Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z historii i

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z historii i społeczeństwa
Klasa V
Ocena śródroczna
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
- wyjaśnia terminy: prehistoria, praludzie, epoka kamienia, Mezopotamia, Eufrat, Tygrys,
system nawadniający, Egipt, Nil, faraon, piramida, kapłani, mumia, Żydzi, Palestyna, Biblia,
dziesięcioro przykazań, alfabet, pismo, Chiny, Wielki Mur, Hellada, Hellenowie, mit, Olimp,
demokracja, Ateny, Akropol, teatr, igrzyska sportowe, stadion, Italia, łacina, legion,
niewolnictwo, gladiator, rzymskie drogi, mosty, termy, forum, bogowie rzymscy,
chrześcijanie, wędrówka ludów, wandalizm;
- wie kim byli: Zeus, Hera, Jezus z Nazaretu, apostoł Piotr, Remus, Romulus;
- zna daty: V w. p.n.e., 776 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 753 r. p.n.e., 30 r., 313 r., 395 r., 476 r.;
- opowiada na podstawie ilustracji: jak wyglądali praludzie; jak działał system nawadniający;
jak Grecy wyobrażali sobie bogów; o teatrze antycznym; uzbrojenie legionisty; o Forum
Romanum; o zniszczeniu Rzymu przez Wandalów;
- opowiada: o religii Żydów; kto sprawował władzę w Atenach; jak należy się współcześnie
zachowywać na stadionie i w teatrze; legendę o powstaniu Rzymu;
- wymienia: zajęcia mieszkańców Egiptu; różne rodzaje pisma; zajęcia starożytnych Greków;
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na
ocenę dopuszczającą oraz:
- wyjaśnia terminy: epoka brązu, epoka żelaza, zikkurat, Babilonia, Sumerowie, kodeks,
władza despotyczna, urzędnicy, kapłani, politeizm, Judaizm, Stary Testament, monoteizm,
Arka Przymierza, Jerozolima, Pismo klinowe, pismo obrazkowe, piktogramy, papirus,
hieroglify, kolonie, handel, mitologia, nektar, ambrozja, herosi, wyrocznie, polis, obywatel,
polityk, agora, zgromadzenie ludowe, dramat, tragedia, komedia, maski, „Iliada”, „Odyseja”,
„Dionizje”, gimnazjon, republika, konsul, senat, prowincja, imperium, Kartagina, akwedukty,
amfiteatr, Koloseum, bazylika, Nowy Testament, ewangelie, apostołowie, Mesjasz,
tolerancja, Hunowie, Wandalowie, Goci, podziłą imperium na wschodnie i zachodnie,
- wie kim byli: Salomon, Abraham, Mojżesz, Perykles, Homer, Gajusz Juliusz Cezar,
1
- wymienia: cechy wyróżniające człowieka w świecie przyrody; osiągnięcia ludów
Mezopotamii; kilku bogów w których wierzyli Egipcjanie; imiona kilku bogów greckich i
dziedziny, którymi się opiekowali; niektóre prawa obywatelskie; osiągnięcia Rzymian; nazwy
plemion najeżdżających na Rzym w IV i V w.;
- opowiada: dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami; dlaczego Grecy tak
chętnie uprawiali sport; jak wyglądał amfiteatr i co się w nim odbywało;
- opisuje: zzikurat; pracę Greków w porcie; wierzenia Rzymian;
- wskazuje na mapie: Grecję; cesarstwo wschodnie i zachodnie oraz ich stolice;
- przedstawia podział społeczeństwa starożytnego Egiptu;
- tłumaczy: na czym polega różnica między religią monoteistyczną a politeistyczną;
- wskazuje: kilka różnic pomiędzy pismem klinowym, obrazkowym i alfabetycznym;
- podaje: różnice pomiędzy komedią i tragedią;
- wie: kto sprawował władzę w republice rzymskiej; skąd pochodzili niewolnicy i jakie
zajęcia wykonywali;
- zaznacza: na osi czasu daty urodzin i śmierci Jezusa oraz edyktu tolerancyjnego w Rzymie;
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę
dostateczną oraz:
- wyjaśnia terminy: dyktator, cesarstwo, Panteon, kalendarz juliański, prawo rzymskie,
- posługuje się poznanymi pojęciami;
- wymienia: zmiany w sposobie życia, które przyniosły epoki żelaza i brązu; kilka osiągnięć
Egipcjan; najważniejsze wydarzenia z historii Żydów w starożytności; i porównuje różne
rodzaje pisma; przyczyny upadku państwa Rzymian;
- podaje: wynalazki, które wpłynęły na życie ludzi w prehistorii; różnice pomiędzy herosami
a bogami;
- wyjaśnia: wpływ warunków naturalnych i przyrodniczych Mezopotamii na życie ludzi; na
czym polega politeizm; związek pomiędzy mumifikowaniem zwłok a wyobrażeniem Egipcjan
na temat życia pozagrobowego; dlaczego Grecy zakładali kolonie; czym są mity; czym były
polis; na czym polegała demokracja ateńska; w jaki sposób powstało Imperium Rzymskie;
przyczyny prześladowań chrześcijan; przyjęte znaczenie daty 476 r.;
- pokazuje na mapie: Mezopotamię, Babilon, Eufrat, Tygrys, Egipt, Nil, Palestynę, Grecję i
niektóre jej kolonie; Ateny; Półwysep Apeniński, Rzym, Jerozolimę; miejsca gdzie dotarła
religia chrześcijańska; tereny skąd przybyły plemiona barbarzyńskie;
- charakteryzuje religię Żydów;
2
- omawia: znaczenie pisma; rolę prawa w życiu Rzymian; kto i dlaczego chętnie przyjmował
wiarę chrześcijańską;
- wskazuje kilka współczesnych piktogramów;
- opisuje: jaka była rola religii w życiu Greków; osiągnięcia Rzymian;
- przedstawia: przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich; wpływ kultury greckiej na kulturę
rzymską;
- opowiada: o teatrze greckim; jak funkcjonowała republika rzymska;
- umieszcza na osi czasu daty: pierwszych igrzysk; 753 r. p.n.e.; 509/508 r. p.n.e.; podział
cesarstwa na wschodnie i zachodnie; datę upadku cesarstwa zachodniego;
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na
ocenę dobrą oraz:
- umieszcza na osi czasu daty: epokę kamieni, brązu, żelaza; wydarzenia z dziejów Izraelitów;
- omawia: zależności człowieka od przyrody; różnice pomiędzy wierzeniami Żydów
i Egipcjan; rolę jaką odegrało pismo w rozwoju cywilizacji; czynniki jednoczące Hellenów;
- wyjaśnia: czym różni się osiadły tryb życia od koczowniczego; dlaczego w starożytności
ludzie spisali prawo w formie kodeksu; na czym polega władza despotyczna faraonów;
wpływ środowiska naturalnego na zajęcia mieszkańców Hellady; umowność postaci bogów
przybierających cechy ludzkie; dawne i współczesne znaczenie słowa prowincja; znaczenie
prawa rzymskiego w starożytności i współczesności; sens powiedzenia „wszystkie drogi
prowadzą do Rzymu”; czym chrześcijaństwo różni się od politeistycznych wierzeń Rzymian i
religii Żydów; kto i dlaczego podzielił cesarstwo rzymskie; i omawia przyczyny upadku
Rzymu;
- charakteryzuje: wierzenia starożytnych Egipcjan; wpływ jakim podlegały wierzenia
Rzymian;
- wymienia: cechy pierwszych cywilizacji na przykładzie cywilizacji sumeryjskiej; różnice i
podobieństwa między demokracją ateńską a współczesną; przyczyny upadku republiki
rzymskiej;
- wyciąga wnioski dotyczące przełomowego znaczenia wynalazku pisma;
- porównuje: wierzenia Greków z innymi poznanymi już religiami; teatr antyczny i
współczesny oraz dawne i obecne igrzyska olimpijskie; republikę rzymską ze współczesną;
- opowiada: jaką rolę pełniły wyrocznie w życiu Greków; na czym polegała wymiana
kulturalna w Imperium Rzymskim;
3
- ocenia: jakie cechy powinny wyróżniać dobrego polityka i obywatela; jakie znaczenie w
życiu ludzi mają teatr i sport;
- wyszukuje i prezentuje informacje na temat zabytków starożytnego Rzymu;
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę
bardzo dobrą oraz:
- omawia wpływ odkryć i wynalazków na tryb życia;
- ocenia wpływ pisma i wynalazków na rozwój cywilizacji;
- wymienia: i opisuje kilku bogów egipskich; najważniejsze miasta starożytnej Grecji;
najważniejsze budynki publiczne starożytnego Rzymu;
- opisuje: na przykładzie piramid w Gizie konstrukcję i funkcję piramidy; walki gladiatorów;
- tłumaczy: dlaczego Biblia jest również źródłem historycznym;
- charakteryzuje: pozagrobowy świat wg Greków; wojsko rzymskie;
- przedstawia: przyczyny powstania Spartakusa; osiągnięcia Rzymian w dziedzinie literatury i
sztuki;
- samodzielnie rozwiązuje problemy;
- potrafi uporządkować zebrany materiał;
- wyraża własne zadanie, logicznie argumentuje;
Ocena końcoworoczna(wymagania na ocenę końcoworoczną obejmują również zasób
wiedzy i umiejętności z pierwszego półrocza)
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
- wyjaśnia terminy:
Bizancjum, Konstantynopol, prawosławie, Arabowie, islam,
muzułmanie, Frankowie, wikingowie, Skandynawia, drakkar, plemiona polskie, chrzest
Polski,
Gniezno,
Prusowie,
zjazd
gnieźnieński,
Krzywoustego, rozbicie dzielnicowe, wielki
koronacja,
testament
Bolesława
mistrz, zakon krzyżacki, zakon rycerski,
Prusowie, papież, cesarz, Akademia Krakowska, unia, bitwa pod Grunwaldem, zamek, witraż,
katedra;
- zna daty: 966 r., 622 r., 800 r., 843 r., 1054 r., 1453 r., 1000 r., 1025 r., 1138 r., 1226 r.,
1308 r., 1385 r., 1410 r., 1454 r., 1466 r.;
- wie kim byli: Justynian I Wielki, Mahomet, Karol Wielki, Mieszko I, Dobrawa, Bolesław
Chrobry, Otton III, biskupa Wojciech, Bolesław Krzywousty, Konrad Mazowiecki,
4
Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Jadwiga, Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen,
Witold, Kazimierz Jagiellończyk,
- wyjaśnia co to jest prawosławie;
- opowiada na podstawie ilustracji z podręcznika jak wyglądała karawana kupiecka;
- opisuje: łódź wikingów; wygląd grodu z przełomu X i XI w.; zamek krzyżacki; pracę
górników w kopalni soli; rycerza polskiego i krzyżackiego; budowle w stylu romańskim i
gotyckim;
- wymienia poszczególne elementy drabiny feudalnej;
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na
ocenę dopuszczającą oraz:
- wyjaśnia termin: patriarcha, ikona, mozaika, Hagia Sophia, cerkiew, Koran, meczet, Mekka,
Allach, cesarstwo, traktat w Verdun, dynastia Karolingów, sagi, Odyn, runy, gród, dynastia
Piastów, arcybiskupstwo, dzielnica senioralna, senior, feudalizm, stan, rycerstwo,
mieszczaństwo, chłopstwo, duchowieństwo, cech, uniwersytet, spisanie prawa, Kujawy,
Wielkopolska, Małopolska, Litwa, Jagiellonowie, Żmudź, wojna trzynastoletnia, Prusy
Zakonne, Prusy Królewskie, styl romański, styl gotycki, sklepienie, przypory, tryptyk,
- wie kim był Chlodwig;
- podaje: kilka przykładów osiągnięć Bizantyńczyków; kilka osiągnięć Arabów, najbardziej
charakterystyczne cechy sztuki arabskiej;
- wymienia: zmiany jakie wprowadził Justynian I Wielki w cesarstwie; główne założenia
islamu; plemiona które dały początek państwu polskiemu; osiągnięcia Bolesława
Krzywoustego; istniejące w średniowieczu stany; reformy Kazimierza Wielkiego; warunki
unii w Krewie; przyczyny wojen z Krzyżakami;
- pokazuje na mapie: cesarstwo Bizantyńskie; Konstantynopol;
- opowiada: dlaczego Karola nazwano „Wielkim”; dlaczego wikingowie podejmowali
niebezpieczne wyprawy; o warunkach naturalnych Skandynawii; jak dawniej odbywał się
chrzest; o zjeździe w Gnieźnie; dlaczego Bolesław Krzywousty podzielił Polskę; dlaczego
Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski; o średniowiecznym mieście i jego
mieszkańcach; dlaczego króla Kazimierza nazwano Wielkim; jak handlowano w Krakowie w
czasach Kazimierza Wielkiego; o pokrewieństwie Piastów i Andegawenów; o bitwie pod
Grunwaldem;
5
- przedstawia: rolę misji biskupa Wojciecha w Prusach; podobieństwa i różnice pomiędzy
poznanymi średniowiecznymi budowlami obronnymi;
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę
dostateczną oraz:
- posługuje się poznanymi pojęciami;
- wyjaśnia: jaki wpływ na wzrost znaczenia Konstantynopola miało jego położenie; czym dla
wyznawców islamu jest data 622 r.; w jaki sposób Arabowie odnosili się do podbitej
ludności; jakie zmiany w swoim państwie wprowadził Karol Wielki; jaką rolę spełniało
duchowieństwo w państwie Mieszka I; na jakich zasadach Bolesław Krzywousty podzielił
Polskę; jaką rolę pełnił Kościół katolicki w średniowiecznej Europie; sens powiedzenia, że
król Kazimierz „zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną”; dlaczego średniowieczni
rycerze budowali zamki;
- pokazuje na mapie: Półwysep Arabski, Mekkę; państwo Karola Wielkiego oraz terytoria
wydzielone na mocy traktatu w Verdun; kraje skandynawskie oraz miejsca do których
dopłynęli wikingowie; siedziby plemion polskich; Gdańsk, Prusy, Gniezno; granice Polski w
XII w.; ziemię chełmińską; państwo krzyżacki; Pomorze Gdańskie; Malbork; Polskę, Litwę i
ich sąsiadów; Grunwald, Żmudź, Prusy Zakonne, Prusy Królewskie;
- wymienia: współczesne państwa skandynawskie; postanowienia zjazdu w Gnieźnie; skutki
rozbicia dzielnicowego; teren państwa polskiego w XIV w.; postanowienia I i II pokoju
toruńskiego;
- opowiada: jak powstało państwo polskie; jak zorganizowane było państwo krzyżackie;
- omawia jak wyobrażał sobie Europę Otton III;
- wskazuje: pozytywne i negatywne skutki sprowadzenia do Polski Krzyżaków; różnice
pomiędzy poszczególnymi stanami;
- podaje: cechy stylów – romański i gotycki oraz porówuje je ze sobą;
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na
ocenę dobrą oraz:
- wskazuje: różnice pomiędzy katolicyzmem i prawosławiem;
- wymienia: skutki rozbicia dzielnicowego; kilka współczesnych państw, w których religią
dominującą jest islam; czynniki, które pomogły w zjednoczeniu ziem polskich; jaką rolę w
zjednoczeniu ziem polskich odegrał Władysław Łokietek;
6
- porównuje islam z innymi poznanymi religiami;
- wyjaśnia: rolę majordomów na dworze Merowingów; co ułatwiało wikingom żeglugę;
dlaczego władcy wikingów zdecydowali się przyjąć chrześcijaństwo; znaczenie męczeńskiej
śmierci biskupa Wojciecha dla ustanowienia arcybiskupstwa w Gnieźnie; jakie znaczenie dla
Polski miała utrata Pomorza Gdańskiego; jakie czynniki polityczne i kulturalne łączyły
średniowieczną Europę; dlaczego doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej i jakie było jej
znaczenie; jaką rolę w średniowieczu odgrywały obrazy i rzeźby o treści religijnej;
- charakteryzuje sposób organizacji państwa Franków;
- opisuje życie i wierzenia Skandynawów;
- uzasadnia: że chrzest Polski miał zasadnicze znaczenie dla losów narodu i państwa
polskiego; że zjazd w Gnieźnie i koronacja Bolesława Chrobrego miała duże znaczenie dla
losów Polski; znaczenie ponownego przyłączenia do Polski Pomorza Gdańskiego;
- określa: czy region w którym mieszka leży w granicach dawnego państwa Mieszka I;
- ocenia: znaczenie zjazdu w Gnieźnie dla usamodzielnienia się Kościoła w Polsce; rozbicie
dzielnicowe; działalność Krzyżaków i ich politykę na podbitych terenach; jak decyzja
Konrada Mazowieckiego wpłynęła na dalsze losy Polski; politykę wewnętrzną i zagraniczną
Kazimierza Wielkiego; czy wielkie zwycięstwa wojenne zawsze przynoszą duże korzyści;
- omawia: znaczenie Kościoła w średniowieczu; skutki wojen z Krzyżakami;
- pokazuje na mapie zmiany po II pokoju toruńskim;
- przygotowuje i przedstawia informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich swojej
miejscowości i regionie;
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę
bardzo dobrą oraz:
- wymienia: cechy świątyni bizantyńskiej; kilka faktów z życia Mahometa; co najmniej
dwóch synów Bolesława Krzywoustego; kolejne etapy ekspansji zakonu krzyżackiego na
ziemiach polskich; kilka zamków, które powstały w Polsce za czasów Kazimierza Wielkiego;
- przedstawia cechy religii słowiańskich; życie świętego Wojciech;
- opowiada: o budowie i roli Malborka w państwie krzyżackim; o wybranym
średniowiecznym mieście w polskim;
7