Barok - opracowanie epoki

Barok - opracowanie epoki
Barok - Epoka uduchowiona, mistyczna, u podłoża filozofii leży poczucie przemijalności życia i kruchości
istoty ludzkiej. Zwrot ku Bogu i religii, myśli o życiu pozaziemskim. NiepokÃłj i ozdobność w sztuce
(rÃłwnież słowa), celem - wyrażenie uczuć oraz zaszokowanie odbiorcy pomysłem. Szatan, piekło, śmierć
- typowe motywy sztuki. Kontrreformacja - reakcja Kościoła wobec ruchÃłw reformacji. Upadek nauki,
edukacji młodzieży, rozwoju wiedzy. Epoka baroku trwała w Polsce od schyłku XVI wieku do lat 40 wieku
osiemnastego. Nazwa pochodzi z języka włoskiego (barocco = dziwny). Tak nazywano jedyną w swoim
rodzaju perłę, łowioną u brzegÃłw Portugalii - niezwykle cenną, bo rzadką, lecz o dziwnym kształcie,
oryginalną, inną. Taki okazał się wiek XVII w literaturze i sztuce. HIPERBOLA - od grec. Hyperbolerzucenie wyżej, przewyższenie, przesada; ukazanie jakiegoś zjawiska lub przedmiotu z zamierzoną
przesadą, wyolbrzymiając jego wygląd lub cechy. KOMEDIA KLASYCYSTYCZNA - komedia, ktÃłrej tematy
czerpane są z życia codziennego, portretuje typowe ludzkie charaktery, jak mizantropa (odludka),
skąpca, snoba czy świętoszka. Kpina z ludzkich wad i błędÃłw. KONCEPT - od łac. Konceptu - ujęcie,
pojęcie. Wyszukany, oryginalny, zaskakujący pomysł, na ktÃłrym jest oparty utwÃłr poetycki, tak pod
względem budowy, jak i treści. KULTURA DWORSKA - panująca na dworach krÃłlewskich i magnackich,
zwykle powiązanych z zagranicą; kultura otwarta na świat i obce wpływy, europejskie mody i style-szło
zwłaszcza o ceremoniał, etykietę i ubiÃłr, choć też o literaturę i sztukę. KULTURA ZIEMIAŃSKA - typ
kultury preferowanej przez średnią szlachtę, spędzającą większą część życia na wsi, we własnym
majątku. MAKARONIZMY - obcojęzyczne wtręty językowe, słowa, zwroty, całe zdania, zwłaszcza
łacińskie, wplatane w tok mowy lub pisma. MARINIZM - kierunek i zarazem styl poezji barokowej,
polegający na skłonności ku formalnej wirtuozerii, grze słowami; Najwybitniejszy polski marinista to Jan
Andrzej Morsztyn i jego dzieła: "Do trupa", "Cuda miłości". PARADOKS - z grec. Paradoksom niespodziewany, dziwny, nieprawdopodobny. Błyskotliwe, efektowne twierdzenie albo rozumowanie,
zaskakujące swoją treścią, zawierające myśl sprzeczną z powszechnie żywionymi przekonaniami, lecz
owa sprzeczność okazuje się pozorną-i z pozoru niedorzeczne twierdzenie przynosi nieoczekiwaną
prawdę. POEZJA METAFIZYCZNA - nurt, w ktÃłrym dominuje refleksja natury religijnej, rozważania nad
pozycją człowieka w przemijającym nietrwałym świecie SARMATYZM - ideologia szlachty polskiej, oparta
na przekonaniu, iż pochodzi ona od starożytnego, koczowniczego plemienia SarmatÃłw. Wyższość narodu
szlacheckiego nad innymi stanami i jego złota wolność. Typowy staropolski Sarmata był przekonany o
swej niekwestionowanej wyższości względem innych stanÃłw i narodÃłw. Kultura sarmacka ulegała
orientalizacji (wpływy tureckie) w stroju i obyczajach: kontusze, żupany, karabele, wschodnie kobierce,
czapraki i buńczuki, pasy lite i jedwabne, złote guzy i janczarskie kapele. ZESTAWIENIE ANTYTETYCZNEzestawienie dwÃłch znaczeniowo przeciwstawnych słÃłw, fraz lub zdań. Jedno przeczy drugiemu ZŁOTA
WOLNOŚĆ-popularna zbiorowa nazwa praw i przywilejÃłw wywalczonych przez szlachtę w dawnej Polsce,
mających bronić ją przed despotyzmem i samowolą panujących oraz zapewnić jej nieograniczoną wolność
osobistą. CECHY STYLU BAROKOWEGO: Świątynie barokowe: występowała szeroka i niezbyt długa nawa
głÃłwna jako miejsce zgromadzenia wiernych, z doskonale usytuowanym i widocznym ołtarzem. Nawy
boczne przybierały często kształt małych połączonych ze sobą kaplic, służących za miejsce religijnych
rozmyślań. W bryle wybijała się olbrzymia kopuła oraz ozdobna fasada. Pałace: budowle połączone ściśle
z parkiem, z wieżami jedynie dekoracyjnymi, balustradowymi attykami, wielkimi oknami-drzwiami, z
plafonami, tj. z sufitami ozdobionymi malowidłami i salami urządzonymi często egzotycznie: na modłę
japońską lub chińską. Charakterystyczną cechą baroku była kwiecistość - przepych, bogactwo ozdÃłb i
złoceń. "DO TRUPA" - Jan Andrzej Morsztyn - podmiot liryczny, człowiek żywy i w dodatku zakochany,
zestawia się z tytułowym nieboszczykiem, co wydawałoby się na zdrowy rozum niemożliwe. Na pozÃłr
tylko, ponieważ sonet wylicza między innymi szereg podobieństw (np. obaj są zabici, jeden strzałą
śmierci, drugi miłości), także rÃłżnic (trup milczy, a zakochany kwili). Cała ta wyliczanka prowadzi do
paradoksalnego wniosku, że trupowi wiedzie się lepiej od zakochanego, bowiem rozsypie się w popiÃłł (i
będzie miał tzw. święty spokÃłj), kochanek zaś skazany jest na wieczny ogień nieodwzajemnionej miłości.
"CUDA MIŁOŚCI" J. A. Morsztyn - sonet oparty na zaskakujących zestawieniach antytetycznych
(przeciwstawnych, sprzecznych)-"jak żyję, serca nie mając? Nie żyjąc jako ogień w sobie czuję?" Tego
rodzaju zestawieniami podmiot liryczny przedstawia udręki człowieka zakochanego-w jego ujęciu miłość
to uczucie paradoksalne, jako że cierpienie miesza się w nim z rozkoszą. To pożądana, luba udręka,
ktÃłrej nie da się objąć rozumem. "MARNOŚĆ" - D. Naborowski - Trzeba korzystać z urokÃłw świata,
miłować bawić się, acz pobożnie, uczciwie, z bojaźnią Bożą-taki sposÃłb życia czyni fraszką śmierć i
trwogę. "DO ANNY" - D. Naborowski - nic nie oprze się niszczącemu działaniu czasu, władza, rozum,
bogactwo, uroda, choć jedna rzecz okazuje się spod tego prawa wyłączona, miłość do Anny, ktÃłra, jak
deklaruje podmiot liryczny,, wszystkim czasom na despekt nigdy nie ustanie. "NIERZĄDEM POLSKA
STOI" - Wacław Potocki-piętnowanie bałaganu, (czyli tytułowego nierządu, nieporządku) panującego w
Rzeczypospolitej, a przede wszystkim braku poszanowania dla prawa-nikt się nim nie przejmuje, ustawy
są traktowane jak kalendarze, po roku wyrzucane na śmietnik. Na dodatek prawo to jest niesprawiedliwe:
surowe dla ludzi ubogich lub niskiego stanu, a pobłażliwe dla możnych. "ZBYTKI POLSKIE" - W. Potocki http://www.sciaga.dol.pl - Ściąga- wypracowania, ściągi, streszczenia pomoce
Powered
dydaktyczne
by Mambo
Generated: 7 March, 2017, 13:02
wytykają szlachcie rozrzutność, życie ponad stan, lubowanie się w luksusach, podczas gdy wrogowie
nastają na całość ojczyzny, a nieopłaceni żołnierze przymierają głodem. Musi się to skończyć upadkiem
kraju. "POSPOLITE RUSZENIE" - W. Potocki- ma postać obrazka z życia obozu wojskowego, bez ogrÃłdek
pokazującego, jak daleko szlachta odeszła od ideałÃłw rycerskich. Nieprzyjaciel atakuje nocą obÃłz,
rotmistrz wzywa na wały, ale szlachta woli spać-jeden z wojakÃłw tłumaczy heroldowi, że nie są
chłopami, aby im rozkazywać. "TRANSAKCJA WOJNY CHOCIMSKIEJ" - epopeja opowiadająca o
przygotowaniach, (czyli transakcji) i przebiegu bitwy pod Chocimiem (1621). UtwÃłr został oparty na
pamiętnikach Jakuba Sobieskiego (ojca krÃłla Jana) i ma postać wierszowanej kroniki. Bohaterami są
autentyczne postacie-hetman Jan Karol Chodkiewicz, przedstawiony jako wzÃłr starodawnej polskiej
dzielności i patriotyzmu. UtwÃłr zawiera szereg dygresji (wtrąceń), wytykających szlachcie zaniedbanie
obyczajÃłw rycerskich, prywatę, przywiązanie do przywilejÃłw i nadmierny ucisk chłopÃłw. "PAMIĘTNIKI" Jan Chryzostom Pasek łączą elementy wspomnień i autobiografii; Autor snuje o swym życiu swobodną,
gawędziarską opowieść, niewyszukanym, potocznym językiem, przeplatanym gęsto łaciną
(makaronizmy). Opowieść nasycona jest anegdotami i przysłowiami, często humorystycznymi. Wyłania
się z tego obrazu mentalność autora: szlachcica przywiązanego do swobÃłd i przywilejÃłw, dbałego o
grosz materialisty (żon szuka głÃłwnie dla posagu), dzielnego, czasem okrutnego żołnierza - jest
typowym sarmackim patriotą, na cudzoziemcÃłw patrzy z gÃłry, przedkładając obyczaj polski.
"JEROZOLIMA WYZWOLONA" - Torwuato Tasso - epos o dziejach pierwszej wyprawy krzyżowej,
dowodzonej przez Godfryda de Bouillon - zakończonej zwycięstwem europejskiego rycerstwa nad
Saracenami i zdobyciem Jerozolimy. Epopeja Tassa łączy ze sobą elementy czysto epickie,
przedstawiające dzieje zdobycia Ziemi świętej, z fantastycznymi, baśniowymi (anioły, diabły, duchy,
czarodzieje> oraz romansowymi, jako że dzielni rycerze, wabieni przez piękne kobiety, muszą także
walczyć z pokusami ciała. "ŚWIĘTOSZEK" – Molier - bohaterem jest obłudnik, Tartuffe, jegomość
udający człowieka bardzo pobożnego. Wkrada się w łaski poczciwego Orgona, dla ktÃłrego jest wzorem
moralnym i religijnym-i wykorzystując graniczącą z głupotą naiwność swego dobroczyńcy o mało ni
pozbawia go majątku i honoru. Dla Tartuffa ostentacyjna pobożność to rodzaj psychicznego terroru, przy
pomocy ktÃłrego usiłuje (z dużym powodzeniem) podporządkować sobie otoczenie; religia jest dla niego
narzędziem władzy. "SKĄPIEC" – Molier - ukazuje postać Harpagona, człowieka, ktÃłrego obsesją jest
tezauryzacja, czyli gromadzenie pieniędzy. Życie swoje, dzieci i służby poddał rygorowi oszczędności,
wręcz chorobliwego skąpstwa. Dla pieniędzy gotÃłw jest poświęcić bez wahania szczęście własnych dzieci
- nikogo bowiem nie kocha, poza wypełnioną złotem szkatułką (jej tajemnicze zniknięcie stanowi
prawdziwy dramat jego życia).
http://www.sciaga.dol.pl - Ściąga- wypracowania, ściągi, streszczenia pomoce
Powered
dydaktyczne
by Mambo
Generated: 7 March, 2017, 13:02