Układ hormonalny

TEMAT: UKŁAD HORMONALNY CZŁOWIEKA
1. Układ dokrewny (hormonalny, endokrynologiczny).
Układ endokrynologiczny (hormonalny) człowieka składa się z rozmieszczonych w całym organizmie różnego rodzaju
organów zwanych gruczołami wewnętrznego wydzielania, lub inaczej gruczołami endokrynologicznymi. Zaliczamy do nich:
• przysadkę mózgową,
• szyszynkę,
• tarczycę,
• przytarczyce,
• grasicę,
• nadnercza,
• trzustkę.
• jajniki,
• jądra
Gruczoły te wytwarzają, a następnie wydzielają substancje chemiczne zwane hormonami. Substancje te wydzielane są do
krwi i wraz z nią docierają do odległych komórek organizmu. Hormon, po dotarciu do komórki docelowej, łączy się z tak
zwanym białkiem receptorowym co wywołuje ciąg reakcji chemicznych wewnątrz komórki, który prowadzi do zmiany jej
metabolizmu i wywołania określonej reakcji np. podniesienie lub obniżenie ilości cukru we krwi, podniesienie lub obniżenie
ciśnienia krwi, zwiększenie lub zmniejszenie częstości bicia serca.
HORMONY to różnorodne związki organiczne wytwarzane przez żywe organizmy, regulujące i koordynujące procesy
chemiczne żywego organizmu. Wszystkie hormony organizmu tworzą układ hormonalny, w którym współdziałają ze sobą
lub działają antagonistycznie (przeciwnie) względem siebie (np. insulina obniża poziom glukozy, a glukagon — podwyższa),
dzięki czemu wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze.
2. Charakterystyka niektórych gruczołów dokrewnych i ich hormonów.
•
Przysadka mózgowa – hormon somatotropina (hormon wzrostu) – hormon odpowiedzialny za wzrost organizmu.
Niedobór hormonu u dzieci powoduje karłowatość, nadmiar hormonu u dzieci powoduje gigantyzm, a u ludzi
dorosłych akromegalię (nadmierny rozrost chrząstek objawiający sie np. powiększeniem dłoni i stóp),
•
Podwzgórze – hormon wazopresyna – hormon odpowiedzialny za gospodarkę wodną organizmu. Niedobór
hormonu powoduje nadmierne wydalanie wody w moczu (tzw. moczówka prosta),
•
Tarczyce – hormon tyroksyna – Hormon regulujący metabolizm. Jego składnikiem jest pierwiastek Jod. Niedobór
tyroksyny wywołuje u dzieci kretynizm, u dorosłych obrzęk śluzowaty (m.in. gromadzenie śluzowatego płynu w
tkance podskórnej, spowolnienie czyności). Nadmiar tyroksyny wywołuje chorobę Basedowa - powiększenie
tarczycy, wytrzeszcz oczu, przyspieszenie akcji serca, nadmierną pobudliwość nerwową, podwyższoną temperaturę
ciała.
•
Tarczyce – hormon kalcytonina - hormon odpowiedzialny za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej w
organizmie.
•
Przytarczyce – hormon parathormon – podobnie jak kalcytonina, odpowiedzialny jest za regulację gospodarki
wapniowo-fosforanowej w organizmie.
•
Nadnercza – adrenalina - Adrenalina odgrywa decydującą rolę w mechanizmie stresu, czyli błyskawicznej reakcji
organizmu człowieka i zwierząt kręgowych na zagrożenie, objawiąjących się przyspieszonym biciem serca,
wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli ułatwiając i przyśpieszając oddychanie, rozszerzeniem źrenic.
•
Trzustka – insulina – hormon obniżający poziom cukru we krwi (glukozy) po przez uruchamianie mechanizmów
jego wiązania do wielocukru – glikogenu – magazynowanego w wątrobie.
•
Trzustka – glukagon - hormon podwyższający poziom cukru we krwi (glukozy) po przez uruchamianie
mechanizmów jego uwalniania z wątroby.
•
Jajniki – estrogeny – hormony odpowiedzialne za formowanie się drugorzędowych cech płciowych (brak zarostu,
rozrost piersi) oraz regulujące płodność kobiety.
•
Jądra – androgeny (testosteron) – hormon odpowiedzialny za formowanie się drugorzędowych cech płciowych u
mężczyzn (zarost, zanik piersi, mutacja głosu), podnosi agresję, reguluje płodność i popęd seksualny mężczyzn.
3. Regulacja poziomu glukozy w organizmie człowieka.
Regulacja poziomu cukru we krwi prowadzona jest przez dwa hormony – insulinę – powodującą wiązanie glugozy do glikogenu
w wątrobie oraz glukagonu – uwalniającego glukozę z wątroby. Hormony te działają antagonistycznie (przeciwstawnie).
Zaburzenia działania tego układu prowadzą do tzw. cukrzycy.
GLUKAGON
Podwyższanie cukru we kri po przez uwalnianie
glukozy z wątroby)
WĄTROBA
(wielocukier
glikogen)
KREW
(cukier
glukoza)
INSULINA
Obniżanie cukru we krwi po przez wiązanie go w wątrobie)
Terminem cukrzyca określa się stany chorobowe, u podłoża których leży niedobór hormonu insuliny, wiąże się z nim
podwyższone stężenie glukozy we krwi nazywane hiperglikemią.
Podstawowym objawem jest podwyższenie poziomu glukozy we krwi (poziom cukru powyżej 120 mg/dm3).
Wieloletnia cukrzyca prowadzi do wielu groźnych powikłań, które dotyczą wielu narządów a przede wszystkim są top zmiany
miażdżycowe. Szczególnie narażone są:
•
•
•
•
oko - zmiany naczyń siatkówki, zaćma, zmiany dotyczące naczyniówki. Najpoważniejszym efektem uszkodzenia
narządu wzroku jest ślepota,
układ krążenia - miażdżyca i wynikająca z niej choroba niedokrwienna serca i nadciśnienie tętnicze,
spadek odporności ,
stopa cukrzycowa - powikłanie często prowadzące do amputacji kończyn,
Niedobór cukru we krwi to tak zwana hipoglikemia. Występuje ona przy niedoborze glukagonu lub przy zbyt dużym stężeniu
insuliny (poziom cukru spada poniżej 80 mg/dm3). Prowadzi to do omdleń, śpiączki i śmierci. Osobie z hipoglikemią należy
szybko podać słodki napój, cukier słodycze itp.
•
Sprzężenie zwrotne - typ regulacji, gdzie poziom wytwarzanej substancji wpływa na tempo jej wytwarzania. Dodatnie
sprzężenie zwrotne zachodzi wtedy, gdy zwiększone stężenie substancji, której syntezą steruje hormon, wpływa na
zwiększenie wydzielania tego hormonu. Natomiast ujemne sprzężenie zwrotne zachodzi wtedy, gdy zwiększone stężenie
substancji, której syntezą kieruje hormon, wpływa na zmniejszenie wydzielania tego hormonu. Częściej zachodzi ujemne
sprzężenie zwrotne.