Publikacja wschowsko-sławska cz.2

Wycieczka
po
Sławie
Trip through Sława
w
w
w
sla
.
wa
.pl
Wycieczka po Sławie
Tekst/ Text
Krzysztof Koziołek
Tłumaczenie/ Translation
Adrianna Lacka-Szczęsny
Wydawca/ Editor
Gmina Sława/ Municipality Sława
ul. H. Pobożnego 10, 67-410 Sława
tel. 68 355 83 10, fax 68 355 83 13
www.slawa.pl
Urząd Miejski w Sławie/Town Office in Sława
ul. H. Pobożnego 10, 67-410 Sława
tel. 68 355 83 10, fax 68 355 83 13
www.slawa.pl
Autorzy zdjęć/ Photos
Marek Krukiel - zdjęcia lotnicze / Marek Krukiel - aerial photo,
Piotr Dziełakowski,
archiwum Urzędu Miejskiego w Sławie / Town Office in Sława - archive
Druk i oprawa - Printing and binding
www.libro.poznan.pl
ISBN: 978-83-920100-8-1
„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: „Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Projekt pn. „Wydanie polsko-angielskiego folderu promocyjnego gmin Sława i Wschowa”, współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej
w ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” - mały projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
Instytucja zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Trip through Sława
Krzysztof Koziołek
Krzysztof Koziołek
Sława, miejsce magiczne
Sława – a magic place
Mgła unosząca się nad taflą Jeziora Sławskiego była tak
The fog floating over the surface of the Sławskie Lake
gęsta, że można ją było kroić nożem. Sunęła w górę nie-
was so thick that it could be cut with a knife. It was nosing
zwykle wolno, niemal niezauważalnie, wręcz w majesta-
silently up, very slowly, almost imperceptibly, in a majes-
tyczny sposób. Pierwszą myślą, jaka przyszła Andrze-
tic way. The first thought that came to Andrzej Sokół’s
jowi Sokołowi do głowy, była ta, że biała wata odsłania
mind was that ‘the white cotton wool’ revealed water
wodę niechętnie, jak wstydliwa kobieta podnosząca
reluctantly, the same as an embarrassed woman lifted
zaledwie rąbek spódnicy, aby czasem nie pokazać
her skirt hem in such a way that nobody could see too
zbyt wiele. Zupełnie jakby chciała utrzymać w sekrecie
much. She seemed to want to keep as a secret what was
to, co w tej chwili działo się w głębokich odmętach.
currently going on in the deep depths.
1
Wycieczka po Sławie
Wrażenie owej tajemniczości potęgowała jeszcze
przejmująca cisza. Dopiero po chwili zastanowienia
Sokół uświadomił sobie, że nie słyszy ani porannego
śpiewu ptaków, ani skrzeków żab, nawet szuwary nie
tarły o siebie w ten charakterystyczny sposób, pozostawione przez wiatr same sobie.
- Zamiast wschodu słońca jest mgła. I po co było zwlekać się z łóżka o trzeciej nad ranem? - Sokół ziewnął
przeciągle, walcząc z opadającymi powiekami,
That impression of the mystery was still intensified by poignant silence. Only after one moment of consideration did Sokół realize that he
did not hear any morning birds singing or the
frogs croaking. Even the reed grass was not
rubbing each other in such a characteristic way
as it does when the wind does not disturb it.
- Instead of the sun there is fog. And what was
the reason of getting up at three o’clock in the
2
Trip through Sława
morning? – Sokół gave a wide yawn. He was fighting with dropping eyelids at the same time. He absolutely wasn’t
used to getting up so early. Suddenly, the silence was broken by an unexpected flutter of wings. A few seconds
later, Sokół got scared of greyleg geese’s loud, high noise. The birds were about to fly. Sokół stumbled. He instinctively managed to grab the reeds but it was not a foundation at all. But for his equilibristic pose he managed
to attain at the last gasp, he would have fallen straight into the water. Finally, he regained his balance, looked left
and saw some rays of light permeating through the trees. He turned his head again and was almost petrified when
he saw the surface of the lake bathed in the sunlight. The fog disappeared without a trace.
- Come back here in the evening …
nieprzyzwyczajony do tak wczesnego wstawania.
Wtem ciszę przerwał nieoczekiwany łopot skrzydeł.
Sekundę później Sokół potknął się, przestraszony krzykiem startujących do lotu gęsi gęgawych. Machinalnie złapał się trzcin, ale żadne to było oparcie i gdyby
nie ekwilibrystyczna poza, jaką w ostatnim momencie
udało mu się przyjąć, jak nic wpadłby prosto do wody.
Odzyskawszy równowagę, spojrzał w lewo, zobaczył
promyki światła przebijające się między drzewami.
Odwrócił głowę ponownie i niemal skamieniał,
zobaczywszy taflę jeziora skąpaną w słonecznym
blasku. Po mgle nie było śladu.
- Wróć tu wieczorem...
Sokół miał wrażenie, że cichy głos, niewiele donośniejszy
od szeptu, dobiega spomiędzy szuwar.
- Jest tu ktoś? - spytał Sokół niepewnie.
- Wróć do mnie, gdy słońce będzie się kładło spać... - szept
3
Wycieczka po Sławie
był jeszcze cichszy. Sokół skierował badawcze spojrzenie
Sokół had the impression that a silent voice, not much
w miejsce, z którego, jak mu się wydawało, dobiega
louder than a whisper, was coming from between the
głos. Nagle poczuł dreszcze przebiegające po ple-
reeds.
cach, odniósł bowiem wrażenie, że dostrzega postać
- Is there anybody here? - Sokół asked insecurely.
kobiety w białej zwiewnej sukni unoszącą się tuż nad
- Come back to me when the sun bunks down to sleep
wodą. Wziął głęboki wdech, po chwili wypuścił po-
... – the whisper was even quieter.
wietrze z sykiem, odwrócił się na pięcie, sprężając się
Sokół gave a searching look at the place, where, as
do biegu i... zamarł w pół kroku. Przy czarnej sośnie,
it seemed to him, the voice came from. Suddenly, he
najgrubszej w Polsce, której dwóch mężczyzn nie da-
felt creeps on his back. He had an impression he
łoby rady objąć rękoma, stało trzech chłopców. Nie
could see a figure of a woman in a white, ethe-
byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że mieli
real dress floating just above the water. He took
na sobie mundury niemieckich żołnierzy Waffen SS.
a deep breath and, after a while, he breathed out
4
5
Wycieczka po Sławie
- Esesmani, tutaj? W czasie się przeniosłem? Film
with a hiss. He made a U-turn, prepared to run and
jakiś kręcą? - gonitwa myśli biegła w głowie Sokoła
sank in a mid-step. Next to the thickest black pine
z prędkością błyskawicy. Spojrzał raz jeszcze, wytęża-
in Poland, so thick that even two adults would not
jąc wzrok. Jeden z żołnierzy ustawiał drewniane po-
be able to enfold with their hands, there were two
lana, drugi polał je jakimś ciemnym płynem z butelki,
men and three boys. It would not be surprising at
trzeci po chwili odpalił zapałkę od poły wojskowego
all but they both were wearing the Waffen-SS Ger-
płaszcza i rzucił ją na stos drewna. Płomień buchnął tak
man soldiers’ uniforms. - Nazi SS units? Here? Have
wysoki, że wszyscy odskoczyli jak rażeni piorunem.
I moved about in time? Is there anybody making
- Schneller! Schneller! Szybciej! Szybciej! Bo zgaśnie!
a film here? – he had a flight of ideas like a streak
- komenderował ten, który podpalił stos. Krzyczał
of lightning. He looked again and strained his eyes.
w kierunku żołnierzy, którzy pojawili się w drzwiach
One of the soldiers was setting the wooden logs, the
6
Trip through Sława
pałacu i zaczęli schodzić szerokimi schodami. Szli
obok siebie, niosąc jakąś skrzynkę, za nimi w drzwiach
pojawiali się kolejni. Podeszli do ogniska, obrócili skrzynkę nad buchającymi w górę jęzorami ognia,
wyrzucając z niej mnóstwo książek i pojedynczych
kartek papieru.
- Czyżby palili słynne archiwum Heinricha Himmlera,
w którym zgromadzono tysiące dokumentów dotyczących procesów czarownic oraz masonerii? - Sokół
przetarł twarz dłonią, na ułamek sekundy zamykając
oczy. Gdy je otworzył, po esesmanach nie było już śladu. Za to cichy dźwięk syczącego ognia brzmiał jakby
nadal. Wytężył słuch, po chwili dotarło do niego, że to
other one poured some dark liquid from a bottle
onto the logs, and the third one stoke a match on
a military jacket and threw it on a pile of wood. The
flames blazed so high that all the men moved back
as if they were thunderstruck.
- Schneller! Schneller! Faster! Faster! The fire can go
out! - the man who set the fire to the pile ordered.
He shouted to the soldiers who appeared in the
doorway of a palace and began to get down using
wide stairs. They were walking side by side and carrying a box. Behind them, there the other soldiers
appeared in the doorway. They came towards the
fire, turned the box over the blazing tongues of
flames, and threw a lot of books and single sheets of
paper into the fire.
7
8
Trip through Sława
nie skwierczenie polan, tylko ludzki śpiew. Z kościoła
świętego Michała Archanioła dobiegały chorały gregoriańskie. Sokół żwawo ruszył w stronę świątyni, po chwili
rozpoznał słowa Psalmu 34: „Oblicze Pana zwraca się
przeciw źle czyniącym, by pamięć o nich wygładzić
z ziemi”. Poczuł ciarki przebiegające po plecach: kontrast między intonowanym przesłaniem a esesmanami
palącymi księgozbiór Himmlera był aż nadto czytelny.
Nie zdążył jednak nawet zacząć się zastanawiać nad tym,
co się dzieje, gdy jego uwagę przykuł świetlny refleks.
To promienie słońca odbijały się od rozety, okrągłego
okna ozdobionego metalowym ornamentem, tuż nad
głównym wejściem do kościoła. Ciarki raz jeszcze
- Are they burning the famous Heinrich Himmler’s archives? Is it a collection of thousands of documents
connected with witches’ trials and Freemasonry? Sokół rubbed his face with his hand and closed his
eyes for a split second. When he opened them, the Nazis
were no longer there. But a quiet, hissing sound of the fire
remained. He picked up his ears and after a while he
realized that it was not the sound of sizzling logs but
the human singing. He could hear the Gregorian
chants coming from the Saint Michael Archangel
church. Sokół briskly walked towards the temple and
he recognized the words of Psalm 34: ‘The eyes of
the LORD are on the righteous, and his ears are attentive to their cry; but the face of the LORD is against
9
10
Trip through Sława
przebiegły mu po plecach. Sokół już miał podjąć
decyzję, aby wrócić na kwaterę najkrótszą drogą,
powstrzymał się jednak w ostatniej chwili, usłyszawszy dobiegający z rynku hałas kaszlącego silnika jakiejś ciężarówki. A jeśli to niemieccy
żołnierze jechali pomóc przy paleniu tajemniczego księgozbioru? Nie chcąc znów narażać
się na przywidzenia z przeszłości, zrobił w tył
zwrot i ruszył w stronę parku miejskiego. Przeszedł mostek, podziwiając drzewa spowite gęstym bluszczem, kilka kroków dalej skręcił
w prawo, cały czas oglądając się za siebie. Zobaczywszy furgonetkę z napisem „Zaopatrzenie” stojącą pod hotelem, odetchnął z ulgą:
najwyraźniej podróż przed laty, w jaką wybrał
się jego umysł, dobiegła już końca... Nowym
mostkiem dla pieszych nad rzeczką Czernicą przedostał sięna plac księdza Kazimierza Tomkiewicza.
those who do evil, to blot out their name from the earth’. He felt creeps on his back: a contrast between the message
included in the Psalm and the Nazis burning Himmler’s collection of books was all too clear. But he could not even begin to
think about what was happening when a luminous sight riveted his attention. There were some sun beams reflected from a rose
window – the round window ornamented with metal adornments, just above the main entrance to the church. He felt creeps
on his back again. Sokół was about to make a decision to return to the headquarters by the shortest route but he refrained at
the last gasp, when he heard a noise of a truck engine coming from the market. But what if they were German soldiers coming
to the rescue to burn the mysterious collection of books? He did not want to subject himself to the illusions of the past so
he did an about-face and headed towards the municipal park. He crossed the bridge and admired the thick ivy-draped
trees. Then, after a few steps, he turned right. He was looking back all the time. After that, he saw a delivery van. It was
11
12
Trip through Sława
Spojrzał raz jeszcze na bryłę kościoła świętego Mi-
standing next to the hotel. He breathed a sigh of relief
chała Archanioła wybudowanego na zrębach świą-
– apparently, the journey back in time that his mind
tyni powstałej już w XIV wieku, w samych począt-
took part in, came to an end … Andrzej Sokół crossed
kach istnienia Sławy. To w tym właśnie kościele 25
a new pedestrian bridge over the Czernica river and
lipca 1960 roku Karol Wojtyła, ówczesny biskup kra-
arrived at the priest Kazimierz Tomkiewicz square. He
kowski a późniejszy papież Jan Paweł II, odprawił
looked once again at the building of the Saint Michael
mszę dla studentów, z którymi przyjechał do Sławy
Archangel church, built on the frameworks of a tem-
rozpocząć wakacyjny spływ. Potem zjedli śniadanie
ple created as early as the fourteenth century, in the
i zwodowali kajaki na jeziorze, kierując się rzeką
very early days of Sława existence. It was the church
Obrzycą w stronę Skwierzyny. Na wysokości kościoła
where on July 25, 1960 Karol Wojtyla, the then Bishop
Sokół skręcił w lewo w uliczkę tak wąską, że dorosły
of Cracow and a later Pope - John Paul II, celebrated
mężczyzna rozłożonymi rękoma mógł dotknąć obu
a Mass for students with whom he came to Sława to
ścian. Chwilę później stanął na rynku, jego oczom uka-
take part in a canoeing trip. After the mass, they all had
zała się strzelista wieża kościoła Miłosierdzia Bożego
breakfast and launched canoes on the lake. They took
13
14
Trip through Sława
dziwnie współgrająca z przysadzistą bryłą samej
świątyni. Jej projektantem był sam Karl Friedrich
Schinkel z Berlina, wielki niemiecki architekt żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. Kościół
przez niego zaprojektowany był czwartym wybudowanym w Sławie przez protestantów, poprzednie trzy spłonęły doszczętnie w pożarach.
Wcześniej należał do nich kościół św. Michała
Archanioła, ale w 1654 roku komisja działając
w ramach kontrreformacji nakazała jego zwrot
katolikom. Jak głosi legenda, o tym, kto będzie
właścicielem świątyni, miał zadecydować wyścig konny dookoła jeziora. Wygrał go koń katolików, a na pamiątkę tego wydarzenia w oknie
Obrzyca river and headed towards Skwierzyna. Next to the church, there Sokół turned left into a narrow street. It was
so narrow that an adult man would be able to touch both walls of the street buildings with his hands quite easily. A few
minutes later, Sokół stopped in the market. A lovely view of the soaring tower of the God’s Mercy church unfolded
itself before his eyes. The tower surprisingly harmonized with the stubby body of the temple itself. It was Karl Friedrich
Schinkel from Berlin – a German architect who lived on the turn of the eighteenth and the nineteenth centuries - who
designed the temple. The church designed by him was the fourth temple built by the protestants in Sława because the
three previous ones went up in flames. Previously, the Saint Michael Archangel church belonged to the protestants. But
in 1654, the Counter Reformation committee ordered to give the temple back to the Catholics. As the legend says, it
was a horse race around the lake that was to determine the ownership of the church. The Catholics’ horse won the race
and that group of people got the temple. At the windows of Saint Michael Archangel church, there is a horseshoe to
15
16
Trip through Sława
kościoła św. Michała Archanioła umieszczono
commemorate that event. The rising sun intensely
podkowę. Wschodzące słońce mocno oślepiało
blinded Sokół but he would bet his life that he could
Sokoła, ale dałby sobie rękę uciąć, że na samym
see some people passing over the tiles, at the very
szczycie dachu widzi kilka osób podających so-
top of the roof. He tried to hear what they were talk-
bie dachówki. Próbował usłyszeć, co do siebie
ing about. However, he was unable to distinguish or
mówią, ale nie potrafił rozpoznać, dopiero po
recognize a single word. Only later did he realize that
chwili zorientował się, że używali języka nie-
they were speaking German. Were they the worship-
mieckiego. Czyżby byli to wierni odbudowują-
pers rebuilding the temple that had been destroyed
cy swą zniszczoną trzykrotnie świątynię? - Nie-
three times? – That was impossible ... – he sighed.
możliwe... - westchnął. Kiedy spojrzał raz jeszcze
When he looked at the building once more, there
w tym kierunku, na dachu nikogo nie było...
was nobody on the roof … Having passed the
17
Wycieczka po Sławie
Minąwszy kościół, wszedł w ulicę Głogowską, niesamowicie wąską. Musiał uważać nie tylko na jadące samochody, ale i na mieszkańców domów, którzy, wychodząc wprost na chodnik, też mogli potrącić pieszych!
Po kilkudziesięciu metrach Głogowska zbiegała się z ulicą Mikołaja Reja, to w tym miejscu przed wiekami
stała Brama Głogowska, nazywana też przez niektórych Bramą Radzyńską; jedna z trzech bram strzegących
miasta. Co prawda niegdyś rada książęca księstwa głogowskiego nakazała otoczyć Sławę murem obronnym,
ale ponieważ była ona
nie zbudowano. Usypa-
miastem prywatnym należącym do rodu von Rechenbergów, murów
no jedynie wał ziemny, gdzieniegdzie wzmocniony drewnianą palisadą...
church, Sokół took an incredibly narrow Głogowska
Street. He had to be careful not to be hit by moving
cars or the dwellers of the houses, who while leaving their estates, could easily knock over the pedestrians as well! After a few dozen meters,
Głogowska Street joined Mikołaj Rej Street. The
Głogowska Gate stood there some centuries ago.
That gate was also called the Radzyńska Gate and
was one of the three different gates guarding and
protecting the city. Admittedly, in the past a ducal
council of the Duchy of Głogów ordered to surround Sława by defensive walls but, as it was a private city that belonged to the baronial family von
Rechenberg, the walls were not finally built. The inhabitants only heaped up some earth and reinforced
it by a wooden bank here and there … Sokół returned to the market down the Rej Street. It was very
narrow and surrounded by lots of charming tenements. Then, he made for Chopin Street and sud18
Wycieczka po Sławie
Sokół wrócił na rynek ulicą Reja, równie wąską i oto-
denly, he appeared in a completely different place
czoną równie urokliwymi kamieniczkami. Następnie
and time. On the left side of the street, the one close
skierował się w ulicę Chopina, aby nagle znaleźć się
to the market, there were high brick fences inter-
jakby w zupełnie innym miejscu i czasie. Po lewej
twined with four ‘wooden gates’ – as they were
stronie ulicy, tej bliższej rynkowi, stały wysokie muro-
called in a village. How was it possible to find a ru-
wane ogrodzenia przeplatane czterema drewnianymi
ral landscape in the centre of the city? The answer
bramami, wrotami, jak mawia się na wsi. Skąd w cen-
was surprising. - Sława, as any other city, had also
trum miasta wiejskie klimaty? Odpowiedź była zaska-
a rural part for quite a while. In that case, the farmers’
kująca: Sława przez wieki, jak inne miasta, miała też
yards were situated just at the back of the market.
część wiejską, w tym przypadku obejścia rolników
Sokół took a glance of the gate and noticed a tower
znajdowały się tuż na zapleczu rynku. Sokół rzucił
of the Saint Michael Archangel church looming in
spojrzeniem ponad wrota, dostrzegł wieżę kościoła
the background. He started running headlong down
19
Wycieczka po Sławie
świętego MichałaArchanioła majaczącą w tle. Puścił się
biegiem w wąskie przejście wiodące do ulicy Matejki,
jedną z czterech podwójnych uliczek wychodzących z rynku, następnie przeszedł ją, wolno spacerując, po czym z powrotem znalazł się na ulicy Chopina, na
końcu uliczki dostrzegł niskie chatki, jakby znów znalazł się na wsi, tuż obok miejskich kamieniczek. Ulicą
Waryńskiego pokonał most drogowy na Czernicy,
gdzie niegdyś stała Brama Polska, skręcił w prawo
w ulicę Piwną, aby na jej końcu móc podziwiać dawną wieżyczkę strażniczą. Stamtąd przedostał się na
Nowy Rynek, przypadkowego przechodnia poprosił o zrobienie zdjęcia przy fontannie z rzeźbą
a narrow passage leading to Matejki Street, one of the
four double streets emerging from the market. Then,
he crossed it, walked slowly and finally, he was back in
Chopin Street. At the end of the street, there he noticed
some cottages and huts as if he had visited a countryside again. He was next to the tenement houses. Sokół
crossed a road bridge over the Czernica river, situated in
Waryńskiego Street, where once there was the Polish
Gate. Then, he turned right into Piwna Street and started
admiring a former watchtower at the end of the road.
Thence, he got to the new market and asked
a chance passer-by to take a photo of him next to
20
Trip through Sława
Witosławy, następnie wszedł do parku miejskie-
a fountain with the sculpture of Witosława. Then, he
go i między drzewami oplecionymi bluszczem
went to the city park for a walk among the trees
udał się spacerem na miejskie kąpielisko. Odpo-
entwined by the ivy. Finally, he got to the city baths.
czynek od gonitwy codzienności i wytężonej
The rest from the everyday life pursuit and a hard
pracy był jak najbardziej wskazany, a plaża z pięk-
work was absolutely advisable and the beach with
nym widokiem na niemal całe jezioro nadawała
beautiful views of the almost whole lake seemed to
się do tego idealnie. Ale ile można smażyć się na
be a perfect place for such a repose. But how much
słońcu? Jeść świeże ryby łowione niemal pod
time is it possible to sunbathe and eat fresh fish caught
nosem przez miejscowych rybaków? Przyglądać
by the local fishermen in the swim? Or how long can
się baraszkującym dzieciom? Patrzeć z kpiącym
you observe frolic children and look at men flexing
uśmiechem na mężczyzn prężących coś, co
what they consider to be muscles but what is just like
w ich mniemaniu jest muskułami, zaś tak napraw-
flabby balloons with a mocking smile? Or is it possible
dę zaledwie sflaczałymi balonami? Podziwiać ko-
to admire female shapes gilding in the sun due to the
biece krągłości złocące się w słońcu dzięki hek-
hectoliters of applied suntan lotion or take part in water
tolitrom wylewanego na nie olejku do opalania?
bike rides there and back for a long time? ... Late in the
21
Wycieczka po Sławie
Pływać rowerem wodnym w tę i z powrotem?... Póź-
afternoon, Sokół finally decided to finish resting. While
nym popołudniem Sokół postanowił więc defini-
rolling up the blanket, he looked and noticed a cruise
tywnie zakończyć leżakowanie. Zwijając koc, spojrzał
ship in the distance. It was just putting ashore. He minced
w dal, do pomostu przybijał właśnie statek wyciecz-
towards the ship and with a devil-may-care attitude
kowy. Nie namyślając się wiele, podreptał w jego kie-
bought a ticket. After a while, surrounded by as satisfied
runku, kupił bilet i otoczony równie zadowolonymi
and sun burnt holidaymakers as he was, Sokół took a seat
jak on i spalonymi słońcem wczasowiczami, zajął
on the board. The cruise was very pleasant and relaxing.
miejsce na pokładzie. Rejs był wielce przyjemny i re-
But how could it be different if the lake of an area of 854
laksujący. Ale czy mogłoby być inaczej, skoro mają-
ha was called by Germans the Silesian Sea so long ago? It
ce około 850 hektarów powierzchni jezioro już
was given such a name maybe due to the setting sun that
Niemcy nazwali Śląskim Morzem? Być może dlatego,
observed from the east end of the lake, e.g. on the wild
że zachodzące słońce obserwowane ze wschodnie-
beach of the City Bay , was spreading over the
go krańca akwenu, np. dzikiej plaży w zatoce miej-
lake with its beams and it was the same phe-
skiej, rozchodziło się promieniami po wo-
nomenon as it usually happens on the sea.
dzie tak, jak na morzu. Wtedy pojawia się
Then, there is something what sailors call
coś, co marynarze nazywają „drogą do
a ‘road to happiness’? Or maybe
szczęścia”? A może dlatego, że gdy nad
the reason was different. When
wodę opadała mgła, przeciwległego
the water mist was falling then,
brzegu jeziora nie było widać, wy-
the opposite shore of the lake
dawało się, jakby nie miało ono
could not be seen. It seemed
22
23
Wycieczka po Sławie
końca? A może powód był inny, taki oto, że przy
as if the lake had no boundary lines. There was some-
wietrznej pogodzie na tafli jeziora mknące przez sie-
thing else strange about the lake – when there was
dem kilometrów fale tworzyły niemal sztormowe
a windy weather, on the surface of the lake there were
bałwany? Z jakiej przyczyny określono jezioro takim
seven kilometers long, almost stormy waves. It was not
mianem, było mniej istotne, najważniejsze, że fak-
so important why the lake was given such a name. The
tycznie można się tam było poczuć jak na prawdzi-
main thing was that you could have some experience
wym morzu. A tym, którym mało było morskich
as if you were on the real sea. Those who lacked sea
przygód, jezioro oferowało atrakcje innego typu.
adventures could focus on a variety of attractions of-
Można tu podziwiać wodujące i wznoszące się do lotu
fered by the lake. You could admire alighting and flying
łyski, gęsi gęgawe, łabędzie nieme, perkozy dwuczu-
coots, greyleg geese, mute swans, crested grebes, as
be jak też kormorany czarne zajmujące jedną z trzech
well as black cormorants that were the main inhabitants
wysp zwaną z tejże przyczyny Wyspą Kormora-
of one of the three islands called the Cormorants’ Is-
nów. Jezioro to też istny raj dla wędkarzy, którzy
land. The lake was also a paradise for anglers who could
mogą tu złowić sandacza, szczupaka, okonia, płoć,
fish zanders, pikes, perches, roaches, tenches, breams or
24
Trip through Sława
lina, leszcza czy węgorza... Statek przebijał się
eels there... The ship waded through the waves. Sokół
przez fale. Sokół jednym uchem słuchał prze-
was listening to a guide who was mentioning another
wodnika przytaczającego kolejną już anegdotkę,
anecdote and to a rustle of the wind at the same time.
drugim zaś chłonął szum wiatru, wpatrując się
He was staring at dozens of white sailboats and yachts.
przy tym w biel dziesiątek żaglówek i jachtów pły-
They were sailing so fast that when you looked at them
nących z tak dużą prędkością, że patrząc na nie
from a distance you could think they were not gliding
z daleka wydawało się, jakby nie sunęły po wo-
through the water but floating just above the surface of
dzie, tylko unosiły się tuż nad jej powierzchnią.
the lake. When the guide mentioned the deepest part
Kiedy przewodnik wspomniał o najgłębszym
of the lake - which was more than 12 meters deep -
miejscu na jeziorze - mającym ponad 12 metrów
Sokół recollected the morning and the mysterious fig-
głębokości - Sokołowi przypomniał się poranek
ures of Waffen SS soldiers burning the mysterious
i tajemnicze postacie esesmanów palących tajem-
Himmler’s collection of books. He fixed his gaze on the
niczy księgozbiór Himmlera. Zapatrzył się w dal,
distance. The waves pushed by the wind suddenly col-
fale pchane przez wiatr nagle się załamały, a on
lapsed. He had the impression as if he saw something
25
26
Trip through Sława
odniósł wrażenie, jakby zobaczył coś, co przypo-
that reminded him of a submarine body. Was it another
mniało kiosk (nadbudówka, kadłub) łodzi podwod-
thing from the past? During the World War the Nazis used
nej. Kolejne przywidzenie z przeszłości? W czasach II
the Silesian Sea to test U-boats ... Sokół disembarked the
wojny światowej naziści wykorzystywali przecież Ślą-
ship. He was hit by the a wave of noise. The beach was still
skie Morze do testowania U-Bootów... Sokół zszedł ze
full of tourists making use of the last sunbeams. Finally, the
statku, uderzony falą zgiełku. Plaża wciąż pełna była
sun hid somewhere near the shore of the lake. In search
turystów wykorzystujących ostatnie promienie słoń-
of silence and peace Sokół walked briskly towards the city
ca szykującego się do zajścia nad brzegiem jeziora.
park. He went among the trees bent in amazing poses, as
Szukając ciszy i spokoju, szybkim krokiem ruszył
if they had been twisted with a very strong human hand.
w stronę parku miejskiego. Wszedł między drzewa
Suddenly, out of nowhere, the ground was covered with
wygięte w niesamowitych pozach, jakby wykręcone
falling fog. He looked at ‘the white cotton wool’, still star-
ludzką, nadzwyczaj silną ręką. Wtem, nie wiadomo
ing at the trees that suddenly began to look like fairy-tale
skąd, nad ziemię zaczęła opadać mgła. Patrzył na tę
characters. He was gazing into the ivy that entwined the
białą watę, patrzył wciąż na drzewa, które nagle za-
boughs and branches of the trees and
częły wyglądać jak baśniowe postacie. Wpatrywał się
covered the brushwood creating
w bluszcz, który oplatał nie tylko konary i gałęzie
a kind of a strange and mysterious
drzew, ale pokrywał też poszycie, tworząc jakąś taką
quilt. Being led by an unknown force,
dziwną, tajemniczą kołdrę. Wiedziony nieznaną siłą,
Sokół reached the shore next to the
Sokół dotarł nad brzeg tuż przy pałacu.
- A jednak wróciłeś... - zaszumiało w trzcinach.
palace.
- You did come back ... – the reeds rustled.
Wycieczka po Sławie
Błyskawicznie odwrócił głowę w stronę, skąd dobiegł go dźwięk. Przetarł oczy ze zdumienia. Nad
wodą unosiła się piękna kobieca postać, owinięta
w białą suknię, z włosami lśniącymi złotem. To
musiała być brodawica, dawna opiekunka wód
wszelakich, jedna z tych, które przed wiekami
zaopiekowały się Witosławą, córką księcia głogowskiego, zrozpaczoną po śmierci matki. Sokół
otworzył usta, chciał coś powiedzieć, krzyknąć,
ale wydobył z siebie tylko cichy świst. Zrobił
więc krok przed siebie, wyciągając rękę w niemym geście, ale w tym samym momencie biała
He quickly turned his head in the direction where
he heard the sound from. He rubbed his eyes in
a silent wonder. There was a beautiful female figure, wrapped in a white dress, with her hair shining
like gold, floating over the surface of the lake.
It must have been the former patroness of all
kinds of water, one of those that took care of
Witosława, the Duke’s of Głogów daughter, distraught after her mother’s death a few ages ago.
Sokół opened his mouth to say something or to
shout but only a silent whoosh of air brought out
of his mouth. He did a step forward, extended his
hand in a silent gesture but the white lady disappeared at the same time. After a while, the fog fell
down and the surface of the lake sparkled with
28
Trip through Sława
pani znikła. Chwilę później mgła opadła a tafla je-
millions of red lights of the setting sun.
ziora zaiskrzyła się milionami czerwonych światełek
- First, the Nazis who were burning the books
zachodzącego słońca.
... Then, the evangelicals who were building
- Najpierw naziści palący książki... Potem ewangelicy
the church ... Later the submarine ... And now
budujący kościół... Później łódź podwodna... A teraz
the medieval goddess ... – Sokół was whisper-
jeszcze średniowieczna bogini... - Sokół szeptał sam
ing to himself, not to be heard by anyone,
do siebie, żeby czasem nikt go nie usłyszał, choć
even though there was nobody but himself in
przecież w pobliżu nie było nikogo oprócz jego sa-
the area – they could not be hallucinations ...
mego. - To nie mogą być halucynacje... Coś w tym
There must have been something about all of
wszystkim musi być... - nagle uśmiechnął się pod
that … suddenly, he smiled under his breath. –
nosem. - Sława to naprawdę jest miejsce magiczne...
Sława is a truly magic place …
29
30
Trip through Sława
Raj dla wodniaków, wędkarzy, rowerzystów
i piechurów
A paradise for boaters, anglers, cyclists
and hikers
Sława od lat kojarzy się przede wszystkim z jed-
Sława has been primarily associated with one big tour-
ną wielką atrakcją turystyczną: Jeziorem Sławskim
ist attraction - the Sławskie Lake. The lake of an area
o powierzchni 850 hektarów, największym w połu-
of 854 ha is the biggest water body in the south-west-
dniowo-zachodniej Polsce. Kilkadziesiąt ośrodków
ern Poland. Lots of summer resorts, guesthouses and
wypoczynkowych, pensjonatów i kwater prywat-
private houses located in the very Sława, Lubiatów
nych położonych w samej Sławie oraz w Radzyniu
and Radzyń provide excellent accommodation facil-
i Lubiatowie zapewnia doskonałą bazę noclegową.
ities. It is also possible to rent kayaks, water bikes and
Można też wypożyczyć nie tylko kajaki, rowery
boats as well as yachts and sailboats. In the summer,
wodne i łodzie, ale nawet jachty czy żaglówki. La-
during the holidays you can take a trip by a cruise ship.
tem, w czasie wakacji, po jeziorze kursuje statek
When you sail across the lake, it is possible to admire
wycieczkowy, z pokładu którego można podzi-
the Silesian Sea together with its three islands: the Bird
wiać Śląskie Morze z jego trzema wyspami: Ptasią,
Island, the Wild Island and the Cormorants’ Island. Canoe
31
32
Trip through Sława
Dziką i Kormoranów. Wypraw kajakowych wcale nie
trips do not have to be limited to sailing on the lake. The
trzeba ograniczać do pływania po samym jeziorze.
Sławskie Lake together with the Obrzyca river – flowing
Rzeką Obrzycą, wypływającą z niego na północnym
from the north –west - create the beginning of some
zachodzie, łączy się bowiem z wieloma szlakami
picturesque kayak routes such as: Lubuski Water Route
wodnymi, jak Lubuski Szlak Wodny (Sława - San-
(Sława – Santok, its length is 220 km) or the route that
tok, długość 220 km) czy szlak wiodący do Odry
leads to the Oder river (63 km). If you travel across a
(63 km). Kanałami i rzekami można się także prze-
variety of channels and rivers, you can also reach the
dostać do grupy jezior Przemęcko-Wieleńskich,
group of Przemęcko - Wieleńskie Lakes and then,
a stamtąd wypłynąć na Konwaliowy Szlak Kajakowy
join and take the Lily of the Valley Route or the Cis-
czy Kajakową Pętlę Cysterską. Jezioro Sławskie jest
tercian Kayak Route from there. The Sławskie Lake
największym w gminie i na Pojezierzu Sławskim, ale
is the largest one in the Sława county as well as in the
nie jedynym. Spośród dziewięciu pozostałych jedne
Sławskie Lake District. But it is not the only lake in the
przyciągają turystów czystą wodą, plażami i ośrod-
area. Together with nine other lakes, it attracts tour-
kami wypoczynkowymi, inne zaś ciszą i spokojem.
ists because of clean water, beautiful beaches and
33
Wycieczka po Sławie
Spragnieni miłości powinni odwiedzić Tarnów Je-
holiday resorts, silence and peace. Those who are
zierny położony nad dwoma jeziorami: Tarnowskim
athirst for love should visit Tarnów Jezierny. This village
Dużym i Tarnowskim Małym, a konkretnie źródełko
is set between the Big Tarnowskie Lake and the Small
miłości, zlokalizowane obok splecionych ze sobą
Tarnowskie Lake. There is a source called ‘the Source
sosny i buku. Jak głosi legenda, to nieszczęśliwie za-
of Love’ as well as a natural monument - the beech tree
kochani, których, aby mogli być razem, wróżka za-
joined together with the pine. According to the legend,
mieniła w drzewa... Wbrew pozorom gmina Sława to
both trees represent unhappy lovers who were turned
jednak raj nie tylko dla wodniaków i wędkarzy. Tak-
into trees by a fairy in order to be together ... Contrary
że amatorzy pieszych wędrówek i wypraw rowero-
to popular beliefs, the Sława county is a paradise not
wych znajdą tu coś dla siebie. Jednym z urokliwszych
only for boaters and anglers. There are also a lot of at-
miejsc są Wzgórza Pszczółkowskie nęcące licznymi
tractions for those who are keen on walking, rambling
34
Trip through Sława
jarami, wąwozami i wzniesieniami. Na trasie są dwa
wielkie głazy narzutowe: Mietek (obwód 5,6 metra)
i Jędrek. Na Szubienicznej Górze przed wiekami jak sama nazwa wskazuje - wieszano skazańców,
aby byli przestrogą dla podróżnych zmierzających
ze Sławy przez Wschowę do Głogowa. Na Starej
Winnej Górze (najwyższe wzniesienie w okolicy,
131 m n.p.m.) możemy odnaleźć pozostałości budynków dawnych winnic, przed laty na południowo-wschodnich stokach wzgórza uprawiano bowiem winorośl. W drodze ze szczytu wchodzimy
w dolinkę i przez krótki moment przenosimy się
and cycling. One of the most charming places are
the Pszczółkowskie Hills that allure with numerous
ravines, gullies and hills. On the route, there are two
large boulders: Mietek (a perimeter of 5.6 metres)
and Jędrek. The Gallows Mountain – as the name
suggests - reminded of ways of dispensing justice in
distant times. The gallows on the hill warned offenders travelling from Sława to Głogów (via Wschowa).
On the Old Vine Mountain (the highest hill in the area,
131m above the sea level), there you can find the
remains of former vineyards because in the past, the
south-eastern slopes of the Old Vine Mountain were
covered with vineyards. What’s more, wine was produced and stored there. If you walk down the hill,
you cross a valley and, for a short time, you can feel
35
Wycieczka po Sławie
w klimaty bliższe Tatrom czy Górom Izerskim. To
za sprawą Czarnego Stawu; woda w nim jest tak zakwaszona, że niemal pozbawiony jest roślinności, zaś
torf nadaje jej tajemniczy czarny kolor. Trasę wiodącą przez Wzgórza Pszczółkowskie można pokonać
zarówno pieszo (zajmuje to około 4 godzin), jak też
rowerem. Na cyklistów czekają również inne szlaki rowerowe, jak: Sława - Lgiń - Wschowa (40 km),
Sława - Lubiatów (10 km) oraz Lubiatów - Radzyń (11
km). W Lubiatowie ekologiczne dwa kółka możemy
na chwilę zamienić na wierzchowca i wybrać się na
szlak konny. Niedaleko tej miejscowości położone
są również dwa rezerwaty torfowiskowe: Mesze oraz
Jezioro Święte. Z Lubiatowa do Sławy można wrócić
trasą rowerową lub pieszą wiodącą drugą stroną jeziora. Po drodze warto zejść na ścieżkę dydaktyczną
the atmosphere of the Tatra Mountains or the Izera Mountains. It is thanks to the Black Pond. The
water in the pond is so acidulated that there is small vegetation and the peat causes the mysterious
black colour of the water. It is possible to make use of walk or bike trails through the Pszółkowskie
Hills. If you decide to travel on foot, the transition time is about 4 hours. Some other bicycle routes
wait for lovers of biking trips. There are three major bike trails: Sława – Lgiń – Wschowa (40 km),
Sława – Lubiatów (10 km) and Lubiatów – Radzyń (11 km). In Lubiatów, there you can change your
transport into another ecological one – it is advisable to leave your bike and try horse riding. Near
Lubiatów, there are two peat reserves: ‘Mesze’ - there is a group of protected water and marshy plants
and the ‘Holy Lake’. You can get by bike or on foot from Sława to Lubiatów and the route runs along
the other side of the lake. It is easy to get to the didactic path called ‘Zwierzyniec’ (another name of
36
37
Wycieczka po Sławie
„Zwierzyniec” (inna nazwa „Lekcja biologii inaczej”)
this place is ‘biology lesson differently’) from there. It
położoną przy leśniczówce o takiej samej nazwie.
is situated near the forester of the same name. And
A dotarłszy do Radzynia, nie można nie zwrócić
once reached Radzyń, you must pay attention to the
uwagi na stację badawczą Instytutu Meteorologii
IMGW research station (the Institute of Meteorology
i Gospodarki Wodnej, w której od 1970 roku pro-
and Water Management - a research and development
wadzi się m.in. badania nad obiegiem wody w przy-
unit), where since 1970 researches concerning water
rodzie. Wróciwszy do Sławy, warto się wybrać do
circulation have been conducted. By the way, when
parku miejskiego, w którym znajduje się największe
you are in Sława it is worth visiting the park. There is the
skupisko bluszczu posplitego w Polsce.
biggest centre of the common ivy in Poland.
38
Wycieczka po Sławie
39
278
Zielona Góra - 90 km
Sławskie
Przybyszów
SŁAWA
Nowe
Strącze
Radzyń
Tarnów
Jezierny
Kuźnica
Głogowska
278
Stare
Strącze
325
Nowa Sól - 54 km
319
Mapa poglądowa
Indicative Map
Poznań
Warszawa
Sława
Wrocław
SŁAWA
278
39 km
21 km
WSCHOWA
278