Kurs zastępowych (skrypt)

SKRYPT KURSU ZASTĘPOWYCH
Na podstawie „Skryptu Kursu Zastępowych” pwd Rafała Przybylskiego, „Drogowskazu Zastępowego”
hm Michała Dobrzyńskiego oraz Konspektu Kursu Zastępowych hm Jolanty Dobrzyńskiej, dla potrzeb
Kursu Zastępowych Łódzkiego Hufca Harcerek *RÓŻA* im. Sióstr Wocalewskich opracowała hm.
Małgorzata Ruprecht HR.
Wódz to jest ten, kto nie chcąc tego i nie wiedząc o tym przyciąga innych do siebie.
Ten, koło, którego przychodzi się usiąść.
Ten, którego się słucha i z którym się idzie, ponieważ odkryło się, że w nim jest siła,
której nic nie może zniszczyć.
Że jej (Wodza) życie jest proste i proste jest jej działanie.
Każdego dnia takie samo. Proste jest i spokojne jej spojrzenie, które zdaje się
przychodzić z daleka i iść jeszcze dalej, aż do głębi sumienia, aż po horyzont.
z „Księgi Jaszczurki”
Spis Treści
Twoje Zadanie ........................................................................................................................... 2
Jeśli chcesz być dobrą zastępową… .......................................................................................... 4
Rozejrzyj się gdzie stoisz, na jakiej planszy grasz? .................................................................. 6
Co robić z zastępem? ................................................................................................................. 7
Gra ............................................................................................................................................. 9
Harc.......................................................................................................................................... 10
Formy złożone harcerskiej pracy ............................................................................................. 11
Obrzędowość, znaki i symbole ................................................................................................ 12
Praca ze stopniami i sprawnościami ........................................................................................ 13
Zasady dobrej zbiórki .............................................................................................................. 14
Zastęp na obozie ...................................................................................................................... 16
Konflikty .................................................................................................................................. 17
Kary i nagrody ......................................................................................................................... 18
Strona 1 z 18
„Zawsze byłem zdania, że działalność instruktora, zastępowego
składa się z dwóch części: pierwsza to praca z chłopcami i dla nich,
druga, to nieprzerwana ani na chwilę praca nad sobą,
by być naprawdę wzorem dla swoich skautów.”
Roland Philips – twórca systemu zastępowego
Twoje Zadanie
Zastępowa — to najważniejsza funkcja harcerska, to JEDYNA funkcja, choć spełniana na różnych
szczeblach hierarchicznej, harcerskiej drabiny. Nie można być dobrym przywódcą kilkudziesięciu osób.
S ys t em z as t ępow y nie j est j edn ym ze sposobów prow adzen i a pracy h arce r ski ej —
j es t j edyn ym s posobem !
ZASTĘPOWA DRUŻYNOWYCH
NACZELNICZKA
*
ZASTĘPOWA ZASTĘPU ZASTĘPOWYCH
DRUŻYNOWA
*
ZASTĘPOWA ZASTĘPU
Twoje zadanie?
A. Pociągnąć harcerki ku harcerskiej przygodzie: odkryciu radości w służbie i pracy, która i tak każdego
czeka, więc zamiast spełniać ją z „nosem na kwintę” lub się od niej wymigiwać, co rodzi tylko
konflikty, lepiej wprowadzić do niej grę, współzawodnictwo, harce… aby było wesoło!
B. Dać harcerkom poczucie samodzielności, odwagi życiowej, wychodzenia naprzód przeszkodom,
kochania walki z sobą samą i z przeszkodami świata.
C. Związać harcerki węzłem przyjaźni, stworzyć „zgraną paczkę”, w której każdy czuje się ważny,
potrzebny i odpowiedzialny za innych.
Wiem, że twoje harcerki jeszcze takie nie są, mają się dopiero takie stawać!
Jak tego dokonać?
Powinnaś mieć 15 lat i stopień pionierki… a jeśli nie masz to
MUSISZ BARDZO, BARDZO CHCIEĆ BYĆ DOBRĄ
ZASTĘPOWĄ!
MUSISZ DUŻO, DUŻO PRACOWAĆ ŻEBY BYĆ DOBRĄ,
DOBRĄ ZASTĘPOWĄ!
Młodsza zastępowa to tylko narzędzie w rękach drużynowej, a ty nie masz być narzędziem tylko
wychowawcą.
Strona 2 z 18
ANKIETA
1. Czy nominacja na zastępową sprawiła ci radość?
2. Czy spełniła twoje ciche oczekiwania?
3. Czy czujesz, że masz swoim harcerkom coś do
zaoferowania?
4. Czy masz wymarzoną wizję swojego zastępu?
5. Czy chciałabyś, aby zastęp miał w tobie przywódczynię?
6. Czy jesteś gotowa zrezygnować z czegoś, aby mieć czas
dla zastępu?
7. Czy po domu i nauce jest to twój pierwszy obowiązek?
8. Czego najbardziej obawiasz się w pełnieniu tej roli? [patrz
punkty a, b, c tego rozdziału].
***
Ad 1 – całkowicie konieczne
Ad 2 – zajdziesz wysoko
Ad 3 – jeśli nie, to pracuj, pracuj nad sobą
Ad 4 – wyobraźnia bardzo pomaga
Ad 5 – zastępowa to nie przyjaciółka, ale wódz – przyjaciel
Ad 6 – konieczne poświęcenie
Ad 7 – jw.
Jeśli na punkt 1(najważniejszy) odpowiedziałaś „nie” - idź porozma-wiać z drużynową, lepiej wyjaśnić
to od razu.
Jeśli na punkty 1–7 odpowiedziałaś „tak” – jesteś zastępową z powołania, wybrańcem losu (tylko kilka
procent harcerek ma te predyspozycje). Teraz trzeba się tylko uczyć, doświadczać obserwować…
Teraz już wiesz, że:
FUNKCJA
ZASŁUGI,
ZASTĘPOWEJ TO NIE NAGRODA ZA TWOJE
TO NIE SZCZEGÓLNY ZASZCZYT CZY GODNOŚĆ, ALE
POWOŁANIE DO SZCZEGÓLNEJ SŁUŻBY:
PROWADZENIA ZA SOBĄ PRZEZ ŻYCIE GRUPKI
MŁODSZYCH DZIEWCZĄT KU RADOŚCI.
Jak każda służba przyniesie ci:


Dużo satysfakcji z każdego
sukcesu.
Radość z radości i śmiechu
innych.
Poczucie, że jesteś komuś
potrzebna,
czasem
niezbędna.
Nauczy cię tego, czego
nigdzie się nie nauczysz:
rozumienia
innych,
wpływania na ich życie,
kierowania ku lepszym,
radośniejszym celom.
Wymóg wielkiego wysiłku
i pracy.
Wymóg systematyczności,
rzetelności.
Wymóg kontroli nad sobą
samą (wykluczony np. zły
humor!).
Konieczność
prawidłowego ustawiania
wszystkich obowiązków.
Strona 3 z 18
Zastępowa jest towarzyszem, wiernym przyjacielem, na którym MOŻNA polegać.
Ona jest tą, która sama wyrusza na poszukiwanie Piękna, przynosi je innym i innych doń prowadzi.
(na podstawie „Księgi Jaszczurki”)
Jeśli chcesz być dobrą zastępową…
JESTEŚ WZOREM
MUSISZ BARDZO POWAŻNIE POTRAKTOWAĆ PRAWO HARCERSKIE – przede wszystkim BYĆ
HARCERKĄ! Być harcerką w domu, w szkole, na zbiórkach…
Nie „uczyć harcerstwa”, ale pokazywać harcerstwo samą sobą, inaczej będziesz tylko aktorką w teatrze
komediowym, a inni szybko to aktorstwo odkryją, nie zaakceptują ciebie, bo jeśli ty jesteś aktorką to one
są marionetkami w twoich rękach, a:
Każdy chce życia prawdziwego, autentycznego i prawdziwych autentycznych przyjaciół…
MUSISZ PRZEMYŚLEĆ KAŻDY PUNKT PRAWA HARCERSKIEGO i znaleźć sposób jego realizacji w
swoim codziennym życiu.
Jeśli ty przyjmiesz harcerstwo „na poważnie” – inni też wezmą je na poważnie. Jeśli ty odrzucisz jakiś
jego element – inni też odczują to i odrzucą:
spróbuj spóźnić się na zbiórkę,
nie przyjść na umówione spotkanie, bo „nie miałaś czasu”,
nie przyjść na własną zbiórkę bez zapowiedzi,
Długo nikt nie potraktuje twoich słów poważnie, będziesz odtąd musiała walczyć o
dyscyplinę zamiast robić coś miłego i pożytecznego.
Musisz być wzorem w harcerskiej wiedzy, umiejętnościach, postawie — musisz być samarytanką.
 Pamiętaj:
SZYBCIEJ PRZEJMĄ TWOJE SŁABOŚCI I
TWOJE POTKNIĘCIA ZA SWOJE NIŻ TWOJE ZALETY
HARCERKI
— O ZGROZO!
Strona 4 z 18
JESTEŚ WODZEM
Wódz to:
Dyktatorka
Ale
1. Silny człowiek, o zdecydowanym charakterze, Posiadająca autorytety – osoby, którym ufa,
nie ulegająca wpływom grupy, naciskom, modzie. wierzy, potrafi się podporządkować (daje się im
kierować).
2. Potrafi wydać grupie rozkaz, polecenie, robi to Potrafi słuchać głosu harcerek, ich argumentacji,
bez żenady i bez podnoszenia głosu, z naturalną siłą potrafi przyznać im rację. Kiedy się pomyli nie
(nie tupie i nie prosi), konsekwentnie sprawdza ukrywa
tego
faktu,
lecz
przeprasza
realizację swych poleceń.
poszkodowanych.
3. Jest ambitna, chce mieć najlepszy zastęp w Nigdy nie poświęca pojedynczej harcerki dla tzw.
drużynie, środowisku. Chce wszystko robić „dobra sprawy” dla grupy. Pamięta, że
perfekcyjnie.
najważniejsza jest każda harcerka!
4. Prowadzi harcerstwo wg. swoich planów, Przez cały czas śledzi jak jej plan i pomysły są
pomysłów, pracuje bardzo intensywnie podczas odbierane: rozwija i powiela to co „chwyciło”,
zbiórek, nie pozwala harcerkom na lenistwo, zastój, rezygnuje lub przemienia to „co nie załapało”.
bierność — nawet przez chwilę!
5. Zgani harcerkę jeśli ona czegoś nie wykona lub Nigdy się nie obraża, przeciwnie, po zganieniu
wykona niedbale, nawet jeśli to jej najbliższa podaje przyjazną dłoń na pomoc, pomaga
przyjaciółka. Za każdy dobry czyn znajdzie słowa zrehabilitować się daje następne zadanie wierząc,
uznania, pochwali.
że teraz będzie lepiej.
Nie bój się słowa „WÓDZ”. Harcerki chcą wodza, choć ciągle twoją siłę będą poddawać próbie.
HARCERSTWO
JEST
GRĄ
(tak
Baden-Powell). TY GRASZ WODZA! —
REGUŁ
I
ROZPOCZYNAJ
PARTIĘ
DZIEWCZYNAMI – KTO WYGRA?
powiedział
NAUCZ SIĘ
ZE
SWOIMI
JESTEŚ STARSZĄ SIOSTRĄ
Co to znaczy?
1. Masz czas dla każdej harcerki z osobna. Myślisz o jej stopniach, sprawnościach, [aby pięła się coraz
wyżej], myślisz o jej problemach prywatnych, osobistych, [ale nie wchodzisz „z butami” w jej prywatne
życie], lecz na ile zostajesz dopuszczona, dbasz o jej naukę.
2. Pracujesz z każdą „w cztery oczy”, ale możesz korzystać w trudniejszych sytuacjach z aprobaty i
dezaprobaty grupy – jeśli potrafisz.
3. Jesteś ich mamą i tatą na obozie:
— ocierasz im łezki, a potem żądasz dzielności,
— współczujesz, że tak się złożyło, że drugi dyżur mają najwięcej garnków do wyszorowania, ale potem
każesz im dokończyć pracę, nie pozwalasz na bunt, ani nawet na szemranie.
4. Jesteś odpowiedzialna za ich bezpieczeństwo.
5. Znasz ich sytuację rodzinną i finansową, w razie potrzeby informujesz drużynową.
6. Zwracasz uwagę na ich wygląd zewnętrzny i zachowanie: poprawiasz przekręcony krzyż, każesz
wsadzić pas w szlufki, zwracasz uwagę na zachowanie przy stole, na czystość języka…
TY JESTEŚ DLA HARCEREK, A NIE ONE DLA CIEBIE
ALE
TY WYTYCZASZ IM DROGĘ, A NIE DAJESZ SIĘ SPROWADZAĆ NA BEZDROŻA.
Strona 5 z 18
Rozejrzyj się gdzie stoisz, na jakiej planszy grasz?
Zastęp młodszych harcerek to nie karne zesłanie, ale
najbardziej twórcza służba!
11 — 14 lat
Twoja rola jest największa i największa odpowiedzialność. Bez ciebie zastęp nie będzie istniał.
Jesteś nie tylko wzorem, starszą siostrą, ale skrzynią z pomysłami, duchem wszelkich działań, iskrą
zapalającą i hamulcem bezpieczeństwa.
Choćby ci się wydawało, że tylko ty się w tej służbie poświęcasz dla młodszych – nie jest to prawdą:
Najwięcej w tym poświęceniu bierzesz ty sama!
Ale warunek:
Musisz równocześnie pracować w gronie rówieśników: w zastępie zastępowych lub w starszym
zastępie.
Zastęp wędrowniczy, czyli najczęściej zgrana paczka.
16 — 19 lat
Zmieniła się trochę twoja rola. Nie jesteś już tak bardzo wodzem (wiele spraw mogą wziąć na swoje
barki inne harcerki, możesz złożyć na nie nawet częściową odpowiedzialność w dziedzinach, w których
stały się lepsze od ciebie). Nie jesteś też starszą siostrą.
Spójrz, co się stało z określeniami zastępowej:
WZÓR
WZÓR
WÓDZ
ORGANIZATORKA
STARSZA SIOSTRA
PRZYJACIÓŁKA
Skąd wziął się ten nowy termin: organizatorka?
Otóż zastęp wędrowniczy jest:
Samodzielny — Mądra autonomia w ramach drużyny.
Samorządny — Odpowiedzialność wszystkich członków.
SAMOFINANSUJĄCY się — Tak, tak, możecie, jeśli tylko chcecie!
A z doświadczenia wiadomo, że wszystko, co jest
rozpadnie. i to jesteś ty.
SAMO…
– ktoś musi trzymać mocno w garści bo się
Zastęp „Niewiadomoco”.
lat około 15
Ten wiek to zachwianie między poziomem harcerek młodszych, a poziomem wędrowniczek. Z
pierwszego już wyrastają, do drugiego nie dorosły. Nie chcą już brać od drużynowej i zastępowej tego,
co im do tej pory ofiarowywały, a nie trzymają jeszcze siebie samych w swojej dłoni i nie potrafią iść w
obranym przez siebie kierunku, nie potrafią wytyczyć celu.
Co więc robią?
Najczęściej nic. I to je gubi. Oj, nie zazdroszczę ci – druhno zastępowa takiego zastępu…
Ty jedna wiesz, że przyjaźń, o której wszyscy marzą, może istnieć tylko między ludźmi, którzy idą
wspólną drogą i w tym samym kierunku. Ginie powoli, gdy ludzie zatrzymają się na skrzyżowaniu
dróg i plotkują. Znudzeni, zaczną powoli odchodzić samotnie, każdy w swoją stronę.
To
twój wielki kłopot: ZNALEŹĆ IM DROGĘ
WĘDROWNICZĄ, ICH WŁASNĄ DROGĘ, KTÓRĄ NIE
TYLKO ZAAKCEPTUJĄ, ALE WEJDĄ NA NIĄ Z
ENTUZJAZMEM, RADOŚCIĄ!
Strona 6 z 18
Co robić z zastępem?
MOŻNA ROBIĆ WSZYSTKO, BYLE TO DZIAŁANIE:
— MIAŁO SENS,
— BYŁO ZGODNE Z PRAWEM HARCERSKIM
— BYŁO RADOSNĄ ZABAWA!
Dla twoich harcerek najważniejsze jest – „aby to, co robisz było radosną zabawą”. Im nie musisz
pokazywać sensu. Nawet nie powinnaś. Zbytnie moralizowanie może zepsuć zabawę. Ale za sens
odpowiadasz ty, druhno zastępowa.
Działanie ma sens, jeśli prowadzi do celu:
Umieszczone w strzałkach „działania” to tylko przykłady z długiej listy: tzw. podstawowych form
harcerskiej PRACY:
harc
alarm
zawody
zaj.
gospodarcze
gra
gawęda
pląs
służba społeczna
zadanie
dyskusja piosenka, śpiew służba liturgiczna
zwiad
rozmowa teatr
modlitwa
bieg
nauka
praca rąk
apel
musztra
konkurs
zarobkowanie
quiz
podchody festiwal
pokaz
szkolenie
turniej
ćwiczenie próba
popis
Jeśli jesteś zastępową o niezbyt dużym doświadczeniu lub dość młodą wiekowo, poruszasz się
wśród tej długiej listy elementów harcerskiej zbiórki rozumując tak:
„Mam półtorej godziny czasu przeznaczonego na zbiórkę – co zrobić przez ten czas z moimi
harcerkami? Może najpierw jakiś pląs, żeby się rozruszały, potem powiem im coś z historii harcerstwa,
potem zaśpiewamy 2–3 piosenki, wyjedziemy na dwór i zrobię im taką ciekawą grę ze znajdywaniem…”
Strona 7 z 18
Doświadczona zastępowa rozumuje tak:
„Wczoraj dziewczyny poplamiły bezmyślnie wykładzinę w harcówce, w zeszłym tygodniu zostawiły
odkręcony kran z wodą… nie czują się w harcówce gospodyniami, jeśli jej nie szanują. Poproszę
drużynową, aby przydzieliła nam jedną ścianę na „kącik zastępu”. Aby móc zawieszać trofea trzeba
kupić listwy…Potrzebne pieniądze…, a więc akcja zarobkowa… i to porządna, niech dziewczyny czują,
że pieniądze nie spadają z nieba! A Ania i Sylwia przez 10 minut szukały w magazynie gwoździ, choć
same wstawiały skrzynkę po obozie… jest taka świetna gra „memory”… Za miesiąc biwak drużyny,
podobno nie będzie można gotować na ognisku, bo to rezerwat…, a nikt w zastępie nie obsługiwał
jeszcze kuchenki turystycznej…” itd.
Czy widzisz różnicę między tymi zastępowymi?
Pierwsza widzi w swojej zbiórce półtoragodzinną „lukę”, którą należy czymś wypełnić. Druga widzi
CEL swojej pracy i do niego dostosowuje metody, buduje program.
BUDUJĄC
PROGRAM ZBIÓREK WIDZIMY CEL: WSZECHSTRONNY ROZWÓJ
SWOICH HARCEREK [patrz 12 kółek na stronie poprzedniej]. SZCZEGÓLNĄ
UWAGĘ ZWRACAMY NA TE „KÓŁKA”, W KTÓRYCH NASZE HARCERKI WYKAZUJĄ
ZANIEDBANIE ORAZ TE KÓŁKA, W KTÓRYCH UKRYTE JEST ICH
ZAINTERESOWANIE, W KTÓRYCH SĄ LEPSZE OD INNYCH.
ZANIEDBANIA UZUPEŁNIAMY, ZAINTERESOWANIA I ZDOLNOŚCI ROZWIJAMY!
Istnieją działania ukierunkowane na jeden cel, np..:
Gimnastyka poranna
sprawność fizyczna
Istnieją też działania, które dają rozwój wielostronny, np..:
tu jest miejsce na twoje pomysły
Cel2
:
Cel1
:
Działanie
Teraz już wiesz, dlaczego harcerstwo posiada tak specyficzne zabawy, jak: harc i gra?
Strona 8 z 18
Gra
Kto nie lubi grać? Wszyscy chcą grać. Gra to wielka pasja. Niech, więc wszystko, co robisz ze
swoimi harcerkami będzie grą! Nie próbuj nigdy być nauczycielem, ale graj! W podchody, w
samarytankę, sygnalizację! Wszystko może stać się grą.
Jak przygotować grę?
1. SENS gry – ten główny sens
np.: — poznanie historii swojej miejscowości,
— orientacja w terenie,
— obycie z mapą…
2. FABUŁA, czyli nadanie grze tytułu
np.: — „Pułapka na Kiełku”,
— „W kopcu termitów”,
— „Pierścień czarodzieja Kajana”…
3. MIEJSCE gry
np.: — las,
— ulice miasta,
— teren wiejski…
Miejsce dobieramy do tematu gry i na odwrót. Uwaga jednak na bezpieczeństwo uczestników! Podczas
zafascynowania grą będą mniej uważni. Unikać należy zwłaszcza wielokrotnego przekraczania
ruchliwych ulic.
4. ZASADY gry
a\ TEREN. Dokładnie określony rejon działania, bazy, punkty startowe, miejsca zbiórki w razie zgubienia
się ew. teren zakazany np. plac budowy.
b\ CZAS rozpoczęcia, zakończenia gry ew. zejścia wszystkich uczestników do bazy.
c\ CEL główny gry i cele dodatkowe [pośrednie], np.:
opanować bazę przeciwnika
kryć się, by nie
zostać rannym
wytropić
kto
jest
wodzem
przeciwnika i wziąć go do niewoli
zdobyć
proporzec
przeciwnika
d\ CO WOLNO, CZEGO NIE WOLNO, np.:
— poszczególne patrole mogą łączyć się w celu ustalenia wspólnej strategii,
— nie wolno zdejmować oznaczeń.
e\ ELIMINOWANIE Z GRY, punkty karne, np.:
— złapanie przez przeciwnika,
— decyzja sędziego.
f\ SĘDZIA (zastępowa, przyboczna).
g\ SYGNAŁY (ogólne i w grupach).
h\ WYKORZYSTANIE TECHNIK HARCERSKICH: tropienie, sygnalizacja, szyfry, znajomość mapy, itp.
i\ WYMIERNOŚĆ OCENY KOŃCOWEj, np.:
— za zdobycie proporca przeciwnika
+ 5 pkt.
— za każdego rannego
– 1 pkt.
— za wytropienie skarbca.
+ 10 pkt.
itd.
5. PODSUMOWANIE GRY
Podanie wyniku, omówienie błędów, wymiana wrażeń.
Strona 9 z 18
UWAGI:
1. Zacząć od gier najprostszych, jednotematycznych, krótkich, na spostrzegawczość, słuch, Morse’a.
2. Nie robić gier znanych wszystkim np. podwórzowych.
3. Gra musi być dopracowana w najdrobniejszych szczegółach, po omówieniu zasad sprawdzić
pytaniami, czy wszyscy te zasady dobrze przyswoili.
4. Jeśli gra „nie wychodzi” jest to zawsze winą autora.
5. Powtarzać grę tylko w przypadku, gdy chcą tego uczestnicy lub, gdy ze znanego powodu gra nie udała
się za pierwszym razem.
Harc
Harc — to średniowieczny pojedynek pojedynczego rycerza wyzywającego przed bitwą rycerza
armii przeciwnej, odbywany przed frontem obu wojsk. Harcownicy (harcerze) byli najdzielniejszymi
rycerzami. Wyzwanie na harce mogło nastąpić tylko za zezwoleniem wodza.
A dziś?
Dziś jest to wyzwanie rzucone przez harcerza życiu, to „wzięcie się za bary” z jego
przeciwnościami, z losem, z samym sobą. Więcej: to wychodzenie z odwagą i siłą, naprzeciw
przeciwnościom, to ryzyko i przygoda. Uprawiają go wszyscy: od ochotniczki do Harcerki
Rzeczypospolitej. Przybiera tylko coraz to inne, trudniejsze formy.
Harc jest duszą harcerskiego życia.
Harce ochotniczki:
Harce wędrowniczki:
Harce Harcerki Rzeczypospolitej:
— samotność w lesie,
— głód chłód, deszcz,
— obrosły sadzą garnek.
— brak pieniędzy,
— brak czasu,
— kłopoty z samą sobą.
— bariery międzyludzkie,
— biurokracja,
1. Sens harcu
Jest to konieczny w życiu trening, który daje harcerce odporność, siłę, samodzielność, sprawność
działania. Wyszukując harc dla harcerki bierz pod uwagę to, co jest jej „słabą stroną”. Tchórz niech idzie
sam do lasu, fajtłapa przygotuje salę na spotkanie świąteczne…
2. Temat harcu —życie
Życie, czyli: siły przyrody, przeszkody stawiane przez innych ludzi, to ty sama ze swoimi wadami,
kompleksami.
3. Zasady harcu
Tu, w przeciwieństwie do gry nie ma wymyślonych zasad. Obowiązują tylko zasady życiowe i Prawo
Harcerskie. Wykorzystywane jest w nim tzw. wyrobienie harcerskie [techniki, zaradność, dzielność].
UWAGA: Harc jest śmiałym wyzwaniem, lecz do ciebie druhno zastępowa należy wyznaczenie
nieprzekraczalnych granic bezpieczeństwa.
Harc może nieść samo życie:
— zabłądziłyście w lesie,
— trzeba załatwić nocleg w pobliskiej wsi.
Harc może być dla pojedynczej harcerki:
— spędzić noc w igloo
lub dla całego zastępu:
— przeprawić się przez rzekę po moście wiszącym.
Strona 10 z 18
Harc może też być przez ciebie ułożony. Układając harc musimy wymagania wyważyć: powinien być
trudny, ale możliwy do wykonania na konkretny wiek harcerki.
Harc
Przeżyj 3 dni w obcym mieście, bez pieniędzy,
dokumentów, sprzętu, codziennie chodź do teatru.
Widzisz te świeże tropy dzika? Sprawdź, gdzie i
czym ten dzik się pożywia.
Wystąp w programie telewizyjnym.
Nawiąż kontakt ze skautami z Australii.
Przepracuj 3 dni w gospodarstwie rolnym. Naucz
się możliwie najwięcej.
Odszukaj osobę o tym samym imieniu i nazwisku,
co ty, dowiedz się wszystkiego o niej.
Spotkamy się jutro o 1640 na szczycie Rysów.
Poruszaj się po obozie przez 6 godzin z
zawiązanymi oczami.
Wiek
Formy złożone harcerskiej pracy
Zostawiamy ją w spokoju, o tym będzie
później.
Wycieczka Cel: poznanie
PKP Restauracja, bar,
(historia,
PKS kuchenka
architektura,
turystyczna.
przyroda…)
Zbiórka
Muzea, kościoły,
spotkania z ludźmi
mundur!
Rajd
Cel:
poznanie
przyrody,
umiejętność
poruszania się po
kraju.
Zlot
Krajobrazy, zabytki
przyrody.
Włóczęga Cel: „wtopienie” w
(tylko
przyrodę,
wędrownic kontemplacja
zki)
przyrody, przyjaźń.
Złaz
Biwak
Jak najdalej od
ludzi, cywilizacji –
dziko! Wygodne,
stare turystyczne
„ciuchy”.
Cel:
To trochę kosztuje!
PKP
PKS
Kuchnia
polowa.
Kuchenka
turystyczna.
Ważna jest: gitara,
śpiew!
Czym się Gotowanie
da,
a na ogniu
najpewnie
jsze
własne
nogi
Ogniska,
gwiazdy,
gitara…
Wspomnienia.
Przyjaźń.
Po co pieniądze?
poznanie PKP Kuchnia polowa
Strona 11 z 18
przyrody,
PKS
samodzielność
gospodarcza + inne
cele.
Harce,
gry,
biegi,
ogniska
Obóz stały Cel:
PKP Zabudowa
samodzielność,
PKS kuchenna,
zaradność,
różni gospodarcza,
organizacja,
e
sanitarna
gospodarność,
techniki harcerskie
Jesteśmy takim małym
społeczeństwem!
Obóz
wędrowny
Ognisko,
kominek
Cel: poznanie regionu Głównie Jedzenie: jak się
[przyroda,
ludzie, na
da, zależnie od
historia…] -mono- lub nogach
terenu.
wielotematyczny
Jak najwięcej zobaczyć!
Cel: poznanie ciekawych w zależności
ludzi
[„świadków od miejsca
historii”,], ćwiczenie się
w ładnym i poprawnym
wysławianiu,
poznawanie historii i
tradycji kraju, regionu z
ustnych przekazów +
inne cele
Zezwolenie na rozpalenie
ogniska
Obrzędowość, znaki i symbole
Obrzędowość zastępu, to COŚ, co odróżnia twój zastęp od innych, pozwala stworzyć jego
niepowtarzalną atmosferę. Z luzem chodzących Jasiów, Stasiów czy Tadziów, albo Maryś i Kaś tworzy
jedną gromadę, spojoną więzią koleżeństwa.
 Pamiętaj:
ŹRÓDŁEM JESTEŚ TY SAMA!
Obrzęd harcerski nie może być pustym, sztucznym gestem. To jest życie zastępu – i dopiero wtedy ma
sens. Musi być naturalny, wymyślony przez ciebie i twoje dziewczyny, przez życie.
Obrzędowe może być:
przyjęcie „nowej” do zastępu,
przekazanie funkcji,
mianowanie podzastępowej, skarbniczki, kronikarki itp., nagradzanie, karanie,
powitanie i pożegnanie,
imieniny (w tym zastępu),
nadanie imion, pseudonimów,
nadanie godła, proporca,
powitanie proporca,
kronika, szyfr, węzeł na chuście,
barwa, symbol zastępu, proporzec,
skrytka, miejsce spotkań,
pieśń, hymn zastępu,
przerywniki, powiedzonka,
siec alarmowa,
taniec, stroje,
chód,
herbatka zastępu,
pranie „brudów” zastępu,
szyk,
prezenty,
amulety,
Strona 12 z 18
okrzyk,
sieć alarmowa,
baza: miejsce zastępu,
ważne chwile,
kronika,
mowa tajemna.
Dobrze, jeśli te elementy są związane ze sobą tematycznie, wraz z nazwą zastępu tworzą pewną całość,
jedną historię.
Jest jeszcze więcej pomysłów na obrzędowość zastępu, ale nie próbuj wykorzystać ich wszystkich, nie
kładź dwóch grzybów do barszczu.
Praca ze stopniami i sprawnościami
Czy TY musisz przygotować wszystko na zbiórkę:
— być przewodnikiem na wycieczce zastępu,
— być głównym kucharzem przy przygotowaniu posiłku,
— być sędzią, gdy zastęp gra w piłkę?
Jeśli jesteś dobrą organizatorką właściwie… nie musisz robić nic. Ale pamiętaj: za to, co zastęp wasz ma
zrobić – odpowiadasz w dalszym ciągu TY.
Dzieląc prace między harcerki miej na uwadze wymagania stopni, które aktualnie zdobywają, a
także ich zdolności i zainteresowania:
— Wysyłasz kogoś z pilną wiadomością do leśniczówki. Niech pobiegnie krokiem skautowym. Zmierz
czas. Może będzie miała wynik poniżej 7 min/km, przecież zdobywa właśnie ochotniczkę…
— Trzeba utrzymać korespondencję z poznanymi skautkami z Francji? Zrobi to Asia, najlepiej zna
język. A jeśli w dodatku będzie dużo czytała o Francji i dzieliła się czasem najciekawszymi
wiadomościami na zbiórkach, to… może startować do sprawności „światowida” .
Bądź uważna. Może sytuacja domowa twojej harcerki sama nasunie pomysł. Harcerstwo nie kończy się
w harcówce.
— Dorota będzie przez miesiąc opiekowała się psem sąsiadki, która wyjechała za granicę. Nie może
jechać na biwak – trudno. Ma za to szansę zdobycia sprawności „opiekunki zwierząt” – powiedz jej
to!
— Moniki mama wyjeżdża na 5 dni za granicę. Wspaniale! Monika ma szansę prowadzić przez 3 dni
gospodarstwo [wymaganie na pionierkę]. Tylko bez spóźnień z obiadami i pełne dwa dania! No i
jeszcze: niech pamięta o rodzeństwie również czwartego i piątego dnia… Zdobycie sprawności,
zaliczenie zadania zobowiązuje do służby w tym zakresie – wszystko, co otrzymujesz trzeba oddać
ludziom (taki już nasz harcerski los).
O tej ostatniej prawdzie przypominaj czasem harcerkom, gdy brak ochotniczek do prac. Sprawność
zdobyta dla chwały własnej, sprawność niewykorzystywana może nawet zostać… odebrana.
 Pamiętaj:
CHOĆ
DECYZJĘ O ZDOBYWANIU SPRAWNOŚCI, O PODJĘCIU PRÓBY NA
STOPIEŃ MUSZĄ WYPOWIEDZIEĆ TWOJE HARCERKI SAMODZIELNIE CHOĆ
MUSI BYĆ ONA WYRAZEM ICH WOLI,
TO
TY MUSISZ IM TO
ZAPROPONOWAĆ
PODPOWIEDZIEĆ
UMOŻLIWIĆ.
Strona 13 z 18
Stopnie i sprawności muszą być zdobywane w odpowiednim czasie:
ochotniczka — V, VI kl.
tropicielka — VII, VIII kl.
pionierka — IX-XI kl.
wędrowniczka — XII kl.
Harcerka Litwy – studia.
Tylko wtedy bawią
Tylko wtedy uczą
Tylko wtedy są
powodem dumy
Stopień zdobywany zbyt późno, stopień „wymuszony”, „wymiętolony” nie satysfakcjonuje harcerki,
a zaniżone wówczas w stosunku do wieku wymagania nie powodują jej wzrostu. Stopień traci sens, a i
harcerstwo staje się bezsensowne przy okazji.
Jeśli harcerka przychodzi do drużyny późno np. w VIII klasie, to musisz prowadzić jej próby na stopień
bardzo szybko, aby jej nie zanudzić zbyt łatwym dla niej materiałem. Najdalej po 1,5 – 2 latach powinna
znaleźć się ona na odpowiednim dla niej poziomie na drabinie harcerski stopni.
I jeszcze jedno:
 PAMIĘTAJ, DRUHNO ZASTĘPOWA O SWOIM STOPNIU!
Jeśli nie wyprzedzasz swojego zastępu o jeden stopień, czy chociażby o 1/2 stopnia, to tzw. „zastęp”
wasz jest, co najwyżej miłą grupą towarzyską.
Zasady dobrej zbiórki
1. ZASADA LOGICZNEGO CIĄGU.
Na zbiórkę dobrze mieć POMYSŁ – ciekawy, szalony temat, który zaskoczy twoje harcerki. Temu
tematowi poświęcić można wszystko: od formy powitania (np. witasz ich w przebraniu jednej z
postaci twojego pomysłu), poprzez grę lub konkurs osnuty na fabule twojego pomysłu, po gawędę
przybliżającą i wyjaśniającą twój pomysł oraz piosenki związane z tematem. A jeśli pomysł dobry, to
włączy się fantazja dziewcząt i będzie, co robić jeszcze na drugim, a może i trzecim spotkaniu.
W tak tworzonej zbiórce, w zbiórce opartej na POMYŚLE, jeden element wypływa z drugiego,
występuje w logicznym ciągu, Nie ma tu sztucznego składania „z kawałków” programu zbiórki, tak,
aby tylko wypełnić te 1,5 godziny, nie ma bezdusznych zapowiedzi jak ta: „…no to teraz może
zaśpiewamy 3 piosenki…”
POMYSŁ zostaje na długo w pamięci, we wspomnieniach, w nazewnictwie, używanych zwrotach, staje
się historią zastępu.
2. ZASADA PRZEMIENNOŚCI ELEMENTÓW ZBIÓRKI.
Nie możecie zbiórki ułożyć tak:
powitanie – rada zastępu – musztra – quiz – pożegnanie.
Kto z harcerek wytrzyma w tak długim czasie w skupieniu?
Na zbiórce przeplatać się muszą:
ruch ze spokojem,
hałas z ciszą,
swoboda z dyscypliną.
Cisza to np.: kominek, gawęda, musztra. Hałas to: śpiewy, okrzyki, popisy, zawody. Swoboda to:
zwiad, gra, zadania. Dyscyplina to: apel, Rada Zastępu, kominek. Ruch to: gra, harc, bieg, konkurs,
turniej. Spokój to: obrzędy, gawęda, ćwiczenie.
O ile od dyscypliny do swobody harcerki przechodzą momentalnie, to z przejściem odwrotnym jest
zazwyczaj trochę kłopotu. Jeśli po pełnej wrażeń grze będziesz próbowała zrobić dziewczynom
musztrę, to nawet „na baczność” będą gadały i wymieniały wrażenia. Musisz wtedy zastosować etap
przejściowy, np. naukę nowej piosenki.
3. ZASADA TEMPA
Strona 14 z 18
Tempo zbiórki powinno być takie, aby nikt nie zdążył się znudzić. po każdej grze niech zostanie
niedosyt, a po każdej zbiórce żal, że to już koniec. Nie pozostawiajmy harcerkom nawet kilku sekund
czasu między jedną piosenką, a drugą. Najmniejsza luka sprawi, że twoje harcerki zaczną mówić o
czymś innym – nikt nie lubi tkwić biernie w oczekiwaniu. Będziesz musiała ich uspakajać, zawrócić
ich myśli na inne tory, a to trudne, nudne i dla nikogo nie miłe.
A zatem: zanim skończysz jedną piosenkę – miej już w pogotowiu słowa drugiej,
– zanim zapalą ostatnią świecę kominkową – ty już rozpoczynasz gawędę,
– zanim ogłosisz wynik gry – wszyscy siedzą w kole przygotowani do nauki nowej piosenki.
Jak trzeba mieć wszystko przygotowane, aby w ten sposób prowadzić zbiórkę!
4. MUSI BYĆ WÓDZ.
Każdy element zbiórki, każda gra, zabawa, musi mieć swojego wodza. Ostrożnie z pójściem na
„żywioł” – to zwykle zawodzi. Nawet, gdy w drużynie starszej zaczyna panować duch demokracji,
gdy wszyscy dyskutują, wszyscy wypowiadają swoją opinię KTOŚ musi:
— ucinać długie, nużące wszystkich wypowiedzi i wypowiedzi nie na temat,
— czuwać, by w plączących się wątkach nie ginął temat główny rozmowy,
— podsumowywać dyskusję,
— czuwać, by każde „gadanie” zaowocowało czynem.
Wodzem jesteś najczęściej TY, druhno zastępowa, ale nie zawsze. Będąc wodzem nie możesz być
jednak „ponad” swoimi harcerkami, nie możesz być „z boku”, musisz być razem z nimi. Rozumiesz?
Musisz być z nimi w kłopotach, sukcesach, grach.
NIE JESTEŚ DYRYGENTEM ORKIESTRY, LECZ JEJ WIODĄCYM INSTRUMENTEM
5. SAMODZIELNOŚĆ I INICJATYWA HARCEREK
Nie prowadź harcerek za rękę. nie jesteś przedszkolanką. Ty masz tylko inspirować, dawać pomysły,
budować plany, kierować i… czasem tylko pomagać, gdy rzecz okazała się trudniejsza niż
przypuszczałaś, gdy mimo największych wysiłków harcerki nie mogą sobie z nią poradzić. Harcerki
działają same:
— harce w trakcie zbiórki,
— zadania międzyzbiórkowe,
— gry,
— turnieje,
— praca rąk.
Wszędzie mogą się wykazać, zawsze mogą się pochwalić, że to… one same … Którejś z nich
przyjdzie nagle coś do głowy, chce udoskonalić grę, poprowadzić ją jeszcze raz w zmienionej formie,
pomysł ciekawy… Może warto zrezygnować ze swojego planu zbiórki? Rodzi się nowy wódz!
6. PODZIAŁ PRACY
Na grę, która będzie na następnej zbiórce trzeba przygotować:
- odrysy fragmentu miasta,
- opaski,
- taczki lub wózek dwukołowy.
Podziel wszystko między harcerki, niech przygotują.
Dobieraj sprawiedliwie: prace trudniejsze dla tych, co górują stopniem, prace cięższe dla silniejszych,
ale… prace żmudne dla mniej wytrwałych.
Niech zameldują one, że wszystko jest gotowe na dzień, dwa przed zbiórką, ale… na wszelki wypadek
sprawdź to jeszcze sama…
7. OBRZĘD I ZASADA: COŚ NOWEGO, COŚ STAREGO.
O obrzędzie była już mowa. Nie rezygnujcie z niego. Nawet gdy z niego już wyrosłyście, gdy już was
nie bawi – nie wyrzucajcie go. Jest jak stary znoszony mundur, który przebył z wami 4 obozy i wiele
rajdów. Sens obrzędu nie tkwi w jego atrakcyjności, ale w sentymencie, we wspomnieniach. Tak samo
Strona 15 z 18
warto z czasem powtórzyć starą zabawę sprzed lat, pojechać na biwak tam, gdzie 3 lata temu byłaś na
obozie, przejrzeć kronikę.
Stare jest potrzebne, ono rodzi prawdziwą przyjaźń, zżycie. W zdobywanej
wiedzy jest utrwaleniem materiału, w przeprowadzanych ćwiczeniach – rodzi nawyki.
Potrzebne jest jednak i nowe. Coś, czego jeszcze nie było. Stare jest jak magnes, który utrzymuje twój
zastęp w przyjaźni, jedności, daje harcerkom poczucie bezpieczeństwa, jest bezpieczną przystanią, gdy
coś w życiu układa się źle. Nowe odkrywa wizje przyszłości, pcha harcerki naprzód, ku swojej własnej
drodze, własnym celom, powołaniu.
8. MIEJ ZAWSZE COŚ W REZERWIE.
Najlepiej zaplanowaną zbiórkę rozbić może:
— deszcz,
— zaginięcie klucza do harcówki,
— nie przyjście umówionej osoby na gawędę,
— wyłączenie światła,
— ???
Nic nie szkodzi. ty mas zawsze coś w zapasie do zaproponowania. I nie jest to oklepana gra „Kima”.
Zastęp na obozie
No, teraz cię twoje harcerki ocenią! Przez tyle dni razem, pod jednym namiotem! Nie ukryje się nic:
twoje humory, twoje braki w pionierskich umiejętnościach…
Lecz jeśli jesteś dobrą zastępową to wiesz również, że obóz to niepowtarzalna okazja, żeby uczynić z
twoich biszkoptów harcerki, z twoich ochotniczek – tropicielki. 20 dni i nocy darowane twojemu
zastępowi, to więcej niż suma wszystkich śródrocznych zbiórek.
Teraz twoje zadania to:
1. Stworzenie w zastępie ducha zapału, energii, pracy, współzawodnictwa.
 TU TYLKO PRZYKŁAD WŁASNY! 
Jeśli pierwszego dnia obozu, ziewając nad leżącym na ziemi namiotem, powiesz do swoich
harcerek: „Chyba już musimy się zabrać za jego rozkładanie… bo oberwie się nam od komendantki…”
— już zaczęłaś przegrywać. Od tej pory każda praca będzie wymuszeniem na twoim zastępie tego, czego
żąda od was drużynowa, będziesz wciąż między młotem i kowadłem.
Jeśli pierwszego dnia szarpniesz za róg rozciągniętego właśnie w ślimaczym, tempie namiotu, jeśli
krzykniesz stłumionym głosem „No wiecie! Wilczyce nas przeganiają! Dostały namiot później, a już
powiązały rogi!” — wtedy zaczniesz wygrywać.
Te pierwsze godziny, pierwsze dni obozowe, pierwszy dyżur w kuchni decydować będą bowiem o tym,
jaki będzie twój zastęp. Czy będziesz go musiała przez cały obóz:
ponaglać, popędzać, wywlekać z łóżek,
czy też:
Będzie to zryw waszej energii, sił ducha,
wyzwanie rzucone
wszystkim innym zastępom
2. Niech każda chwila będzie chwilą wzorcową
To jest „styl harcerski:
podniesiesz z ziemi papierek od cukierka, chociaż go nie upuściłaś,
podbiegniesz z pomocą do harcerek dźwigających kocioł z wodą,
poprawisz linki w sąsiednim namiocie, bo zbiera się na dachu kałuża wody.
Strona 16 z 18
Czy myślisz, że trzeba jeszcze udzielać dziewczynom dodatkowych wyjaśnień?
3. Dobra organizacja.
Od planu służby, od podziału zadań, jaki zrobiłaś zależy wiele.
a\ musi być sprawiedliwie, najmłodszymi w zastępie ani się nie wysługuj, ani ich nie oszczędzaj, niech
„dostają w kość” na równi ze starszymi,
b\ musi być sprawnie, dokładnie wyjaśniaj: co? gdzie? kiedy? kto po kim? kto za to odpowiada? kto
melduje o wykonaniu?
4. Zadbać o samodzielność, samowystarczalność zastępu.
Niech twoje harcerki mają własną skrzynię z narzędziami, niech same je kupują, naprawiają, niech mają
swoje drzewo z niskimi, rozłożystymi gałęziami, w sam raz na Radę Zastępu, swoją biblioteczkę [każda
przywozi na obóz dwie dobre książki].
5. Zadbać o czystość i porządek.
Wyciągnij z łóżka tę, co położyła się bez mycia, zróbcie jej wspólnie jakiś kawał, śmiech grupy to
skuteczne, silne lekarstwo na wiele wad.
Spójrz, co twoja harcerka schowała pod materacem: cukierki, skarpetki…
Popatrz z boku, krytycznym okiem jak wygląda kuchnia, gdy twoje harcerki przygotowują obiad: piętrzy
się stos brudnych talerzy, garnków i desek do krojenia, które ktoś w końcu, późnym popołudniem będzie
musiał wymyć. Czy nie było by sympatyczniej i sprawiedliwiej, gdyby każdy zmył deskę i nóż po
pokrojeniu surówki, bańkę po przelaniu mleka do garnka…?
Konflikty
Są zawsze. Są większe i mniejsze. Tymi mniejszymi w rodzaju: „przyjaciółka przyjaciółce nadepnęła na
odcisk – i awantura” nie należy się przejmować zbytnio. Jeśli weźmiesz je zbyt poważnie, jeśli
zaczniesz dociekać, wypytywać, to jeszcze i dwie zwaśnione strony gotowe wziąć wszystko na serio.
Ale jeśli konflikt trwa już kilka tygodni…?
Co tu poradzić? Sytuacje mogą być tak zupełnie różne. Rozpatrzmy najczęstszą z nich: dwie harcerki z
waszego zastępu „śmiertelnie” się nie lubią. Walczą przy tym o pozyskanie dla siebie pozostałych osób
w zastępie. Wiadomo, kto zostanie osamotniony przegrał – i po nim! Zastęp zaczyna się dzielić, każda
iskierka wywołuje pożar. Cokolwiek przypadkowego się stanie zaraz słychać „to ona specjalnie…!”.
Rywalizują ze sobą we wszystkim.
Co można zrobić?
 starać się znaleźć prawdziwe źródło konfliktu, czasem wstydliwe, głęboko skrywane pod płaszczem
przyczyn zastępczych,
 rozmawiać, rozmawiać w cztery oczy…,
 próbować wcielić się w każdą ze stron z osobna, by jak najbardziej obiektywnie oceniać sytuację
(patrzenie oczami raz jednej, raz drugiej strony, to nie lada sztuka!),
 krytykować wszelkie podejrzenia, wytoczyć wojnę oskarżeniom,
 tak rozdzielać wszelkie prace, aby skłócone strony nie mogły współzawodniczyć ze sobą,
 znaleźć dla zastępu jakiegoś „zewnętrznego” przeciwnika, wobec którego harcerki będą musiały się
zjednoczyć we wspólnym działaniu [np. udział w festiwalu piosenki].
Strona 17 z 18
Kary i nagrody
A.
Większość kar i nagród w harcerstwie jest bezpośrednim, naturalnym następstwem dobrej i złej
pracy:
 dobrze przygotowana wycieczka – to radość, przygoda, poznanie,
 pracowicie wykonana pionierka – to wygoda i duma mieszkańców,
 źle wyszorowana patelnia – to wstyd gdy ogląda ją oboźna.
Czuwaj, aby tak było naprawdę. Nie dopuść do tego, aby w waszym zastępie zatryumfowało
kiedykolwiek cwaniactwo, żeby ktoś roześmiał się przed pracującymi harcerkami, nazywając je
naiwniakami.
B.
Gdy ten naturalny mechanizm nie wystarcza, gdy trzeba go wzmocnić, rozmawiamy „w cztery
oczy”, chwalimy, ganimy.
C.
Jeśli i to nie wystarczy sięgamy dopiero do systemu kar i nagród. System ten nie może być
sztuczny, wyszukany, a w żadnym wypadku wyrafinowany, wyglądający jak nasza „zemsta”.
Niech będzie jak najbardziej naturalnym następstwem dobrej, czy złej postawy harcerki. Jeśli harcerka
„nie miała czasu” na pracę z innymi przy przygotowaniu wycieczki, to nie karzemy jej zrobieniem 20
okrążeń dookoła domu, ale nie zabieramy jej w Gorce – i już!
NIE KARZEMY NIGDY PRACĄ, chyba że znów wynika to w sposób naturalny z przewinienia
(niewykonanie jednej pracy często powoduje, że praca się spiętrza, nawarstwia). Praca sama w sobie
traktowana jako służba, jako obowiązek podjęty z własnej woli nie może być karą. Często jest nawet
elementem nagrody. Nasze zaufanie do harcerki okazujemy przydzielając jej bardziej odpowiedzialną
funkcję, która jest w gruncie rzeczy pomnożeniem jej obowiązków.
Tak zazwyczaj jest w drużynie. Któż nie cieszy się w głębi serca, gdy zostanie mianowany …
Twoja w tym głowa, aby w zastępie tak samo cieszyła się ze swego mianowania chorąży, skarbniczka,
czy kronikarka. Może zorganizować grę pt. „Chorąży króla jegomości” – kto wygra? Może rozpisać
konkurs na najlepszy „łeb matematyczny”?
Druhno Zastępowa!
„A teraz idź i rozdawaj Radość! Rozsiewaj radość na Twej drodze i na naszych drogach. Niech twe
spojrzenia będą radosne, niech twój uśmiech będzie radosny, niech Twa mowa będzie radosna, niech Twe
ruchy będą radosne. Obdarzaj Radością tych, co Cię otaczają, tak mało jest Jej na świecie… Nie obawiaj
się dać Jej za dużo, nie obawiaj się, że Ci Jej zabraknie. Posłuszna temu zdobędziesz sama Radość, która
Cię nie opuści!”
[z „Księgi Jaszczurki”]
Życząc Ci słowami „Jaszczurki” dedykuję jednocześnie ten skrypt, mając nadzieję, że ułatwi on Twą
radosną wędrówkę na czele zastępu.
hm Małgorzata Ruprecht
Strona 18 z 18