K. Kumaniecki, PWN,
Warszawa 1956
Alberti L.B., Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, tłum. I. Biegańska, PWN,
Warszawa 1960.
Alberti L.B., O malarstwie, tłum. M. Rzepińska, L. Winniczuk, [w:] Myśliciele,
kronikarze i artyści o sztuce. Od starożytności do 1500, wybrał i opracował J.
Białostocki 1978, s.344-376
10
Alberti L.B., O rzeźbie, tłum. M. Komorowski, [w:] Myśliciele, kronikarze i artyści o
sztuce. Od starożytności do 1500, wybrał i opracował J. Białostocki 1978, s. 376380.
Miziołek J., Villa Laurentina. Arcydzieło epoki stanisławowskiej, Warszawa 2007.
Witruwiusz w Sarmacji i na obszarach przyległych. Architektura w Europie ŚrodkowoWschodniej 1500-1800.
konwersatorium
II rok lic. semestr zimowy
Terra incognita (et ars) - tak możnaby określić obszar dawnych Kresów Wschodnich
Rzeczypospolitej (obecnie Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina i Mołdawia) i powstającą na nim
wielokulturową sztukę. Obszar niedostępny dla badaczy przez pół wieku otwiera przed nami
niezwykłe dzieła, wyrażające różne kultury i ich wzajemnego oddziaływanie. Tradycja
bizantyjska, najwcześniejsza na tym terenie, była wchłaniana i modyfikowana przez formy
artystyczne Zachodu. Równolegle powstawały dzieła związane ze społecznościami religijnonarodowościowymi, jak
żydowska, ormiańska, muzułmańska, karaimska czy unicka
(ukraińska, białoruska).
Celem
zajęć
jest
zaprezentowanie
nieznanej
szerzej
oryginalnych
przykładów
architektury i sztuki rozwijającej się na Kresach Rzeczypospolitej, zamieszkiwanej przez
wielonarodowościową społeczność.
Zajęcia opracowane zostały w oparciu o najnowszą literaturę naukową (por. załączony
spis) z Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz materiały uzyskane w wyniku wieloletniej
eksploracji naukowej prowadzonej na tych terenach przez autora.
Zaliczenie semestru odbędzie się na podstawie listy obecności (w przypadku
nieobecności obowiązuje zaliczenie zajęć z zakresu prezentowanego na wykładzie) oraz
testu pisemnego z elementami analizy porównawczej (w tym materiału wizualnego).
SPIS WYKŁADÓW
I.[1 październik 2011]
Wielkie Księstwo Litewskie i Ziemie Ruskie Korony (wprowadzenie).
1.Przemiany ustroju polityczne i terytorium XV-XVIII w.: elity władzy.
2.Struktura narodowościowa i religijna.
11
II.[15 październik 2011]
Rubieże współpracy i konfliktu Rzymu z Bizancjum. Budownictwo murowane na wschód od
Niemna, Bugu i Sanu w XV i XVII.
3.Budownictwo murowane w XV i w 1 poł. XVI w.: inkastelacja architektury
sakralnej.
4.Włosi i Niemcy we Lwowie. Architektura sakralna przełomu XVI i XVII wieku.
III.[29 październik 2011]
Rezydencja
magnacka
w
koń.
XVI
i
1
poł.
XVII
w.
(do
potopu):
elementy
wielkoprzestrzennych programów architektonicznych.
5.Architektura zamków i pałaców.
6.Wille z ogrodami oraz pałacyki myśliwskie w parkach-zwierzyńcach.
IV.[19 listopad 2011]
7.Miasta prywatne: eksperyment zachodniej urbanizacji na rubieżach Europy.
8.Architektura militaris. Zamki i fortece między Dniestrem, Dnieprem a Dźwiną.
V.[3 grudzień 2011]
XVIII-wieczna architektura sakralna w Wielkiego Księstwa Litewskiego i Ziem Ruskich
Korony
9.Architektoniczny język „baroku wileńskiego”.
10.Późnobarokowa architektura Rusi Koronnej.
VI.[17 grudzień 2011]
Arystokratyczne programy rezydencji kresowych w XVIII w.
11.Kontynuacja tradycji palazzo in fortezza.
12.Założenia pałacowe z ogrodem: entre court et jardin.
VII.[21 styczeń 2012]
13.Okcydentalizacja i latynizacja architektury unickiej w XVIII w.
14.Warianty i precedensy: kościoły ormiańskie - zbory - bóżnice - kinesy meczety.
LITERATURA
Bania Z. Pałac w Podhorcach, „Rocznik Historii Sztuki”, t. XIII, 1981, s. 97-170.
12
Bernatowicz T., Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z
badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Warszawa 2009.
Bernatowicz T., Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku, Warszawa 2009.
Bernatowicz T., „Miles Christianus et Peregrinus.” Fundacje Mikołaja Radziwiłła
„Sierotki” w ordynacji nieświeskiej, Warszawa 1998.
Bernatowicz T., Na Kresach Multańskich. Kamieniec Podolski i zamki pogranicza
polsko-tureckiego w świetle nieznanych planów, [w:] Studium urbis charisteria
Teresiae Zarębska Anno Jubilei oblata, Warszawa 2003, s. 13-28.
Bernatowicz T., Rola Lublina w architekturze sakralnej Wielkiego Księstwa
Litewskiego w XVI-XVII wieku, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVIXVIII w., pod red. J. Lileyki, Lublin 2000, s. 15-36.
1.
Betlej A., Paweł Giżycki SJ architekt polski XVIII wieku, Kraków 2003.
Brykowski R,, Tatarskie meczety w Rzeczypospolitej, „Ochrona Zabytków”, t.
XLI, 1988, nr 3, s. 153-172.
Chrząszczewski J., Kościół ormiański w Stanisławowie, [w:] Sztuka Kresów
Wschodnich, pod red. J.K. Ostrowskiego, t. 2, Kraków 1996, s. 167-181.
Chrząszczewski J., Kościoły ormiańskie na Podolu. Architektura i wyposażenie,
[w:] Sztuka Kresów Wschodnich, pod red. J.K. Ostrowskiego, t. 3, Kraków 1998,
s. 69-106.
Kowalczyk J., Latynizacja i okcyndentalizacja architektury greckokatolickiej w
XVIII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. LXII, 1980, s. 347-364.
Krasny P., Architektura cerkiewna na Ziemiach Ruskich Rzeczypospolitej 15961914, Kraków 2003.
13
Kunkel R., Późnogotyckie cerkwie na zachodnich rubieżach Wielkiego Księstwa
Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., Lublin
2000, s. 37-54.
Piechotkowie
M. i K. Bramy Nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej Warszawa 1999.
Ostrowski J.K., Lwów: dzieje i sztuka, Kraków 1997.
Ostrowski J.K., Petrus J. i inni, Podhorce dzieje wnętrz pałacowych i galerii
obrazów, Kraków 2001.
Rachuba A., Kiaupienė J., Kiaupa Z., Historia Litwy. Dwugłos polsko-litewski,
Warszawa 2008.
Rokicki R., Architektura obronna Wielkiego Księstwa Litewskiego na przykładzie
cerkwi w Supraślu, Synkowiczach i Małomożejkowie, [w:] „Przegląd HistorycznoWojskowy”, t. IV(LV), nr 4 (199), 2003, s. 99-114.
Skrabski J., Paolo Fontana nadworny architekt Sanguszków, Tarnów 2007.
Szyszko-Bohusz A., Warowne zabytki architektury kościelnej w Polsce i na Litwie,
„Sprawozdania Komisji Historii Sztuki”, t. IX, 1915, z. 3-4.
Krajobraz artystyczny Veneto XVI-XVIII w.
Konwersatorium
II rok lic., semestr letni
W semestrze letnim na konwersatorium przedstawione zostaną najważniejsze
zagadnienia z historii architektury i sztuki Veneto (Padwa, Vicenza, Bolonia, Wenecja,
bassano) XV-XVIII w. jako odbicia form życia społecznego.
Specyficzne dla Wenecji fundacje publiczne, architektura sakralna, budowle mieszkalne
czy malarstwo ukazane zostaną w kontekście oryginalności terytorialnej, jak też
społecznych i politycznych uwarunkowań epoki. Zwłaszcza w kontekście dokonującego się
w Wenecji synkretyzmu sztuki bizantyjskiego Wchodu i katolickiego Zachodu
14
Celem kursu jest zapoznanie studentów z społecznymi mechanizmami rozwoju sztuki
weneckiej, arcydziełami malarstwa weneckiego oraz sposobów ich interpretacji.
Wykłady oparte są o najnowszą literaturę naukową (por. załączony spis), poszerzone o
dyskursywne refleksje prowadzącego wykład.
SPIS WYKŁADÓW
1.Struktura społeczna i narodowościowa Veneto XV-XVIII w.
Miasto na wodzie i lądzie - formowanie się układu przestrzennego.
2.Wenecja: scenografia uroczystości publicznych.
3.Architektura sakralna: synkretyzm form Wschodu i Zachodu.
4.Pałac i dom wenecki: średniowieczna geneza i nowożytne transformacje;
Wille Palladia na terenie Veneto.
5.Imperialny splendor publicznych budowli Najjaśniejszej Serenissimy: Palazzo
Ducale - Zecca - Procuratie Vecchie - Procuratie Nuove - Torre dell’Orologio Biblioteca Marciana - Bacino - Arsenał - loggia przy Campanili
6.Pejzaż i człowiek na obrazach:
Mantegna - Bellini - Giorgione - Tycjan -
Bassano.
7.Portret miasta i jego mieszkańców w XVIII wieku: Tiepolo - Canaletto - Longhi Guardi.
LITERATURA [zostanie uściślona]
Cooper T., Palladio’s Venice-Architecture and Society in a Renaissance
Republic, Yale University Press 2005.
Howard D., Jacopo Sansovino - Architecture and Patronage in Renaissance
Venice, Yale University Press 1975.
Cosgrove D., Il paesaggio Palladiano, 2004 (The Palladian Landscape, Leicester
1993)
15
Howard D., Architecture and Patronage in Renaissance Venice, New Haven
1975.
Goy R., Venice, the City and its Architecture...
Puppi, Andrea Palladio...
Ackerman J.S., Palladio: Classical in What Sense?, [w:] J.A. Ackerman, Origins,
Imitation, Conventions...
Marzenia o koronie. Media obrazowe i słowne w propagandzie królewskich ambicji
arystokracji polskiej XVIII w.
zajęcia fakultatywne z historii kultury
II rok lic., semestr letni
W
semestrze
letnim
na
konwersatorium
„Marzenia
o
koronie...”
zostanie
zaprezentowane fundacje artystyczne powstające w kręgu arystokracji Rzeczypospolitej,
szczególnie tych, którzy tytuł książęcy Sacri Romani Imperii uzyskali od cesarza:
Lubomirscy, Radziwiłłowie, Sułkowscy i Jabłonowscy. Materiałem dopełniającym będzie
sztuka związana z książętami, którzy tytuł posiadali w Wielkim Księstwie Litewskim:
Czartoryskimi, Sanguszkami, etc.
Książęta stanowili w Rzeczypospolitej szlacheckiej specyficzną warstwę. Z jednej strony
obowiązywała szlachecka równość stanowa, z drugiej zaś rozwinęło się rozwarstwienie
magnatów i rodów utytułowanych, wyrażających m.in. w sztuce swoją elitarną pozycję.
Starania o koronę królewską stanowiły w propagandzie rodów wyróżniający się imperatyw
fundacji artystycznych.
Celem kursu jest zapoznanie studentów z wybranymi, znakomitymi
architektury,
malarstwa i dekoracji
przykładami
XVII-XVIII w. powstałych jako wyraz manifestacji
przynależności do arystokracji.
Wykłady oparte są o literaturę naukową (por. załączony spis) i nowe badania
prowadzącego wykład.
SPIS WYKŁADÓW
1.Prawne i zwyczajowe uwarunkowania używania tytułów arystokratycznych w
Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVIII wieku i kontekst europejski.
16
2.Autoprezentacja książęcego statusu w portretach i heraldyce XVIII w.
3.Książę-rycerz - spadkobierca wojennej sławy przodków: sale wojennej sławy rodu,
galerie portretów hetmanów. dekoracje batalistyczne.
4.Królewskie
pochodzenie
i świetność rodu: propagandowe
funkcje drzew
genealogicznych.
5.Programy artystyczne i ideowe XVIII-wiecznych uroczystości: śluby - rocznice pogrzeby .
6-7.Splendor wnętrz siedzib arystokratycznych w XVIII wieku.
LITERATURA
Bernatowicz T., Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku, „Ad Villam
Novam. Materiały do dziejów rezydencji”, t.2, Warszawa 2008.
Bernatowicz T., Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z
badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Warszawa 2009.
Betlej A., Rezydencja Józefa Aleksandra Jabłonowskiego w Lachowcach
na Wołyniu, [w:] Studia na sztuką renesansu i baroku, t.IX, pod red.
Jerzego Lileyki i Ireny Rolskiej-Boruch, Lublin 2008. s.121-135.
Chrościcki J.A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa
1974.
Chrościcki J.A., Sztuka i polityka funkcje propagandowe sztuki w epoce
Wazów 1587-1668, Warszawa 1983.
Górzyński S., Arystokracja polska w Galicji. Studium heraldycznogenealogiczne, Warszawa 2009.
Kałamajska-Saeed M., Genealogia przez obrazy. Barokowa ikonografia
rodu Sapiehów na tle staropolskich galerii portretowych, Warszawa 2006.
17
Kowalczyk J., Pałace i dwory późnobarokowe w mieście sejmowym
Grodnie, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., pod
red. Jerzego Lileyki, Lublin 2000, s. 451-486.
Majewska-Maszkowska B., Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich
Lubomirskiej (1736-11816), Wrocław 1976.
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980.
Dr Filip Burno
Forma – przestrzeń – funkcja
Opis: Zajęcia mają przygotować / zachęcić studentów do napisania pracy licencjackiej
poświęconej wybranemu zagadnieniu z architektury i urbanistyki ok. 1890-1980. Studentom,
którzy zadeklarują chęć pisania na III roku takiej dysertacji podana zostanie wstępna
bibliografia do zaproponowanych tematów.
Zaliczenie: egzamin pisemny
Wybrana bibliografia: K. Frampton, Modern Architecture a Critical History, London-New York
2007 (I wyd. 1980); A.Colquhoun, Modern Architecture, Oxford University Press 2002; A.
Forty, Words and Buildings. A Vocabulary of Modern Archtecture, Thames&Hudson, London
2004; H.F. Mallgrave, Modern Architectural Theory. A Historical Survey, 1673-1968,
Cambridge Univesrsity Press, London-New York 2005
III rok, oba semestry
Opis: Seminarium dla studentów, którzy chcą napisać pracę licencjacką poświęconą
wybranemu zagadnieniu z urbanistyki, architektury (monografia budowli lub architekta, teoria
architektury, fotografia architektury) oraz designu XX wieku.
18
Zaliczenie: na podstawie dokładnego konspektu pracy (z podanym podziałem na części,
krótkim opisem rozdziałów i podrozdziałów, bibliografią).
Wybrana bibliografia: Lista lektur jest inna dla każdego studenta (dostosowana do tematu
pracy licencjackiej).
Historia designu XX wieku
wykład ogólnouniwersytecki
II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Opis: Historia wzornictwa od secesji do pop-designu lat 60. Na zajęciach zostanie omówiony
m.in.:
awangardowy
design
lat
20.
(futuryzm,
neoplastycyzm,
konstruktywizm,
ekspresjonizm, funkcjonalizm), a także nurt umiarkowanego modernizmu (art déco,
streamline moderne). Przedstawione zostaną najważniejsze ośrodki wzornictwa po 1945,
m.in.: Włochy, RFN, Anglia, Szwecja, Dania, Japonia i Stany Zjednoczone.
Wybrana bibliografia: J. Heskett, Industrial Design, New York: Thames and Hudson 1991 (I
wyd. 1980); J. M. Woodham, Twentieth Century Design, Oxford University Press 1997; D.
Raizman, History of Modern Design: Graphics and Products since the Industrial Revolution,
London: Laurence King, 2003; Cold War Modern: Design 1945-1970, London: V&A
Publishing, 2008; Chcemy być nowocześni: polski design 1955-1968, katalog wystawy
Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2011
Architektura Warszawy XX wieku
III rok, semestr letni
Opis: Cykl wykładów poświęconych architekturze i urbanistyce Warszawy od początku XX
wieku do końca PRL-u. Na zajęciach zostaną omówione następujące zagadnienia:
rusyfikacja Warszawy przed I wojną, budowa stolicy nowego państwa po 1918 r.,
zniszczenia i nazistowskie plany urbanistyczne, odbudowa miasta po 1945 r., socrealizm,
modernizm warszawski 1945-1970. Uzupełnieniem wykładów będą dwa zajęcia terenowe w
maju.
19
Wybrana bibliografia: J. Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy.
Śródmieście historyczne, t. 1-14, Warszawa 1995-2008; Historyczne place Warszawy, red.
B. Wierzbicka, Warszawa 1995; Historyczne centrum Warszawy, red. B. Wierzbicka,
Warszawa 1998; J.S. Majewski, T. Markiewicz, Warszawa nie odbudowana, Warszawa
1998; M. Leśniakowska, Architektura w Warszawie. Lata 1918-1939, Warszawa 2002; tejże,
Architektura w Warszawie. Lata 1945-1965, Warszawa 2003.
Architektura włoska 1 połowy XX wieku
Wykład z epok sztuki
II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Opis: Wykłady poświęcone zjawiskom w architekturze i urbanistyce włoskiej ok. 1900-1945.
Omówione zostaną następujące problemy: Stile Liberty, styl Novecento, architektura
awangardowa (futuryzm i racjonalizm). Na zajęciach przedstawione zostanie także
planowanie miejskie w czasach reżimu faszystowskiego (1922-43), a także monumentalna
architektura z tego okresu.
Wybrana bibliografia:
D. Ghirado, Building New Communities: New Deal America and
Fascist Italy, Princeton: Princeton University Press, 1989; R. A. Etlin, Modernism in Italian
Architecture 1890-1940, Cambridge: The MIT Press 1991; T. Kirk, The Architecture of
Modern Italy, vol. II: Visions of Utopia, 1900–Present, New York: Princeton Architectural
Press 2005 ; P. Nicoloso, Mussolini architetto. Propaganda e paesaggio urbano nell’Italia
fascista, Torino: Einaudi Editore 2008.
Prof. Juliusz Chrościcki
Seminarium wyższe/magisterskie
I i II rok studiów mgr uzup., oba semestry
Seminarium magisterskie z historii sztuki nowożytnej. Kontynuacja tematów prac
magisterskich podjętych wcześniej, a dla nowych seminarzystów z I roku wybór i podjęcie
tematu pracy magisterskiej.
20
Dr Marek Czapelski
Historia sztuki nowoczesnej polskiej ( ! patrz też zajęcia dr Iwony Luby ! )
Wykład
Zarys dziejów sztuki polskiej od około 1760 do 1939 roku. Celem wykładu będzie
prezentacja najważniejszych zagadnień architektury i sztuk pięknych, przedstawianych na tle
sztuki europejskiej, w powiązaniu z paralelnymi zjawiskami w literaturze, teatrze i muzyce, a
także z uwzględnieniem spraw szkolnictwa artystycznego, organizacji zawodowych i
instytucji opieki nad sztuką.
Zaliczenie:
Lektury do egzaminu z architektury nowoczesnej polskiej z zakresu architektury:
Opracowania ogólne:
J. Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce 1795-1918, Warszawa
1975.
T.S. Jaroszewski, Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Wrocław 1971.
T.S. Jaroszewski, O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981
T.S. Jaroszewski, Od klasycyzmu do nowoczesności, Warszawa 1996.
Dzieje architektury w Polsce, Kraków br. [wyd. Kluszczyński]
S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984 (wyd. 2: 1990).
A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988 (wyd. 4 poprawione i
uzupełnione)
A.K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890-1980 w zarysie, Warszawa 1988.
K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005.
J. Zachwatowicz, Architektura polska, Warszawa 1966.
Opracowania szczegółowe (wybór):
Architektura Lwowa XIX wieku, Kraków 1997.
I. Barańska, Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego, Kalisz 2002.
R. Cielątkowska, Architektura i urbanistyka Lwowa II Rzeczypospolitej, Gdańsk 1998.
21
M. Fabiański, J. Purchla, Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001.
H. Faryna-Paszkiewicz, Geometria wyobraźni. Szkice o architekturze dwudziestolecia
międzywojennego, Gdańsk 2003.
T.S. Jaroszewski, Epizod "antyczny" w architekturze polskiego klasycyzmu 1830-1850,
"Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 39: 1994, nr 2, s. 129-144.
T.S. Jaroszewski, O naśladownictwach pałacu na Wyspie w Łazienkach, w: Muzeum i
Twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci Prof. dra Stanisława Lorentza, Warszawa
1969.
T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, "Renesans polski" w architekturze XIX i XX w., w:
Renesans, sztuka i ideologia. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce,
listopad 1973, Warszawa 1976, s. 618-638.
W. Kalinowski, Rozwój i przebudowa miast polskich w okresie Księstwa Warszawskiego i
Królestwa Polskiego, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", 1998, nr 1-2, s. 23-61.
W. Kalinowski, S. Trawkowski, Uwagi o urbanistyce i architekturze miejskiej Królestwa
Kongresowego w I połowie XIX wieku. Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i
Urbanistyki, t. 1: 1956.
Kultura miejska w Królestwie Polskim, cz. 1: 1815-1875, Warszawa, Kalisz, Lublin, Płock,
Warszawa 2001.
M. Kwiatkowski, Stanisław August. Król - architekt, Warszawa 1982
J. Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893-1918, Warszawa
2005.
Z. Moździerz, Dom "pod Jedlami" Pawlikowskich, Zakopane 2003 [tamże dalsza bibliografia
dot. stylu zakopiańskiego]
A.K. Olszewski, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka, Wrocław
1967.
M.
Omilanowska,
Świątynie
handlu.
Warszawska
architektura
komercyjna
doby
wielkomiejskiej, Warszawa 2004.
A. Rottermund, Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1 połowy XIX w., Warszawa
1990.
A. Rottermund, Zamek warszawski w epoce oświecenia. Rezydencja monarsza funkcje i
treści, Warszawa 1989.
A. Rottermund, Zwycięstwo i porażka historyzmu, konkurs a przebudowa pałacu Saskiego w
Warszawie, w: Muzeum i Twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci Prof. dra Stanisława
Lorentza, Warszawa 1969.
Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu 1790-1880, Warszawa
1982.
22
Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII w. w Wielkopolsce,
Poznań 1969.
M. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kraków, Kraków 1990 (wyd. 2) - zwłaszcza cenny jest
tu obfity materiał ilustracyjny
M.J. Sołtysik, Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic, Gdynia 2003.
K. Stefański, Atlas architektury dawnej Łodzi, Łódź 2003.
K. Stefański, Jak zbudowano przemysłową Łódź, Łódź 2001.
K. Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2000.
Sztuka Warszawy, Warszawa 1986 (artykuły M. Kwiatkowskiego i A.K. Olszewskiego
dotyczące architektury w latach 1765-1939)
I. Wisłocka, Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa 1968.
Zakres tematyczny seminarium obejmuje zagadnienia architektury od czasów
oświecenia po drugą połowę XX w., ze szczególnym uwzględnieniem problematyki
dwudziestowiecznego modernizmu. Tematy referatów i przyszłych prac zostaną ustalone
według zainteresowań seminarzystów.
Prof. Barbara Dąb-Kalinowska
Historia sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej
Wykład
I rok lic., oba semestry
Pierwsza część zajęć będzie poświęcona sztuce wczesnochrześcijańskiej. Omówione
zostaną: okoliczności jej powstania, tradycje, do jakich się odnosiła; geneza chrześcijańskiej
budowli kultowej (fundacje cesarskie, biskupie, kościoły cmentarne); najdawniejsze
dekoracje kościołów i baptysteriów, początki sztuki sepulkralnej; zagadnienia związane
z kultem męczenników i jego konsekwencjami dla sztuki; trwałość wątków antycznych
i pojawianie
się
nowych,
chrześcijańskich
tematów ikonograficznych
w malarstwie
katakumbowym i rzeźbie sarkofagowej, a wreszcie w sztuce monumentalnej.
23
Druga część wykładu dotyczy sztuki bizantyjskiej aż po upadek Konstantynopola.
Przedstawiane będą m.in.: procesy prowincjonalizacji sztuki grecko-rzymskiej; czasy
Justyniana; wykształcenie się specyficznych cech architektury (z uwzględnieniem jej
związków z liturgią) i malarstwa; ikonoklazm i jego sztuka; zwycięstwo zwolenników ikon
oraz powstanie kanonu ikonograficznego; sformułowanie teorii malarstwa ikonowego;
stosunek do tradycji antycznej; problem tzw. renesansów; sztuka epoki Paleologów; „długie
trwanie”
sztuki
bizantyjskiej;
podstawowe
zagadnienia
związane
z tradycja
sztuki
postbizantyjskiej.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego składającego się z testu (slajdy) oraz
pytań otwartych.
Bibliografia
1. Age of Spirituality: a Symposium, ed. K. Weitzmann, New York 1980, s. 101-120.
2. Sz. Amiranaszwili, Sztuka gruzińska, przeł. M. Zagorska, Warszawa 1973.
3. M. Angold, Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, przeł. W. Brodzki,
Wrocław-Warszawa-Krakow 1993.
4. Armenia sacra. Memoire chretienne des Armeniens (Ive-XVIIIe siecle), sous la direction
de J. Durand, I. Rapti, D. Giovannoni, Paris 2007.
5. Ars Graeca. Ars Latina. Studia dedykowane A. Rożyckiej-Bryzek, Krakow 2001.
6. A. S. Atiya, Historia kościołow wschodnich, przekład zbiorowy, Warszawa 1978.
7.
S.
Awierincew,
Na
skrzyżowaniu
tradycji
(szkice
o
literaturze
i
kulturze
wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.
8. H. Belting, Bild und Kult. Eine Geschichte des Bildes vor des Bildes vor dem Zeitalter der
Kunst, Munchen 1990.
9. W. Berschin, Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, przeł. K.
Liman, Gniezno 2003.
10. P. Brown, Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we
wczesnym chrześcijaństwie, przeł. I. Kania, Krakow 2006.
11. R. Browning, Justynian i Teodora, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, Warszawa 1977,
1996.
12. R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, Grzegorz Żurek, Warszawa 1980, 1997.
13. L. Brubaker, Vision and Meaning in Ninth-Century Byzantium. Image as Exegesis in the
Homilies of Gregory of Nazianzus, Cambridge 1999.
14. W. W. Byczkow, Wizantijskaja estietika. Tieoreticzeskije problemy, Moskwa 1977.
15. Byzance et les images, Paris 1994.
24
16. H. Chadwick, Kościoł w epoce wczesnego chrześcijaństwa, przeł. A. Wypustek,
Warszawa 2004.
17. R. Cormack, Writing in Gold. Byzantine Society and its Icons, London 1985.
18. R. Cormack, The Byzantine Eye. Studies in Art and Patronage, London 1989.
19. R. Cormack, Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i całuny, przeł. K. Kraśniewicz,
Krakow 1999.
20. Czudotwornaja ikona w Wizantii i driewniej Rusi, red. A. Lidow, Moskwa 1996.
21. B. Dąb-Kalinowska, Ikony i obrazy, Warszawa 2000.
22. F. W. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, przeł. E. Jastrzębowska, Warszawa 1994.
23. Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli Objaśnienie sztuki malarskiej, przeł. I. Kania, red. M.
Smorąg Rożycka, Krakow 2003.
24. V. I. Durić, Byzantinische Fresken in Jugoslavien, Belgrad 1976.
25. A. Effenberger, Fruhchristliche Kunst und Kultur. Von den Anfangen bis zum 7.
Jahrhundert, Leipzig 1986.
26. B. Filarska, Archeologia chrześcijańska zachodniej części Imperium Rzymskiego,
Warszawa 1999.
27. A. Grabar, Christian Iconography: A Study of Its Origins, Princeton 1968.
28. H. W. Haussig, Historia kultury bizantyjskiej, Warszawa 1980.
29. E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.
30. P. Johnstone, The Byzantine Traditions in Church Embroidery, London 1967.
31. A. P. Kazhdan, G. Constable, People and Power in Byzantium. An Introduction to
Modern Byzantine Studies, Dumbarton Oaks, Washington 1982.
32. A. P. Kazhdan, A. W. Epstein, Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twefth
Centuries, Berkeley-Los Angeles-London 1990.
33. A. Kazhdan, H. Maguire, Byzantine Hagiographical Texts as Sources on Art.,
„Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 1-22.
34. E. Kitzinger, The Cult of Images in the Age before Iconoclasm, „Dumbarton Oaks
Papers”, VIII, 1954, s. 83-150.
35. J. Kłosińska, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975.
36. J. Lowden, The Octatueuchs. A Study in Byzantine Manuscript Illustration, Pennsylvania
1992.
37. H. Maguire, Truth and Convention in Byzantine Descriptions of Works of Art, „Dumbarton
Oaks Papers”,
28, 1974, s. 111-140.
38. H. Magiure, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton 1981.
39. H. Maguire, The Icons of their Bodies. Saints and their Images in Byzantium, Princeton
1996.
25
40. C. Mango, Byzantium and its Image. History and Culture of the Byzantine Empire and its
Heritage,
London 1984.
41. C. Mango, The Art of Byzantine Empire 312-1453. Sources and Documents, New Jersey
1972.
42. C. Mango, Historia Bizancjum, przeł. M. Dąbrowska, Gdańsk 1997.
43. J. Meyendorff, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa
1984.
44. K. Michałowski, Faras. Malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w
Warszawie, Warszawa 1974.
45. N. Oikonomides, The Holy Icon as an Asset, „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 3544.
46. G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przekł. pod red. Evert – Kappesowa, Warszawa 1967.
47. N. Patterson-Ševčenko, Icons in the Liturgy, „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 4558.
48. N. Patterson-Ševčenko, The Vita Icon and the Painter as Hagiographer, „Dumbarton
Oaks Papers”, 53, 1999, s. 149-165.
49. Perceptions of Byzantium and Its Neighbors (843-1261), ed. by O. Z. Pevny, New York
2000.
50. Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, przeł., wst., obj. P. Ł. Grotowski, Warszawa 2006.
51. The Sacred Image East and West, ed. by R. Ousterhout, L. Brubaker, Chicago 1995, s.
25-44.
52. M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., przeł. E. Bąkowska,
Warszawa 1979.
53. Ch. Schonborn, Ikona Chrystusa, przeł. W. Szymona, Poznań 2001.
54. The Twilight of Byzanium. Aspects of Cultural and Religious History in the Late Byzantine
Empire, Princeton 1991.
55. L. Uspienski, Teologia ikony, przeł. M. Żurowska, Poznań 1993.
56. T. Velmans, Byzanz. Fresken und Mosaike, Zurich-Duseldorf-Benziger 1999.
57. Ch. Walter, Sztuka i obrządek Kościoła bizantyńskiego, przeł. K. Malcherek, Warszawa
1992.
58. E. Wipszycka, Kościoł w świecie poźnego antyku, Warszawa 1994.
59. S. Skrzyniarz, Hades. Recepcja, sens ideowy i przemiany obrazu pogańskiego boga w
sztuce bizantyjskiej, Krakow 2002.
60. H. Stern, Sztuka bizantyńska, przeł. T. Mroczko, Warszawa 1975.
61. Synthronon. Art et archeologie de la fin de l’Antiquite et du Moyen Age, Paris 1968.
26
62. M. W. Szczepkina, Miniatiury Chłudowskoj Psałtyri. Grieczeskij illustrirowannyj kodeks IX
wieka, Moskwa 1977.
63. Sztuka średniowiecznego Wschodu i Zachodu. Osiągnięcia i perspektywy poznawcze u
progu XXI wieku, red. M. Smorąg Rożycka, Krakow 2002.
64. K. Weitzmann, The Monastery of Saint Catherine at Mont Sinai. The Icons. Vol. 1: From
the Sixth to the Tenth Century, Princeton, New Jersey 1976.
Mgr Alicja Gzowska
Wybrane zagadnienia architektury inżynieryjnej w XIX i XX wieku
Konwersatorium (specjalizacja)
II rok, studia magisterskie uzupełniające, semestr zimowy
Opis: celem zajęć jest uzupełnienie wiedzy zdobytej na wykładach kursowych o zagadnienia
związane z narodzinami i rozwojem tzw. nurtu inżynieryjnego w architekturze. Proponowane
tematy zajęć:
narodziny nowożytnej inżynierii
nowy materiał, nowe możliwości: żelazo
nowy materiał, nowe możliwości: beton zbrojony
drapacze chmur i „niebotyki”
twórczość Piera Luigi Nervi
rewolucyjny Felix Candela
„polska szkoła kształtowania struktur”
historia sztuki wobec architektury inżynieryjnej
Zaliczenie: Zaliczenie na podstawie obecności, aktywności oraz pracy pisemnej o objętości
max 10 stron znormalizowanego maszynopisu z bibliografią na temat uzgodniony z
prowadząca. Prace przyjmowane będą do 10 II. Prace przesłane po tym terminie nie zostaną
ocenione.
T. Barucki, Stephane duChateau, Warszawa 1995.
P. Biegański, U źródeł architektury współczesnej, Warszawa 1972
D. P. Billington,
The new Art of Engineering, w: Bridging the Gap: Rethinking the
Relationship of Architect and Engineer, New York, 1991.
W. Fiałkowski, Stefan Bryła, Warszawa 1977
27
S. Giedion, Przestrzeń, czas i architektura: narodziny nowej tradycji, Warszawa 1968
J. Gola, O Lechu Tomaszewskim, Warszawa 1989.
P. Krasny, Zawody i specjalności architektoniczne w Polsce w epoce nowożytnej, w:
Architekt, budowniczy, mistrz murarski; Materiały sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,
Warszawa, 24-25 listopada 2004 roku. Warszawa 2007
G. Nordenson, Terence Riley, Seven structural Engineers: The Felix Candela Lectures, New
York, 2008.
N. Pevsner,
Pionierzy współczesności: od Williama Morrisa do Waltera Gropiusa,
Warszawa 1978
P.L.Nervi – piękno i prawda – logiczne rozwiązanie konstrukcyjne „Architektura”, nr 1112/1961r.
C. Siegel, Formy strukturalne w nowoczesnej architekturze, Warszawa 1974
J. Sławińska, Ekspresja sił w nowoczesnej architekturze, Warszawa 1997.
Z. Wasiutyński, O Architekturze mostów, Warszawa 1971
Architektura w PRL
Konwersatorium
Celem zajęć jest omówienie wybranych zagadnień architektury i urbanistyki w PRL.
Poruszone zostaną problemy:

odbudowa miast i starówek, praktyki konserwatorskie

architektura nowoczesna przed 1949r

architektura i urbanistyka socrealistyczna

instytucjonalne i prawne ramy pracy architektów

budownictwo mieszkaniowe

nowoczesne centra miast i ich propaganda. „Mistery”

architektura skrojona na miarę: domy towarowe, szkoły , sanatoria, parki kultury i
wypoczynku

eksport polskiej myśli projektowej na Bliski Wschód i do krajów tzw. Trzeciego Świata

architektura sakralna

postmodernizm lat '80
Zaliczenie: zaliczenie w formie egzaminu (rozpoznawanie obiektów i krótka wypowiedź
pisemna).
28
Bibliografia:
Adamczewska – Wejhert H., Korzenie architektury polskiej lat 80, „Kwartalnik Architektury i
Urbanistyki” t. XXXX z.1, s. 65 –77.
Barucki T., Architektura w Polsce, Warszawa 1985.
Basista A., Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu, Warszawa –
Kraków 2001.
Budownictwo i architektura w Polsce 1945 –1966, pod red. J. Zachwatowicza, Warszawa
1986.
Goldzamt E., Urbanistyka krajów socjalistycznych: problemy społeczne Warszawa 1971.
Franta A., Notatki architekta o modernizmie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” t. XLV
(2000)
Gola J., Jerzy Sołtan: monografia, Warszawa 1995.
Kotarbiński A., Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944 –1964, Warszawa
1967.
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie; lata 1945-1965, Warszawa 2003.
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie; lata 1965 - 1989, Warszawa 2005.
Mroczek A., Kucza – Kuczyński K., Nowe kościoły w Polsce, Warszawa 1991.
Stefański K., Architektura polska 1949-1956, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” r. XXVII:
1982, Z. 1-2, s. 13 – 108.
Szafer T. P., Nowa architektura polska – diariusz lat 1966 –1970, Warszawa 1972.
Szafer T.P., Współczesna architektura Polska, Warszawa 1988.
Włodarczyk M., Architektura lat 60-tych w Krakowie, Kraków 2006.
Włodarczyk W., Socrealizm: sztuka polska w latach 1950-54, Paryż 1986, rozdziały:
Mistycyzm architektury, oraz Realizacja: kandelabry MDM
http://www.kaiu.pan.pl/images/stories/32010_pdf/W.Baraniewski.pdf
Mgr Jakub Jagiełło
Sztuka Dolnego Śląska XVII w.
Konwersatorium
II rok studiów licencjackich, semestr zimowy
Zajęcia o charakterze konwersatorium mają na celu przybliżenie zawiłych losów
śląskiej sztuki na przestrzeni całego XVII w. Zostanie przedstawiona sytuacja wyznaniowa
29
przed wojną trzydziestoletnią, pracujące wówczas warsztaty artystyczne Dolnego Śląska,
zagadnienia tematyczne protestanckich ołtarzy, ambon i epitafiów. Następnie zajęcia będą
dotyczyły kwestii funkcjonowania warsztatów podczas trudnych lat wojny trzydziestoletniej. Z
zagadnieniami protestanckich wystrojów wnętrz kościelnych sprzed czasów wojny zostanie
zestawiona sztuka kontrreformacyjna, przejawiająca się w fundacjach klasztornych (przede
wszystkim cysterskich). Jako równoważnia dla katolickich wnętrz kościołów klasztornych
omówione zostaną ewangelickie Kościoły Pokoju i Kościoły Łaski. Zajęcia będą miały
charakter konwersatorium, studenci będą rozpoznawać programy ikonograficzne dzieł
protestanckich i katolickich, porównywać ich znaczenie ideologiczne, identyfikować warsztaty
rzeźbiarskie i malarskie (m.in. Michaela Willmanna).
Zaliczenie: Zaliczenie w formie testu otwartego i rozpoznawania przedstawień na wybranych
slajdach
Literatura:
- P. Banaś, Studia nad śląską architekturą 2 połowy XVII wieku, Rocznik Sztuki Śląskiej, 8
(1971), s. 35-89.
- A. Bek, Johann Pol z Głogowa – destrukcja mitu, Rocznik Sztuki Śląskiej, 2010.
- ewentualnie: K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, Breslau 1934.
- T. Chrzanowski, Rzeźba lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim, Warszawa 1974.
- T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca XIX
w., Kraków 1974.
- K. Eysymontt, Architektura dworów renesansowych na Śląsku, Wrocław 2010.
- J. Harasimowicz, Typy i programy śląskich ołtarzy wieku Reformacji, Rocznik Sztuki
Śląskiej XII (1979), s. 7-27.
- J. Harasimowicz, Protestanckie budownictwo kościelne wieku reformacji na Śląsku,
Kwartalnik Architektury i Urbanistyki XXVIII (1983), s. 341-374.
- J. Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji 1520-1650, Wrocław
1986.
- J. Harasimowicz, Mors Janua Vitae. Śląskie epitafia i nagrobki wieku Reformacji, Wrocław
1992.
- Historia Śląska, pod red. M. Czaplińskiego, Wrocław 2002.
- K. Kalinowski, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986.
- Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu.Historia, stan zachowania, koncepcja
rewitalizacji, Wrocław 2010.
- Malarstwo Śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów. Muzeum Narodowe we Wrocławiu (M.
Pierzchała, E. Houszka, B. Lejman, P. Łukaszewicz), Wrocław 2009.
30
- Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P.
Oszczanowski, Wrocław 2003 („Acta Universitatis Wratislaviensis”, 2508, Historia Sztuki, 17).
- P. Oszczanowski, Casus Żórawiny. Kościół Trójcy Świętej w Żórawinie około 1600 roku,
Wrocław 2007.
- Opactwo Cystersów w Lubiążu i artyści, red. A. Kozieł, Wrocław 2008 ("Acta Universitatis
Wratislaviensis", 3012, Historia Sztuki, 26)
- J. Pokora, Sztuka w służbie reformacji. Śląskie ambony 1550-1650, Warszawa 1982.
- M. Starzewska, Dekoracja snycerska w siedemnastowiecznym Wrocławiu, [w:] Nobile claret
opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, Wrocław 1998, s. 340348.
- B. Steinborn, Malowane epitafia mieszczańskie na Śląsku w latach 1520-1620, RSŚ, t. 4
(1967), s. 7-138.
- Śląsk i Czechy. Wspólne drogi sztuki. Materiały konferencji naukowej dedykowane
Profesorowi Janowi Wrabecowi, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P. Oszczanowski, Wrocław
2007 ("Acta Universitatis Wratislaviensis", 2953, Historia Sztuki, 24), ISBN 978-83-229-28622
- Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006.
Dr Andrzej Jakubowski
Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury
I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
letni
Opis przedmiotu: Konwersatorium „Sztuki wizualne w systemie ochrony dziedzictwa kultury”
stanowi pierwszą część
cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”, prowadzonych w
Instytucie Historii Sztuki w ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”. Cykl ten jest
podzielony na trzy niezależne bloki . tematyczne koncepcyjnie i merytorycznie tworzące
spójną całość, choć zakończone osobnym zaliczeniem:

Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury

Prawne uwarunkowania rynku sztuki

Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej
31
Celem zajęć jest przybliżenie złożoności powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z
którymi spotykają się na co dzień uczestnicy życia artystycznego. Dlatego przedstawione
zostaną najważniejsze kwestie związane z szeroko pojętym obrotem prawnym dziełami
sztuki, działalnością artystyczną i kuratorską, prawem autorskim oraz ochroną dziedzictwa
kultury, w kontekście polskim i międzynarodowym. Mając na uwadze profil specjalności
„Sztuka-Media-Rynek”, skierowany przede wszystkim na społecznie oddziaływanie sztuki,
proponowany cykl zajęć uwzględnia zarówno najważniejsze zagadnienia teoretyczne, jak i
kwestie praktyczne.
W ramach zajęć „Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury” omówiona
zostanie rola jaką pełnią działalność artystyczna oraz dzieła sztuki w tworzeniu dziedzictwa
kultury - wartości chronionej w prawie polskim, europejskim oraz międzynarodowym.
Przedstawione zostaną zatem podstawowe reżimy ochrony oraz upowszechniania
dziedzictwa kultury. Przedyskutowane będą także interesy i wartości odzwierciedlane w
konkretnych rozwiązaniach legislacyjnych. Zajęcia mają służyć lepszemu zrozumieniu
głównych zagadnień związanych z ochroną dziedzictwa kultury, jak również ułatwieniu
bardziej świadomego udziału we współczesnej debacie na temat prawnej regulacji sfery
kultury wizualnej.
Forma zajęć:
Łączona formuła konwersatorium i wykładu. Poza częściami teoretycznymi planowane są
dyskusje w grupach na podstawie zadanych materiałów, przede wszystkim w odniesieniu do
ważnych, szeroko komentowanych tematów, m.in. integralność publicznych kolekcji sztuki a
prawa ofiar nazizmu (np. sprawa zwrotu przez Austrię kilku najcenniejszych dzieł Gustava
Klimta), czy legalność nabycia dzieł sztuki w epoce kolonialnej a moralne prawa ludów
tubylczych oraz państw postkolonialnych (np. sprawa słynnych Brązów z Beninu), itp.
Forma i warunki zaliczenia zajęć: Egzamin pisemny w formie testu
Szczegółowy program zajęć
L.p.
Tematyka zajęć
Liczba
godzin
1
Prawo ochrony dziedzictwa kultury: podstawowe problemy, pojęcia,
2
systematyka
32
2
Sztuka – naród – terytorium. Założenia prawnej ochrony narodowego
2
dziedzictwa kultury w krajowym porządku prawnym. Przykład Polski
3
Dzieła sztuki a konflikty zbrojne: grabież, ochrona, restytucja
2
4
Kolekcjonerstwo dzieł sztuki, wymiana kulturalna a ochrona przed
2
nielegalnym wywozem przedmiotów o szczególnej wartości dla
narodowego dziedzictwa kultury
5
Ochrona uniwersalnych wartości sztuki w prawie międzynarodowym –
2
wspólny obowiązek całej ludzkości?
6
Regionalna ochrona dziedzictwa kultury. Rola i znaczenie Rady
2
Europy oraz Unii Europejskiej
7
Prawa kulturalne i dziedzictwo kultury w systemie ochrony praw
2
człowieka
Zalecana literatura
1.
Hoffman B. (red.), Art and Cultural Heritage: Law, Policy and Practice, wyd. 2,
Cambridge 2009 – wybrane rozdziały
2.
Kowalski W., Restytucja dzieł sztuki. Studium z dziedziny prawa międzynarodowego,
wyd. 2, Katowice 1993
3.
Merryman J. H., Elsen, A. E., Urice, S. K., Law, Ethics and the Visual Arts , wyd. 5.,
Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały
4.
Merryman J. H., Thinking about the Elgin Marbles: Critical Essays on Cultural
Property, Art and Law, Austin 2009
5.
Nieć H., Ojczyzna dzieła sztuki: międzynarodowa ochrona integralności narodowej
spuścizny kulturalnej, Kraków 1980
6.
Paczuski W., Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Kraków 2005 - wybrane
7.
rozdziały
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, Kraków 2001
8.
- wybrane rozdziały
Scovazzi T., Nafziger A. R. (red.), La patrimoine culturel de l'humanité / Cultural
9.
Heritage of Mankind, Leiden –Boston 2008 – wybrane rozdziały
Zeidler K. (red.), Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć,
10.
Warszawa 2010
Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa 2007
Literatura uzupełniająca
33
1.
Cuno J., Who Owns Antiquity? Museums and the Battle over Our Ancient Heritage,
Princetown 2008
2.
Demarsin B., Schrage E.J.H., Tilleman B., Verbeke A. L. (red.), Art&Law, Brugge
2008 – wybrane rozdziały
3.
Gillman D., The Idea of Cultural Heritage, wyd. 2, Cambridge 2010
4.
Greenfield J., The Return of Cultural Treasures, wyd. 3, Cambridge 2007
5.
Lowenthal D., The Heritage Crusade and the Spoils of History, wyd. 7, Cambridge
6.
2009
Nahlik S. E., Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław-
7.
Kraków 1958 - wybrane rozdziały
O’Keefe P.J., Prott L. V., Law and the Cultural Heritage, t. 3, Movement, London-
8.
Edinburg 1989 – wybrane rozdziały
Sax J. L., Playing Darts with a Rembrandt. Public and Private Rights in Cultural
9.
Treasures, Ann Arbor 1999
10.
Szafrański W., Zalasińska K. (red.), Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego, t. III,
11.
Poznań 2009 – wybrane rozdziały
12.
Vrdoljak A. F., International Law, Museums and the Return of Cultural Objects, wyd.
13.
2, Cambridge 2008 – wybrane rozdziały
14.
Włodarski J., Zeidler K. (red.), Prawo muzeów, Warszawa 2008 – wybrane rozdziały
Zalasińska K., Ochrona zabytków, Warszawa 2010
Prawne uwarunkowania rynku sztuki
II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
zimowy
Opis przedmiotu: Konwersatorium „Prawne uwarunkowania rynku sztuki” stanowi drugą
część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”, prowadzonych w Instytucie Historii Sztuki w
ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”. Celem zajęć jest przybliżenie złożoności
powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z którymi spotykają się na co dzień uczestnicy
życia artystycznego.
W ramach zajęć „Prawne uwarunkowania rynku sztuki” zostaną przedstawione podstawowe
zagadnienia związane z funkcjonowaniem rynku sztuki w Polsce i Unii Europejskiej. W
formie skrótowej zostanie również omówiony szerszy kontekst międzynarodowy. Celem
zajęć jest wskazanie najważniejszych problemów prawnych związanych z obrotem dziełami
sztuki. W szczególności zostaną poruszone następujące kwestie: reglamentacja wywozu,
34
umowy i klauzule umowne z zakresu obrotu dziełami sztuki, problemy prawno-karne
(przemyt, kradzież, nielegalne wykopaliska archeologiczne, fałszerstwa dzieł sztuki),
zagadnienie etyki zawodowej w obrocie dziełami sztuki.
Forma zajęć: Łączona formuła konwersatorium i wykładu.
L.p.
Tematyka zajęć
Liczba
godzin
1
Krajowy i międzynarodowy rynek dzieł sztuki – zagadnienia węzłowe;
2
obrót dziełami sztuki w Polsce po 1989 r. – charakterystyka rynku,
przedmiot i formy obrotu, notowania aukcyjne, najważniejsi uczestnicy
2
Wzory i klauzule umowne w obrocie prawnym dziełami sztuki;
2
regulaminy aukcyjne
3
Nielegalny obrót działami sztuki: problemy prawno-karne; zasady etyki
2
zawodowej w obrocie dziełami sztuki
4
Fałszerstwa dzieł sztuki: regulacje prawne; rola i odpowiedzialność
2
eksperta; certyfikaty autentyczności
5
Obrót dziełami sztuki a ochrona narodowego dziedzictwa kultury –
2
problematyka wywozu dzieł sztuki
6
Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej
2
7
Międzynarodowy obrót dziełami sztuki
2
Zalecana literatura
1
Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska (red.), Rynek sztuki. Aspekty prawne,
Wolters Kluwer, Warszawa 2011 – wybrane rozdziały
2
Agnieszka Grzywacz, Obrót dziełami sztuki, LexisNexis, Warszawa 2004
3
Wojciech Paczuski, Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Zakamycze, Kraków
2005 - wybrane rozdziały
4
James Goodwin (red.), The International Art Markets: The Essential Guide for
Collectors and Investors, Kogan Page, London-Philadelphia 2008 – wybrane
rozdziały
35
5
Kamil Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –
wybrane rozdziały
6
John H. Merryman, Law, Ethics and the Visual Arts, wyd. 5., Kluwer Law International,
Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały
7
Andrzej Jakubowski, Współczesny rynek dzieł sztuki w Polsce a Internet,
„Ikonotheka”, t. 20, 2007, s. 201-218.
8
Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. I-III, Wydawnictwo Poznańskie,
Poznań 2007-2009 – wybrane rozdziały
9
Bart Demarsin (red.), Art&Law, Die Keure, Brugge 2008 – wybrane rozdziały
10
Maria Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Universitas,
Kraków 2001 – wybrane rozdziały
11
Malarze polscy XIX i XX wieku. Mała encyklopedia rynku sztuki, Gazeta
Antykwaryczna, Kraków 2004 – wybrane rozdziały
Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej
zimowy
Opis
przedmiotu:
konwersatorium
„Prawne
podstawy
działalności
artystycznej
i
wystawienniczej” stanowi trzecią część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”,
prowadzonych w Instytucie Historii Sztuki w ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”.
Celem zajęć jest przybliżenie złożoności powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z
którymi spotykają się na co dzień uczestnicy życia artystycznego.
W ramach zajęć „Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej” zostaną
przedstawione kluczowe zagadnienia prawne związane z prowadzeniem działalności
artystycznej, muzealnej i wystawienniczej. Celem zajęć jest z jednej strony umiejscowienie
polskiego
życia
artystycznego
i
muzealnego
w
szerszym
kontekście
globalizacji
międzynarodowego prawa ochrony dziedzictwa kulturalnego, z drugiej zaś odniesienie go do
zasad międzynarodowej współpracy kulturalnej, w świetle zachodzących przemian
demokratyzacji kultury i promocji różnorodności kulturowej. Szczególny nacisk zostanie
położony na omówienie pozycji artysty i kuratora w polskim porządku prawnym. Kwestie
swobody wypowiedzi artystycznej, krytycznej roli sztuki wobec przemian społecznych oraz
36
problematyki granic prawnych wolności twórczości artystycznej zostaną również poruszone.
Program zajęć przewiduje także przedstawienie podstaw prawnych działalności muzeów
oraz organizacji pozarządowych w sferze sztuk wizualnych.
Forma zajęć: Łączona formuła konwersatorium i wykładu.
L.p.
Tematyka zajęć
Liczba
godzin
1
Podstawy prawne działalność artystycznej i wystawienniczej w prawie
2
polskim – zagadnienia węzłowe.
2
Wolność twórczości artystycznej w sferze sztuk wizualnych i jej
2
ograniczenia
3
Prawo autorskie I
2
4
Prawo autorskie II
2
5
Prawo i etyka muzeów
2
6
Problemy prawne związane z międzynarodową wymianą muzealną
2
7
Działalność kulturalna i artystyczna a organizacje pozarządowe
2
Zalecana literatura
1
Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska (red.), Rynek sztuki. Aspekty prawne,
Wolters Kluwer, Warszawa 2011 – wybrane rozdziały
2
Józef Włodarski, Kamil Zeidler (red.), Prawo muzeów, Wolters Kluwer, Warszawa
2008 – wybrane rozdziały
3
Kamil Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –
wybrane rozdziały
4
John H. Merryman, Law, Ethics and the Visual Arts, wyd. 5., Kluwer Law
International, Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały
5
Piotr Ślezak, Prawo autorskie. Podręcznik dla studentów szkół filmowych i
artystycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008
6
Rafał Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne, wyd. 6., C.H.Beck, Warszawa 2010 –
wybrane rozdziały
37
7
Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. I-III, Wydawnictwo Poznańskie,
Poznań 2007-2009 – wybrane rozdziały
8
Jacek Sobczak, Prawo prasowe – Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2008 –
wybrane fragmenty
9
Ronald D. Spencer (red.), Ekspert kontra dzieło sztuki, Ośrodek Ochrony Zbiorów
Publicznych, Warszawa 2009 – wybrane rozdziały
10
Monika Drela, „Korzystanie i rozpowszechnianie muzealiów w Internecie a prawo
autorskie”, w: Karol Łopatecki, Wojciech Walczak (red.), Zeszyty Dziedzictwa
Kulturowego, Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej UwB, Białystok 2007, s.
179-192
11
Bart Demarsin (red.), Art&Law, Die Keure, Brugge 2008 – wybrane rozdziały
12
Janusz Barta, Ryszard Markiewicz, Prawo autorskie, wyd. 2, Wolters Kluwer,
Warszawa 2010
13
Ireneusz C. Kamiński, Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka, Zakamycze, Kraków 2003 – wybrane fragmenty
14
Ewa Nowińska, Wolność wypowiedzi prasowej, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –
wybrane fragmenty
Mgr Maciej Jarzewicz
Autoportret i samoświadomość artystyczna
I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Zajęcia mają na celu omówienie wybranych zagadnień związanych z autoportretem
europejskich artystów w epoce nowożytnej i u progu nowoczesności. Rozważane będą
przede wszystkim obrazy przedstawiające artystów utrzymane w standardowej koncepcji
portretowej, na tle tworzenia się i rozwoju samodzielnego portretu. Drugim istotnym wątkiem
jest gatunek sztuki zwany alegorią malarstwa, czyli wizerunki malarzy przy pracy, względnie
ukazujących Apellesa lub św. Łukasza jako historyczne precedensy. Nie można zapomnieć o
innych formach obecności artysty w dziele, jak domniemane autoportrety w większych
kompozycjach, sygnatury, czy koncepcję automimesis, streszczoną we włoskim haśle ogni
pittore dipinge se.
38
Autoportrety i inne formy obecności twórcy w dziele są symptomem usamodzielnienia
się sztuki jako osobnej dziedziny. Nie należy ich jednak traktować tylko od tej strony, często
autoportrety mają charakter deklaracji programowych. Z drugiej strony jako jedna z
najbardziej osobistych form wypowiedzi pozostawiają duże możliwości własnej inwencji.
Jako gatunek artystyczny, w którym odbywa się refleksja na temat sztuki, autoportret
szczególnie często prowokuje do ukazywania sztuczności przedstawienia obrazowego lub
testowania jego granic.
W zależności od liczby uczestników przewiduję formę konwersatoryjną – wtedy
warunkiem zaliczenia jest udział w zajęciach, wygłoszenie referatu i napisanie pracy
zaliczeniowej, lub wykładową – wtedy zaliczenie odbywa się na podstawie obecności i testu
wizualno-faktograficznego.
Wstępna bibliografia:
V. I. Stoichita, Das selbstbewusste Bild. Vom Ursprung der Metamalerei, München 1998
(orginalne wyd. fr. L’instauration du tableu, jest również angielskie – The self aware image)
J. Derrida, Memoirs of the Blind. The Self-Portrait and Other Ruins, trans. by P. A. Brault and
M. Naas, Chicago 1993
Der Künstler über sich in seinem Werk, hg. M. Winner, internationales Symposium der
Bibliotheca Herziana Rom 1989, Rom – Weinhem 1992
Wettstreit der Künste : Malerei und Skulptur von Dürer bis Daumier, auss. kat. München
Haus der Künste, 1.02.2002-5.05.2002, hg. Ekkehard Mai, Kurt Wettengl, red. Andreas
Büttner, München 2002
Victor I. Stoichita, Krótka historia cienia, przeł. Piotr Nowakowski, Universitas Kraków 2001
Der Künstler als Kunstwerk. Selbstportraits vom Mittelalter bis zur Gegenwart, hg. Urlich
Pfisterer und Valeska von Rosen, Reclam Stuttgart 2005
Self Portrait. Renaissance to Contemporary, ed. Anthony Bond and Joanna Woodall,
National Portrait Gallery London, Art Gallery of New South Wales Sydney, 2005
Selbstbild. Der Künstler und sein Bildnis, auss. kat. Gemäldegalerie der Bildenden Künste
Wien, 19.11.2004-20.02.2005, herausgegeben von Renate Trenk, Hatje Canz Verlag, Wien
Ostfildern-Ruit 2004
Mieczysław Wallis, Autoportrety artystów polskich, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1966
Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, tłum. Mariusz Bryl,
Universitas, Kraków 2007
Karykatura XIX i XX wieku
39
Zajęcia fakultatywne poświęcone są funkcjonowaniu karykatury jako środka przekazu w XIX i
XX wieku. Uformowana w okresie rewolucji francuskiej formuła zdobyła sobie istotne miejsce
w kreowaniu życia politycznego, a także tworzeniu zbiorowej świadomości ze szczególnym
uwzględnieniem świadomości narodowej. W związku z tym karykatura jest często
bezrefleksyjnie używana w badaniach i popularyzacji historii bez próby krytycznego namysłu.
Szczególną uwagę chciałbym więc poświęcić karykaturze jako jednej z gałęzi propagandy w
państwach totalitarnych. Kwestią podejmowaną przez cały cykl zajęć będą uniwersalne
schematy, dzięki którym komunikaty satyryczne są zazwyczaj zrozumiałe, mimo odległości
od bezpośrednio związanych z nimi wydarzeń.
Nie mniej ważny jest artystyczny wątek związany z karykaturą. Twórcy nie dający się
zamknąć w deprecjonującym pojęciu „karykaturzysta” tacy jak Honoré Daumier i Pablo
Picasso są bez tego kontekstu niezrozumiali. Innym wątkiem jest funkcjonowanie karykatury
artystycznej jako krytyki sztuki, czyli dla historyków sztuki jest to istotne źródło wiedzy o życiu
artystycznym i recepcji różnych twórców w ich czasach.
Formuła zajęć jest otwarta, w przypadku mniejszej liczby uczestników będzie bardziej
konwersatoryjna i wtedy warunkiem zaliczenia jest (oprócz obecności) praca pisemna, w
przypadku dużej liczby studentów przewiduję (obok obecności) na zajęciach test
faktograficzno-wizualny.
Ernst Hans Gombrich, The Catoonist Armoury, w: tenże, Meditations on a Hobby Horse and
other essays on the theory of Art, Chicago Univerity Press 1985, s.127-142.
Karikatur & Satire: fünf Jahrhunderte Zeitkritik, oprac. Walter Koschatzky, München: Hirmer,
1992.
Werner Hofmann, Die Karikatur von Leonardo bis Picasso, Verlag Brüder Rosenbaum, Wien
1956.
Charles Baudelaire, O kilku karykaturzystach francuskich, w tenże, Rozmaitości estetyczne,
wstęp i przekład Joanny Guze, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 167-185.
Karykatura XVI-XVIII w.
40
Zajęcia poświęcone są europejskim obrazom satyrycznym w okresie od Leonarda da Vinci i
reformacji do rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. W ramach zajęć omawiane będą
dwie zasadnicze tradycje – fizjonomicznej karykatury, mającej swój początek w
renesansowych Włoszech oraz grafiki stosowanej w „bitwach na obrazy”, toczonych w czasie
kryzysów polityczno-religijnych. Rozważane będą marginalia twórczości wybitnych artystów
takich jak Carracci czy Bernini, a także dzieła twórców, których można określić mianem
zawodowych karykaturzystów – Rowlandson, Gillray, a także obrazki tworzone przez
zupełnie anonimowych autorów. Zgodnie z baudelairowskim podziałem na komizm znaczący
i komizm absolutny, w koncepcji zajęć mieści się tropienie konkretnych kontekstów
historycznych oraz poszukiwanie uniwersalnych sposobów prowadzenia polemik za pomocą
obrazów, a także omawianie dzieł będących „bardzo poważnymi żartami”.
Warunkiem zaliczenia jest uczestnictwo w zajęciach i napisanie testu faktograficznowizualnego.
Zagadnienia:
I.
Teoria. Jak rozumiemy słowa „karykatura” i „satyra”. Karykatura a system
gatunków plastycznych. Dosłowność i metafora w karykaturze. Karykatura jako
gatunek autotematyczny.
II.
Leonardo. Groteskowe głowy Leonarda, tradycja fizjonomiczna, problem szkicu.
III.
Satyra obrazowa okresu reformacji. Rozpowszechnienie się grafiki – pierwszego
masowego medium wizualnego. Sztuka jako broń w walce ideologicznej.
IV.
Karykatura portretowa
okresu baroku
we Włoszech.
Powstanie pojęcia
„carricatura”. Karykatura jako margines twórczości (Carracci, Bernini). Ghezzi
jako „pierwszy profesjonalny karykaturzysta”.
V.
Satyra obrazowa a tradycja „kaprysu” (Tiepolowie).
VI.
Angielska
satyra/karykatura
społeczno-obyczajowa
XVIII
wieku
(Hogarth,
Rowlandson).
VII.
Rewolucja francuska widziana przez karykaturę we Francji i Anglii (David, Gillray,
Rowlandson).
VIII.
Goya. Karykatura a portret; „Kaprysy” – m. in. satyra obyczajowa; Goya jako
przedstawiciel „komizmu absolutnego” wg Baudelaire’a.
41
E. H. Gombrich and E. Kris, Caricature, Harmondsworth/Middlesex : King Penguin Books,
1940
Werner Hofmann, Die Karikatur von Leonardo bis Picasso, Verlag Brüder Rosenbaum, Wien
1956
Luther und die Folgen für die Kunst. Auss. Kat. Hamburger Kunsthalle 11XI1983-8II1984, hg.
Werner Hofmann, Prestel München 1983
French Caricature and French Revolution 1789-1799, Wight Art Gallery Los Angeles 1988,
ed. Lynne Hockman, Los Angeles 1988
Architektura warszawskiego klasycyzmu 1780-1800
konwersatorium
Zajęcia poświęcone będą architekturze klasycystycznej epoki stanisławowskiej i
pierwszych lat porozbiorowych w Polsce. Akcent położony na środowisku warszawskim
wynika z centralnej roli tego środowiska dla większej części kraju, a zarazem z odmiennej
redakcji klasycyzmu od środowiska wileńskiego.
Z oczywistych względów największą część uwagi będzie skoncentrowana na
architekturze pałacowej i założeniom pałacowo-ogrodowym, ważnym zarówno ze względu
na recepcje najnowszych wzorów, jak i specyfikę Warszawy jako środowiska urbanistyczno
społecznego.
Jednym z najważniejszych celów jest próba umieszczenia architektury w kontekście
europejskim a właściwie już w tamtym czasie światowym, a także rozważenie związków
nowych tendencji w architekturze z ogólnymi prądami intelektualnymi jak oświecenie i
romantyzm.
Zajęcia będą odbywać się częściowo w salach wykładowych, częściowo przy
obiektach. Warunkiem zaliczenia jest obecność oraz, w zależności od liczby uczestników,
test wizualno-faktograficzny lub dla szczególnie zainteresowanych tą formą zaliczenia praca
pisemna.
Tadeusz Stefan Jaroszewski, Architektura doby oświecenia w Polsce : nurty i odmiany,
Wrocław: Ossolineum, 1971
Marek Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug : architekt polskiego Oświecenia, Warszawa :
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971
42
Jolanta Polanowska, Stanisław Kostka Potocki (1755 - 1821) : twórczość architekta amatora
przedstawiciela neoklasycyzmu i nurtu picturesque, Warszawa : Instytut Sztuki Pan, Liber
Pro Arte, 2009
Marek Kwiatkowski, Stanisław August : król, architekt, Wrocław: Ossolineum, 1983
prof. Grażyna Jurkowlaniec
Funkcje dzieła sztuki w średniowieczu
Konwersatorium
I rok, semestr zimowy
Opis skrócony
Przedmiotem rozważań będą funkcje przypisywane obrazom, rzeźbom i innym elementom
wystroju i wyposażenia kościoła przez współczesnych historyków sztuki: rzeźbiarska i
malarska dekoracja architektury, dzieła służące upamiętnieniu zmarłych lub fundatorów,
przedmioty związane ze sprawowaniem liturgii, nastawa ołtarzowa, tzw. rekwizyty
dramatyczne, przedstawienia wiązane z różnymi formami pobożności, praktyk kultowych i
doświadczeń religijnych.
Opis rozwinięty
Przedmiotem rozważań będą funkcje przypisywane obrazom, rzeźbom i innym elementom
wystroju i wyposażenia kościoła przez współczesnych historyków sztuki: rzeźbiarska i
malarska dekoracja architektury, dzieła służące upamiętnieniu zmarłych lub fundatorów,
przedmioty związane ze sprawowaniem liturgii, nastawa ołtarzowa, tzw. rekwizyty
dramatyczne, przedstawienia wiązane z różnymi formami pobożności, praktyk kultowych i
doświadczeń religijnych.
1. Ozdoba domu bożego (rzeźba architektoniczna, malarstwo ścienne)
2. Upamiętnienie zmarłych i fundatorów (nagrobki i epitafia; tympanony fundacyjne, tablice
erekcyjne)
3. Sztuka i liturgia (naczynia, księgi i tkaniny liturgiczne, nastawa ołtarzowa)
4. Rekwizyty dramatyczne (rola wizerunków w dramatyzacjach liturgicznych)
5. Przedstawienia dewocyjne i obrazy kultowe
6. Obrazy, relikwie, eucharystia
7. Funkcje dydaktyczne, katechetyczne i mnemotechniczne
43
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego (esej na jeden z dwóch podanych tematów)
Bibliografia
S. Ringbom, Icon to Narrative. The rise of the dramatic close-up in fifteenth-century
devotional painting, Abo 1965; W. Marcinkowski, Przedstawienia dewocyjne jako kategoria
sztuki gotyckiej, Kraków 1994; Italian Altarpieces: 1250-1550. Function and Design, red. E.
Borsook, F. Superbi Gioffredi, Oxford 1994; H. Körner, Grabmonumente des Mittelalters,
Darmstadt 1997
J. Tripps, Das handelnde Bildwerk in der Gotik, Berlin 1998
Dzieje myśli o sztuce
(dr hab. Grażyna Jurkowlaniec, dr Gabriela Świtek – opis zajęć w obu semestrach)
wykład
II rok studiów licencjackich, semestr zimowy (prof. Grażyna Jurkowlaniec) i letni (dr Gabriela
Świtek)
Opis skrócony
Zarys dziejów europejskiej myśli o sztuce od starożytności do połowy XX wieku. Celem
wykładu jest przedstawienie rozwoju refleksji nad sztukami plastycznymi – podstawowych
pojęć, głównych idei oraz form, jakie przyjmowała (teoria sztuki, teoria obrazu sakralnego,
historiografia artystyczna, krytyka artystyczna).
Pełny opis
W semestrze zimowym przedmiotem wykładu jest myśl o sztuce od średniowiecza do
schyłku XVII stulecia. Omawiane będą m.in. następujące zagadnienia: pojmowanie sztuki od
starożytności do schyłku epoki nowożytnej (techne, ars, artes liberales i artes mechanicae,
arti del disegno, beaux-arts), rola Historii naturalnej Pliniusza w późniejszej refleksji o sztuce,
poglądy pisarzy średniowiecznych na wystrój kościoła, początki teorii sztuki i historiografii
artystycznej w XV w., spór o pierwszeństwo sztuk (paragone), podstawowe problemy i
kategorie renesansowej, manierystycznej i barokowej teorii sztuki (perspektywa, proporcja,
styl, maniera, modus, imitatio, aemulatio, inwencja, idea, disegno, fantasia, capriccio,
decorum); osobny blok zajęć będzie poświęcony teorii architektury, a także sporom o
obrazowanie w Bizancjum i na łacińskim Zachodzie.
Egzamin po semestrze zimowym: pisemny (trzy pytania otwarte)
44
Wykład w semestrze letnim obejmuje dzieje myśli o sztuce i krytyki artystycznej od początku
XVIII do XX wieku. Na podstawie wybranych tekstów źródłowych omawiane będą między
innymi estetyczne kategorie malowniczości i wzniosłości, pojęcie smaku i geniuszu, teorie
sensualizmu i asocjacjonizmu, nowoczesna refleksja o powinowactwie sztuk, aspekty
światopoglądu romantycznego, nowe teorie pejzażu, początki i rozwój krytyki artystycznej,
nowoczesne koncepcje muzeum, odmiany historyzmu w architekturze, filozoficzne źródła
realizmu i naturalizmu, nurty francuskiego i angielskiego estetyzmu oraz symbolizmu,
estetyka naukowa impresjonizmu i neoimpresjonizmu, koncepcje przestrzeni w teoriach
awangardowych, problem figuracji i abstrakcji, teorie architektury 1. połowy XX wieku,
koncepcje nowoczesności w refleksji o sztuce.
Antologie tekstów źródłowych:
Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki,
Warszawa 1988 (lub późniejsze wydania).
Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1985.
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki,
M.
Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994.
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa
1989.
Manifesty romantyzmu 1790-1830, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.
Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, red. H. Morawska, Warszawa 1977, t.
1-3.
Moderniści o sztuce, red. E. Grabska, Warszawa 1971.
Artyści o sztuce, red. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969.
Art in Theory 1648-1815, red. C. Harrison, Oxford 1993.
Art in Theory 1815-1900, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1998.
Art in Theory 1900-2000, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1991.
Sztuka, teoria sztuki i historiografia artystyczna późnego średniowiecza i epoki
nowożytnej
Seminarium magisterskie
I i II rok studiów magisterskich uzupełniających, oba semestry
Dokładny zakres tematyczny zajęć będzie uzależniony od liczby i zainteresowań
uczestników zajęć.
Zaliczenie na podstawie pracy pisemnej
45
Teoria obrazu sakralnego w średniowieczu i epoce nowożytnej
Opis skrócony
Celem zajęć będzie próba zarysowania teorii obrazu sakralnego na chrześcijańskim
Zachodzie. Podstawą rozważań będą wybrane fragmenty tekstów normatywnych i
wypowiedzi doktrynalnych na temat obrazów. Pozwalają one po pierwsze zarysować
zasadniczą różnicę w sposobie pojmowania statusu i funkcji obrazu sakralnego na
chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie, po drugie rozważyć odmienny charakter refleksji na
temat obrazów w łacińskim piśmiennictwie średniowiecznym i nowożytnym, po trzecie zaś –
postawić pytanie o relację między zaleceniami teologów i hierarchów kościelnych a praktyką
artystyczną.
Opis rozwinięty
Celem zajęć będzie próba zarysowania teorii obrazu sakralnego na chrześcijańskim
Zachodzie. Podstawą rozważań będą wybrane fragmenty tekstów normatywnych i
wypowiedzi doktrynalnych na temat obrazów. Pozwalają one po pierwsze zarysować
zasadniczą różnicę w sposobie pojmowania statusu i funkcji obrazu sakralnego na
chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie, po drugie rozważyć odmienny charakter refleksji na
temat obrazów w łacińskim piśmiennictwie średniowiecznym i nowożytnym, po trzecie zaś –
postawić pytanie o relację między zaleceniami teologów i hierarchów kościelnych a praktyką
artystyczną.
1. Grzegorz Wielki i koncepcja obrazu jako pisma dla nieumiejących czytać
2. Sobór nicejski II i teologia ikony
3. Koncepcja obrazu w Libri Carolini
4. Kontrowersja między Bernardem z Clairvaux a opatem Sugerem z St. Denis
5. Obraz w Sumie teologicznej Tomasz z Akwinu
6. Spór o obrazy w okresie reformacji (Luter, Karlstadt i inni reformatorzy)
7. Koncepcja obrazu sakralnego w dekrecie soboru trydenckiego i potrydenckich traktatach o
sztuce sakralnej
Bibliografia
46
S. Michalski, Protestanci a sztuka. Spor o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989; M.
Pokorska, Cibus oculorum. Uwagi o teorii dzieła sztuki w „Libri Carolini”, „Folia Historiae
Artium”, 27: 1997, s. 13–33; Ch. Hecht, Katholische Bildertheologie im Zeitalter von
Gegenreformation und Barock. Studien zu Traktaten von Johannes Molanus, Gabriele
Paleotti und anderen Autoren, Berlin 1997; H.L. Kessler, Neither God nor man: words,
images, and the medieval anxiety about art, Freiburg im Breisgau 2007; P. Krasny, Visibilia
signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach pisarzy Roberta Bellarmina,
Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy
kościelnych epoki nowożytnej, Kraków 2010
Maria – Regina – Ecclesia – Roma
Opis skrócony
Przedmiotem wykładu będzie znaczenie obrazów maryjnych w kulturze religijnej i
artystycznej Rzymu od pojawienia się najstarszych wizerunków Marii w V w. do pierwszych
oficjalnych koronacji obrazów przez kapitułę watykańską w latach 30. XVII w. Na podstawie
mozaik, malowideł i obrazów tablicowych przechowywanych w kościołach S. Maria
Maggiore, S. Maria in Trastevere, S. Maria in Aracoeli, S. Maria del Popolo, S. Maria Antiqua
i S. Maria Nova, a także w bazylice watykańskiej, Panteonie, S. Maria in Domnica, S. Maria
sopra Minerva, S. Maria in Vallicella rozważane będą m.in. typy ikonograficzne
przedstawień, rola obrazów w powstaniu pierwszych maryjnych wezwań kościołów w
Rzymie, udział w religijnym życiu miasta (doroczna procesja 15 VIII, inne procesje związane
z rozmaitymi intencjami), legendy związane z poszczególnymi wizerunkami, przemiany form
ich kultu, a także sposobów prezentowania wiernym.
Opis rozwinięty
Przedmiotem wykładu będzie znaczenie obrazów maryjnych w kulturze religijnej i
artystycznej Rzymu od pojawienia się najstarszych wizerunków Marii w V w. do pierwszych
oficjalnych koronacji obrazów przez kapitułę watykańską w latach 30. XVII w. Na podstawie
mozaik, malowideł i obrazów tablicowych przechowywanych w kościołach S. Maria
Maggiore, S. Maria in Trastevere, S. Maria in Aracoeli, S. Maria del Popolo, S. Maria Antiqua
i S. Maria Nova, a także w bazylice watykańskiej, Panteonie, S. Maria in Domnica, S. Maria
sopra Minerva, S. Maria in Vallicella rozważane będą m.in. typy ikonograficzne
przedstawień, rola obrazów w powstaniu pierwszych maryjnych wezwań kościołów w
Rzymie, udział w religijnym życiu miasta (doroczna procesja 15 VIII, inne procesje związane
47
z rozmaitymi intencjami), legendy związane z poszczególnymi wizerunkami, przemiany form
ich kultu, a także sposobów prezentowania wiernym.
1. Przedstawienia Marii w dekoracji łuku tęczowego S. Maria Maggiore i najstarsze obrazy
tablicowe w kościołach Rzymu a maryjne wezwania kościołów (Panteon, S. Maria in
Trastevere, S. Maria Antiqua)
2. Wizerunki w typie Maria Regina i ich rola w kulturze religijnej, artystycznej i politycznej
Rzymu i Lacjum do XII w.
3. Wizerunki czczone jako namalowane przez św. Łukasza (S. Maria Maggiore, S. Maria in
Aracoeli, S. Agostino, S. Maria in Via Lata, S. Maria del Popolo) i innych świętych malarzy
(S. Maria sopra Minerva)
4. Madonny Rafaela i Pieta watykańska Michała Anioła
5. Kult Marii i kult obrazów jako przedmiot sporu w XVI w.
6. Nowożytne oprawy dawnych wizerunków maryjnych
7. Koronacje obrazów maryjnych w XVII w.
Bibliografia:
Arte e iconografia a Roma da Costantino a Cola di Rienzo, Milano 2000; M. Andaloro, Le
icone a Roma in età preiconoclasta, w: Roma fra oriente e occidente, 19-24 aprile 2001,
Settimane di Studio del Centro Italiano di studi sull’alto medioevo, Spoleto 2002, t. 2, s. 719753; U. Nilgen, Maria Regina - Ein politischen Kultbildtypus?, “Römisches Jahrbuch für
Kunstgeschichte”, XIX, 1981, s. 3-33; W. Tronzo, Apse decoration, the liturgy and the
perception of art in medieval Rome: S. Maria in Trastevere and S. Maria Maggiore, w: Italian
Church Decoration of the Middle Ages and Early Renaissance. Functions, Forms and
Regional Traditions, red. W. Tronzo, Bologna 1989, s. 167-193; G. Wolf, Salus Populi
Romani. Die Geschichte römischer Kultbilder im Mittelalter, Weinheim 1990.
Antyczne i średniowieczne toposy o sztuce
Konwersatorium
I rok studiów licencjackich, semestr letni
Opis skrócony
Na zajęciach rozważane będą słynne frazy, których przedmiotem jest sztuka, twórczość lub
artysta, pojawiające się w Metamorfozach Owidiusza, Historii naturalnej Pliniusza, a także w
innych utworach oraz inskrypcjach antycznych i średniowiecznych (m.in. ars auro prior,
48
materiam superabat opus, ut pictura poesis). Analizowany będzie zarówno ich pierwotny
kontekst, jak i późniejsza recepcja w twórczości, a także historiografii artystycznej, teorii
sztuki oraz literaturze pięknej.
Opis rozwinięty
Na zajęciach rozważane będą słynne frazy, których przedmiotem jest sztuka, twórczość lub
artysta, pojawiające się w Metamorfozach Owidiusza, Historii naturalnej Pliniusza, a także w
innych utworach oraz inskrypcjach antycznych i średniowiecznych (m.in. ars auro prior,
materiam superabat opus, ut pictura poesis). Analizowany będzie zarówno ich pierwotny
kontekst, jak i późniejsza recepcja w twórczości, a także historiografii artystycznej, teorii
sztuki oraz literaturze pięknej.
1. Kunszt i tworzywo (ars auro gemmisque prior; materiam superabat opus; vivum saxum i
lapides viventes)
2. Potęga sztuki i artysty (vox sola defuerit, nisi viventem spiritum videtur in ea deficere,
Deus artifex i artifex divinus, ręka artysty)
3. Sztuka i natura (Natura potentior ars)
4. Ut pictura poesis, paragone, korespondencja sztuk
5. Śmierć i odrodzenie sztuki - cessavit deinde ars ac rursus olympiade CLVI revixit
6. Tajemnice warsztatu wielkich mistrzów (ciemne werniksy Apellesa, cztery kolory wielkich
mistrzów starożytności, ex uno lapide)
7. Emulacja - Alter Apelles, alter Phidias
Bibliografia
Pliniusz, Historia naturalna (wybór), tłum. I. i T. Zawadzcy, Wrocław 1961
Owidiusz, Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska, S. Stabryła, Wrocław 1995
G. Vasari, Żywoty najsłynniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tłum. K. Estreicher,
Warszawa 1985
Ch. Kruse, Wozu Menschen malen. Historische Begründungen eines Bildmediums, München
2003
P. Emison, Creating the Divine Artist. From Dante to Michelangelo, Leiden 2004
F.H. Jacobs, The Living Image in Renaissance Art, Cambridge 2005
49
Prof. Piotr Juszkiewicz
Krytyka artystyczna
wykład
II rok mgr uzup., specjalność sztuka-media-rynek,, oba semestry
Tematyka zajęć:
Treść zajęć osnuta jest wokół trzech wątków – teoretycznego, historycznego i praktycznego.
Wątek teoretyczny skupia odpowiedzi na pytania o tożsamość krytyki artystycznej jako formy
słownego komentarza na temat sztuk wizualnych, jej funkcji w mechanizmie artystycznego
świata oraz zasad analizy tekstu krytycznego. W obrębie wątku historycznego omawiane są
przemiany dyskursu krytycznego widziane w korelacji z przemianami statusu artysty,
koncepcji wystawy, kategorii publiczności w ramach systemu salonowego i dealerskokrytycznego, a także omawiana jest twórczość pisarska czołowych krytyków XVIII, XIX i XX
wiecznych. Wątek praktyczny oznacza przekazanie zasad analizy tekstu oraz wspólne
interpretacje wybranych tekstów krytycznych.
Cele zajęć:
1. naświetlenie kwestii tożsamości krytyki artystycznej w obliczu innych formuł komentarza
dotyczącego sztuk wizualnych, 2. wskazanie na rolę krytyki artystycznej jako elementu
historycznie zmiennych form systemów artystycznych, 3. Przedstawienie na przykładach
rozmaitych sposobów kształtowania tekstów krytycznych, 4. Przekazanie umiejętności
samodzielnej analizy krytycznego tekstu.
Tematyka zajęć:
I. Tożsamość tekstu krytycznego. Główna teza: istotowa i ahistoryczna definicja krytyki musi
zostać zastąpiona historycznym opisem dyskursywnych przemian w świecie sztuki
związanych z kwestią zmiany statusu artysty plastyka i wytyczaniem granic rozmaitych form
dyskursywnej aktywności. W tym sensie głównym postulatem badawczym jest postulat
obserwacji dyskursywnej konkurencji oraz czasowego ustalania granic (definicji) rozmaitych
form komentarza na temat sztuk wizualnych.
50
II. Zasady analizy tekstu krytycznego. Na przykładzie analizy fragmentu tekstu la Fonta de
Saint Yenne zaprezentowana zostanie przydatność Foucaultowskiej koncepcji dokumentu
historycznego do analizy krytycznych tekstów. Omówione zostaną zasady analizy
kluczowych elementów krytycznych tekstów – konstrukcji podmiotu, wpisanej koncepcji
dzieła sztuki, sposobów opisu oraz sposobów porządkowania tradycji artystycznej.
III. Narodziny Salonu i krytyki artystycznej. Na przykładzie dynamiki procesu narodzin
paryskiej akademii zaprezentowany zostanie proces narodzin aktywności krytycznej jako
elementu sytemu artystycznego skoncentrowanego wokół instytucji Akademii i Salonu,
czemu towarzyszyć będzie charakterystyka nabywania dyskursywnej tożsamości przez
poszczególne elementy systemu – artystę, obraz, publiczność, wystawę, język krytycznej
wypowiedzi.
IV. System dealersko – krytyczny. Przedmiotem wykładu jest systemowa przemiana –
narodziny systemu dealersko-krytycznego, rozumiana jako przemiana struktury autorytetu
artystycznego, z
skondensowanej i scentralizowanej (system salonowy) w rozproszoną
(system dealersko-krytyczny), opisywana w związku ze zmianą funkcji i postaci językowej
krytyki artystycznej, procesami kierującymi logiką artystycznych hierarchii i dynamiką rynku
artystycznego.
V. Koncepcje pisarskie: charakterystyka koncepcji sztuki, dzieła, artysty obecnych w
tekstach, a także konstrukcji podmiotu i strategii opisu na przykładach tekstów: D. Diderota,
E. Fromantina, J. Ruskina, R. Fry’a, C. Greenberga, R. Krauss.
VI. Analiza wybranego tekstu krytycznego
Warunki zaliczenia: krótka praca pisemna zawierająca samodzielną analizę wybranego
tekstu krytycznego.
Wybrana literatura:
1. Badania nad krytyką literacką, Wrocław 1974
2. Badania nad krytyką literacką. Seria druga, Wrocław 1984
51
3. J. Sławiński, Funkcje krytyki literackiej, w: Z historii i teorii literatury. Prace poświęcone V
międzynarodowemu kongresowi Slawistów w Sofii, Wrocław 1963
4. Współczesne problemy krytyki artystycznej, Wrocław 1973
5. M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1966; Rola krytyki w: idem, Ikonosfera,
Warszawa 1972; Krytycy i metoda, w: Badania nad krytyką literacką. Seria druga, op. cit
6. C.,H.White, Canvases and Carriers. Institutional Change in the French Painting World,
New York 1965
7. R. Barthes, Krytyka i prawda, przeł. M. Błońska, w: Współczesna teoria badań literackich
za granicą, t II, Kraków 1976
8. R. Wrigley, The Origins of French Art Criticism, Oxford 1995
9. T. E. Crow, Painters and Public Life in Eighteenth-Century Paris, New Haven &London,
1985
10. A Roger Fry Reader, ed. Ch. Reed, Chicago 1996
11. C. Greenberg, The Collected Essays and Criticism, ed. J. O’ Brian, Chicago 1986
12. B. O’Doherty, Inside the White Cube. The Ideology of the Gallery Space, Santa Monica
1986
13. T. Bennet, The Birth of the Museum. History, Theory, Politics, London 1995
14. P. Mainardi, The End of the Salon. Art and the State in the Early Third Republic,
Cambridge 1993
15. R. Jensen, Marketing Modernism in the fin de siecle Europe, Princeton 1994
16. M. C. Fitzgerald, Making Modernism. Picasso and the Creation of the Market for 20th Art,
17. P. Mathews, Aurier’s Symbolist Art Criticism and Theory, Ann Arbor 1986
18. D. Robson, Prestige, Profit and Pleasure. New York in 1949 and 1950s, New York 1995
19. E. Fromantin, Mistrzowie dawni, przeł. J. Cybis, Wrocław 1956
20. Z dziejów polskiej krytyki i teorii sztuki, t. 1, Myśli o sztuce w okresie romantyzmu, opr. E.
Grabska, S. Morawski, t. 2, Spór o rację bytu polskiej sztuki narodowej (1857-1891), opr.
I. Jakimowicz, Warszawska krytyka artystyczna (1875-1890), opr. A. Porębska,
Warszawa 1961;
21. Teksty o malarzach. Antologia polskiej krytyki artystycznej 1890-1918, red. W. Jaworska,
W. Juszczak, Wrocław 1976.
22. H. Morawska, Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, t 1. W poszukiwaniu
nowoczesności, t. 2. Antologia. Romantyzm, t. 3. Antologia. Realizm, Warszawa 1977.
23. Moderniści o sztuce, opr. E. Grabska, Warszawa 1971.
24. Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, opr. E. Grabska, M. Poprzęcka,
Warszawa 1974.
25. P. Juszkiewicz, Od rozkoszy historiozofii do gry w nic. Polska krytyka artystyczna czasu
odwilży, Poznań 2005.
52
Prof. Alicja Kisielewska
Współczesne media artystyczne i kultura wizualna
wykład
I rok mgr uzup., semestr letni
Opis: Celem wykładu jest przedstawienie wybranych problemów współczesnych
mediów artystycznych i kultury audiowizualnej o rodowodzie technicznym. Zostana podjęte
między innymi takie zagadnienia, jak:
Fotografia: zapis czy kreacja rzeczywistości –
zagadnienie „kadrowania”; Iluzja filmowa – jej historyczna zmienność i uwarunkowania
kulturowe; Teoria filmowej reprodukcji; Specyfika procesu rejestracji w filmie dokumentalnym
i fabularnym; Swoistość i synetyczność sztuki filmowej – podstawowe elementy języka filmu;
Seryjność
jako
podstawowy
problem
estetyki
telewizji;
Język
telewizji
–
kody
przedstaweieniowe; Film wideo – sztuka lub praktyka użytkowa; Kultura konwergencji –
oryginalność i schemat – nowa postmodernistyczna estetyka.
Zaliczenie na podstawie testowego egzaminu pisemnego
Bibliografia (wybrana):
-
R. Barthes, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 1996.
-
S. Sontag, O fotografii, przeł. S. Magala, Warszawa 1986.
-
A. Bazin, Film i rzeczywistość, przeł. B. Michałek, Warszawa 1963.
-
S. Kracauer, Teoria filmu, przeł. W. Wertenstein, Warszawa 1975.
-
J. Łotman, Semiotyka filmu, przeł. B. Michałek, Warszawa 1963.
-
D. Dayan, Widz wpisany w obraz, przeł. A. Helman, “Film na Świecie” nr 369, 1989, s.
25-31.
-
Po kinie?..., Audiowizualnośćw epoce przekaźników elektronicznych, opr. A. Gwóźdź,
Kraków 1994, s. 117-136.
-
Pejzaże audiowizualne, opr. A. Gwóźdź, Kraków 1997.
-
W. Godzic, Rozumieć telewizję, Kraków 2001.
-
R. W. Kluszczyński, Wprowadzenie do problematyki sztuki wideo, (w: ) Nowe media w
komunikacji społecznej...j. w.
-
U. Eco, Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną i postmodernistyczną
53
estetyką, przeł. T. Rutkowska, “Przekazy i Opinie” 1990, nr 1\2, s. 12-36.
-
H. Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów,
przeł. M. Bernatowicz, M. Filiciak, Warszawa 2007.
Mgr Lidia Klein
Krytyka designu i architektury
Wykład
letni
Zajęcia są wprowadzeniem do krytyki architektury i designu. Nie mają charakteru
kompletnego przeglądu tendencji i kierunków we współczesnym projektowaniu. Ich
zadaniem jest zapoznanie uczestników z wybranymi problemami architektury i designu oraz
warsztatem potrzebnym do samodzielnego pisania tekstów dotyczących tej tematyki.
Podstawowym celem zajęć jest praca nad umiejętnością opisu projektów oraz ich krytycznej
analizy. Każde zajęcia poświęcone będą innemu zagadnieniu (na przykład ruch, zabawa,
ekologia, tradycja, kolor) i różnym sposobom jego interpretacji przez designerów i
architektów. Wybór tematów będzie dostosowany do zainteresowań uczestników zajęć.
Podstawą zaliczenia jest aktywność oraz krytyczny esej dotyczący problematyki
omawianej na zajęciach. Znajomość języka angielskiego jest wymagana.
Literatura: Konkretne teksty będą udostępniane w trakcie zajęć i poddawane na bieżąco
analizie oraz interpretacji.
Wybrane problemy współczesnej architektury
Zajęcia mają pozwolić ich uczestnikom zapoznać się z tekstami teoretycznymi oraz
realizacjami kluczowymi dla zrozumienia współczesnej architektury. Analizie poddane
zostaną takie zjawiska jak postmodernizm, dekonstrukcja, architektura cyfrowa czy
architektura ekologiczna. Zajęcia mają formę konwersatorium. Podstawą zaliczenia jest
aktywność oraz wygłoszony i oddany w formie pisemnej referat lub praca pisemna na
54
dowolny (wcześniej skonsultowany) temat dotyczący problematyki zajęć. Większość
tekstów dostępna jest jedynie w języku angielskim, dlatego znajomość tego języka jest
warunkiem uczestnictwa. Zajęcia mają charakter wprowadzający; wiedza z zakresu
współczesnej architektury nie jest wymagana.
Literatura (może ulec zmianie):
Ben Van Berkel, Caroline Bos, UN Studio: Design Models - Architecture, Urbanism,
Infrastructure, London 2006.
Jean-Gilles Décosterd, Philippe Rahm, Décosterd & Rahm: Physiologische Architektur
/architettura fisiologica, Berlin 2002.
Charles Jencks, Architektura Postmodernistyczna, Warszawa 1987.
Greg Lynn, Animate Form, Princeton 1999.
Greg Lynn, Folds, Bodies & Blobs: Collected Essays, Bruxelles 1998.
William J. Mitchell, City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, Massachusetts 1995.
Juhani Pallasmaa, The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses, London 2005.
Lars Spuybroek, NOX: Machining Architecture, London 2004.
Robert Venturi,Denise Scott Brown,S.Izenour, Learning from Las Vegas, London 1997.
Antologie:
Architecture Theory since 1968, ed. K. Michael Hays (MIT Press, 1998)
Theorizing a New Agenda For Architecture. An Anthology of Architectural Theory 1965-1995,
ed. Kate Nesbitt (Princeton Architectural Press, 1996)
Katalogi wystaw:
Cities: People, Society, Architecture: 10th International Architecture Exhibition - Venice
Biennale, ed. Richard Burdett , Sarah Ichioka (Marsilio 2006)
Metamorph: 9. International Architecture Exhibition: La Biennale di Venezia, ed. Kurt Forster
(Marsilio 2004)
55
Out There. Architecture Beyond Building: 11th International Architecture Exhibition La
Biennale di Venezia, ed. Aaron Betsky (Marsilio 2008)
People Meet in Architecture: Biennale Architettura 2010: La Biennale di Venezia, ed. Kazuyo
Sejima (Marsilio 2010)
Architektura i technologie
Opis: Zajęcia są próbą przyjrzenia się wpływom technologii na architekturę i sposób jej
postrzegania. Zajęcia mają formę konwersatorium. Zestaw poruszanych tematów zależy od
zainteresowań uczestników. Zagadnienia omawiane w ramach poprzedniej edycji:
http://www.ihs.uw.edu.pl/pl/node/2107
Zaliczenie: Podstawą zaliczenia jest aktywność (rozmowa o tekstach) oraz wygłoszony i
oddany w formie pisemnej referat lub praca pisemna na dowolny (wcześniej skonsultowany)
temat dotyczący problematyki zajęć.
Literatura (może ulec zmianie):
Siergiej Eisenstein, Montage and Architecture, [w:] Towards the Theory of Montage, red.
R.Taylor, s. 111–125.
William J. Mitchell, City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, Massachusetts 1995.
Zbigniew Oksiuta, Spatium Gelatum, katalog wystawy, BWA Wrocław 2003.
Zbigniew Oksiuta, Formy, procesy, konsekwencje, katalog wystawy, Galeria Arsenał
Białystok i CSW Zamek Ujazdowski Warszawa 2007.
Zbigniew Oksiuta, Isopycnic Systems, Spatium Gelatum, Breeding Spaces [w:] Co to jest
architektura?/What is architecture? Vol.2, red. A. Budak, Kraków 2008.
Mitchell Schwarzer, Zoomscape. Architecture in Motion and Media, New York 2004.
56
Bernard Tschumi, Enrique Walker, Tschumi on Architecture. Conversations with Enrique
Walker, New York 2006.
Robert Venturi,Denise Scott Brown,S.Izenour, Learning from Las Vegas, London 1997.
Antologie:
Architecture Theory since 1968, ed. K. Michael Hays (MIT Press, 1998)
Mgr Adam Konopacki
Rynek sztuki w Polsce
wykład
I rok mgr uzup., specjalność sztuka-media-rynek, semestr zimowy
Prezentacja złożoności problematyki rynku sztuki z perspektywy historyka sztuki rzeczoznawcy.
Zarys historii światowego i rodzimego rynku sztuki.
Charakterystyka współczesnych form sprzedaży dzieł sztuki w Polsce: galerie, antykwariaty,
domy aukcyjne.
Budowa noty katalogowej.
Czynniki wartościowania cenowego obiektów rynku sztuki.
Wskazania praktyczne w rozpoznawaniu falsyfikatów malarstwa.
Wykład zakończony zostanie egzaminem pisemnym.
Dr Kamil Kopania
Historia sztuki średniowiecznej w Polsce
Wykład
I rok studiów licencjackich, semestr letni
Wykład poświęcony sztuce w Polsce X – pocz. XVI wieku, ukazujący specyfikę
polskiego średniowiecza. W jego trakcie zostaną przedstawione najważniejsze zjawiska
zachodzące w architekturze, malarstwie, rzeźbie, a także rzemiośle artystycznym tego
okresu. Przemiany formalne oraz treściowe sztuki średniowiecznej omawiane będą w
57
powiązaniu z rozmaitymi aspektami kultury religijnej i duchowej tego czasu, jak też w
kontekście wydarzeń społeczno-politycznych. Wykład ma charakter przeglądowy, niemniej
jednak wybrane, szczególnie istotne dla kultury polskiej zabytki zostaną poddane
szczegółowej analizie.
Zaliczenie na podstawie testu połączonego z kolokwium wizualnym (20 obiektów do
rozpoznania, zadatowania i określenia autorstwa/środowiska artystycznego).
Podstawowa bibliografia:
- Sz. Skibiński, K. Zalewska-Lorkiewicz, Sztuka Polska. Gotyk, Arkady, Warszawa 2010
- P. Skubiszewski, Polska sztuka średniowieczna czy sztuka średniowieczna w Polsce,
„Kwartalnik Historyczny”, nr 86, 1979, s. 891-916
- Z. Świechowski (przy udziale E. Świechowskiej), Sztuka polska. Romanizm, Arkady,
Warszawa 2006
Na seminarium będzie można pisać prace z:

historii sztuki średniowiecznej (polskiej i obcej).

związków sztuk plastycznych z teatrem.
W przypadku prac z zakresu historii sztuki średniowiecznej preferowane będą tematy
związane z funkcją, treściami oraz odbiorem dzieł sztuki. Osoby chcące pisać prace
poświęcone związkom sztuk plastycznych z teatrem będą mogły podejmować zagadnienia
dotyczące szeroko pojętych wzajemnych relacji między obydwoma rodzajami sztuk
(z wyjątkiem zagadnień związanych z architekturą budynków teatralnych).
Kilka pierwszych zajęć zostanie poświęconych zagadnieniom związanym ze sposobem
pisania pracy licencjackiej, a więc warsztatowi historyka sztuki (a także teatru), metodologii,
krytycznej analizie źródeł oraz krytycznej lekturze tekstów. Na pozostałych zajęciach
studenci
będą
referować
i omawiać
fragmenty
swoich
prac.
Lista lektur do ustalenia indywidualnie z każdym studentem. Do końca października zalecane
jest przeczytanie następującej pozycji, która zdecydowanie ułatwi pisanie pracy licencjackiej:
58

Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów, przekł.
Grażyna Jurkowlaniec, przedm. Wojciech Tygielski, Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2007
Osoby chcące pisać prace z zakresu związków sztuk plastycznych z teatrem zobowiązane
są do przeczytania następujących pozycji:

Christopher Balme, Wprowadzenie do nauki o teatrze, przełożyli i uzupełnieniami
opatrzyli Wojciech Dudzik i Małgorzata Leyko, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002

Henryk Jurkowski, Szkice z teorii teatru lalek, Polunima, Łódź 1993 (w przypadku
osób zainteresowanych zagadnieniami związanymi z teatrem lalek bądź jego
pograniczami)

Henryk
Jurkowski,
Przemiany
ikonosfery.
Wizualny
kontekst
sztuki
teatru,
antropologii
teatru,
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009

Irena
Sławińska,
Współczesna
refleksja
o teatrze.
Ku
Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979
Warunkiem zaliczenia seminarium jest przedstawienie dokładnego konspektu pracy (z
podanym podziałem na części, krótkim opisem rozdziałów i podrozdziałów, bibliografią).
Dr Ewa Korpysz
Wybrane zagadnienia z historii architektury romańskiej w Polsce
konwersatorium
I rok studiów licencjackich, semestr zimowy
Konwersatorium będzie poświęcone przemianom stylistycznym w romańskiej
architekturze Polski. W trakcie
zajęć studenci poznają wybrane zabytki o największym
znaczeniu historycznym, kulturalnym i artystycznym, powstałe na naszych ziemiach w
okresie od końca X w. do 2. poł.
XIII w.
W trakcie prezentacji zostaną przybliżone
podstawowe techniki i terminologia określonych elementów architektonicznych, ukazanych w
rozwoju historycznym.
Sztuka romańska była sztuką kościoła łacińskiego, a chrystianizacja dotarła na nasze
ziemie wtedy, gdy Europa miała już za sobą całe tysiąclecie chrześcijańskiej kultury
łacińskiej. W zasięgu geograficznym stylu romańskiego Polska była zatem krajem
peryferyjnym, jednak mimo, że rozwój artystyczny był u nas bardzo opóźniony, powstały
59
dzieła operujące repertuarem form stosowanych w innych rejonach Europy, liczące się w
dziejach architektury romańskiej.
Plan:
2. Zajęcia wstępne. Podstawowe układy przestrzenne i plany architektoniczne.
Najważniejsze pojęcia terminologiczne.
3. Zasięg geograficzny i periodyzacja architektury romańskiej. Architektura
przedromańska w Polsce do lat 30. XI w.
4. Architektura wczesnoromańska w 2. po. XI w.
5. Architektura romańska w okresie rozkwitu w XII w. Nurt tradycjonalny
6. Nurt reformy klasztornej
7. Dekoracja architektoniczna
8. Schyłek romanizmu. Architektura zakonu cystersów
Podstawowa bibliografia (w niej dalsze wskazówki bibliograficzne):
1. Świechowski Zygmunt, Sztuka polska, [1] : Romanizm, Warszawa 2005
2. Mroczko Teresa, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa, 1988
3. Sztuka przedromańska i romańska w Polsce do schyłku XIII w., pod red. Michała
Walickiego, Warszawa 1971
Forma egzaminu (zaliczenie na ocenę): egzamin pisemny dwuczęściowy
- część wizualna (identyfikacja obiektów - określenie i datowanie)
- część pisemna (opracowanie jednego z dwóch zaproponowanych zagadnień)
dr Iwona Luba
Historia sztuki nowoczesnej polskiej ( ! patrz też zajęcia dr. Marka Czapelskiego ! )
wykład
Wykład poświęcony historii sztuki nowoczesnej polskiej od czasów Stanisława
Augusta po kres II Rzeczypospolitej (czyli około 1764-1939). Obejmuje wszystkie, poza
architekturą, dziedziny sztuk wizualnych, ze szczególnym naciskiem na malarstwo, rzeźbę i
grafikę, uwzględniający jednak także scenografię, fotografię, fotomontaż, film czy wzornictwo
przemysłowe.
60
Prezentacja uwzględnia różnorodne aspekty sztuki, jej rolę w ceremoniale dworu
królewskiego, funkcje dyplomatyczne, promocyjne i propagandowe; ideologie; szkolnictwo,
mecenat i życie artystyczne oraz instytucje opieki nad sztuką, w zmieniających się
warunkach politycznych i kulturowych.
Omówione zostaną główne style i kierunki artystyczne, najważniejsze środowiska i
ugrupowania twórcze.
Wykład zakończy się wspólnym egzaminem pisemnym u dra Czapelskiego i dr Luby, z jedną
wspólną oceną, do egzaminu obowiązuje materiał z obu semestrów.
K. Mikocka-Rachubowa, Rzeźba polska XIX wieku. Od klasycyzmu do symbolizmu. Katalog
zbiorów. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1993
S. Kozakiewicz, Malarstwo polskie. Oświecenie. Klasycyzm. Romantyzm, Warszawa 1976
A. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Warszawa 1989
J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003
J. Malinowski, Imitacje świata. O polskim malarstwie i krytyce artystycznej drugiej połowy XIX
wieku, Kraków 1987
M. Poprzęcka, Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX
wieku, Warszawa 1975
W. Juszczak, Malarstwo polskiego modernizmu, Gdańsk 2004
Koniec wieku. Sztuka polskiego modernizmu 1890–1914. Katalog wystawy, pod. red. E. S.
Charazińskiej i Ł. Kossowskiego, MNW, Warszawa 1997
P. Szubert, Rzeźba polska przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1995
I.
Luba,
Dialog
nowoczesności
z
tradycją.
Malarstwo
polskie
dwudziestolecia
międzywojennego, Warszawa 2004
A. Sieradzka, Art Déco w Europie i w Polsce, Warszawa 1996
A. Turowski, Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej,
Kraków 2000
Wyprawa w dwudziestolecie, red. K. Nowakowska-Sito, kat. wystawy, Muzeum Narodowe w
Warszawie 2008, Warszawa 2008
S. Czekalski, Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia
międzywojennego, Poznań 2000
Polska na wystawach międzynarodowych
61
Wykład poświęcony obecności polskiej sztuki na wystawach światowych, międzynarodowych
i zagranicznych. Zarysowana zostanie geneza i historia wystaw światowych, ich ranga i
specyfika oraz wpływ na trendy w sztuce, modzie i wzornictwie, czego wyrazistym
przykładem stała się Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu 1925.
Zaprezentowane zostaną najwybitniejsze polskie pawilony wystawowe jako przykłady
architektury okazjonalnej i efemerycznej oraz najsłynniejsze eksponaty w dziejach wystaw.
Ujawnione zostaną związki pomiędzy prezentacjami pawilonu narodowego a zagadnieniami
polityki wewnętrznej oraz zagranicznej państwa. Omówione zostaną strategie ekspozycyjne
oraz sam proces organizacji wystawy.
Zajęcia kończą się egzaminem pisemnym.
J.E. Findling, Historical Dictionary of World’s Fairs and Expositions 1851-1988, London 1990
A.M. Drexlerowa, A.K. Olszewski, Polska i Polacy na Powszechnych Wystawach Światowych
1851-2000, Warszawa 2005
Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16-17
listopada 2005 roku, red. J. Sosnowska, Warszawa 2007
Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22-23
listopada 2007 roku, red. J. Sosnowska, Warszawa 2009
D. H. Gelernter, 1939: The Lost World of the Fair, New York 1995
M. Duranti, Utopia, Nostalgia and World War at the 1939-40 New York World’s Fair, „Journal
of Contemporary History”, Vol. 41, No 4/2006, s. 663-683
Dr Elżbieta Makowiecka
Historia sztuki starożytnej
Wykład
I rok studiów licencjackich, oba semestry
Zasadniczo wykład obejmuje kultury antyku – starożytnej Grecji i Rzymu Cesarskiego –
stanowiące fundament sztuki europejskiej. Wykład rozpocznie się jednak od krótkiego
omówienia sztuki starożytnego Egiptu i Mezopotamii (których wpływ na kulturę pra-grecką i
grecką archaiczną są ewidentne) – nie będą one jednak przedmiotem egzaminu.
Podobnie kultury italskie – głównie etruska (stanowiące istotne elementy kultury i sztuki
Imperium Rzymskiego), będą przedmiotem wykładu, lecz nie egzaminu.
62
Egzamin o charakterze testu pisemnego (w oparciu o przezrocza) odbędzie się po drugim
semestrze i obejmie zasadnicze problemy sztuki starożytnej Grecji i Rzymu.
Zalecana bibliografia:
Jan Parandowski, Mitologia (liczne wydania) – obowiązkowo.
Dla zainteresowanych, dla przypomnienia: Homer, Iliada; Wergiliusz, Eneida; Witruwiusz, O
architekturze ksiąg dziesięć.
Podręczniki:
E. Makowiecka, Sztuka grecka, Warszawa 2007
E. Makowiecka, Sztuka Rzymu od Augusta do Konstantyna, Warszawa 2010
Dla zainteresowanych:
M. L. Bernhard, Sztuka Grecka (T. I-IV)
A. Dobrowolski, Sztuka Etrusków, Warszawa 1971
M. Nowicka, Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego, Warszawa 1988
A. Sadurska, W cieniu Panteonu, Warszawa 1965
A. Sadurska, Archeologia Starożytnego Rzymu, t. I-II, Warszawa 1975-1980
Liczne wydawnictwa albumowe, których ilustracje (nie zawsze teksty) są bezcennym
elementem poznania sztuki klasycznej – polecam jako uzupełnienie przezroczy stosowanych
do wykładu.
Dr Paweł Migasiewicz
Tradycje gotyku w nowożytnej architekturze europejskiej
II rok, semestr letni
Zajęcia w formie konwersatorium poświęcone różnorodnym zjawiskom w architekturze
nowożytnej, wywodzącym się z gotyku. Ukazane zostanie zarówno „długie trwanie” form
gotyckich, stosowanych stale na niektórych obszarach do XVII w., jak również występujące w
tym samym czasie świadome nawiązania do form średniowiecznych, dokonywane ze
63
względów ideowych. Szczegółowo omówione zostaną dzieła architektów projektujących w
stylu gotyckim w XVII i w 1. poł. XVIII w. (m.in. Johann Franz Reyff, Christoph Wamser,
Étienne Martellange, Jan Blažej Santini Aichel, Nicholas Hawksmoor). Istotnym celem zajęć
jest rozwijanie umiejętności samodzielnej analizy i interpretacji wybranych obiektów oraz
krytycznego korzystania z literatury naukowej.
Zaliczenie na podstawie sprawdzianu pisemnego.

M. Alexander, Medievalism. The Middle Ages in Modern England, New Haven –
London 2007.

A. J. Baranowski, Tradycja średniowieczna w późnobarokowej architekturze krajów
Europy Środkowej, [w:] Tradycja i innowacja, Warszawa 1981, s. 81–100.

F. Barth, Santini, 1677–1723. Ein Baumeister des Barock in Böhmen, Ostfildern
2004.

R. Bernheimer, Gothic Survival and Revival in Bologna, „Art Bulletin”, XXXVI: 1954,
nr 4, s. 263–284.

K. Clark, The Gothic Revival. An Essay in the History of Taste, London 1964.

P. Frankl, The Gothic. Literary sources and interpretations through eight centuries,
Princeton 1960.

V. Hart, Nicholas Hawksmoor. Rebuilding Ancient Wonders, New Haven – London
2002.

M. Hesse, Von der Nachgotik zur Neugotik. Die Auseinandersetzung mit der Gotik in
der französischen Sakralarchitektur des 17. u. 18. Jh., Frankfurt a. Main 1984.

M. Horyna, Jan Blažej Santini-Aichel, Praha 1998.

V. Kotrba, Česká barokní gotika. Dílo Jana Santiniho-Aichla, Praha 1976.

E. Kirschbaum, Deutsche Nachgotik, ein Beitrag zur Geschichte der Kirchlichen
Architektur von 1550-1800, Augsburg 1930.

M. Lours, L’autre temps des cathédrales. Du concile de Trente à la Révolution
française, Paris 2010.

E. Panofsky, Meaning in the Visual Arts, New York 1955.

H. Rousteau-Chambon, Le gothique des Temps modernes. Architecture religieuse en
milieu urbain, Paris 2003.

J. Sedlák, Jan Blažej Santini. Setkání Baroku s Gotikou, Praha 1987.

J. Summerson, Architecture in Britain, 1530–1830, New Haven – London 1993.

R. Wittkower, Classic vs. Gothic. Architectural Projects in Seventeenth Century Italy,
New York 1974.
64

G. Worsley, The Origins of the Gothic Revival, [w:] Transactions of the Royal
Historical Society, 3, 1992, s. 105–150.
Pozycja społeczna artysty w epoce nowożytnej
Zajęcia fakultatywne z historii kultury
II rok, semestr letni
Zajęcia w formie wykładu z elementami konwersatorium poświęcone roli i pozycji
artystów w społeczeństwach nowożytnej Europy. Podczas kolejnych spotkań w oparciu o
przykłady z różnych krajów omawiane będą czynniki określające kondycję społeczną
malarzy, rzeźbiarzy, architektów oraz przedstawicieli innych profesji artystycznych, m.in.
wykształcenie, sytuacja finansowa, relacje ze zleceniodawcami i mecenasami, poczucie
własnej wartości i jego przejawy w postaci autoportretów i wypowiedzi na własny temat,
opinie współczesnych, sława. Przedstawione zostaną również dążenia poszczególnych
artystów i ich grup do podniesienia swojej pozycji.
Zaliczenie na podstawie sprawdzianu pisemnego.
Wybór literatury:

F. Ames-Lewis, The Intellectual Life of the Early Renaissance Artist, New Haven –
London 2000.

The Changing Status of the Artist, red. E. Barker, N. Webb, K. Woods, New Haven –
London 1999.

La condition sociale de l’artiste XVIe-XXe siècles. Actes du colloque du Groupe des
chercheurs en Histoire moderne et contemporaine du C.N.R.S., 12 octobre 1985, red.
J. de La Gorce, F. Levaillant et A. Mérot, Saint-Étienne 1987.

C. Denk, Artiste, citoyen & philosophe: der Künstler und sein Bildnis im Zeitalter der
französischen Aufklärung, München 1998.

P. A. Emison, Creating the “Divine” Artist. From Dante to Michelangelo, Leiden –
Boston 2004.

J. Hall, The World as Sculpture, London 1999.

J. L. Koerner, The Moment of Self-Portraiture in German Renaissance Art., Chicago –
London 1993.

N. Laneyrie-Dagen, P. Wat, P. Dagen, Le métier d’artiste, peintres et sculpteurs
depuis le Moyen Âge, Paris 1999.

L. Shiner, The Invention of Art, Chicago – London 2001.
65

Les “Vies” d’artistes. Actes du colloque international organisé par le Service culturel
du musée du Louvre les 1er et 2 octobre 1993, red. M. Waschek, Paris 1996.

Die Virtus des Künstlers in der Italienischen Renaissance, red. J. Poeschke, T.
Wigel, B. Kusch-Arnhold, Münster 2006.

R., M. Wittkower, Born under Saturn. The Character and Conduct of Artists, a
Documented History from Antiquity to the French Revolution, London 1963.

J.Woods-Marsden, Renaissance Self-Portraiture. The Visual Constraction of Identity
and the Social Status of the Artists, New Haven – London 1998.
Sztuka około 1750 r. w Europie Środkowej
Wykład prezentujący najważniejsze zjawiska i procesy zachodzące w sztuce połowy XVIII w.
w Europie Środkowej z uwzględnieniem realiów politycznych i ekonomicznych.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego
Wybór literatury:

O. Blažicek, Barockkunst in Böhmen, Praha 1967.

T. DaCosta Kaufmann, Court, Cloister, and City. The Art and Culture of Central
Europe, 1450-1800, Chicago 1995.

Geschichte der bildenden Kunst in Österreich, t. 4 Barock, red. H. Lorenz, München
1999.

Geschichte der Bildenden Kunst in Deutschland, t. 5 Barock und Rokoko, red. F.
Büttner, München 2008.

Reiselust und Kunstgenuss. Barockes Böhmen, Mähren und Österreich, red. F.
Polleroß, Petersberg 2004.
Mecenat artystyczny Ludwika XIV
I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Wykład poświęcony inicjatywom artystycznym Ludwika XIV. W trakcie zająć omówione
zostaną dzieła architektury, rzeźby, malarstwa oraz przedmioty użytkowe wykonywane na
66
zlecenie władcy. Uwzględnione zostaną również uwarunkowania polityczne, społeczne i
ekonomiczne mecenatu monarszego.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego.
Wybór literatury:

R. W. Berger, The Palace of the Sun: The Louvre of Louis XIV, University Park, Pa.
1993.

R. W. Berger, Royal Passion. Louis XIV as Patron of Architecture, Cambridge 1994.

A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, New Haven – London 1999.

Bronzes français de la Renaissance au Siècle des lumières [katalog wystawy, Paryż,
Luwr], red. G. Bresc-Bautier, G. Scherf, Paris 2008.

L. Hautecoeur, Histoire de l’architecture classique en France, t. I, cz. 3 (Paris 1967), t.
II (Paris 1948), t. III (Paris 1950).

Louis XIV, l’homme et le roi, red. N. Milovanovic, A. Maral, Paris 2009.

Jules Hardouin-Mansart, 1646–1708, red. A. Gady, Paris 2010.

T. Kirchner, Le héros épique. Peinture d’histoire et politique artistique dans la France
du XVIIe siècle, Paris 2008.

M. Lours, L’autre temps des cathédrales. Du concile de Trente à la Révolution
française, Paris 2010.

J.-M. Pérouse de Montclos, Histoire de l’architecture française. De la Renaissance à
la Révolution, Paris 2003.

K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985.

K. Secomska, Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Parrault,
Warszawa 1991.

F. Souchal, French sculptors of the 17th and 18th centuries. The reign of Louis XIV.
Illustrated Catalogue, t. I–IV, Paris 1977–1993.

I. Thompson, The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre and the Creation of
the Gardens of Versailles, London 2006.

G. Sabatier, Versailles, ou la figure du roi, Paris 1999.

G. Sabatier, The Illusions of Marly, [w:] The Baroque Villa. Suburban and Country
Residences c. 1600–1800, red. B. Arciszewska, Warsaw 2009, s. 31–42.

I. Thompson, The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre and the
Creation of the Gardens of Versailles, London 2006.

G. Valerius, Académie Royale de Peinture et de Sculpture, 1648–1793. Geschichte.
Organisation. Mitglieder, Norderstedt 2010.
67
Mgr Ewa Perlińska
Nacjonalizm w architekturze polskiej
konwersatorium (specjalizacja)
Celem zajęć będzie lektura krytyczna tekstów teoretycznych dotyczących koncepcji
stylów narodowych i ich zestawienie ze zrealizowanymi projektami, zadanie pytania czym
jest nacjonalizm, jaka jest jego geneza w teorii architektury, poznanie kontekstu kulturowego
wpływającego na wykształcenie się takich koncepcji artystycznych. Wśród lektur znajdą się
teksty: Władysława Łuszczkiewicza, Jana Sasa-Zubrzyckiego, Stefana Szyllera, Stanisława
Witkiewicza, Edgara Kovatsa. Wśród omawianych zagadnień pojawi się także problem
wernakularyzmu, formy narodowej po 1918 roku, polskiej sztuki dekoracyjnej oraz
socrealizmu. Zastanowimy się także jaki pisać o zjawisku poszukiwania stylu narodowego
czytając teksty współczesnych badaczy.
Tematy poruszane na zajęciach:
1) Nacjonalizm i tradycja
2) Gotyk jako wzór narodowy - styl wiślano-bałtycki
3) Jan Sas-Zubrzycki i styl nadwiślański
4) Inspiracje polskim renesansem
5) Definicja architektury wernakularnej i neowernakularnej i jej oblicza w Europie ŚrodkowoWschodniej
6) Styl zakopiański i Stanisław Witkiewicz
7) Inspiracje sztuką wschodnich Karpat
8) Regionalizm w krajobrazie górskim
9) Styl wschodnio-małopolski a zjawisko „narodowego romantyzmu”
11) Styl dworkowy i jego rola po 1918 r.
12) Polska Sztuka Dekoracyjna i wystawa paryska w 1925 roku
13) Architektura „Narodowa w formie, socjalistyczna w treści”
Zaliczenie: na podstawie aktywności na zajęciach oraz kolokwium na koniec
Wybrana literatura ogólna:
68
Blaschke K., Nasze własne, nasze polskie. Mit renesansu lubelskiego w polskiej historii
sztuki, Kraków 2010
Hobsbawm E., Tradycja wynaleziona, Kraków 2008
Leśniakowska M., „Polski dwór” wzorce architektoniczne, mit, symbol, Warszawa 1992.
Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, Warszawa 1998.
Olszewski A.K., Przegląd koncepcji stylu narodowego w teorii architektury polskiej przełomu
XIX i XX wieku, „Sztuka i krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii
sztuk, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką”, 1956, nr 3-4, s. 275-372.
Pycka A.M., Kreacje i poglądy Stanisława Witkiewicza na tle głosów epoki, Kraków 2010
Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel, Zakopane 1997.
Stefański K., Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002
Prof. Andrzej Pieńkos
NOWE ODKRYCIE ŚWIATA w XVIII WIEKU
I rok mgr uzup., semestr zimowy
Wykład prezentuje niestandardową wizję sztuki XVIII wieku, na przełomie epok
nowożytnej i nowoczesnej, w ścisłym powiązaniu z przemianami w kulturze europejskiej.
Wykład nie przedstawia wyłącznie przemian w samym malarstwie. Ukazać ma m.in. ich
związek z nowymi zjawiskami społecznymi Oświecenia i romantyzmu, z rodzącą się
turystyką, powstaniem nauki o ziemi, archeologią, nowymi typami rezydencji i tzw. ogrodem
angielskim. Materiał prezentowany na wykładzie stanowić będą zarówno klasyczne
arcydzieła malarstwa od XVII do pocz. XIX w., ale też mało znane twory „sztuki niskiej” czy
„kultury wizualnej”: ilustracje prasy, ryciny albumów podróżniczych, amatorskie rysunki.
Omawiane będą pejzaże i portrety, sceny historyczne i rodzajowe, ikonografia naukowa i
ogrodowe pomniki. Autor wykładu proponuje spojrzenie na rozmaite „nowinki” sztuki epoki
Oświecenia, koncentrując się na kilku sylwetkach artystów, formułujących nowe ujęcia
wizualne w sposób szczególnie charakterystyczny. Główne tematy wykładu to sztuka a:
podróże, bliskie i dalekie (po Walii, Szkocji, Francji, Alpach, Sycylii i po morzach
południowych);
odkrywanie własnego kraju i jego „rodzimości” i
odkrywanie egzotyki;
„nowe” zjawiska przyrody, m.in. lodowce, wulkany, wodospady; „nowe” zjawiska i wynalazki
fizyki i astronomii; odkrycia archeologii.
69
Celem wykładu jest więc z jednej strony wszechstronna prezentacja problematyki
kultury przełomu nowoczesnego, z drugiej zaś uprzystępnienie wielu mało znanych
artefaktów, od pewnego czasu coraz wyżej cenionych w najnowszej historii sztuki, a
reprezentujących twórczość kilku generacji artystów z róznych krajów europejskich.
Tematy poszczególnych zajęć:
1. wstęp; próba charakterystyki kultury Oświecenia, roli wizualnych narzędzi poznania,
związku sztuk plastycznych z przemianami cywilizacyjnymi.
2. Caspar Wolf i odkrycie Alp. Prezentacja pierwszych prób ujęcia wielkich fenomenów
przyrody, do tej pory nieobecnych w kulturze i sztuce europejskiej.
3. William Hodges i John Webber w służbie kapitana Cooka. Wielkie odkrycia geograficzne
XVIII w. i europejski kolonializm miały także swoją plastyczną stronę, do niedawna pomijaną
przez historię sztuki.
4. Joseph Vernet i odkrycie własnego kraju. Oświecenie przyczyniło się także do odkrywania
i badania narodowych języków, lokalnych obyczajów, specyfiki rodzimości.
5. John R. Cozens, Thomas Jones i artyści Grand Tour we Włoszech. Podróże do Italii były
wielkim nurtem kulturowym w XVIII w., sprzyjającym narodzinom archeologii, historii sztuki,
także przemianom w malowaniu przyrody i tworzeniu nowych koncepcji obrazu malarskiego.
6. Joseph Wright of Derby i Philip James Loutherbourg – artyści brytyjscy epoki rewolucji
przemysłowej i naukowej. Nauka, przemysł i natura w równym stopniu stały się tematem i
materią ich tworzenia.
7. Johann Wolfgang Goethe, artysta i uczony, typowy przedstawiciel Oświecenia
europejskiego, podejmujący jednocześnie jego syntezę i rewizję.
Zaliczenie npdst. krótkiego (3 strony) eseju na jeden temat, wybrany spośród trzech
zaproponowanych przez wykładowcę na ostatnich zajęciach cyklu.
Podstawowe zalecane lektury:
- P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, Warszawa 1989.
- J.W. Goethe, Podróż włoska, Warszawa 1980.
- Grand Tour. Narodziny kolekcji St. K. Potockiego, katalog wystawy w Wilanowie, Warszawa
2006.
- M. Kopczyński, Ludzie i technika, Warszawa 2009.
70
- P. Krakowski, Krajobraz idealny w malarstwie XVIII i XIX w., „Folia Historiae Artium”, XII,
1976.
- A. Mączak, Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa 1984.
- A. Pieńkos, Narodziny nowoczesnego stosunku do katastrof czyli spektakle natury w
osiemnastowiecznym fin-de-siecle’u, w: „Już się ma pod koniec starożytnemu światu...”.
Zmierzch, schyłek, upadek w historii sztuki. Materiały z seminarium SHS w Nieborowie (red. M.
Poprzęcka), Warszawa 1999.
- A. Pieńkos, Malarstwo Natury w Wieku Rozumu czyli rozmaite przypadki prawdy sztuki, w:
Prawda natury, prawda sztuki. Materiały z seminarium w Kazimierzu Dolnym w 2000 r., Lublin
2002.
- K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiedzy, Warszawa 2010 (II wyd.).
- J. Woźniakowski, Góry niewzruszone. O różnych wyobrażeniach przyrody w dziejach
nowożytnej kultury europejskiej, Warszawa 1974 (i II wyd. poprawione).
SEMINARIUM WYŻSZE/ MAGISTERSKIE
I i II rok studiów magisterskich uzupełniających
Seminarium przygotowuje do pisania pracy magisterskiej. Na zajęciach omawiane są
różne założenia metodyczne tego typu tekstu, utrwalane obyczaje i zasady warsztatu pracy
humanistycznej, komentowane wybrane opracowania z historii sztuki, o inspirujących
koncepcjach metodologicznych. Zakres przyjmowanych referatów i prac magisterskich wiąże
się z polami zainteresowań badawczych prowadzącego i obejmuje sztukę i kulturę XVIII-XX
wieku.
Zasadniczo seminarium poświęcone jest kulturze europejskiej. Preferowane obszary
tematyczne to: sztuka francuska, szwajcarska, niemiecka, angielska, skandynawska; związki
plastyki i literatury; teoria procesu twórczego; romantyczna myśl o sztuce; pracownia i dom
artysty i pisarza; koncepcje muzeów i kolekcjonerstwo; pejzaż (nie tylko w malarstwie);
podróże artystyczne i odkrycia kulturowe epoki nowoczesnej; grafika i fotografia jako media
oświeceniowej i późniejszej „rewolucji obrazów”. Istnieje także możliwość włączenia się
seminarzystów w prowadzony przez kierującego seminarium projekt dokumentacji polskiego
dziedzictwa artystycznego wieków XIX i XX za granicą.
Zaliczenie na podstawie wygłoszonej i napisanej pracy seminaryjnej. Studenci
przygotowują, w konsultacji z prowadzącym, wypowiedź na temat wybrany samodzielnie,
zgodnie
ze
swoimi
zainteresowaniami,
ale
też
uwarunkowaniami
zawodowymi,
możliwościami językowymi itd. Prezentują go w postaci wstępnej na seminarium, odbywa się
dyskusja z udziałem wszystkich uczestników. Po kilku miesiącach prezentowany jest referat
w wersji końcowej, następnie stanowi on podstawę do napisania ostatecznego tekstu. W
71
zależności od zestawu tematów w danym roku praktykowane są także niekiedy zajęcia
plenerowe lub wyjazdowe (odnoszące się do np. ogrodów krajobrazowych, założeń
architektonicznych, muzeów w Warszawie lub w okolicach).
Muzea sztuki
Wykład
II rok mgr uzup., spejalnoć „Sztuka-media-rynek”, semestr zimowy
Wykład związany ze specjalnością dotyczącą społecznych i ekonomicznych uwarunkowań
świata sztuki. Rysuje krótki wstęp do historii zjawisk i terminów: „muzeum” i „kolekcja” w
szerokim kontekście historii kultury nowożytnej i nowoczesnej. Na wybranych przykładach
omawiane są najważniejsze drogi tworzenia się instytucji muzealnych w różnych systemach
politycznych i przy różnych uwarunkowaniach ekonomicznych. Wiele miejsca zajmuje
refleksja nad koncepcjami oświeceniowymi i romantycznymi – związek narodzin i rozkwitu
muzeów publicznych z ideami edukacji, historyzmem i powstawaniem nauk szczegółowych,
z nowoczesnymi projektami miast itp. Szczególna uwaga poświęcona jest też ważnym
postaciom z dziejów muzealnictwa: m.in. I. Czartoryska, A. Lenoir, S.K. Potocki, H. Robert, J.
Soane, A.M. Zanetti. Osobny wątek stanowi prezentacja rozmaitych form architektonicznych,
stosowanych w XIX i XX w. w budowlach muzealnych.
Tematy poszczególnych zajęć:
1. Pochodzenie zjawiska, dzieje pojęcia „muzeum” i pokrewnych, kolekcjonerstwo jako
ważne pole badań kulturoznawczych.
2. Najstarsze muzea publiczne i ich rola polityczna: przykład Florencji Medyceuszy.
3. Inicjatywy oświeceniowe we Europie (papieskie, dwory niemieckie). Luwr i rola
Rewolucji Francuskiej. Paryskie Musée Napoleon, największe muzeum świata.
4. Polskie muzeum publiczne: wynalazek Czartoryskiej czy Potockiego?
5. Monachium, Berlin, Londyn, Madryt, Wiedeń – nowe gmachy, muzealny pejzaż
nowoczesnego miasta w XIX w., programy ideowe wielkich muzeów europejskich.
6. Różne drogi narodzin i różne role muzeów XIX w. w Europie i USA, w związku ze
specyfiką systemów prawnych, politycznych, obyczajów społecznych.
72
7. Nowe typy muzeów: muzeum jednej osoby (dom twórcy); sztuki nowoczesnej, centra i
„supermarkety”
sztuki
w
epoce
współczesnej.
Rewia
najnowszych
koncepcji
architektonicznych muzeów na świecie.
Zaliczenie npdst. testu z historii najważniejszych muzeów europejskich XVIII i XIX w. (kilka
pytań z elementami wyboru).
Bibliografia (wybór) :
- T. Bennett, The Birth of the Museum: History, Theory and Politics, London-New York, 1995.
- J. Clair, Kryzys muzeów. Globalizacja kultury, Gdańsk 2009.
- E. Manikowska, Sztuka-ceremoniał-informacja. Studium wokół królewskich kolekcji
Stanisława Augusta, Warszawa 2007.
- Museum Culture: History, Discourses, Spectacles, red. D. J. Sherman, I. Rogoff,
Minneapolis 1994.
- Muzeum Czartoryskich. Historia i zbiory, Kraków 1998.
- Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005.
- Muzeum sztuki. Od Luwru do Bilbao, red. M. Popczyk, Katowice 2006.
- M. Pabich, O kształtowaniu muzeum sztuki. Przestrzeń piękniejsza od przedmiotu,
Katowice 2007.
- K. Pomian, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, Warszawa 1996 (reed.
Lublin 2001).
- Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, antologia red. E. Grabska, M. Poprzęcka,
Warszawa 1989 [teksty z rozdz. 2 i 5].
- Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XV-XVI, t. 1, Toruń
1980 (wyd. zmienione 2006).
- Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XVII-XVIII, Toruń 1988.
- Z. Żygulski jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, Warszawa 1982.
WIELKIE KOLEKCJE EUROPEJSKIE
I rok mgr uzup., semestr letni
Wykład zapoznaje zarówno z europejskimi zjawiskami artystycznymi od renesansu do
okresu Oświecenia, jak prądami kulturowymi tych epok, które warunkowały kolekcjonerstwo.
Nie przedstawia dziejów kolekcjonerstwa europejskiego, ale wybrane momenty historyczne i
zjawiska, pozwalające przyjrzeć się kolekcjonerstwu sztuki jako fenomenowi o wymiarze
73
społecznym, politycznym, ekonomicznym. Przedmiotem refleksji będzie geneza zjawiska
kolekcji prywatnej (w powiązaniu w rozwojem nauk), a następnie muzeum publicznego,
wreszcie jego różne funkcje społeczne i polityczne oraz formy pierwszych muzeów
europejskich w stuleciach XVI-XVIII. Sięgając do początków awangard w XX w. autor
wykładu przedstawi wzrastającą rolę kolekcjonerów w tworzeniu się i propagowaniu
nowoczesnych tendencji artystycznych.
Tematy poszczególnych wykładów:
1. Co to jest „kolekcja”, co to jest „muzeum”? Prezentacja różnych koncepcji dziejów
kolekcjonerstwa w kulturze europejskiej.
2. Florencja Medyceuszy jako miasto kolekcji. Kolekcja narzędziem władzy.
3. Jak rodziły się wielkie europejskie muzea? British Museum, Muzea Watykańskie, Luwr.
4. Pierwsze kolekcje i galerie malarstwa w XVIII w.: Drezno, Poczdam, Wiedeń, Monachium.
5. Polskie kolekcje epoki Oświecenia: króla Stanisława Augusta; Izabeli Czartoryskiej,
Stanisława Kostki Potockiego.
6. Kolekcjonerstwo romantyczne – różne modele w XIX w. i ich żywot późniejszy. Kolekcja
Johna Soane’a w Londynie, Sommerarda w Paryżu
7. Wpływ kolekcjonerów nowoczesnych na przemiany świata sztuki. Kolekcjoner marszand,
kolekcjoner decydent. Wielcy kolekcjonerzy początku XX w. współtworzyli tendencje
artystyczne, kierowali karierami artystów.
Zaliczenie – krótki test złożony z kilku pytań dotyczących historii i specyfiki najbardziej
znanych kolekcji europejskich.
Bibliografia:
T. Bennett, The Birth of the Museum: History, Theory and Politics, London-New York 1995.
P. Cabanne, Wielcy kolekcjonerzy, Kraków 1978.
E.
Manikowska,
Sztuka-ceremoniał-informacja.
Studium
wokół
królewskich
kolekcji
Stanisława Augusta, Warszawa 2007.
M. Mencfel, Skarbce natury i sztuki. Prywatne gabinety osobliwości, kolekcje sztuki i
naturaliów na Śląsku w wiekach XVII i XVIII, Warszawa 2010.
Muzeum Czartoryskich. Historia i zbiory, Kraków 1998.
Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005.
K. Pomian, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, Warszawa 1996 (reed.
Lublin 2001).
A. Ryszkiewicz, Kolekcjonerzy i miłośnicy, Warszawa 1979
74
Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XV-XVI, t. 1, Toruń 1980
(wyd. zmienione 2006).
Z. Waźbiński, Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XVII-XVIII, Toruń 1988.
Z. Waźbiński, Ut ars natura, ut natura ars. Studium z problematyki medycejskiego
kolekcjonerstwa II poł. XVI w., Toruń 2000.
Z. Żygulski jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, Warszawa 1982.
Mgr Krzysztof Pijarski
Współczesne media artystyczne i kultura wizualna
wykład
I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
zimowy
Wykład wychodzi od pojęcia kultury wizualnej, lub też studiów nad wizualnością, jako
nowym polem badawczym, które z punktu widzenia wielu historyków sztuki zagraża ich
dziedzinie wiedzy. Po wprowadzeniu w tę debatę oraz przedstawieniu najważniejszych
stanowisk (WJT Mitchell, Mieke Bal, Hal Foster, Nicolas Mirzoeff, Douglas Crimp), w centrum
zainteresowania staje Andy Warhol jako doskonały przykład stawki tej debaty (dyskusja
Douglasa Crimpa z Halem Fosterem, teksty ). Przedmiotem kolejnych wykładów są już
najważniejsze współczesne media artystyczne — kolejno fotografia, obraz ruchomy,
instalacja — przedstawione w perspektywie genealogicznej, a więc uwzględniającej ich
historię w obrębie pola artystycznego, a także wpływu, jakie na nie wywarły. Wszystkie te
media bowiem były kluczowe dla wyjścia poza modernistyczne rozumienie sztuki, które
rozpoczęło się w latach 50/60. XX wieku, a to właśnie przez wprowadzanie do sztuki
przedmiotów, problemów i reprezentacji, którymi żywo zainteresowane są właśnie studia nad
wizualnością.
Kolejne tematy wykładów to:

Co to jest kultura wizualna?

Andy Warhol między kulturą wizualną a historią sztuki

Fotografia w polu sztuki

Fotografia, malarstwo, doświadczenie
75

Instalacja vs. rzeźba

Film / Wideo / Performans

Tak zwana „sztuka nowych mediów”
Podstawowa bibliografia:
1. Alpers, Svetlana, Emily Apter, Carol Armstrong, S. Buck-Morss, Tom Conley, J.
Crary, Thomas Crow, Tom Gunning, M.A. Holly, et al., Visual Culture Questionnaire,
„October” (1996): 25–70
2. „Artium Quaestiones” XVII, 2006, numer zawierający kluczowe głosy w debacie wokół
kultury wizualnej (Mitchell, Bal, Foster, Mirzoeff)
3. Baker, George, Film Beyond Its Limits, „Grey Room” 25, no. Fall (2006): 92-126
4. Battock, Gregory, and Robert Nickas. The art of performance. Edited by Lucia Della
Paolera. The New York Times. ubueditions, 2010
5. Bishop, Claire, Installation Art. A Critical History, Tate Publishing 2005
6. Buskirk, Martha, The Contingent Object of Contemporary Art, MIT Press 2003
7. Comer, Stuart (red.), Film and Video Art, Tate Publishing, 2008
8. Crimp, Douglas, Getting the Warhol We Deserve: Cultural Studies and Queer Culture,
„Invisible Culture: An Electronic Journal for Visual Studies”, no. 1. The Worlding of
Cultural Studies? (Winter 1998);
http://www.rochester.edu/in_visible_culture/issue1/crimp/crimp.html.
9. de Duve, Thierry, Kant After Duchamp, MIT Press 1996
10. Flatley, Jonathan, Dawanie twarzy: upublicznienie i polityka prozopopei Andy'ego
Warhola, przeł. Tomasz Basiuk i Bartosz Żurawiecki, „Artium Quaestiones” XIV
(2003): 313-338
11. Fried, Michael, Why Photography Matters as Art as Never Before, Yale Univ. Press,
2008
12. Jones,
Amelia.
“"Presence"
in
Absentia:
Experiencing
Performance
as
Documentation.” Art Journal 56, no. 4 (1997)
13. Leighton, Tanya, Art and the Moving Image: A Critical Reader, Tate Publishing, 2008
14. Potts, Alex, The Sculptural Imagination: Figurative, Modernist, Minimalist, Yale Univ.
Press 2000
15. Wagner, A.M., Performance, Video, and the Rhetoric of Presence, „October” 91
(2000): 59–80.
16. Warhol, Andy. Andy Warhol, red. Annette Michelson, MIT Press, 2001
17. Tribe, Mark, Jana, Reena New Media Art, Taschen 2006
76
Prof. dr Maria Poprzęcka
Przedmiot i metody historii sztuki
Wykład
I rok studiów licencjackich niestacjonarnych, oba semestry
Wstępna, dostosowana do potrzeb osób rozpoczynających studia prezentacja historii
sztuki jako nauki, jej przedmiotu, metod badawczych i rozwoju. Przegląd podstawowych
problemów badawczych dotyczących struktury, techniki i formy dzieła sztuki; genezy,
podstaw i uwarunkowań twórczości artystycznej oraz jej teoretycznego zaplecza; znaczeń
zawartych w dziełach sztuki i sposobów ich interpretacji; odbioru sztuki, jej oceny i badania.
W wykładzie przedstawione są zarówno elementy dziejów historii sztuki jako dyscypliny
naukowej, jak też aktualne tendencje i nurty metodologiczne. Osobne miejsce zajmuje
prezentacja
szerokiego
zakresu
zastosowań
praktycznych
historii
sztuki,
głównie
muzealnych, konserwatorskich czy związanych z rynkiem sztuki. Wykład, znacząco
modyfikowany w kolejnych latach akademickich, ma na celu ukazanie historii sztuki jako
dyscypliny dynamicznej, wciąż poddającej rewizji własne podstawowe pojęcia i założenia.
Zaliczenie całoroczne na podstawie pracy pisemnej. Termin złożenia pracy do końca
letniej sesji egzaminacyjnej
Bibliografia:
Historia sztuki dzisiaj, Materiały ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków
Sztuki, pod red….. Poznań 2010
Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny. Polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku,
Poznań 2008
Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Questiones”, pod
red. M. Bryla, P. Juszkiewicza, P. Piotrowskiego, W. Suchockiego, Poznań 2009
77
Ikonografia nowożytna i nowoczesna
Wykład
I rok studiów licencjackich niestacjonarnych, semestr letni
Wykład jest kontynuacją prowadzonego w semestrze zimowym wykładu z ikonografii
średniowiecznej. Prezentuje główne problemy ikonografii od połowy XV wieku do początków
XXI wieku. Zagadnienia ikonografii przedstawiane są na szerokim tle historycznokulturowym. Ukazane są powiązania tematyki wyobrażeń z teologią, liturgią (protestantyzm i
kontrreformacja), filozofią (renesansowy neoplatonizm), literaturą (antyczną i współczesną),
obyczajem oraz – szczególnie w odniesieniu do XX i XXI wieku – przekształcenia ikonografii
wynikające z zasadniczych zmian zachodzących w samej sztuce (zakwestionowanie
mimetycznego charakteru sztuki, „rzeczy gotowe”, nowe media etc).
Zaliczenie semestralne na podstawie pracy pisemnej. Termin złożenia do końca
letniej sesji egzaminacyjnej
Bibliografia:
O ikonografii świeckiej doby humanizmu, pod red. J. Białostockiego, Warszawa 1977
Ikonografia romantyczna, Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce PAN, pod red. M.
Poprzęckiej, Warszawa 1977
Tematy, tradycje i teorie w sztuce doby romantyzmu, Warszawa 1981
Sergiusz Michalski, Protestanci a sztuka. Spór o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa
1989
Seminarium wyższe
I - II rok studiów magisterskich, niestacjonarnych
Seminarium nie ma z góry założonego programu. Tematy referatów i ewentualnych prac
magisterskich dostosowywane są do zainteresowań seminarzystów. Zakres seminarium –
sztuka XIX-XX wieku oraz sztuka współczesna, ze szczególnym uwzględnieniem malarstwa,
fotografii, muzealnictwa, krytyki artystycznej i teorii sztuki.
Zaliczenie całoroczne na podstawie wygłoszonego referatu lub złożonej pracy pisemnej w
terminie do końca letniej sesji egzaminacyjnej.
78
Dr Agnieszka Rosales-Rodriguez
Historia sztuki nowoczesnej powszechnej
wykład
Wykład jest prezentacją wybranych zagadnień nowoczesnej sztuki powszechnej – od
połowy XVIII wieku do początku XX stulecia. Program obejmuje problemy z zakresu
malarstwa, rzeźby, grafiki i architektury, uwzględnia rozmaite kierunki i ugrupowania
artystyczne, a także formy organizacji życia artystycznego tego czasu (jak Salon, Wystawa
Światowa, wystawy niezależne, kolonie artystyczne, pracownie).
Omawiane będą m.in. następujące zagadnienia:
- Organizacja artystycznego życia we Francji XVIII wieku (procedura nauczania w
Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, wystawy, konkursy, stypendia, modelowe
akademickie kariery; królewski mecenat).
- Rokoko i holandyzm – historia smaku, rozbrat między oficjalną akademicką doktryną a
malarską praktyką i kolekcjonerstwem.
-Grand Tour, archeologiczne odkrycia i formowanie się programu neoklasycyzmu w Rzymie.
„Kolonie artystyczne” 2. połowy XVIII w. w Italii.
-Jacques-Louis David – reforma artystyczna i polityka. Pracownia Davida i międzynarodowy
styl ok. 1800.
-Architektura neoklasycyzmu, tzw. architektura rewolucyjna i styl empire.
-Europejska rzeźba przełomu XVIII i XIX w.: Canova i Thorvaldsen.
-Założenia parkowe, koncepcja malowniczości i ogrodowe fabriques.
- Nowoczesna ikonografia: tematyka rodzajowa i angielskie moral subjects, okropności
wojny; Osjan i mitologia Północy.
- Programy odnowy sztuki ok. 1800: Carstens, Runge, Blake, Bractwo św. Łukasza – w
poszukiwaniu nowej ekspresji.
- Neogotyk w XVIII i XIX wieku, postawy wobec średniowiecza.
- Historyzm w architekturze
- Romantyczne koncepcje krajobrazu w Anglii, Danii, Niemczech, Francji i Stanach
Zjednoczonych.
- Ingres versus Delacroix, program romantyzmu we francuskim malarstwie i rzeźbie.
- Karykatura i sztuka społecznie zaangażowana ok. 1848 r.
- Realizm, impresjonizm i postimpresjonizm
- Eduard Manet i perspektywy modernizmu
79
- Symbolizm
- Secesja w Europie i Stanach Zjednoczonych
Zaliczenie na podstawie pisemnego egzaminu.
Poradnik bibliograficzny
Zestaw nie obejmuje ogólnych opracowań
dziejów sztuki wszystkich epok
typu encyklopedycznego, albumów, zarysów
(nawet jeżeli zawierają wartościowe rozdziały dot. XVIII i
XIX w., jak np. Sztuka świata), a także monografii i katalogów wystaw poszczególnych
artystów.
Uwaga ! zapis bibliograficzny skrótowy.
Opracowania ogólne :
H. Belting, Das unsichtbare Meisterwerk: Die modernen Mythen der Kunst, München 1998
[wersja ang.: The Invisible Masterpiece, Chicago 2001].
L. Benevolo, History of Modem Architecture, I, Cambridge MA 1971.
B. Bergdoll, European Architecture 1750-1890, Oxford-New York 1997.
R. Brettell, Modern Art 1851-1929, Oxford-New York 1997
P. Collins, Changing Ideals in Modern Architecture (1750-1950), London 1965.
M. Craske, Art in Europe 1700-1830, Oxford-New York 1998.
S. Eisenman (red.), Nineteenth Century Art. A Critical History, London 1994 (i wyd.
2001).
H.-R. Hitchcock, Architecture: Nineteenth and Twentieth Centuries, Harmondsworth (1958)
1977.
W. Hofmann, Das irdische Paradies, München 1960.
H.W. Janson, 19th Century Sculpture, New York 1985.
K. Lankheit, Revolution und Restauration 1785-1855, Köln 1988.
F. Loyer, Architecture of the Industrial Age 1789-1914, New York 1982.
R. D. Middleton, D. Watkin, Neo-Classical and Nineteenth Century Architecture, vol. I-II,
London 1977.
N. Pevsner, Pionierzy współczesności, Warszawa 1978.
M. Porębski, Dzieje sztuki w zarysie. Wiek XIX i XX, Warszawa 1988.
R. Rosenblum, H.W. Janson, 19th Century Art, New York 1984.
E. Roters, Malerei des 19. Jahrhunderts, Köln 1998.
J. Starobinski, 1789. Emblematy rozumu, Warszawa 1997.
80
Opracowania szczegółowe:
O. Bätschmann, Entfernung der Natur, Landschaftsmalerei 1750-1920, Köln 1989.
A. Boime, Art in an Age of Revolution 1750-1800, Chicago-London 1987.
H. Börsch-Supan,
Die deutsche Malerei von
A. Graff bis H. Von Marees 1760-1870,
München 1988.
A. Braham, The Architecture of French Enlightenment, London 1980.
W. Busch, Das sentimentalische Bild. Die Krise der Kunst im 18. Jahrhundert und die
Geburt der Moderne, München 1993.
J.M. Crook, The Greek Revival, London 1972.
E. Cumming, W. Kaplan, The Arts and Crafts Movement, London 1991.
G. Germann, Gothic Revival in Europe and Britain, London 1972.
V. Hammerschmidt, J. Wilke, Die Entdeckung der Landschaft. Englische Gärten des 18.
Jahrhunderts,
Stuttgart 1990.
H. Hofstaetter, Symbolizm, Warszawa 1987.
H. Honour, Neoklasycyzm, Warszawa 1972.
H. Honour, Romanticism, Harmondsworth 1979.
Ikonografia romantyczna, Materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce ... pod red. M.
Poprzęckiej, Warszawa 1977.
W. Juszczak, Postimpresjoniści, Warszawa 1985 (i inne wydania).
E. Kaufmann, Architecture in the Age of Reason, Cambridge
MA
1955.
Z. Kępiński, Impresjonizm, Warszawa 1986 (i inne wydania)
A. Konopacki, Prerafaelici, Warszawa 1989.
F. Loyer, Art Nouveau Architecture, London 1979.
H. Mikocka-Rachubowa, Canova, jego krąg i Polacy, Warszawa 2001.
A. Morawińska, A.F.Muszyńskiego rozprawa o ogrodownictwie angielskim, Wrocław 1977.
L. Nochlin, Realizm, Warszawa 1974.
Od Maneta do Gauguina. Impresjoniści i postimpresjoniści z Musee d’Orsay w Paryżu,
Warszawa 2001 (katalog wyst. w Muzeum Narodowym pod red. I. Danielewicz)
D.J. Olsen, The City as a Work of Art: London, Paris, Vienna, New Haven-London 1986.
A. Osęka, Styl „expo", Warszawa 1970.
M. Poprzęcka, Akademizm, Warszawa 1979 (i wyd. następne).
J. D. Prown, Malarstwo amerykańskie od początków do Armory Show (tłum. H.
Andrzejewska), Warszawa 1994.
G. J. Reimann, Deutsche Baukunst des Klassizismus, Leipzig 1967.
81
Romantyzm. Malarstwo w czasach F. Chopina, Warszawa 1999 (kat. wystawy na Zamku
Królewskim).
R. Rosenblum, 1900: Art at the crossroads, New York 2000 (kat. wystawy).
R. Rosenblum, Transformations in Late Eighteenth Century Art, Princeton 1967.
R. Rosenblum, Międzynarodowy styl około 1800 roku. Studium linearnej abstrakcji, Toruń
2001.
E. Roters, Jenseits von Arkadien. Die romantische Landschaft, Köln 1995.
J. Rykwert, The First Moderns, London 1980.
C.E. Schorske, Fin-de-Siecle Vienna:
Politics and Culture, London 1979
[rozdział o
Ringstrasse].
J. Summerson, The Architecture of 18th Century, London 1986.
J. Summerson, Architecture in Britain 1530-1830, Harmondsworth 1977 [część 5].
A. Sutcliffe, Paris: An Architectural History, New Haven 1993 [rozdz. 4-7].
S. Tschudi Madsen, Art Nouveau, Warszawa 1987.
H. Vogel, Deutsche Baukunst des Klassizismus, Berlin 1937.
D. Watkin, The English Vision: The Picturesque in Architecture, Landscape and Garden
Design, London
1982.
D. Wiebenson, The Picturesque Garden in France, Princeton 1978.
T. J. Żuchowski, Patriotyczne mity i toposy. Malarstwo niemieckie 1800-1848, Poznań
1991.
Artykuły :
J.
Białostocki,
„Ikonografia
romantyczna.
Przegląd
problemów badawczych”,
w:
Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy wieku XVIII i wieku XIX. Materiały sesji SHS,
Warszawa 1967, s.
J. Białostocki, „Romantyzm malarski w Polsce i w Europie”, w: tegoż, Refleksje i syntezy ze
świata sztuki, Warszawa 1978, s. 70-79.
P. Krakowski,
„Teoretyczne podstawy architektury wieku XIX",
Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu
Jagiellońskiego, 1979.
P. Krakowski, „Z zagadnień architektury XIX wieku. Historyzm i eklektyzm", w: Sztuka 2
połowy XIX wieku, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1973, s. 23- 36.
A. Lewicka,
„Styl w XIX w., czyli o różnych postawach wobec sztuki", w: Tradycja i
innowacja, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1981, s. 165-169.
Z. Ostrowska-Kębłowska, „Problem historyzmu w badaniach nad architekturą XIX wieku", w:
Myśl o sztuce, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1976.
82
E. Wind, „Rewolucja w malarstwie historycznym”, Roczniki Humanistyczne KUL, XLIII, 1995.
Dr Mateusz Salwa
Zakres prowadzonych prac:
- nowożytna i współczesna estetyka oraz teoria sztuki
- sztuka publiczna, sztuka ulicy, nowe media, fotografia
Szkoły humanistyki XX w.
Wykład
I rok studiów mgr uzup., oba semestry
Celem zajęć jest zaprezentowanie najważniejszych nurtów w humanistyce XX w. (w filozofii,
antropologii, teorii kultury, teorii literatury, historii), a także współczesnych perspektyw
badawczych (m in. studia kulturowe, studia postkolonialne, studia feministyczne). W trakcie
zajęć z jednej strony będą omawiane koncepcje filozoficzne W. Diltheya, F. Nietzschego, K.
Marksa, M. Heideggera, H-G. Gadamera, T. Adorno, R. Rortiego, J. Derridy z drugiej takie
nurty
jak
strukturalizm,
poststrukturalizm,
dekonstrukcjonizm.
W
efekcie
zostanie
zarysowane tło, na którym funkcjonuje współczesna humanistyka.
Forma zaliczenia: egzamin pisemny po 2. sem.
Bibliografia:
- „Teksty Drugie” 1997 nr 6 (numer poświęcony problematyce interpretacji)
- Banasiak B., Filozofia "końca filozofii": dekonstrukcja Jacquesa Derridy, Warszawa 1997
- Barker Ch., Studia kulturowe. Teoria i praktyka, tłum. A. Sadza, Kraków 2005
- Buczyńska-Garewicz H., Peirce, Warszawa 1966
- Burzyńska A., Anty-teoria literatury, Kraków 2006
- Burzyńska A., Dekonstrukcja i interpretacja, Kraków 2001
- Burzyńska A., Markowski M. P., Teorie literatury, Kraków 2006
- Chmielowski F., Sztuka, sens, hermeneutyka: filozofia sztuki H. -G. Gadamera, Kraków
1993
83
- Dybel P., Granice rozumienia i interpretacji. O hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera,
Kraków 2004
- Filozofia XX w., t. 1-2, red. Z. Kuderowicz, Warszawa 2002
- Gadacz T., Historia filozofii współczesnej, Kraków 2009
- Gołębiewska M., Między wątpieniem a pewnością: o związkach języka i racjonalności w
filozofii poststrukturalizmu, Kraków 2003.
- Hawkes T., Strukturalizm i semiotyka, Warszawa 1988
- Kuderowicz Z., Dilthey, Warszawa 1967.
- Kuderowicz Z., Nietzsche, Warszawa 1979
- Leach E., Lévi-Strauss, Warszawa, 1973
- Lechte J., Panorama współczesnej myśli humanistycznej, tłum. T. Baszniak, Warszawa
1999
- Literatura, teoria, metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 1998
- Lyotard J.-F., Fenomenologia, przeł. Jacek Migasiński, Warszawa 2000
- Markowski M. P., Nietzsche: filozofia interpretacji, Kraków 1997
- Michalski K., Heidegger i filozofia współczesna, Warszawa 1998
- Miś A., Filozofia współczesna. Główne nurty, Warszawa 2000
- Mitosek T., Teorie badań literackich, Warszawa 1998
- Paczkowska-Łagowska, Logos życia: filozofia hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya,
Gdańsk 2000
- Pelc J., Wstęp do semiotyki, Warszawa 1982.
- Rosińska Z., Freud, Warszawa 1993
- Rosińska Z., Psychoanalityczne myślenie o sztuce, Warszawa 1985
- Rosner K., Hermeneutyka jako krytyka kultury: Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa
1991
- Rosner K., Narracja, tożsamość, czas, Kraków 2006
- Rosner K., Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą : jej osiągnięcia,
perspektywy, ograniczenia, Kraków 1981
- Szahaj A., Ironia i miłość: neopragmatyzm Richarda Rorty'ego w kontekście sporu o
postmodernizm, Wrocław 1996
- Szahaj A., Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej: wprowadzenie, Warszawa 2008
- Święcicka K., Husserl, Warszawa 2005
- Żyłko B., Semiotyka kultury: szkoła tartusko-moskiewska, Gdańsk 2009
84
Dzieje historii sztuki
Wykład
I rok studiów mgr uzup., oba semestry
Celem zajęć jest zaprezentowanie słuchaczom zarysu dziejów historycznego spojrzenia na
sztukę od starożytności do początków XX w. W trakcie wykładu zostanie przedstawiona
ewolucja poglądów na sztukę, która doprowadziła do wykształcenia się historii sztuki jako
nowoczesnej dyscypliny akademickiej.
Forma zaliczenia: egzamin pisemny po 2. sem.
Literatura:
Adler E., J. G. Herder i oświecenie niemieckie, Warszawa 1965
Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, przekład i wstęp R. Kasperowicz., Warszawa 2002
Burckhardt J, Wykłady o sztuce: wybór, przekład, wstęp, oprac. R. Kasperowicz, red. nauk.
Antoni Ziemba. Warszawa 2008
Dzieje historii sztuki w Polsce : kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku:
praca zbiorowa, pod red. A. S. Labudy, przy współpracy K. Zawiasa-Staniszewskiej. Poznań
1996.
Kalinowski L., Max Dvořák i jego metoda badań nad sztuką, Warszawa 1974.
Kasperowicz R., Berenson i mistrzowie odrodzenia: przyczynek do postawy estetycznej
Bernarda Berensona, Kraków 2001.
Kasperowicz R., Zweite, ideale Schöpfung: sztuka w myśleniu historycznym Jacoba
Burckhardta, Lublin 2004
Krzemień-Ojak S., Vico, Warszawa 1971
Kuderowicz K., Wolność i historia: studia o filozofii Hegla i jej losach, Warszawa 1981
Labuda A. S., Oko, obraz, słowo : Charles Sterling i Otto Pächt, “Biuletyn Historii Sztuki”, 55,
1993, 341-366
Małkiewicz A., Z dziejów polskiej historii sztuki: studia i szkice, Kraków 2005.
Morawski S., Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego, Warszawa 1957
Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce: od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki,
Warszawa 1978 (2001)
O rozpoznawaniu i wartościowaniu obrazów : poglądy siedemnastowiecznych pisarzy i
amatorów sztuki, oprac. Z. Waźbiński, Toruń 1975
Panofsky E., Studia z historii sztuki, wybrał, oprac. i opatrzył posłowiem Jan Białostocki.
Warszawa 1971.
85
Piwocki K., Pierwsza nowoczesna teoria sztuki: poglądy Aloisa Riegla,Warszawa 1970
Pliniusz St., Historia naturalna (wybór), przekł. i koment. Ireny i Tadeusza Zawadzkich, wstęp
oprac. Irena i Tadeusz Zawadzcy oraz rozdz. VI "Pliniusz w Europie" Leszek Hajdukiewicz,
różne wydania
Secomska K., Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Perrault, Warszawa
1991
Szczepańska A., Idea postępu w myśli o sztuce (XVI-XVIII w.), w: Myśl o sztuce i sztuka XVII
i XVIII wieku, Warszawa 1970
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. i oprac. M. Poprzęcka, Warszawa 1974
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, red. nauk. I
uzupełnienia M. Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994
Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce: 1500-1600, oprac J. Białostocki. Warszawa 1985
Warburg A. M., Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe, przeł. i wstępem opatrzył R.
Kasperowicz, notę edytorską oprac. Katia Mazzucco. Gdańsk 2010
Waźbiński Z., Vasari i jego dzieje „sztuk rysunku”. Uwagi nad genezą nowożytnej biografiki
artystycznej, Toruń 1972
Wölfflin H., Podstawowe pojęcia historii sztuki : problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej /
przekład z jęz. niem. D. Hanulanka, Wrocław 1962.
Żelazny M., Heglowska filozofia ducha, Warszawa 2000
Prof. Anna Sieradzka
Wstęp do technik i terminologii rzemiosła artystycznego i designu
wykład
Wykład
obejmuje
najważniejsze
dziedziny
rzemiosła
artystycznego
i designu
od
starożytności do połowy XX w., omawiane zarówno pod względem formy i stylistyki, jak też z
uwzględnieniem aspektów technologicznych.
Egzamin: test pisemny
Podstawowe lektury:
H. de Morant, "Historia sztuki zdobniczej", Warszawa 1981.
Z. Żygulski jun., "Dzieje polskiego rzemiosła artystycznego", Warszawa 1986.
86
I. Huml, "Polska sztuka stosowana XX wieku", Warszawa 1978.
Seminarium magisterskie
I i II rok studiów magisterskich uzupełniających, oba semestry
Obejmuje zagadnienia głównie sztuki polskiej 2. połowy XIX i 1. połowy
XX w., ze
szczególnym uwzględnieniem rzemiosła artystycznego, designu i kostiumologii.
Zaliczenie - na podstawie wygłoszonego lub złożonego na piśmie referatu.
Styl Art Deco w polskim rzemiośle artystycznym i designie
Na
wykładzie
zostaną
przedstawione
różne
dziedziny
polskiego
rzemiosła
artystycznego i designu z 1. połowy XX w., pod kątem ich przynależności do stylistyki Art
Deco, z uwzględnieniem wpływów europejskich oraz cech swojskich.
Zaliczenie: test pisemny
Podstawowe lektury:
A. Sieradzka, "Art Deco w Europie i w Polsce", Warszawa 1996
I. Huml, "Polska sztuka stosowana XX wieku", Warszawa 1978
"Warsztaty Krakowskie 1913-1926", pod red. A. Dziedzic, Kraków 2009
"Spółdzielnia
Artystów
"Ład"
1926-1996",
pod
red.
A.
Frąckiewicz,
Warszawa
1998.
Dr Joanna Sikorska
Wstęp do technik i terminologii sztuki plastycznych
Wykład
Na wykładach zostanie przedstawiona podstawowa wiedza i terminologia związana z
dawnym rysunkiem i grafiką. Zajęcia są prezentacją poszczególnych technik rysunkowych i
87
graficznych – ich aspektów technicznych i artystycznych – w ujęciu historycznym. Omówione
zostaną także takie zagadnienia jak funkcjonowanie dzieł rysunkowych i graficznych na
przestrzeni stuleci, ich recepcja, kolekcjonerstwo oraz relacje z innymi dziedzinami sztuki.
Lista lektur:
Cennino Cennini, Rzecz o malarstwie, Wrocław 1955
Teofil Prezbiter, Diversarum Artium Schedula. Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach
rozmaitych, tłum. i oprac. St. Kobielus, Kraków 1998
Disegno – rysunek u źródeł sztuki nowożytnej. Materiały z sesji naukowej w Toruniu 26-27. X
2000, red. T.J. Żuchowski, S. Dudzik, Toruń 2001
Słownik terminów sztuk plastycznych, Warszawa 1997 i nn. (PWN)
Ch. De Tolnay, History and technique of Old Master Drawings, New York 1943;
K. Teissig, Techniki rysunku, Warszawa 1982;
T. Pignatti, Historia rysunku. Od Altamiry do Picassa, Warszawa 2006;
C. Oliva, J. Catafal, Techniki graficzne, Warszawa 2003;
I. Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa 1997;
H. Widacka, Sposób kredkowy i jego mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1998-1999, Nr
12 / 1, s. 24-26;
H. Widacka, Miedzioryt punktowany i jego mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1999, Nr 2,
s. 17-20;
H. Widacka, Akwatinta i jej mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1999, Nr 4, s. 29-33;
H. Widacka, Mezzotinta i jej mistrzowie, „Gazeta Antykwaryczna”, 1999, Nr 6, s. 18-22;
K. Krużel, Wśród starych rycin. Wybrane zagadnienia analizy formalnej dawnej grafiki,
Kraków 1999;
M. Bóbr, Mistrzowie grafiki europejskiej od XV do XVIII wieku, Warszawa 2000.
Zaliczenie pisemne
Badania nad dawną grafiką: między nauką i znawstwem
I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Zajęcia są poświęcone rozmaitym aspektom badań nad dawną grafiką. Obok pytań o
ich miejsce (i znaczenie) we współczesnej historii sztuki, przedmiotem rozważań będą także
bardziej praktyczne zagadnienia – istotne zarówno dla akademików, muzealników i
muzeologów, jak i przyszłych antykwariuszy. Przedstawione zostaną m.in. współczesne
88
metody badania proweniencji rycin i historii kolekcjonerstwa grafiki, metody badania podłoży
(współczesna filigranistyka etc.), a także rola nowych technik i mediów w analizach dawnej
grafiki (makrofotografie, elektroniczne bazy danych, wirtualne rekonstrukcje etc.).
Lista lektur:
Origins of European Printmaking. Fifteenth-Century Woodcuts and Their Public, kat. wyst.,
red. P Parshall, R. Schoch i in., National Gallery of Art, Washington - Germanisches
Nationalmuseum, Nuremberg, 2005-2006.
Painted Prints. The Revelation of Color in Northern renaissance & Baroque Engravings,
Etchings & Woodcuts, kat. wyst., oprac. S. Dackerman i in., The Baltimore Museum of Art –
Saint Louis Museum of Art, 2002-2003.
A.Griffiths, Prints and Printmaking: An Introduction to the History and Techniques, London
1980.
K. Krużel, Wśród starych rycin. Wybrane zagadnienia analizy formalnej dawnej grafiki,
Kraków 1999.
B. Hernad, Die Graphiksammlung des Humanisten Hartmann Schedel, kat. wyst.,
Bayerische Staatsbibliothek, München 1990.
F. Salamon, A Collector’s Guide to Prints and Printmakers from Dȕrer to Picasso, London
1972.
Polskie kolekcjonerstwo grafiki: ludzie I instytucje, red. E. Frąckowiak, A. Grochala,
Warszawa 2008.
Inspiracje grafiką europejską w sztuce polskiej: czasy nowożytne. Materiały z konferencji na
Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w listopadzie 2007 r., red.
Krystyna Moisan-Jabłońska, Katarzyna Ponińska, Warszawa 2010.
G. Hałasa, Grafiki Rembrandta. Oryginał. Kopia. Późne odbitki. Wprowadzenie, w: Grafiki
Rembrandta. Oryginał – Kopia – Późne Odbitki, kat. wyst., red. G. Hałasa, Muzeum
Narodowe w Poznaniu 2009, s. 12-23.
A. Grelle Iusco, Matrici metalliche incise. Il problema della conservazione e restauro dalla
Calcografia Romana all’Istituto Nazionale per la Grafica, Roma 1998.
W stronę autonomii artystycznej: historia miedziorytu od Mistrza ES do Albrechta
Dȕrera
wykład z epok sztuki
89
Prowadzone w ostatnim dwudziestoleciu pogłębione badania nad początkami grafiki
doprowadziły do rewizji wielu poglądów na temat funkcji, ikonografii i dystrybucji rycin w
pierwszym stuleciu istnienie grafiki. Wykład przedstawia – na przykładzie grafiki niemieckiej
drugiej połowy XV w. i początku XVI w. – nowe koncepcje badawcze dotyczące strategii
rynkowo-komercyjnych rytowników, systemu produkcji miedziorytów czy wreszcie sposobów
„rekonstrukcji” zmieniającego się wówczas dynamicznie statusu tej profesji.
Lista lektur:
H. Bevers, Meister E.S.: Ein oberrheinischer Kupferstecher der Spätgotik, kat. wyst.,
Mȕnchen, Staatliche Graphische Sammlung - Berlin, Kupferstichkabinett, 1986-1987.
S. Kemperdick, Martin Schongauer. Eine Monographie, Petersberg 2004 („Studien zur
internationalen Architektur- und Kunstgeschichte“, 32)
D. Landau, P. Parshall, The Renaissance Print 1470-1550, New Heaven – London 1994.
M. Nass, Meister E.S. Studien zu Werk und Wirkung (“Europäische Hochschulschriften”,
Reihe XXVIII, Bd.220), Frankfurt am Main 1994.
J. Nicolaisen, Martin Schongauer - ein Mitarbeiter der Werkstatt Hans Memling? Zur
Wanderschaft Schongauers und dem Einfluss der niederländischen Malerei des 15.
Jahrhunderts auf sein Werk, „Pantheon”, 57, 1999, s. 33-56.
J. Sikorska, Gry z widzem w miedziorytach końca XV wieku. Motyw głowy-skały w rycinie
Monogramisty AG, w: Mowa i moc obrazów. Prace dedykowane Profesor Marii Poprzęckiej,
Warszawa 2005, s. 113–116.
J. Sikorska, Miedzioryt XV wieku i jego odrębność w sztuce późnego średniowiecza.
Problemy badawcze, „Biuletyn Historii Sztuki”, 2008, t. LXX , nr 1–2, s. 113–139;
Dȕrer. Das druckgraphische Werk in drei Bȁnden, red. R. Schoch, M. Mende, A. Scherbaum,
2001-2003.
Painted Prints. The Revelation of Color in Northern renaissance & Baroque Engravings,
Etchings & Woodcuts, kat. wyst., oprac. S. Dackerman i in., The Baltimore Museum of Art –
Saint Louis Museum of Art, 2002–2003.
90
Dr Jakub Sito
W kręgu badań nad nowożytną sztuką i architekturą polską
I rok mgr uzup., semestr zimowy
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z problematyką procesu badawczego
kultury artystycznej w Polsce XVII-XVIII w. przedstawioną na tle badań sztuki i
architektury środkowoeuropejskiej tego czasu. Uwaga poświęcona zostanie takim
zagadnieniom, jak: datowanie dzieła sztuki, zagadnienie atrybucji, typologia,
warunki
społecznego
funkcjonowania
wytworów
artystycznych
(mecenat,
produkcja artystyczna i odbiór), kwestia „ciągów” zjawisk artystycznych i ich
„przerzutów”, geografia artystyczna, nauki pomocnicze historii użyteczne w
badaniach nad sztuką i architekturą polską Szczególny nacisk (2-3 wykłady)
zostanie położony na przygotowanie do sprawnego poruszania się wśród źródeł
archiwalnych dla sztuki polskiej XVII-XVIII w.
Zaliczenie na podstawie obecności.
literatura:
Archiwa państwowe w Polsce. Przewodnik po zasobach, red. A. Biernat, A.
Laszuk, Warszawa 1998.
T. Da Costa Kaufmann, Court, Cloister and City. The Art and Culture of Central
Europe 1450-1800, London 1995.
J. K. Ostrowski, Polska rzeźba barokowa XVIII wieku. Przegląd problematyki i
perspektywy badawcze, “Biuletyn Historii Sztuki” L, 1988, 4, s. 319-334.
J. K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w.
XVIII, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich. Materiały sesji naukowej Kraków, marzec
1994, red. J. Ostrowski, Kraków 1994, s. 79-104.
Studien zur Werkstattpraxis der Barockskulptur im. 17. und 18. Jahrhundert, red.
K. Kalinowski, Poznań 1992.
J. Szablowski, Słowo wstępne do inwentarza zabytków sztuki w Polsce, [w:] T.
Szydłowski, Zabytki sztuki w Polsce Inwentarz topograficzny t. 1, Warszawa
1938.
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1972.
J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1973.
91
Wstęp do historii sztuki. T. 1: Przedmiot-metodologia-zawód, Warszawa 1973.
Zbiory rękopisów w Polsce. T. 1: Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w
Polsce, oprac. D. Kamolowa, Warszawa 2003.
Sztuka Warszawy późnego baroku
I rok studiów mgr uzup., semestr zimowy
Wykład poświęcony jest kulturze artystycznej Warszawy doby saskiej.
Poszczególne zajęcia poświęcone będą w pierwszej kolejności problematyce
źródeł, ikonografii niezachowanych dzieł sztuki i kartografii, nakreśleniu tła
historycznego (w tym zwłaszcza sytuacji społeczno-politycznej) Warszawy XVIII
w., polityce artystycznej kolejnych monarchów z dynastii Wettinów, działalności
fundatorskiej
warszawskiego
establishmentu
magnackiego,
architekturze
świeckiej i sakralnej oraz rzeźbie i malarstwu tego okresu. Najwybitniejszym
artystom – takim jak Carlo Antonio Bay, Jakub Fontana, Carl Friedrich
Pöppelmann, Johann Georg Plersch, Johann Chrisostom Redler, czy Szymon
Czechowicz – poświęcona będzie szczególna uwaga i wyczerpujące omówienie
ich stołecznej twórczości. Wykład w przeważającej mierze oparty jest na
badaniach
własnych
wykładowcy,
w
tym
na
niepublikowanych
dotąd
wiadomościach źródłowych, ikonografii i kartografii.
Zaliczenie na podstawie kolokwium wizualnego i krótkiej wypowiedzi pisemnej na
jeden z trzech zaproponowanych tematów.
literatura:
A. Bartczakowa, Jakub Fontana, architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa
1970.
Z. Batowski, Pomnik Tarły w kościele jezuickim w Warszawie i jego twórca,
„Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego“, Wydz.
II, 26, 1933, s. 48-59.
W. Hentschel, Die Sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Berlin
1967.
J. Kaczmarzyk, Życie i twórczość Jana Jerzego Plerscha, “Rocznik Warszawski”
XI, 1972, s. 57-102.
M. Karpowicz, Piękne nieznajome. Warszawskie zabytki XVII i XVIII wieku,
Warszawa 1986.
92
M. Karpowicz, Malarstwo i rzeźba czasów saskich, [w:] Sztuka Warszawy. Red.
M. Karpowicz, Warszawa 1986, s. 162-185.
J. Kowalczyk, August II i architekci warszawscy, „Kwartalnik Architektury i
Urbanistyki” XXXIII, 1988, nr 1, s. 3–17.
M. Kwiatkowski, Architektura czasów saskich, [w:] Red. M. Karpowicz, Sztuka
Warszawy, Warszawa 1986, s. 141–161.
M. Kwiatkowski, Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego
do powstania listopadowego, Warszawa 1989, s. 56-203.
J. Lileyko, Zachariasz Longuelune i Gaetano Chiaveri – inspiratorzy późnego
baroku w architekturze warszawskiej, w: Sztuka 1 poł. XVIII w., Warszawa 1981.
I. Malinowska, Nieznana umowa o budowę kościoła pp. wizytek w Warszawie,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 21 (1959), nr 3-4.
J. Orańska Szymon Czechowicz 1689–1775, Poznań 1948.
J. Putkowska, Królewski zespół rezydencjonalny Augusta II Sasa w Warszawie,
„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” XXXVII, 1992, nr 3, s. 199–242.
Mgr Piotr Słodkowski
Sztuka polska po 1945 roku z perspektywy „horyzontalnej historii sztuki”
konwersatorium
Choć „horyzontalna historia sztuki” to pojęcie ukute przez Piotra Piotrowskiego około
2008 roku, wprowadzenie tego sformułowania w tytule zajęć bynajmniej nie oznacza, że
konwersatorium będzie skupiać się wyłącznie na pracach jednego badacza. Jest ono użyte
raczej jako słowo-klucz, określające szerszą postawę wobec sztuki środkowoeuropejskiej,
zarysowującą się po 1989 roku i problematyzującą takie kategorie, jak relacja Centrumperyferie, kontekst, geografia artystyczna czy konstrukt „Europy Środkowej”.
Z tego powodu zajęcia będą się składać z dwóch bloków.
Pierwszy z nich będzie miał głównie metodologiczny charakter, nie zawsze odnosząc
się do sztuki polskiej. W nawiązaniu do wyżej wymienionych zagadnień lektura obejmie m.in.
artykuły Normana Brysona, Piotra Piotrowskiego, Irit Rogoff, Andrzeja Turowskiego oraz
wyimki z publikacji East Art Map.
Bazując na tym materiale, drugi blok zajęć zostanie poświęcony wspólnej lekturze
materiałów źródłowych oraz – w większej mierze – tekstów opisujących duże fragmenty
nowoczesnej sztuki polskiej od roku 1945 do lat 60. Oprócz prac, które wydobywają
93
aktywność poszczególnych ośrodków (Kraków i Warszawa, ale też Łódź i Lublin), ukazują
dynamiczny lub trans-narodowy obraz twórczości wybranych artystów (m.in. Kantor,
Kujawski, Szapocznikow) oraz problematyzują kluczowe momenty historyczne (mit i „wielka
narracja”
zapoczątkowana
przez
I
Wystawę
Sztuki
Nowoczesnej;
socrealizm,
posocrealistyczna trauma i „cicha umowa społeczna”; Odwilż i wynajdywanie tradycji
nowoczesności; „rezerwat sztuki”, czyli sympozja lat 60.), lektura obejmie także katalogi
międzynarodowych wystaw (Aspekte/Positionen. 50 Jahre Kunst aus Mitteleuropa [wersja
ang.]; Paris: Capital of the Arts, 1900-1968), dzięki czemu uda się wyjść poza wąski dyskurs
„sztuki polskiej”, otwierając jej lokalność na konfrontację z kontekstem europejskim.
Teksty w języku polskim i angielskim.
Podstawą do zaliczenia zajęć na stopień jest obecność, aktywne uczestnictwo oraz
praca pisemna od 5 do 8 stron znormalizowanego maszynopisu.
Wybrana literatura (w kolejności omawiania):
I. Refleksja metodologiczna:
I. Rogoff, Terra Infirma - Geography's Visual Culture, London New York 2000
[fragmenty].
East Art Map. Contemporary Art and Eastern Europe, ed. IRWIN, London 2006.
N. Bryson, Art in Context, w: Studies in Historical Change, red. R. Cohen, Charlottesville
London 1992, s. 18-42.
A. Turowski, Kilka refleksji na marginesie, w: tenże, Awangardowe marginesy, Warszawa
1997, s. 11-24.
A. Turowski, Dyskurs o uniwersalizmie, w: tamże, s. 169-82.
P. Piotrowski, Geografia i historia. sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej, w: tenże,
Awangarda w cieniu Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1989,
Poznań 2005, s. 13-36.
P. Piotrowski, O horyzontalnej historii sztuki, „Artium Quaestiones”, T. XX, 59-60.
P. Piotrowski, O dwóch głosach historii sztuki, „Artium Quaestiones”, T. XVII, Poznań
2006, s. 195-214.
Por. P. Piotrowski, 1989: zwrot przestrzenny, w: tenże, sztuka i demokracja w
postkomunistycznej Europie, Poznań 2010, s. 15-55.
II. Fragmenty sztuki polskiej po 1945 roku
94
Paris: Capital of the Arts 1900-1968, kat. wyst., Royal Academy of Arts, I-IV 2002,
London 2002, s. 236-49.
W. Włodarczyk, Polskie malarstwo awangardowe 1945-1949. Wstęp do badań,
„Ikonotheka”, nr 2 1990.
P. Bernatowicz, Picasso za żelazną kurtyną. Recepcja artysty i jego sztuki w krajach
Europy
Środkowo-Wschodniej
w
latach
1945-1970,
Universitas,
Kraków
2006
[fragmenty].
I Wystawa Sztuki Nowoczesnej. Pięćdziesiąt lat później, kat. wyst., Galeria Starmach w
Krakowie, XII 1998 – I 1999, red. J. Chrobak, M. Świca, Kraków 1998, [zwłaszcza
referaty Z. Dłubaka i M. Porębskiego oraz wywiad z M. Porębskim].
W. Nowaczyk, Tropy nowoczesności, w: Odwilż. Sztuka ok. 1956 r., kat. wyst., Muzeum
Narodowe w Poznaniu, VI-VII 1996, red. P. Piotrowski, Poznań 1996 [zwłaszcza
podrozdział: I Wystawa Sztuki Nowoczesnej].
K. Czerni, Nie tylko o sztuce. Rozmowy z profesorem Mieczysławem Porębskim,
Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1992 [rozdział: Socrealizm].
W. Baraniewski, Wobec realizmu socjalistycznego, w: Sztuka polska po 1945, materiały
sesji SHS, Warszawa, 1987, s.173-178
W. Włodarczyk, Strategie nieprzejednanych, w: Socrealizm. Sztuka polska w latach
1950- 1954, Paryż 1987, s.120-143
P. Piotrowski, Odwilż, w: Odwilż. Sztuka ok. 1956 r., kat. wyst., Muzeum Narodowe,
Poznań, VI-VII 1996, Muzeum Narodowe, Poznań 1996; por. P. Juszkiewicz, Od złudy
buntu do niebezpieczeństw kultury masowej, w: tenże, Od rozkoszy historiozofii do „gry w
nic”. Polska krytyka artystyczna czasu Odwilży, Poznań 2005.
Dodatkowo: W. Baraniewski, Sztuka i mała stabilizacja, w: Idee sztuki lat 60. oraz inne
sesje, seminaria i wystawy Centrum Rzeźby Polskiej, red. J. S. Wojciechowski, Orońsko
1994, s. 33-41.
Dodatkowo: P. Piotrowski, „Odwilż” i malarstwo informelu, w: tenże, Awangarda w cieniu
Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1989, Poznań 2005, s. 66109.
M. Lachowski, „Nowoczesność” w kręgu grupy „Zamek”, w: Grupa „Zamek”. Historia –
krytyka – sztuka, red. M. Kitowska-Łysiak, M. Lachowski, P. Majewski, Lublin 2007, s. 3748.
O grupie „Zamek” i nie tylko. Z Włodzimierzem Borowskim rozmawia Anna Maria
Leśniewska, w: tamże, s. 104-14.
A. Jakubowska, Portret wielokrotny dzieła Aliny Szapocznikow, Poznań 2008 [fragmenty].
A. Turowski, Jerzy Kujawski. Malarstwo, kat. wyst., I-II 2006, Muzeum Narodowe,
Poznań, IV-V 2006, Muzeum Narodowe, Poznań 2006 [fragmenty].
95
M. Kozień-Świca, Kantorowski mit Paryża. Od „Jeunes peintres de la Tradition française”
do „Le Nouveau Réalisme”, „Pamiętnik Sztuk Pięknych”, nr 1, 2003.
M. Lachowski, Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRLu,
Lublin 2006 [rozdział o Elblągu].
P. Piotrowski, W kręgu neokonstruktywizmu: awangarda i modernizm, w: tegoż,
Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Poznań, 1999, s.
117-46.
Dr Mariusz Smoliński
Wstęp do historii sztuki (architektura)
ćwiczenia
Ćwiczenia z technik i terminologii architektury poświęcone są praktycznemu
wykorzystaniu wiadomości poznanych na wykładzie, przede wszystkim nauce stosowania
właściwej terminologii i języka specjalistycznego poprzez sporządzanie różnego rodzaju
opisów architektury i wyposażenia wnętrz sakralnych. Dodatkowym elementem zajęć są
ćwiczenia służące pogłębieniu znajomości ornamentyki.
Zaliczenie na podstawie kilku krótkich prac pisemnych prac sporządzonych w ciągu
semestru i sprawdzianu z ornamentyki.
Literatura:
Burnatowa I., Ornament renesansowy w Krakowie, „Studia Renesansowe”, 4: 1964, s. 5-224
Irmscher G., Kleine Kunstgeschichte des europäischen Ornaments seit der Frühen Neuzeit
(1400-1900), Darmstadt 1984
Mączeński Z., Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956 i
1997
Meyer F.S., Handbuch der Ornamentik, Leipzig 1927 i 1983
Słownik terminologiczny sztuki pięknych, Warszawa 1996
Warncke C.P., Die ornamentale Groteske in Deutschland 1500-1650, Bd. 1-2, Berlin 1979
Wyznanie wiary – gloryfikacja – propaganda: ikonografia sztuki na Śląsku XVI-XVIII w.
Zajęcia fakultatywne z historii kultury
96
Zajęcia poświęcone ikonografii sztuki nowożytnej na Śląsku i jej funkcji jako przekazu
religijnego i politycznego. Omawiane będą następujące tematy: upamiętnianie dynastii
Piastów od XVI do XVIII w. (brama w Brzegu, mauzolea w Legnicy i Krzeszowie, kaplica
książęca w Lubiążu); ikonografia ewangelicka (polemika obrazowa, programy wnętrz
kościelnych, luteranie a kalwiniści); ikonografia katolicka (m.in. wystroje wnętrz kościołów
jezuitów, sztuka w klasztorach cysterskich, ikonografia nowej arystokracji); katedra
wrocławska i jej otoczenie (kaplice: św. Elżbiety i Elektorska, wystrój katedry, pomniki);
gloryfikacja władzy (Uniwersytet Wrocławski, Sala Książęca w Lubiążu); sztuka luteranów w
2 poł. XVII i 1 poł. XVIII w. (Kościoły Pokoju, Kościoły Łaski, pomniki nagrobne).
Zaliczenie na podstawie testu.
Literatura:
Dziurla Henryk, Aula Leopoldina Universitatis Wratislaviensis, Wrocław 1993
Dziurla Henryk, Uniwersytet Wrocławski. Kompleks Leopoldyński, Wrocław 1997
Galewski Dariusz, Barokizacja kościołów jezuickich na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim, w:
Barok i barokizacja, Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków
Sztuki, Kraków, 2-4.12.2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 109-125
Gumiński Samuel, Domus Sapientiae Svidnicensis, w: Funkcja dzieła sztuki, Materiały Sesji
Stowarzyszenia historyków Sztuki, Szczecin, listopad 1970, Warszawa 1972, s. 243-260
Harasimowicz Jan, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji (1520-1650), Wrocław
1986
Harasimowicz Jan, Typy i programy śląskich ołtarzy wieku Reformacji, „Rocznik Sztuki
Śląskiej”, 12: 1979, s. 7-27
Langer Andrea, Die Visualität der lutherischen Konfession in der Kunst der schlesischen
Territorien (16.-18. Jahrhundert), w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg.
v. K. Garber, Bd. 2, Tübingen 2005, s. 819-865 [Frühe Neuzeit, 111]
Lejman Beata, Der habsburgische Katholizismus im Zeichen der Gefährdung der Dynastie.
Das ikonographische Programm des Fürstensaales in der Zisterzienserabtei in Leubus
(Lubiąż), w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg. v. K. Garber, Bd. 2,
Tübingen 2005, s. 891-910 [Frühe Neuzeit, 111]
Kalinowski Konstanty, Gloryfikacja panującego i dynastii w sztuce Śląska XVII i XVIII wieku,
Warszawa-Poznań 1973
Kalinowski Konstanty, Sala Książęca opactwa cysterskiego w Lubiążu, Wrocław 1996
97
Kempe Antje, Etos wojskowy i drogi kariery. O dwóch nagrobkach marszałka Melchiora von
Hatzfeldta, „Rocznik Historii Sztuki”, 32: 2007, s. 69-100
Kozieł Andrzej, Angelus Silesius, Bernhard Rosa i Michael Willmann, czyli sztuka i mistyka
na Śląsku w czasach baroku, Wrocław 2006
Lepiarczyk Józef, Legnickie „Monumentum Piasteum”, „Szkice Legnickie”, 1: 1962, s. s. 99111
Pokora Jakub, Sztuka w służbie reformacji. Śląskie ambony 1550-1650, Warszawa 1982
Popp Diettmar, Das Skulpturenprogramm des Schlossportals in Brieg/Schlesien (um 15501556). Zur Selbstdarstellung eines Fürsten in Spannungsfeld der territorial-politischen
Interessen des Grossmächte Mitteleuropas, w: Bildnis, Fürst und Territorium, hg. v. A. Beyer,
München-Berlin 2000, s. 111-125
Seidel-Grzesińska Agnieszka, Das „sichtbare Wort Gottes” an der Decke der evangelischen
Friedenskirche zu Schweidnitz, w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg. v.
K. Garber, Bd. 2, Tübingen 2005, s. 911-924 [Frühe Neuzeit, 111]
Zlat Mieczysław, Brama zamkowa w Brzegu, „Biuletyn Historii Sztuki”, 24: 1962, nr 3-4, s.
264-322
Artyści lombardzcy w nowożytnej Europie
wykład z epok sztuki
Wykład prezentujący zjawisko obecności artystów i rzemieślników lombardzkich w
Europie od XVI do XVIII w. Omówiona zostanie chronologia i geografia zarobkowej emigracji
znad alpejskich jezior Maggiore, Lugano i Como oraz jej społeczne i artystyczne
konsekwencje. Na wstępie zaprezentowane zostaną najważniejsze obszary, z których
wywodzili się czynni w Europie twórcy, z uwzględnieniem niektórych ważniejszych zabytków.
Następnie na przykładach niektórych ośrodków oraz pojedynczych twórców lub rodzin
wyspecjalizowanych
w
zawodach
artystycznych
zilustrowane
zostanie
znaczenie
lombardzkich twórców jako głównych budowniczych i dekoratorów czynnych, zwłaszcza w
XVII wieku, na znacznych obszarach Europy.
Literatura:
Arte e artisti dei laghi lombardi. I. Architetti e scultori del Quattrocento, a cura di E. Arslan,
Como 1959
98
Arte e artisti dei laghi lombardi. II. Gli stuccatori dal barocco al rococò, a cura di E. Arslan,
Como 1964
Bartoletti Massimo, Cabrini Luca Damiano, I Carlone di Rovio, Lugano 1997
Bianchi Federica, Augustoni Edoardo, I Casella di Carona, Lugano 2002
Donati Ugo, Artisti Ticinesi a Roma, Bellinzona 1942
Cazzola P., Pietro Antonio Solari architetto lombardo, “Arte Lombarda”, 14: 1969, fasc. 1, s.
45-52
Chrościcki Juliusz A., Kamieniarze i mafiosi. Zarobkowa emigracja z Włoch do Europy
środkowej i wschodniej (XV-XVIII w.), „Przegląd Humanistyczny”, 40: 1996, z. 1 (334), s. 6985
Col bastone e la bisaccia per le strade d’Europa. Migrazioni stagionali di mestiere dell’arco
alpino nei secoli XVI-XVIII, Atti di un seminario di studi tenutosi a Bellinzona l’8 e il 9
settembre 1988, Bellinzona 1991
Colombo Silvia A., Coppa Simonetta, I Carloni di Scaria, Lugano 1997
Crivelli Aldo, Tessiner Handwerker und Künstler im Ausland, “Schweizerische Bauzeitung”,
96: 1978, s. 866-875
Sanga Glauco, Un modello antropologico dell’emigrazione alpina, “La Ricerca Folclorica”, 35:
1997, s. 121-128
Crivelli Aldo, Artisti ticinesi dal Baltico al Mar Nero. Svezia – Polonia – Cecoslovacchia –
Austria – Jugoslavia – Ungheria – Romania – Turchia. Catalogi critico, Locarno 1969
Crivelli Aldo, Artisti Ticinesi in Europa. Germania – Danimarca – Inghilterra – Olanda –
Belgio – Svizzera – Francia – Spagna. Catalogo critico, Locarno 1970
Crivelli Aldo, Artisti ticinesi in Russia. Catalogo critico, Locarno 1966
Crivelli Aldo, Tessiner Handwerker und Künstler im Ausland, „Schweizerische Bauzeitung”,
96: 1978, s. 866-875
Guldan Ernst, Die Tätigkeit der Maestri Comacini in Italien und in Europa, “Arte Lombarda”,
5: 1960, nr 1, s. 27-46
Graubündner Baumeister und Stukkateure. Beiträge zur Erforschung ihrer Tätigkeit im
mitteleuropäischen Raum, Hg. v. M. Kühlenthal, b.m. 1997
Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nel ‘500, b.m. 1987
Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘600, b.m. 2002
Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700, Lugano 1999
Karpowicz Mariusz, Artisti valsoldesi in Polonia nel ‘600 e ‘700, Menaggio 1996
Karpowicz Mariusz, Gli artisti italiani viaggiatori come fattore decisivo dell’integrazione
artistica d’Europa, w: Itinerari di idee, uomini e cose fra est ed ovest europeo, Atti del
Convegno Internazionale, Udine, 21-24 novembre 1990, a cura di M. Ferrazzi, Udine 1991,
s. 369-375
99
Kozakiewicz Stefan, Początek działalności Komasków, Tessyńczyków i Gryzończyków w
Polsce – okres renesansu (1520-1580), „Biuletyn Historii Sztuki”, 21: 1959, nr 1, s. 3-29
Magistri d’Europa. Eventi, relazioni, strutture della migrazione di artisti costruttori dai laghi
lombardi, Atti del convegno, Como, 23-26 ottobre 1996, a cura di S. Della Torre, T. Mannoni,
V. Pracchi, Milano-Como b.d.
Merzario Giuseppe, I maestri comacini. Storia artistica di mille duecento anni, T. 1-2, Milano
1893
Merzario Raul, Una fabbrica di uomini. L’emigrazione dalla montagna comasca (1600-1750
circa), “Mélanges de l’Ecole française de Rome”, 96: 1984, s. 153-175
Pedrini Stanga Lucia, I Colomba di Arogno, b.m. 1994
Preiss Pavel, Italští umělci v Praze. Renesance, manýrismus, baroko, Praha 1986
Artyści włoscy w Warszawie XVI-XVIII w.
Wykład ogólnouniwersytecki
Zajęcia poświęcone działalności włoskich artystów i rzemieślników w Warszawie,
począwszy od rzeźbiarzy pracujących dla ostatnich książąt mazowieckich, do architektów
zatrudnianych przez króla Stanisława Augusta. Większa część zajęć poświęcona będzie
licznym obecnym w Warszawie architektom, budowniczym i dekoratorom lombardzkim,
których działalność ukazana zostanie na tle sztuki ich rodzimych obszarów. Wyróżnione
zostaną te okresy, w których m.in. dzięki włoskiej aktywności sztuka w Warszawie
przeżywała czas największego rozkwitu (np. w ostatnich dziesięcioleciach XVII w.).
Literatura:
Bartczakowa Aldona, Jakub Fontana, architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa 1970
Guttmejer Karol, Bay czy Chiaveri? Kto zaprojektował kościół wizytek w Warszawie, „Rocznik
Warszawski”, 33 (2005), s. 201-209
Hempel Eberhard, Gaetano Chiaveri. Der Architekt der katholischen Hofkirche zu Dresden,
Dresden 1955
Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘600, b.m. 2002
Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700, Lugano 1999
Karpowicz Mariusz, Artisti valsoldesi in Polonia nel ‘600 e ‘700, Menaggio 1996
Karpowicz Mariusz, Carlo i Francesco Ceroni – budowniczowie kościołów w Węgrowie,
Węgrów 2008
100
Karpowicz Mariusz, Działalność artystyczna Michelangelo Palloniego w Polsce, Warszawa
1967
Karpowicz Mariusz, Giovanni Battista Colomba i Giacomo Francesco Cipper zwany
Todeschini na Czerniakowie, „Barok”, 3 (1996), z. 1 (5), s. 147-166
Karpowicz Mariusz, Isidoro Affaitati (1622-1684). Architetto valsoldese in Polonia, b.m. 2009
Karpowicz Mariusz, Matteo Castello, architekt wczesnego baroku, Warszawa 1994
Karpowicz Mariusz, Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987
Karpowicz Mariusz, Tomasz Poncino (ok. 1590-1659): architekt pałacu kieleckiego, Kielce
2002
Lileyko Jerzy, Zachariasz Longuelune i Gaetano Chiaveri – inspiratorzy późnego baroku w
architekturze warszawskiej, w: Sztuka 1 poł. XVIII w., Warszawa 1981
Malinowska Irena, Nieznana umowa o budowę kościoła pp. wizytek w Warszawie, „Biuletyn
Historii Sztuki”, 21 (1959), nr 3-4
Osiecka-Samsonowicz Hanna, Agostino Locci (1601-po 1660). Scenograf i architekt na
dworze królewskim, Warszawa 2003
Tatarkiewicz Władysław, Dominik Merlini, Warszawa 1955
prof. Joanna M. Sosnowska
Instytucje życia artystycznego
I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność “Sztuka-media-rynek”, semestr
letni
Wykład ma zaznajomić słuchaczy z historią powstawania i funkcjonowania
instytucji kształtujących życie artystyczne od początków modernizmu po czasy
współczesne. Poruszone zostaną podstawowe problemy dotyczące metodologii
historii instytucji a następnie omówione najważniejsze zagadnienia dotyczące
muzeum, salonu, wystaw światowych itp.
Zaliczenie: test
Szczegółowy program zajęć:
Wstępne uwagi o instytucjach życia artystycznego i sposobach ich badania
101
1. Postawy badawcze
-
historia instytucji jako element historii sztuki
-
strukturalizm i problemy odbioru
-
przemożny wpływ teorii M. Foucault
-
historia instytucji jako historia sztuki bez nazwisk
-
Krzysztof Pomian (pojęcie semioforów) i kultura ciekawości
-
koncepcje postkolonialne
-
kwestie gender
-
instytucjonalna definicja dzieła sztuki
-
instytucja jako przestrzeń i jako narracja
2. Rodzaje instytucji życia artystycznego
-
Akademie
-
muzea
-
salony
-
wystawy światowe
-
wystawy niezależne
-
galerie
-
piśmiennictwo/internet
-
towarzystwa miłośników
-
grupy artystyczne
-
kolonie artystyczne - falanstery
-
związki zawodowe
-
ministerstwa
-
szkoły artystyczne
-
fundacje
-
targi sztuki
-
domy aukcyjne i aukcje
II. Muzeum
-
narodziny muzeum
-
muzeum jako przestrzeń wytwarzania nowoczesności
-
rola muzeum w XIX wieku i kształtowanie jego wizerunku poprzez
formę architektoniczną
102
-
tworzenie kanonu sztuki przez muzeum
-
pierwsze muzea sztuki nowoczesnej
-
Muzeum Wyobraźni André Marlaux
-
muzeum sztuki jako dzieło sztuki
III. Kształtowanie się niemuzealnych instytucji wystawienniczych w XIX wieku
-
“prehistoria” wystaw, czyli narodziny Salonu
-
różnicowanie się instytucji i sposobów wystawiania (wystawy niezależnych,
galerie prywatne)
-
1851 Pierwsza wystawa światowa i kolejne wielkie ekspozycje
-
wzrost znaczenia sztuki na wystawach światowych
-
sztuka jako zasadniczy podmiot wystaw
-
Międzynarodowa wystawa sztuki dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.
-
Międzynarodowa wystawa “Sztuka i technika” w Paryżu w 1937 r.
-
Światowa wystawa “Świat jutra” w Nowym Jorku w 1939 r.
IV. Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych na tle życia artystycznego w Polsce w 2
poł. XIX wieku i 1 po. XX
-
geneza powstania TZSP i jego rola w kształtowaniu się świadomości
artystycznej
-
inne towarzystwa skupiające miłośników sztuki
-
Towarzystwo Artystów Polskich “Sztuka” jako odmienna forma działalności
-
Instytut Propagandy Sztuki jako instytucja państwowa (etatyzacja życia
artystycznego)
V. Szkoły artystyczne jako instytucje życia artystycznego
-
od Akademii artystów do Akademii jako szkoły
-
przegląd rozwoju szkolnictwa artystycznego w ciągu XIX i na początku XX
wieku
-
polskie szkoły artystyczne
-
kształcenie artystyczne kobiet
VI. Biennale w Wenecji jako przykład trwałości instytucji sztuki
103
-
geneza powstania Biennale w 1895 r.
-
wzrost znaczenia pawilonów narodowych
-
polityczne przesłanki istnienia Biennale
-
próby przełamania narodowego charakteru wystaw
VII. Komercjalizacja a rozrastanie się roli wielkich imprez międzynarodowych po 1945
roku
-
regularne spotkania artystów jako wyraz postawy wobec sztuki
-
polityczny aspekt wielkich, powtarzających się imprez
-
Documenta w Kassel
-
Sao Paolo, biennale w Sydnej, biennale w Dehli, Manifesta itp. - kolonialna
dominacja starego świata, czy postkolonialna decentralizacja?
-
rola targów sztuki - nowe oblicze komercjalizacji sztuki
Bibliografia
Poniższa bibliografia obejmuje podstawową literaturę dostępną w większości
bibliotek a jednocześnie pomocną przy opracowywaniu tematów nie tylko
dotyczących instytucji życia artystycznego, ale tego wszystkiego, co z tym życiem się
łączy, a więc udziału w nim artystów, organizatorów, kuratorów i szeroko
rozumianych odbiorców. W większości podane opracowania dotyczą polskich
instytucji, nie mniej można w nich znaleźć dalsze wskazówki bibliograficzne
odnoszące się do zagadnień wykraczających poza rodzimą scenę.
- Salon to Biennial - Exhibitions That Made Art History, ed. Bruce Alrshuler, Phaidon
2008, vol. 1-2
- Polskie życie artystyczne,, t. I: 1890-1914, t. II: 1915-1939, t.III: 1945-1960, red. A.
Wojciechowski, Wrocław-Warszawa 1967-1992
- Ministerstwo Kultury i Sztuki w dokumentach 1918-1998, przedmowa A. Siciński,
wybór A. Siciński, A. G. Dąbrowski, J. Gmurek, Warszawa 1998
- Muzeum sztuki. Antologia, red. Maria Popczyk, Universitas, Kraków 2005
- Muzeum jako świetlany przedmiot pożądania, red. Jarosław Lubiak, Muzuem
Sztuki, Łódź 2007
- Muzeum. Architektura wobec consensusu, Łódź 1993
104
- Pomian Krzysztof, Kolekcjonerstwo i filozofia. Narodziny nowożytnego muzeum, w:
Drogi kultury europejskiej. Trzy studia, Warszawa 1996
- Pomian Krzysztof, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, przekł.
Andrzej Pieńkos, Warszawa 1996
- Białostocki Jan, Galeria arcydzieł czy dom kultury?, “Rocznik Historii Sztuki” T. 14:
1984, s. 281-286
- Drexlerowa Anna, Olszewski Andrzej K., Polska i Polacy na powszechnych
wystawach światowych 1851-2000
- Wiercińska Janina, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Zarys działalności,
Wrocław 1968
- Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Materiały z sesji, red. Joanna
Sosnowska, Warszawa 1993
- Artibus. Księga jubileuszowa wydana z okazji 40-lecia Centralnego Biura Wystaw
Artystycznych w Warszawie, Warszawa 1989
- Zachęta 1860–2000, red. Gabriela Świtek, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki,
Warszawa 2003
- Płażewska Magdalena, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (188-1906),
“Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, R. X: 1966, s. 297-422
- Lorentz Stanisław, Muzeum Narodowe w Warszawie. Zarys historyczny, Warszawa
1938
- Lorentz Stanisław, Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie, “Roczni Muzuem
Narodowego w Warszawie” T. VI: 1962 s. 7-132
- Sosnowska Joanna, Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895-1999, ISPAN,
Warszawa 1999
- Potocki Antoni, Udział Polaków w wystawach paryskich w XIX stuleciu, “Sztuka”
(Paryż)1904, s. 400-415
- Bartnicka-Górska Hanna, Szczepińska-Tramer Joanna, W poszukiwaniu światła,
kształtu i barw. Artyści polscy wystawiający na Salonach paryskich w latach 18841960, Wyd. Neriton, Warszawa 2005
- Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,
Warszawa, 16-17 listopada 2005 roku, red. Joanna M. Sosnowska,
ISPAN,
Warszawa 2007
105
- Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,
Warszawa, 22-23 października 2007 roku, red. Joanna M. Sosnowska, ISPAN,
Warszawa 2009
- “Biuletyn Historii Sztuki” 2009 nr 4 (numer poświęcony Powszechnej Wystawie
Krajowej w 1929 roku)
- Materiały do dziejów Instytutu Propagandy Sztuki (193O -1939).Wybrała, pracowała
i przedmową opatrzyła J. Sosnowska, IS PAN, Warszawa 1992
- Karpiński Wojciech, Wyspa muzeów, „Zeszyty Literackie” 1997 nr 4 s. 31-39
- Morawski Stefan, O wystawianiu i wystawiennictwie, „Biuletyn ZPAP” 1978 nr 1-2
(130-131), s. 10-14
- Clifford James, O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, “Konteksty. Polska Sztuka
Ludowa” 1993, nr 1, s. 11-18
- Wieczorkiewicz Anna, O funkcji i retoryce wypowiedzi muzealnej, “Konteksty.
Polska Sztuka Ludowa” R. 50: 1996, nr 1-2, s. 37-53
- Ryszkiewicz Andrzej,
- Piwocki Ksawery
- Włodarczy Wojciech, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944-2004:
100 lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2005
- Jakimowicz Irena, Ryszkiewicz Andrzej, Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie 18441866, “Rocznik Warszawski” IV, 1963
- Piwocki Ksawery,
Historia Akademii sztuk Pięknych w Warszawie 1904-1964,
Wrocław 1965, wyd. II: Warszawa 2005.
Dr Renata Sulewska
Wstęp do technik i terminologii architektury
wykład
Skrócony opis przedmiotu:
Wykład prezentujący i systematyzujący podstawową terminologię dotyczącą architektury
odnoszącą się zarówno do stosowanych technik, rozwiązań formalnych jak i jej opisu.
Opis przedmiotu:
106
Celem wykładu jest przedstawienie i usystematyzowanie podstawowej terminologii
dotyczącej architektury. Nie ma on układu chronologicznego, ani nie jest wykładem z historii
architektury, ale prezentuje zagadnienia związane ze stosowanymi technikami budowlanymi
oraz z wprowadzanymi rozwiązaniami formalnymi. Na zajęciach omawiane są tradycyjne
materiały budowlane, ich wykorzystywanie, właściwości, stosowane konstrukcje. Kolejna
część wykładów poświęcona jest analizie poszczególnych rozwiązań technicznych i
kompozycyjnych. Oddzielny blok zajęć typologicznie prezentuje różnorodność planów i brył
budowli
(świeckich
i sakralnych),
ukazuje
funkcjonowanie
poszczególnych
budowli
i wskazuje na zależności między ich funkcją a formą. Na osobnych wykładach prezentowana
jest terminologia odnosząca się do architectura militaris. Omawiane są elementy obronne,
sposoby walki, systemy obronne.
Forma zaliczenia:
Egzamin pisemny (test)
Literatura:
Opracowania ogólne

Biegański P., Architektura, sztuka, kształtowania przestrzeni, Warszawa 1974.

Borusiewicz W., Budownictwo murowane w Polsce. Zarys sztuki strukturalnego
kształtowania do końca XIX wieku, Warszawa - Kraków 1985.

Koch W., Style w architekturze: arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po
czasy współczesne, Warszawa 1996.

Leśniakowska M., Co to jest architektura?, Warszawa 1996.

Miłobędzki A., Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988.

Norberg-Schulz Ch., Znaczenie w architekturze Zachodu, Warszawa 1999.

Norberg-Schulz Ch., Bycie, przestrzeń, architektura, Warszawa 2000.

Pevsner N., A History of Building Types, Washington 1970.

Salvadori M., Siła architektury: dlaczego budynki stoją, Warszawa 2001.

Watkin D., Historia architektury zachodniej, Warszawa 2001.
Słowniki, encyklopedie, poradniki

Poradnik majstra budowlanego, Warszawa 1992.

Krajewski K., Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1999.

Pevsner N., Fleming J., Honour H., Encyklopedia architektury, Warszawa 1992.

Słownik terminologiczny sztuki pięknych, Warszawa 1996.

Szolginia W., Architektura i budownictwo. Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich,
Warszawa 1991.
Architekt, organizacje budowlane
107

Architekt – budowniczy – mistrz murarski. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki
PAN, Warszawa, 24-25 listopada 2004 roku, red. H. Faryna-Paszkiewicz, M.
Omilanowska, J. Sito, Warszawa 2007.

Frazik J., Organizacje architektoniczno-budowlane w Europie w okresie średniowiecza,
„Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, 9: 1975, s. 137-151.
Architektura drewniana

Krassowski C., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 1961.

Mączyński D., Tejchman J., Warchoł M., Materiały do terminologii konstrukcji więźb
dachowych – podstawowe pojęcia, „Monument” Studia i Materiały Krajowego Ośrodka
Badań i Dokumentacji Zabytków, 2005, nr 2, s. 37-43.

Miłobędzki A., Architektura drewniana - technika i forma, „Zeszyty Architektury Polskiej”,
3: 1988, s. 1-7.

Ruszczyk G., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 2009

Tejchman J., Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich
konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XX w., „Monument”
Studia i Materiały KOBiDZ, 2005, nr 2, s. 7-35.
Architektura obronna

Bogdanowski J., Architektura obronna w krajobrazie Polski od Biskupina do Westerplatte,
Warszawa - Kraków 1996.

Bogdanowski J., Holcer Z., Kornecki M., Architektura obronna, Warszawa 1994.

Fuglewicz S., Ilustrowana historia fortyfikacji, Warszawa 1991.

Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
Architektura sakralna

Miłobędzki A., Późnogotyckie typy sakralne w architekturze ziem polskich, [w:] Późny
gotyk, Warszawa 1965, s. 83-112.

Miłobędzki A., Kościoły ścienno-filarowe. Z problematyki budownictwa Polski centralnej w
wieku XVIII, [w:] Rokoko. Studia nad sztuką I połowy XVIII wieku, Warszawa 1970.

Miłobędzki A., Polskie budownictwo kościelne XVII wieku. Typowe programy i
rozwiązania, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 20: 1975, z. 3, s. 139-206.
Motywy i detale architektoniczne

Husarski W., Attyki polskie, ich pochodzenie i oddziaływanie, Warszawa 1934.

Mączeński Z., Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa
1956 [reprint - Warszawa 1997].

Wiliński S., Serliana, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 13: 1968, z. 2 i 4.
Sklepienia

Brykowska M., Sklepienia kryształowe (niektóre problemy), [w:] Późny gotyk, Warszawa
1965, s. 243-259.
108

Frazik J., Poglądy na rolę żebra w sklepieniach gotyckich, „Biuletyn Historii Sztuki”, 23:
1961, nr 4, s. 417-420.

Frazik J., Zagadnienia strukturalne gotyckich sklepień o przęsłach trójpodporowych,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 27: 1965, nr 2, s. 155-160.

Frazik J.,
Zagadnienie
sklepień
o przęsłach
trójpodporowych w architekturze
średniowiecznej, „Foliae Historiae Artium”, 4: 1967, s. 5-96.

Frazik J., Sklepienia żebrowe w Polsce XV w., [w:] Sztuka i ideologia XV wieku,
Warszawa 1978, s. 521-566.

Zlat M., Najstarsze sklepienia sieciowe w Polsce, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”,
17: 1972, z. 1, s. 3-18.
Ornamentyka

Barasch F.K., The Grotesque. A Study in Meanings, The Hague-Paris 1971.

Burnatowa I., Ornament renesansowy w Krakowie, [w:] Studia Renesansowe, IV, 1964,
s. 5-224.

Forssmann E., Säule und Ornament. Studien zum Problem des Manierismus in den
Säulenbuchern und Vorlandsblättern des 16. und 17. Jahrhunderts, Stockholm 1956.

Gombrich E.H., Ornament und Kunst. Schmucktrieb und Ordnungssinn in der
Psychologie des dekorativen Schaffens, Stuttgart 1982.

The History of Decorative Arts: Renaissance and Mannerism in Europe, ed. A. Gruber,
[b.m.]1994

The History of Decorative Arts: Classicism and the Baroque in Europe, ed. A. Gruber,
[b.m.]1996

Irmscher G., Kleine Kunstgeschichte des europäischen Ornaments seit der Frühen
Neuzeit (1400-1900), Darmstadt 1984.

Irmscher G., Kölner Architektur- und Säulenbücher um 1600, Bonn 1999.

Kroll F.-L., Das Ornament in der Kunsttheorie des 18. Jahrhunderts, Hildesheim-ZürichNew York 1987.

Meyer F.S., Handbuch der Ornamentik, Leipzig 1927 [reprint 1983].

Warncke C.-P., Die ornamentale Groteske in Deutschland 1500-1650, Bd. 1-2, Berlin
1979.
Traktaty architektoniczne, oddziaływanie

Vignola J., O pięciu porządkach w architekturze, przekł. K. Tymiński, [b.m.] 1955.

Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, przekł. K. Kumaniecki, Warszawa 1999.

Kowalczyk J., Sebastiano Serlio a sztuka polska : o roli włoskich traktatów
architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław 1973.

Kowalczyk J., Andrea Pozzo a późny barok w Polsce, cz. 1: Traktat i ołtarze, cz. 2: Freski
sklepienne, „Biuletyn Historii Sztuki”, 37: 1975, nr 2, s. 162-178; nr 4, s. 335-350
109

Kowalczyk J., Recepcja traktatu Vignoli w Polsce w XVI i XVII wieku, [w:] Praxis atque
theoria. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, Kraków 2006, s. 197210.
Historia sztuki nowożytnej polskiej
wykład
II rok studiów licencjackich, semestr zimowy i letni
Wykład będzie poświęcony głównym zjawiskom w sztuce Rzeczypospolitej od początku
renesansu do końca rokoka. Chronologiczne i problemowe ujęcie prezentowanych
zagadnień ma umożliwić zrozumienie istoty i genezy zmian artystycznych w kolejnych
okresach. Szczególny nacisk zostanie położony na zagadnienia formy artystycznej oraz
związki sztuki polskiej ze sztuką europejską.
Opis przedmiotu:
Podczas wykładu omawiane będą takie zagadnienia jak:

Początki renesansu w Polsce - drogi i sposoby przenikania rozwiązań renesansowych na
tereny Rzeczypospolitej, prace Franciszka Florentczyka.

Działalność warsztatu Bartłomieja Berrecciego i jego wpływ na sztukę polską XVI wieku.

Sztuka sepulkralna w Polsce w XVI wieku.

Ratusz, zamek, pałac, willa - świecka architektura XVI wieku w Polsce.

Architektoniczne i rzeźbiarskie prace Santi Gucciego i ich wpływ na późniejszą sztukę w
Rzeczypospolitej

Różnorodność rozwiązań artystycznych stosowanych w Polsce w czasach króla
Zygmunta III Wazy (nurt wenecki, lombardzki, niderlandyzm, „sztuka rodzima”).

Sztuka czasów Władysława IV.

Sztuka dojrzałego baroku – czasy Jana Kazimierza.

Sztuka oświeconego sarmatyzmu – główni twórcy, dzieła zleceniodawcy w czasach Jana
III Sobieskiego.

Główne środowiska artystyczne w I połowie XVIII wieku.

Główne typy architektoniczne w architekturze sakralnej XVIII wieku.

Środowiska rzeźbiarskie w połowie XVIII wieku w Polsce.

Malarstwo XVIII wieku.
Forma zaliczenia:
Egzamin pisemny, dwuczęściowy (sprawdzian z rozpoznawania omawianych dzieł i test).
110
Literatura

Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku.
Katalog,
Muzeum
Narodowe
w
Gdańsku,
maj-sierpień
1997,
Gdańsk
1997
Białostocki J., The Art of the Renaissance in Eastern Europe. Hungary - Bohemia Poland, Phaidon Press 1976

Białostocki J., Obszar bałtycki jako region artystyczny w XVI w., [w:] Sztuka pobrzeża
Bałtyku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, listopad 1976,
Warszawa 1978

Chrzanowski T., Portret staropolski, Warszawa 1995

Cieślak K., Kościół - cmentarzem. Sztuka nagrobna w Gdańsku (XV-XVIII w.). Długie
„trwanie” epitafium, Gdańsk 1992

Cieślak K., Między Rzymem, Wittenbergą a Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta
podzielonego wyznaniowo, Wrocław 2000

Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portret osobistości dawnej Rzeczypospolitej Polskiej
1576-1763, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, oprac. J. Malinowski,
Warszawa
1993
Gębarowicz M., Studia nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce,
Toruń
Gębarowicz
1962
M.,
Początki
malarstwa
historycznego
w
Polsce,
Wrocław
1981
Grzybkowska T., Złoty wiek malarstwa gdańskiego na tle kultury artystycznej miasta
1520-1620, Warszawa 1990

Hentschel W., Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Bd. 1-2, Berlin
1967

Jakimowicz T., Dwór murowany w Polsce w wieku XVI. Wieża - Kasztel - Kamienica,
Warszawa
1978
Karpowicz M., Sztuka polska XVII w., Warszawa 1983

Karpowicz M., Barok w Polsce, Warszawa 1991

Karpowicz M., Sztuka oświeconego sarmatyzmu, Warszawa 1970

Karpowicz M., Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1985

Karpowicz M., Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987

Karpowicz M., Sztuki polskiej drogi dziwne, Bydgoszcz 1994

Kębłowski J., Dzieje sztuki polskiej. Panorama zjawisk od zarania do współczesności,
Warszawa 1987

Kowalczyk J., Andrea Pozzo a późny barok w Polsce, cz. 1: Traktat i ołtarze, cz. 2: Freski
sklepienne, „Biuletyn Historii Sztuki”, 37: 1975, nr 2, s. 162-178; nr 4, s. 335-350
111

Kowalczyk J., Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów
architektonicznych w dobie nowożytnej, Ossolineum 1973

Kowalczyk J., Wille w Polsce w XVI i w pierwszej połowie XVII stulecia, „Kwartalnik
Architektury i Urbanistyki”, 21:1976,

Kozakiewiczowa H., Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa 1978

Kozakiewiczowa H., Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1984

Kozakiewiczowie H. i S., Renesans w Polsce, Warszawa 1976

Łoziński J.Z., Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

Miłobędzki A., Główne nurty i zjawiska w architekturze polskiej 1 ćw. XVIII w., [w:] Sztuka
1 poł. XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Rzeszów, listopad
1978, Warszawa 1981

Niderlandyzm w sztuce polskiej. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Toruń, grudzień 1992, red. T. Hrankowska, Warszawa 1995

Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce
PAN, Kraków, czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Kielce, listopad 1973, Warszawa 1976

Stoga A., Quadratura w malarstwie polskim XVIII wieku. Malowidła na sklepieniach,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 42: 1980

Tomkiewicz W., Pisarze polskiego Odrodzenia o sztuce, Wrocław 1955

Tomkiewicz Wł., Pędzlem rozmaitym. Malarstwo okresu Wazów w Polsce, Warszawa
1970

Walicki M., Malarstwo polskie. Gotyk - renesans - wczesny manieryzm, Warszawa 1961

Walicki M., Tomkiewicz Wł., Ryszkiewicz A., Malarstwo polskie. Manieryzm - barok,
Warszawa 1971

Witwińska M., Topografia i kierunki malarstwa ściennego w Polsce około połowy XVIII
wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 43: 1981, nr 2

Zlat M., Typy osobowości w polskiej sztuce XVI w., [w:] Renesans. Sztuka i ideologia,
Warszawa 1976
Artystyczne oprawy uroczystości dworskich, państwowych, religijnych (XVI-XVIII w.)
konwersatorium
Różnego rodzaju uroczystościom świeckim i religijnym towarzyszyła bogata oprawa
artystyczna. Miała ona podkreślać splendor wydarzenia i wywrzeć jak największe wrażenie
112
na uczestnikach i widzach. Ze względu na tymczasowy charakter powstających dekoracji,
dziś te najczęściej znane nam są dzięki różnorodnym przekazom - pisanym i
ikonograficznym. W oparciu o nie, podczas zajęć będą prezentowane typy i programy tego
rodzaju dzieł.
Opis przedmiotu:
Podczas konwersatorium omawiane będą takie zagadnienia jak:

Dekoracje okazjonalne (XVI-XVIII w.) – zarys problematyki.

Królewskie uroczystości weselne.

Sarmacka pompa funebris.

Oprawy uroczystych wjazdów władców, posłów.

Dekoracje okazjonalne w czasie uroczystości religijnych.
Forma zaliczenia
Zaliczenie na ocenę na podstawie obecności, uczestnictwa w zajęciach, pisemnego
zaliczenia.
Literatura:
Źródła
http://cbdu.id.uw.edu.pl/
Breve descrizione delle pompa funerale fatta nelle essquie del serenmissimo D. Francesco
Medici II. gran duca di Toscana, Fiorenza 1587,
http://special-1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0198
Kromer M., Mowa na pogrzebie Zygmunta I oraz O pochodzeniu i o dziejach Polaków księgi
XXIX i XXX, wstęp, przekład i oprac. J. Starnawski, Olsztyn 1982, s. 105-220.
Kopie Zamoyskich przyozdobione abo Kazanie na pogrzebie [...] Thomasza Zamoyskiego
[...] miane [...] dnia 9 lutego, roku [...] M.DC.XXX.VIII. przez Barthłomieia Silviusza [...],
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=48924&from=FBC
Pallas trzykopiyna oświeconego domóstwa [...] Zamoyskich pod czas pogrzebu [...]
Thomasza Zamoyskiego [...] w Zamosciu [...] przez [...] Marka Koronę [...] kazaniem
obwołana.
Roku
[...]
1638.
dnia
11.
Lutego,
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=51795&from=FBC
113
Cui contingit nasci, restat mori: wybór testamentów staropolskich z województwa
sandomierskiego, oprac. M. Lubczyński, J. Pielas, H. Suchojad, Warszawa 2005
Testamenty szlachty krakowskiej XVII – XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650-1799,
oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997
Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575-1595, wyd. H. Barycz, Kraków 1930.
Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego zebrane i wydane r. p. 1584, wyd. K.J. Turowski,
Kraków 1858, s. 263-265, 877-883.
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=48455&showContent=true
Descrizione delle feste fatte nele rali nozze de'serenissimi principi di Toscana D. Cosimo
de'Medici, e Maria Maddalena arciduchessa d'Austria, Firenze 1608, http://special1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0208
Hochzeitlicher Einzug der Jungen Königin zu Cracou. Mit anzeigung aller Herschafft und
Herrlicheiten so von beden Theilen mit eingeritten sindt. Geschehen den 5 Maij. Anno 1543,
Augusburg 1543,
Laboureur de J., Relacja z podróży królowej polskiej, [w:] Cudzoziemcy o Polsce: relacje i
opinie, wybrał i oprac. J. Gintel, t. 1: Wiek X – XVIII, Kraków 1971, s. 238-259
Sigismundi tertii electio Poloniæ et des. Sueciae regis ... Cracoviam ingressus, Cracoviae
1587,
http://special-1.bl.uk/treasures/festivalbooks/pageview.aspx?strFest=0291&strPage=001
A true relation of the manner of the coronation of the present King of Poland. And likewise an
account of the celebration of the funerals of the two last deceased kings, London 1676,
Entrata in Roma dell' eccel[issimo] ambasciatore di Polonia l'anno MDCXXXIII, Roma 1633,
Sławny wjazd do Rzymu Jerzego Ossolińskiego, wielkiego posła polskiego, [b.m.] 1633
114
http://cbdu.id.uw.edu.pl/4030/
Opracowania

Chrościcki J. A.,
Architektura okazjonalna XVI-XVIII wieku w Polsce. Próba
charakterystyki, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 215-234

Chrościcki J. A., Barokowa architektura okazjonalna, [w:] Wiek XVII – kontrreformacja,
barok. Prace z historii kultury, red. Janusz Pelc, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s.
229-254

Chrościcki J. A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974

Chrościcki J. A., Intrada z 1646 r. jako przykład związków artystycznych Gdańska z
Antwerpią, [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, s. 309-340

Chrościcki J. A., Viae Regiae w środkowej Europie w XVII i XVIII wieku, „Rocznik Historii
Sztuki”, 16: 1987, s. 267-282

Europa triumphans: court and civic festivals in early modern Europe, vol. 1-2, ed. J. R.
Mulryne, H. Watanabe-O'Kelly, M. Shewring, London 2004

Kociszewska E., Arras medycejski króla Henryka Walezego, [w:] Urbs celeberrima.
Księga pamiątkowa na 750-lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski jun.,
T. Grzybkowska, Kraków 2008, s. 376-389

Matwijów M., Pogrzeb królowej Ludwiki Marii we wrześniu 1667 r., [w:] Studia i materiały
z dziejów nowożytnych, red. L. Matwijowski, S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1995,
s. 64-86.

Śliwowska A., Uroczyste wjazdy monarsze do Wrocławia w latach 1527-1620, Wrocław
2008

Petrus J.T., Rolka Wazowska. Wjazd królowej Konstancji do Krakowa w roku 1605,
Kraków 1996

Rożek M., Ostatnia koronacja w Krakowie i jej artystyczna oprawa, „Rocznik Krakowski”,
44: 1973, s. 97-112

Rożek M., Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976

Saslow J.M., The Medici Wedding of 1589. Florentine Festival as Theatrum Mundi, New
Haven, London 1996

Targosz K., Królewskie uroczystości weselne w Krakowie i na Wawelu 1512-1605,
Kraków 2007

Theatrum ceremoniale na dworze książąt i królów polskich, red. M. Markiewicz, R.
Skowron, Kraków 1999

Widacka H., Triumfy antyczne a entraty poselskie XVII w. w zbiorach graficznych
Biblioteki Narodowej, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 9: 1973, s. 441-460
115

Żygulski Z. jun., Wspaniały turniej sprawiony w Polsce (uwagi kostiumologiczne),
”Biuletyn Historii Sztuki”, 54: 1992, nr 4, s. 3-22

Żygulski Z. jun., Rolka Sztokholmska, [w:] Urbs celeberrima. Księga pamiątkowa na 750lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski jun., T. Grzybkowska, Kraków
2008, s. 408-429
Gdańsk – Warszawa – Kraków w przewodnikach, relacjach z podróży, pamiętnikach
(XVI-XVIII w.)
zajęcia fakultatywne w historii kultury
II rok studiów I stopnia, semestr letni
Na zajęciach na podstawie źródeł pisanych i ikonograficznych omówione zostaną trzy
wybrane miasta Rzeczypospolitej.
Opis przedmiotu:
Gdańsk, Warszawa, Kraków to miasta Rzeczypospolitej o różnej dynamice rozwoju,
znaczeniu
politycznym
i
gospodarczym.
Relacje
zamieszczone
w
przewodnikach,
pamiętnikach, dziennikach podróży zestawione z zachowanymi materiałami ikonograficznymi
(mapami, panoramami) posłużą jako punkt wyjścia dla rekonstrukcji, zmieniającego się w
czasie i w oczach odbiorców, wizerunku poszczególnych miast. Szczególny nacisk zostanie
położony na opisy dzieł architektury i sztuki. Zestawienie takich relacji z zachowanymi
dziełami pozwoli zastanowić się nad sposobem opisu dzieła sztuki dokonywanym przez
różnych odbiorców.
Forma zaliczenia: na podstawie obecności, uczestnictwa w zajęciach oraz pisemnego
zaliczenia.
Literatura:

Banach J., Dawne widoki Krakowa, Kraków 1983.

Belzyt L., Szlachta w mieście rezydencjonalnym. Szlacheccy obywatele Krakowa i
Warszawa około 1600 roku (Analiza porównawcza struktury), Zielona Góra 2011, s. 165168.

Bogucka M., Żyć w dawnym Gdańsku, Warszawa 1997

Buszewicz E., Cracovia in litteris. Obraz Krakowa w piśmiennictwie doby odrodzenia,
Kraków 1998.

Buszewicz E., Metropolia Sarmatów. Dawni poeci i pisarze o Krakowie, Kraków 2004.
116

Czyżewski K.J., Martin Gruneweg o krakowskiej katedrze, [w:] „Żeby wiedzieć”. Studia
dedykowane Helenie Małkiewiczównie, Kraków 2008, s. 243-255.

Fabiański M., Złoty Kraków, Kraków 2010, s. 243-277.

Heyduk B., Dahlbergh w Polsce. Dziennik i ryciny szwedzkie z dziejów "Potopu" 16561657, wstęp A. Przyboś, Wrocław 1971.

Jarzębski A., Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy, oprac. i wstęp Wł. Tomkiewicz,
Warszawa 1974

Ogier Ch., Dziennik podróży do Polski 1635-1636, Gdańsk 2010.

Pieradzka K., Kraków w relacjach cudzoziemców X-XVII w., „Rocznik Krakowski”, 28:
1937, s. 183-223. http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=14749

Pruszcz P.H., Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest
widzenia
godnego
i
znacznego,
wyd.
K.J.
Turowski,
Kraków
1861.
http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=55548&dirids=1

Przewodnik abo kościołów krakowskich krótkie opisanie wydany w 1603 z widokami
Krakowa którego już nie ma, do druku przygotowała, wstęp oraz dalsze losy zabytków
napisała J. Kiliańczyk-Zięba, Kraków 2002.

Walczak R., Pamiętniki Marcina Grunewega, „Studia Źródłoznawcze”, 5: 1960, s. 57-77.

Zientara W., Siedemnastowieczne niemieckojęzyczne opisy podróży do Gdańska,
„Barok” VII/1 (13) 2000, s. 207-216.

Zientara W., Niewdzięczny wiek XVII? Polska w niemieckojęzycznych opisach podróży,
”Orbis Linguarum”, 1999, nr 12, s. 271-279.
Mgr Dorota Sutkowska
Język łaciński
lektorat
I i II rok studiów licencjackich, oba semestry
[Przedmiot obowiązkowy dla studentów I i II roku studiów stacjonarnych I stopnia, którzy nie
uczyli się przedtem języka łacińskiego (potwierdzenie: ocena na świadectwie maturalnym lub
ocena w indeksie uczelni z poświadczeniem liczby godzin)].
Zwięzły lektorat pomyślany jako uzupełnienie przygotowania studentów do zawodu
historyka sztuki. Zajęcia służą poznaniu gramatyki łacińskiej w stopniu umożliwiającym
tłumaczenie tekstów oryginalnych, ćwiczeniu umiejętności przekładu i pracy ze słownikiem,
opanowaniu elementarnego słownictwa łacińskiego oraz ważnych zwrotów, przysłów,
skrótów łacińskich współcześnie używanych.
117
Student po drugim roku zajęć potrafi wykorzystać łacinę w swoim warsztacie
historyka sztuki. Tłumaczy ze słownikiem proste zdania i teksty oryginalne, przede wszystkim
inskrypcje. Posiada znajomość fleksji i składni umożliwiającą przekład
takich tekstów,
sprawnie posługuje się słownikami. Ma opanowaną znajomość elementarnego słownictwa,
rozpoznaje podstawowe stosowane obecnie łacińskie zwroty, skróty, przysłowia. Dostrzega
łacińskie zapożyczenia w językach nowożytnych, potrafi ustalić ich etymologię.
Zakres tematów
Deklinacja III.
Participium praesentis activi.
Składnia nazw miast.
Perfectum, plusquamperfectum, futurum II activi.
Supinum i formy od tematu supini.
Verba deponentia.
Stopniowanie przymiotników, tworzenie i stopniowanie przysłówków.
ACI i NCI.
Metody dydaktyczne
Wykład zagadnień gramatycznych, ćwiczenia gramatyczne w grupie, przekład
wspólny z objaśnieniami, sprawdzanie ćwiczeń i przekładów przygotowanych przez
studentów w domu.
Zaliczenie: ocena bieżącego przygotowania do zajęć i aktywności, sprawdzanie
obecności na zajęciach, sprawdzian pisemny po III semestrze. Po IV semestrze egzamin
pisemny składający się z dwóch części: tłumaczenie ze słownikiem kilkuwersowej inskrypcji
(nagrobnej,
wotywnej,
dedykacyjnej
itp.)
i
polecenia
gramatyczne
dotyczące
przetłumaczonego tekstu (objaśnienie form, tworzenie, odmiana).
Literatura
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego (dowolne wydanie)
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, podręcznik dla lektoratów szkół
wyższych (dowolne wydanie)
L. Winniczuk, Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza (dowolne wydanie)
K. Kumaniecki, Słownik łacińsko - polski (dowolne wydanie) lub
J. Korpanty, Słownik łacińsko - polski (dowolne wydanie)
J. Mańkowski, Praktyczny słownik łacińsko - polski, Warszawa 2008
118
J. Sondel, Słownik łacińsko - polski dla prawników i historyków, Kraków 2006
Dr Gabriela Świtek
Dzieje myśli o sztuce
wykład
II rok studiów licencjackich, semestr letni
Opis skrócony
Zarys dziejów europejskiej myśli o sztuce. Celem wykładu jest przedstawienie
rozwoju refleksji nad sztukami plastycznymi – podstawowych pojęć, głównych idei oraz form,
jakie przyjmowała (teoria sztuki, historiografia artystyczna, krytyka artystyczna).
Pełny opis
Wykład w semestrze letnim obejmuje dzieje myśli o sztuce i krytyki artystycznej od
początku XVIII do XX wieku. Na podstawie wybranych tekstów źródłowych omawiane będą
między innymi estetyczne kategorie malowniczości i wzniosłości, pojęcie smaku i geniuszu,
teorie sensualizmu i asocjacjonizmu, nowoczesna refleksja o powinowactwie sztuk, aspekty
światopoglądu romantycznego, nowe teorie pejzażu, początki i rozwój krytyki artystycznej,
nowoczesne koncepcje muzeum, odmiany historyzmu w architekturze, filozoficzne źródła
realizmu i naturalizmu, nurty francuskiego i angielskiego estetyzmu oraz symbolizmu,
estetyka naukowa impresjonizmu i neoimpresjonizmu, koncepcje przestrzeni w teoriach
awangardowych, problem figuracji i abstrakcji, teorie architektury 1. połowy XX wieku,
koncepcje nowoczesności w refleksji o sztuce. Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym
w sesji letniej.
Antologie tekstów źródłowych:
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki,
M.
Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa
1989
Manifesty romantyzmu 1790-1830, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975
Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, red. H. Morawska, Warszawa 1977, t.
1-3
Moderniści o sztuce, red. E. Grabska, Warszawa 1971
Artyści o sztuce, red. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969
119
Art in Theory 1648-1815, red. C. Harrison, Oxford 1993
Art in Theory 1815-1900, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1998
Art in Theory 1900-2000, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1991
Dr Michał Wardzyński, IHS UW
Drogi baroku do Rzeczypospolitej
proseminarium
II rok I stopnia studiów, semestr zimowy
Proseminarium ma na celu prezentację studentom najważniejszych współczesnych
tematów badawczych dotyczących sztuki nowożytnej w Polsce, które koncentrują się wokół
problematyki definicji baroku jako odrębnego stylu w Rzeczypospolitej i różnorodności źródeł
i wzorów inspiracji jego ostatecznie wykształconej postaci w 2. poł. XVII w. Poszczególne
zajęcia będą dotyczyć następujących tematów:
1. Próba
definicji
i
periodyzacji
epoki
stylowej
baroku
w
nauce
zachodnioeuropejskiej
2. Początki baroku w Polsce ok. 1600 r. a rzymskie Il transizione
3. Mnogość stylów i nurtów sztuki nowożytnej w Polsce w 1. poł. XVII w.
4. Wpływy rzymskie i lombardzkie oraz recepcja pierwszych wzorów berniniowskich
około 1650-1655
5. Wpływy baroku flamandzkiego i holenderskiego w architekturze, malarstwie i
rzeźbie Rzeczypospolitej
6. Recepcja klasycyzujących wzorów francuskich w Polsce XVII w.
7. Rola krajów monarchii habsburskiej w genezie dojrzałego baroku w Polsce 2. poł.
XVII w.
Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań problemowych ilustrowanych przeźroczami.
Literatura (wybór):
1. Barok i barokizacja, materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia
Historyków Sztuki, Kraków, 3-4 XII 2004, red. Katarzyna Brzezina, Joanna
Wolańska, Kraków 2007.
2. Barok polski wobec Europy: kierunki dialogu, materiały międzynarodowej
konferencji naukowej w Radziejowicach, 13-15 maja 2002 roku, praca zbiorowa
120
pod red. nauk. Aliny Nowickiej-Jeżowej, red. Ewa Bem-Wiśniewska, Warszawa
2003.
3. Barok w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej: drogi przemian i osmozy
kultur, materiały konferencji naukowej Barok w krajach Europy Środkowej i
Wschodniej (Warszawa, 23-25 marca 1999 r.), pod red. Janusza Pelca,
Krzysztofa Mrowcewicza, Marka Prejsa, Warszawa 2000.
4. Mariusz Karpowicz, Barok w Polsce, Warszawa 1988.
5. Mariusz Karpowicz, Artisti ticinesi in Polonia nel’ 600, Bellinzona 1983.
6. Mariusz Karpowicz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del’600, Ticino
2002.
7. Mariusz Karpowicz, Baldasar Fontana 1661-1733. Un berniniano ticinese in
Moravia e Polonia, Lugano 1990.
8. Mariusz Karpowicz, Giovanni Battista Gisleni i Francesco de’Rossi. Z dziejów
współpracy architekta i rzeźbiarza, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 24:
1991, z. 1, s. 3-21.
9. Mariusz Karpowicz, Matteo Castello architekt rzymskiego baroku, Warszawa
1994.
10. Mariusz Karpowicz, Włoska awangarda artystyczna w Polsce XVII w., „Barok”, 1:
1994, nr 2, s. 15-46.
11. Adam J. Miłobędzki, Architektura XVII wieku w Polsce, Warszawa 1982.
12. Stanisław Mossakowski, Tylman van Gameren: architekt polskiego baroku,
Wrocław 1973.
13. Zygmunt Iwicki, Der Hochaltar der Kathedral in Oliva: ein Werk von Andreas
Schlüter, Freiburg 1980.
14. Tylman z Gameren - architekt Warszawy, Holender z pochodzenia, Polak z
wyboru. Zamek Królewski w Warszawie, 2003 (aut. esejów Konrad Ottenheym,
Stanisław Mossakowski i in. ; katalog rysunków Tylmana z Gameren – oprac.
Marta Topińska).
Sztuka nowożytna polska
seminarium licencjackie
III rok I stopnia studiów, dwa semestry
Celem
seminarium
jest
przygotowanie
i
praktyczna
współpraca
ze
słuchaczami przy pisaniu pracy licencjackiej na zadane lub własne tematy związane
ze sztuką XVI-XVIII w. w dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, głównie z terenu
121
historycznego Mazowsza i Warszawy. Preferowane są tematy z dziedziny wielkiej i
małej architektury, rzeźby i wybranych dziedzin rzemiosła. W trakcie zajęć studenci
przygotowują kolejno krytyczną analizę literatury i stanu badań, oraz referaty
przedstawiające kolejne stadia prac: monografie pojedynczych zabytków lub ich grup
oraz problemowe ujęcia wybranych ważnych zjawisk w kulturze lub mecenacie
artystycznym. Zajęciom mogą towarzyszyć w szczególnych wypadkach wspólne
wyjazdy terenowe (finansowane prywatnie przez uczestników seminarium). Studenci
przygotowują dokumentację ikonograficzną i fotograficzną na podstawie wykonanych
samodzielnie in situ zdjęć w formie prezentacji multimedialnej.
Warsztat badawczy historyka sztuki
konwersatorium
II rok I stopnia studiów, semestr zimowy
Praktyczne zajęcia służące zapoznaniu studentów z najważniejszymi narzędziami i
metodami codziennej pracy naukowej historyków kultury i sztuki. Przegląd obejmuje m.in.
archiwistykę (zbiory państwowe i kościelne), badania bibliologiczne (najważniejsze krajowe
kolekcje starych druków; opracowania; ikonografia; cyfrowe bazy danych), elementy
heraldyki i genealogii, krytyczną analizę literatury i stanu badań, logikę i etapy wywodu
naukowego, konstrukcję i metodykę modelowych prac licencjackich i magisterskich, zasady i
techniki fotografii dokumentacyjnej (w zakresie historii sztuki). Celem zajęć jest praktyczne
przygotowanie słuchaczy do zbierania materiałów i napisania pracy licencjackiej i
magisterskiej.
Zaliczenie: pisemne, praca polegająca na krytycznej analizie stanu badań na wybrany
temat.
Józef Szymański, Nauki Pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2004.
Encyklopedia nauk pomocniczych historii, oprac. Władysław Semkowicz, Kraków
2011.
Atlas historyczny Kościoła łacińskiego w Polsce około 1772, oprac. Stanisław Litak i
in., Lublin 2008.
Hieronim E. Wyczawski, Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych,
Kalwaria Zebrzydowska 1989.
Bohdan Ryszewski, Archiwistyka: przewodnik metodyczny, Poznań 1979.
122
Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową: przewodnik dla humanistów, Warszawa
2007.
Katalogi dokumentów, rękopisów, inkunabułów i starych druków najważniejszych
archiwów kościelnych i państwowych oraz bibliotek narodowych i publicznych w kraju
(m.in. BN, BUW, BJ, BCz, BPAN Kórn., BPAN Gdańsk, ZNOs itd.).
Lista tematów prac zaliczeniowych:
1. Nagrobek króla Jana Olbrachta
2. Działalność artystyczna Hansa Dürera w Krakowie
3. Stanisław Samostrzelnik jako iluminator
4. Srebrny ołtarz kaplicy Zygmuntowskiej
5. Renesansowy ołtarz bodzentyński
6. Rozwój i typologia renesansowych nagrobków piętrowych w Polsce
7. Rozwój i typologia renesansowego nagrobka mieszczańskiego w Polsce
8. Zamek Dolny w Wilnie
9. ,,Grupa pułtuska”
10. Działalność rzeźbiarska Hermana Hutte zw. Czapką w Rzeczypospolitej
11. Motywy niderlandzkie w twórczości Jana Michałowicza z Urzędowa
12. Arrasy wawelskie – serie heraldyczne
13. Martin Kober – nadworny malarz królów polskich
14. Pińczów i Santi Gucci Fiorentino
15. Kaplica Firlejów w Bejscach
16. Kaplica Kampianów we Lwowie
17. Anton van Opbergen – architekt miejski Gdańska doby manieryzmu
18. Program ideowy Sali Czerwonej ratusza Głównego Miasta Gdańska
19. Mazowieckie dzieła Willema van den Blocke
20. Recepcja architektury kolegiaty zamojskiej w budownictwie 1. poł. XVII w.
21. Prywatny apartament króla Zygmunta III Wazy na zamku wawelskim
22. Dzieje budowy kościoła jezuickiego w Krakowie
23. Warszawska Villa Regia
24. Architekt zakonny Giuseppe Brizio w Rzeczypospolitej
25. Tomaso Dolabella i jego działalność na dworze królewskim
26. Polskie dzieła Andrei Spezzy
27. Tematyka maryjna w twórczości Hermana Hana
28. Polskie dzieła ojca Venantego da Subiaco
29. Giovanni Battista Falconi
123
30. Kościół jezuitów litewskich w Warszawie
31. Kościół karmelitów bosych w Wilnie
32. Typologia kościołów należących do tzw. architektury renesansu lubelskiego
33. Działalność rzeźbiarska Augustina van Oyen w Polsce
34. Rzeźbiarz Giovanni Francesco de’ Rossi w Rzeczypospolitej
35. Szkicownik londyński Giovanniego Battisty Gisleniego
36. Kaplica Wazów
37. Kościół Filipinów w Gostyniu Wielkopolskim
38. Architektura kościoła kamedułów w Wigrach
39. Pałac Jana Dobrogosta Krasińskiego w Warszawie
40. Claude Callot w Warszawie
41. Freski Michaelangela Palloniego w kaplicy seminaryjnej misjonarzy w Łowiczu
42. Nagrobki Leszczyńskich w farze w Lesznie
43. Nagrobki Daniłowiczów i Sobieskich w kolegiacie żółkiewskiej
44. Architekt Giuseppe Piola
45. Geneza architektury Kacpra Bażanki
46. Skrzydła pałacu wilanowskiego
47. Kalwaria na Górze Świętej Anny
48. Galerie rodowe Radziwiłłów i Sapiehów
49. Tadeusz Kuntze i jego dzieła w Polsce
50. Antoni Frączkiewicz
51. Kościół dominikanów we Lwowie
52. Kościół w Berezweczu
53. Pałac w Czempiniu
54. Projekty przebudowy Zamku Królewskiego w Warszawie autorstwa Jakuba
Fontany
55. Ogrody Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku
56. Łowickie dzieła Johanna Georga Plerscha
57. Johann Heinrich Meissner
58. Augustyn Szöps
59. Plafon ,,Jutrzenka” w Świątyni Diany w Arkadii
60. Nagrobek Amalii z Brühlów Mniszchowej w Dukli.
124
Rola historyka sztuki na współczesnym rynku aukcyjnym i antykwarycznym
konwersatorium
I rok II stopnia studiów, specjalizacja: Sztuka – Media – Media, semestr zimowy
Omówienie:
Celem zajęć jest zaznajomienie słuchaczy z praktyką zawodową historyka sztuki
działającego
na
współczesnym
rynku
aukcyjnym
i
antykwarycznym:
udziałem
w
sporządzaniu not katalogowych i edycji katalogów aukcyjnych, wykonywaniem ekspertyz
oraz ze współpracą z konserwatorami zabytków (np. w zakresie badań dzieł sztuki),
konsultacjami ws. wyceny dzieł sztuki a także z poradami ich konserwacji i restauracji,
negocjacjami z klientelą oraz z organizowaniem i obsługą aukcji w systemie angielskim,
Vickreya, holenderskim i mieszanym. Wiele uwagi zostanie poświęcone roli przedstawiciela
naszego zawodu w konsultacjach dotyczących budowy i profilowania kolekcji klienta oraz
pracy jako dziennikarz wyspecjalizowany w analizach i notowaniach rynkowych (np. w
periodykach branżowych ,,Art&Business”, ,,Gazeta Antykwaryczna” czy ,,Cenne, Bezcenne,
Stracone”). Niemniej ważnym zagadnieniem jest postawa etyczna i wskazówki postępowania
naukowca lub pracownika wobec zjawisk fałszerstw, kradzieży lub nielegalnego obrotu
dziełami sztuki w Polsce.
Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań (część ilustrowana przeźroczami) oraz
eseju na temat do wyboru.
1.
Maria Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Kraków 2001.
2.
Krytyka i rynek sztuki = Art criticism and the market, red. Dorota Monkiewicz,
współpraca Hanna Wróblewska, Paulina Rymkiewicz, Warszawa 2008.
3.
Rynek sztuki : aspekty prawne, praca zbiorowa pod red. Wojciecha Kowalskiego,
Katarzyny Zalasińskiej, Warszawa 2011.
4.
Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich: materiały międzynarodowej
konferencji naukowej zorganizowanej 21-22 maja 1999 roku przez Instytut
Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia
Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. Jerzy Miziołek i
Mieczysław Morka.
5.
Wybrane teksty na łamach czasopism branżowych: ,,Art & Business”, ,,Gazeta
Antykwaryczna: rynek sztuki i antyków”, ,,Zabytki / Heritage”.
125
Sztuka dawna na polskim rynku aukcyjnym po 1989 r.
konwersatorium
I rok II stopnia studiów, specjalizacja: Sztuka – Media – Media, semestr zimowy
Omówienie:
W dotychczasowej literaturze dotyczącej analiz rozwoju rynku sztuki w Polsce
zabrakło opracowania poświęconego szeroko pojętej sztuce dawnej. Mogło na tym zaważyć
generalne traktowanie przez wielu uczestników rynku tej grupy dzieł jako niszowej oraz
specyfika polskiego rynku (płytkość - mała podaż - oraz ograniczenia administracyjnoprawne dotyczące wywozu dzieł sztuki za granicę i prawo pierwokupu najcenniejszych prac
przez placówki muzealne i kolekcje państwowe). W trakcie zajęć ukazane zostaną
najciekawsze przykłady ofertowe z tej dziedziny, począwszy od malarstwa, przez rzeźbę do
rzemiosła artystycznego. Rozwinięte będą kwestie pewnych mód i nurtów preferowanych
dotąd przez nabywców w tej dziedzinie, jak również rola powojennego mienia
poniemieckiego i nielicznych importów zachodnioeuropejskich. Z praktycznej strony
przedstawiona również zostanie problematyka ekspertyz, wyceny oraz zakresu i faktycznej
fachowości konserwacji i restauracji dzieł sztuki dawnej w Polsce.
Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań (część ilustrowana przeźroczami) oraz
eseju na temat do wyboru.
1. Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich: materiały międzynarodowej
konferencji naukowej zorganizowanej 21-22 maja 1999 roku przez Instytut
Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia
Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. Jerzy Miziołek i
Mieczysław Morka.
2. Wybrane teksty na łamach czasopism branżowych: ,,Art & Business”, ,,Gazeta
Antykwaryczna: rynek sztuki i antyków”, ,,Zabytki / Heritage”.
3. Katalogi aukcyjne firm: ,,Agra-Art”, ,,Desa” i ,,Desa Unicum”, ,,Ostoya”, ,,Polswiss
Art”, ,,Rempex”, ,,Lamus” i ,,Rara Avis” oraz in.
126
Mgr Magdalena Wróblewska
Wstęp do nowoczesnych technik i mediów
wykład
Opis: Celem zajęć jest prezentacja i omówienie najważniejszych technik i mediów
artystycznych, stosowanych przez twórców w końcu XIX i w XX wieku. Przedstawione
zostaną nowe techniki malarskie i graficzne, nowe technologie i materiały stosowane w
rzeźbie. Zaprezentowana będzie historia medium fotograficznego i filmowego. Osobny blok
zajęć poświęcony będzie działaniom, akcjom artystycznym (happening, performance), oraz
nurtom sztuki XX wieku, jak body art czy land art.
Zaliczenie:
w formie pisemnej – pięć pytań dotyczących wybranych pojęć i problemów prezentowanych
na zajęciach
Podstawowe lektury: Marcin Giżycki, Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki
drugiej połowy XX wieku, Gdańsk 200; Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa
2007; Sztuka świata, tom X, Przemysław Trzeciak, Wojciech Włodarczyk, Józef Mrozek,
Warszawa 2001; A New History of Photography, [red.] Michel Frizot, Kolonia 199; Zenon
Harasym, Stare fotografie. Poradnik kolekcjonera, Warszawa 2005; Naomi Rosenblum,
Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005; Andrzej Gwóźdź (red.), Widzieć. Myśleć.
Być. Technologie mediów, Kraków 2001; Ryszard W. Kluszczyński, Sztuka interaktywna. Od
dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu, Warszawa 2010; Lev Manovich, Język
nowych mediów, Warszawa 2006
Historie fotografii
I rok studiów magisterskich, semestr zimowy
Opis:
Celem zajęć jest prezentacja różnych aspektów dziejów fotografii światowej. Omawiane
będą pierwsze eksperymenty i technologie, ze szczególnym uwzględnieniem ich kulturowego
kontekstu, a także różne rodzaje fotografii, funkcjonującej nie tylko jako dziedzina sztuki,
m.in. fotografia portretowa, podróżnicza, reporterska i społeczna, fotografia dzieła sztuki,
fotografia w praktykach artystów.
127
Zaliczenie:
na podstawie pracy pisemnej, na wspólnie ustalany temat, przedstawianej do końca
semestru
Podstawowe lektury: A New History of Photography, [red.] Michel Frizot, Kolonia 1998;
Barthes Roland, Światło obrazu, Warszawa 1996; Benjamin Walter, Mała historia fotografii,
w: Anioł historii, Poznań 1996; Czartoryska Urszula, Fotografia - mowa ludzka. Perspektywy
teoretyczne, Gdańsk 2005; Czartoryska Urszula, Przygody plastyczne fotografii, Warszawa
1965 (lub Gdańsk 2002); Czekalski Stanisław, Awangarda i mit racjonalizacji, Poznań 2000;
Dawna fotografia lwowska, [red.] Aleksander Żakowicz, Lwów 2004; Dokumentalistki. Polskie
fotografki XX wieku, [kat. wystawy], Warszawa 2008; Mazur Adam, Historie fotografii w
Polsce 1839- 2009, Kraków 2009; Mossakowska Wanda, Dagerotypy w zbiorach polskich,
Wrocław 1989; Płażewski Ignacy, Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, Warszawa
1982; Rosenblum Naomi, Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005; Sobota Adam,
Konceptualność fotografii, Bielsko-Biała 2004; Sobota Adam, Szlachetność techniki,
Wrocław 2001; Sontag Susan, O fotografii, Warszawa 1986
Warsztat metodologiczny historyka sztuki
Konwersatorium
II rok studiów licencjackich, semestr letni
Opis:
Celem zajęć jest prezentacja głównych metod, jakimi posługiwali się historycy sztuki w XX
wieku, oraz postaw badawczych prezentowanych przez przedstawicieli tej dyscypliny. Część
z nich ma charakter historyczny, część nie starciła swej aktualności, ale znalazła twórcze
kontynuacje, co również będzie przedmiotem refleksji. Na kolejnych spotkaniach, na
podstawie
tekstów
będą między
wskazanych źródłowych
innymi:
formalizm,
i
ikonologia,
opracowań, omawiane
semiotyka,
i
dyskutowane
hermeneutyka,
feminizm,
postkolonializm, psychoanaliza, intertekstualność.
Zaliczenie:
w formie pisemnej – dwa pytania dotyczące wybranych spośród omawianych na zajęciach
metod i postaw badawczych
Podstawowa literatura: H. Woellflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki, Warszawa; E.
Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, Warszawa, 1971; E.
128
Panofsky, Et in Arcadia Ego. Poussin i tradycja elegijna, [w:] tenże, Studia z historii sztuki,
PIW, Warszawa 1971, s. 324-342; M. Bal, N. Bryson, Semiotics and Art History: A
Discussion of Context and Senders, „Art Bulletin”, 73, no.2, June 1991; B. Uspiensky,
Kompozycja Ołtarza Gandawskiego Jana van Eycka w świetle semiotyki (Boska i ludzka
perspektywa), w: tenże, Sztuka w świecie znaków, Gdańsk, 2002, s. 145-169; M. Heidegger,
Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa, 1997; M. Schapiro, The Still Life as a
Personal Object- A Note on Heidegger and van Gogh, in: The Reach of Mind: Essays in
Memory of Kurt Goldstein, M. L. Simmel (ed.), New York, 1968; J. Derrida, Restytucje, w:
Prawda w malarstwie, Gdańsk 2003, s.299-446; C. Owens, Dyskurs Innych: Feministki i
postmodernizm, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s.
421-451; L. Nochlin, Why Have There Been No Great Woman Artist?, in: Art and Sexual
Politics. Women’s Liberation, Women Artists and Art History, Th. B. Hess, E. C. Baker (eds),
New York, 1973, s.145-178; M. Foucault, To nie jest fajka, tłum. T. Komendant, Gdańsk,
1996; J. Baudrillard, Precesja symulakrów, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R.
Nycz, Kraków 1997, s.175-189; W. Benjamin, Anioł historii, Poznań 1998; Odkrywanie
modernizmu, red. R. Nycz, „Universitas”, Kraków, 1998
Współczesne metody historii sztuki
wykład
Opis:
Zajęcia poświęcone będą prezentacji metod i postaw badawczych, które zaznaczyły się
szczególnie w historii sztuki w ostatnich trzech dekadach. Kolejne spotkania poświęcone
będą między innymi: zagadnieniom kultury wizualnej i Bildwissenschaft, antropologii obrazu,
estetyce recepcji, intertekstualności i psychoanalizie. Po prezentacjach prowadzone będą
dyskusje na podstawie tekstów źródłowych i opracowań.
Zaliczenie:
w formie pisemnej – dwa pytania dotyczące wybranych spośród omawianych na zajęciach
metod i postaw badawczych
Podstawowa literatura: Art in Theory 1900-2000, Blackwell, 2001; B. Baran, Postmodernizm,
„Inter- Esse”, Kraków 1992; M. Baxandall, Patterns of Intention, in: M.Baxandall, Patterns of
Intention: On the Historical Explanation of Pictures, Yale University Press, New Haven, 1985;
H. Belting, The End of History of Art?, Chicago and London, 1987, s.3- 36; M. Bryl, Między
wspólnotą inspiracji a odrębnością tradycji. Niemiecko- i anglojęzyczna historia sztuki u
129
progu trzech ostatnich dekad, „Rocznik Historii Sztuki”, XXIV, 1999, s. 217- 260; A.
Burzyńska, Anty- teoria literatury, Universitas, 2006; Critical Terms for Art History, R. S.
Nelson, R. Schiff, Chicago- London, 1996; S. Czekalski, Intertekstualność i malarstwo,
Poznań 2008; E. Domańska, Mikrohistorie, Poznań 2005; P. Dybel, Urwane ścieżki.
Przybyszewski, Freud, Lacan, Kraków 2000; Feminism- Art Theory. An Anthology 19682000, ed. H. Robinson, Blackwell, 2001; M. Foucault, Kim jest autor?, w: Szaleństwo i
literatura, Warszawa 1999; M. Foucault, Panoptyzm, w: Nadzorować i karać. Narodziny
więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa; M. Jay, From the Empire of the Gaze to the
Society of the Spectacle: Foucault and Debord w: Downcast Eyes. The Denigration of Vision
in Twentieth- Century French Thought, Berkeley, Los Angeles, London, 1994, p. 381-434;
Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997; D. Preziosi, The End(s)
of Art History, w: Rethinking Art History: Meditations on a Coy Science, New Haven, London,
1989, s. 156- 185; The Art of Art History: A Critical Anthology, ed. D. Preziosi, Oxford, New
York, 1998; The Contest of Meaning. Critical Histories of Photography, ed. R. Bolton, MIT
Press, 1989; Visual Culture Reader, ed. N. Mirzoeff, London- New York, 1998
Prof. Katarzyna Zalewska
Ikonografia średniowieczna
Wykład
I rok lic., semestr zimowy
Wykład będzie poświęcony ikonografii sztuki chrześcijańskiej od jej początków do czasów
Reformacji. Część wstępna obejmie prezentację metody ikonograficznej w badaniach nad
sztuką oraz informacje bibliograficzne. Następnie zostaną omówione ogólne zasady
symbolizmu średniowiecznego, rodzaje egzegezy biblijnej. Kolejne wykłady dotyczyć będą
najważniejszych tematów z zakresu ikonografii chrystologicznej, maryjnej i trynitarnej oraz
eschatologicznej i moralnej.
Zaliczenie: egzamin pisemny w formie sprawdzianu wizualnego
Bibliografia:
Jan BIAŁOSTOCKI, Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztuką, w: Pięć wieków myśli o
sztuce, s. 249-273.
130
E. PANOFSKY, Studia z historii sztuki, wyb. i oprac.
J. Białostocki, Warszawa 1971
(artykuły: Ikonografia i ikonologia; Rzeczywistość i symbol w malarstwie niderlandzkim)
Lexikon der christlichen Ikonographie (LCI), red. E. KIRSCHBAUM, t. I – VIII, Rom-FreiburgBasel-Wien 1968 – 1976.
Gertrude SCHILLER, Ikonographie der christlichen Kunst, t. 1 – 5, Gutersloh 1966-1991.
Joseph BRAUN, Tracht und Attribute der heiligen in der deutschen Kunst, Stuttgart 1943.
Guy de TERVARENT, Attributs et symboles dans l'art profane 1450-1600. Dictionnaire d'un
language perdu, Geneve 1958.
Dorothea FORSTNER, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990
Manfred LURKER, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989
Historia sztuki średniowiecznej powszechnej
Wykład
I rok lic., oba semestry
Przedmiotem wykładu są dzieje sztuki europejskiej od początku średniowiecza do
około 1500 roku (z wyjątkiem Włoch, gdzie górną granicę chronologiczną wyznacza
początek renesansu). W tych ramach czasowych będą przedstawione najważniejsze
zjawiska zachodzące w architekturze, malarstwie, rzeźbie oraz rzemiośle artystycznym w
głównych środowiskach artystycznych Europy kręgu łacińskiego. Przemiany formalne oraz
treściowe sztuki średniowiecznej omawiane będą w powiązaniu z rozmaitymi aspektami
kultury religijnej i duchowej tego czasu.
W pierwszym semestrze wykład obejmie sztukę VI-XIII wieku. Wstępna część
zostanie poświęcona omówieniu zagadnień takich jak: pojmowanie sztuki w średniowieczu,
organizacja twórczości artystycznej, stosunek do tradycji antycznej, związki między sztuką i
liturgią. Następnie zostanie przedstawiona sztuka nowych państw średniowiecznych, sztuka
karolińska i ottońska, oraz wybrane zagadnienia z dziejów sztuki romańskiej i gotyckiej.
W drugim semestrze wykład będzie poświęcony sztuce późnego średniowiecza, ze
szczególnym uwzględnieniem nowych gatunków artystycznych, takich np. jak późnogotyckie
kościoły halowe, retabula ołtarzowe oraz nowych formuł przedstawieniowych.
Zaliczenie: Historia sztuki średniowiecznej powszechnej - egzamin pisemny, złożony z trzech
części: sprawdzianu wizualnego, testu oraz tematu opisowego.
Bibliografia:
131
Gloria FOSSI, Sztuka romańska i gotycka, Warszawa 2006 (jako przypomnienie faktów
podstawowych)
Veronica SEKULES, Medieval Art, Oxford 2001
Piotr SKUBISZEWSKI, Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001
Xavier BARRAL y ALTET, Wczesne średniowiecze. Od późnego okresu antycznego do roku
1000, Warszawa 1998
Jerzy ŻARNECKI, Sztuka romańska, Kraków 2005
Wilibald SAUERLÄNDER, Rzeźba średniowieczna, Warszawa 1978
Dawid WATKIN, Historia architektury Zachodu, Warszawa 2006
Maria SKUBISZEWSKA, Malarstwo w Italii 1250 -1400,Warszawa 1980
Otto von SIMSON, Katedra gotycka, Warszawa 1989
Jan BIAŁOSTOCKI, L’art du XVe siècle des Parter à Dürer, b.m. 1989
Ilustracje:
Sztuka romańska. Architektura – rzeźba – malarstwo, red. Rolf Toman, Olsztyn 2000 [wyd.
Könemann]
Gotyk. Architektura – rzeźba – malarstwo, red. Rolf Toman, Olsztyn 2000 [wyd. Könemann]
Zakon cystersów w kulturze średniowiecznej Europy
Konwersatorium
I rok lic. semestr letni
Konwersatorium jest poświęcone roli zakonu cystersów w powstaniu irozwoju pewnych
nurtów w sztuce średniowiecznej, zarówno w architekturze, jak i sztukach przedstawiających.
Pierwsza część zajęć będzie dotyczyła architektury; zostanie w niej omówiona reguła
zakonna i jej wpływ
na formę budowli cysterskich, a także najważniejsze typy kościołów w ich zróżnicowaniu
terytorialnym i chronologicznym. Część druga będzie obejmowała wystrój kościołów
cysterskich, działalność skryptoriów klasztornych, a także tematy w ikonografii religijnej,
zainspirowane teologią i mistyką zakonną.
Zaliczenie: egzamin pisemny w formie testu.
Bibliografia:
132
1. Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, red. J. Strzelczyk, Poznań 1992
2. Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, red. J. Strzelczyk,
Poznan 1987
3. Cystersi w średniowiecznej Polsce. Kultura i sztuka. Katalog wystawy, Warszawa, Poznań
1991
4. Ewa Łużyniecka, Architektura klasztorów cysterskich, Wrocław 2002
Seminarium wyższe/magisterskie
I i II rok studiów mgr uzup., oba semestry
Seminarium magisterskie z historii sztuki średniowiecznej i wczesnonowożytnej,
zarówno polskiej, jak i powszechnej, a także z ikonografii do okresu Reformacji. Tematyka
prac uzależniona od indywidualnych zainteresowań studentów.
_______________________________
dr Przemysław Strożek
Słownik Sztuki Współczesnej
Wykład ogólnouniwersytecki
dla wszystkich zainteresowanych studentów studiów niestacjonarnych – zajęcia w czwartki,
w godzinach 16.00-17.30, Stary BUW, s. 106
Słownik
Sztuki
ogólnokulturowych
Współczesnej
zagadnień
to
poświęconych
zajęcia
sztuce
pomyślane
XX
i
jako
XXI
w.
prezentacja
w
ujęciu
interdyscyplinarnym. Wyróżnia je charakter „słownikowy”, dlatego też tematyka danych zajęć
podporządkowana jest wybranym hasłom. W tym kontekście zajęcia będą przeglądem prac
definiujących sztukę współczesną.
Wojna:
1. Czy wojna może być sztuką? Futurystyczne marzenia o Imperium nowoczesności
2. Po Auschwitz. Pojęcie traumy wojennej w polskiej sztuce współczesnej
3. Sztuka nazistowska i reprezentacje nazizmu w sztuce współczesnej
133
4. Redefinicje wojny i męskości w polskiej sztuce współczesnej XXI w.
Rasa:
1. Jazz wobec sztuk wizualnych
2. Kobiecość i rasa: Josephine Baker i Kara Walker (wyjście na wystawę)
3. Afromodernizm: od Harlem Renaissance do Afrofuturyzmu
4. Jean Michel Basquiat, narodziny street art
Ciało:
1. Figura manekina i generowanie „cyborgów” w sztuce współczesnej
2. Pojęcie masochizmu w sztuce
3. Ciała wykluczone
4. Organizm społeczny jako sztuka: Joseph Beuys
Popkultura:
1. Good Art – Bad Art. Pojęcie kiczu w sztuce współczesnej
2. Sztuka konsumpcyjna
3. „Celebryci” w sztuce współczesnej
4. Sport w sztuce współczesnej
Test: Test z zagadnień
Komunizm:
1. Utopia konstruktywistów
2. Sztuka Europy Środkowo-wschodniej 1945-89 wobec komunizmu
3. Sztuka w czasach PRL
4. Polska sztuka XXI w. wobec polityki PRL
Dom:
1. Bauhaus, Le Corbusier, Mies van der Rohe
2. Sztuka współczesna wobec środowiska blokowisk
3. Mógłbym żyć w… O pojęciu przynależności
4. „Mój dom – Polska”. Sztuka współczesna wobec „polskości”
Przestrzeń:
1. O ekspozycjach w muzeach sztuki współczesnej
2. O biennale sztuki współczesnej
134
3. Miasto: projekty w przestrzeni miejskiej
4. Natura: Land Art
Religia-Kościół:
1. Śmierć Boga? Sztuka przedwojennej awangardy wobec Kościoła
2. Wizerunek Kościoła w sztuce po II Wojnie Światowej
3. Wizerunek Kościoła w polskiej sztuce współczesnej
4. Nauka – nowa religia. O związkach sztuki i nauki w XXI w.
Test: Test z zagadnień
________________________
Teoria i praktyka grafiki warsztatowej
Konwersatorium (specjalizacja) – zajęcia prowadzone na ASP, limit 15 osob
I rok studiów mgr uzup., specjalność „Sztuka-media-rynek”, semestr zimowy
Zajęcia maja przybliżyć w praktyce i teorii podstawy grafiki warsztatowej w obszarze technik
klasycznych. Poprzez realizacje zadań w technice linorytu, litografii oraz akwaforty student
będzie miał możliwość zetknąć się ze specyficznym warsztatem druku wypukłego, płaskiego
i wklęsłego. Całość uwzględnia proces przygotowania matrycy a następnie sporządzenia z
niej odbitek wg. przyjętych standartów
135

Mgr Agnieszka Bagińska Artystki polskie – XIX wiek konwersatorium

Transkrypt

Podobne dokumenty