Badania zawartości cynku, miedzi, żelaza i manganu w wybranych

Marzec
Probl
Hig
A Epidemiol
i wsp. Badania
2011,zawartości
92(3): 587-589
cynku, miedzi, żelaza i manganu w wybranych produktach przeznaczonych do ...
587
Badania zawartości cynku, miedzi, żelaza i manganu
w wybranych produktach przeznaczonych do żywienia
niemowląt i dzieci
Assessment of zinc, copper, iron and manganese contents in selected food products
designed for nutrition of infants and children
Agnieszka Marzec, Zbigniew Marzec
Katedra i Zakład Żywności i Żywienia Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Cel. W wybranych sokach i deserach owocowych i owocowo-warzywnych,
zupach warzywnych i warzywno-mięsnych oraz daniach obiadowych
warzywnych, warzywno-mięsnych i warzywno-rybnych przeznaczonych do
żywienia niemowląt i dzieci oznaczono zawartości cynku, miedzi, żelaza
i manganu.
Materiał i metody. Analizę przeprowadzono za pomocą spektrometru
absorpcji atomowej Thermo Elemental Solaar M5.
Wyniki. Przy przeciętnym spożyciu badanych produktów dobowe zalecane
spożycie cynku przez roczne dziecko jest zaspokajane w ~49%, żelaza
w ~18%, natomiast wystarczające spożycie miedzi jest zaspokajane
w 110%, a manganu w 105%.
Wniosek. Średnie zawartości oznaczanych metali wynosiły: w sokach: Zn
– 0,55 mg/kg, Cu – 0,26 mg/kg, Fe – 1,45 mg/kg, Mn – 0,67 mg/kg;
w deserach: Zn – 0,73 mg/kg, Cu – 0,51 mg/kg, Fe – 1,90 mg/kg, Mn
– 0,90 mg/kg; w zupach: Zn – 3,13 mg/kg, Cu – 0,53 mg/kg, Fe – 3,97
mg/kg, Mn – 0,90 mg/kg oraz w daniach obiadowych: Zn – 3,50 mg/kg,
Cu – 0,44 mg/kg, Fe – 3,30 mg/kg, Mn – 0,82 mg/kg.
Aim. Zinc, copper, iron and manganese contents in selected fruit and
fruit-vegetable juices and desserts, vegetable and vegetable-meat soups,
vegetable, vegetable-meat and vegetable-fish dinner dishes designed for
infants and children were determined.
Material & methods. The analysis was done by atomic absorption
spectrometry Thermo Elemental Solaar M5.
Results. With the average consumption of the examined products the
daily recommended consumption of zinc for 1-year child was fulfilled in
~49% and of iron in ~18%, adequate intake of copper was fulfilled in
110% and of manganese in 105%.
Conclusion. The average contents of the metals examined were: in juices:
Zn – 0.55 mg/kg, Cu – 0.26 mg/kg, Fe – 1.45 mg/kg, Mn – 0.67 mg/kg;
in desserts: Zn – 0.73 mg/kg, Cu – 0.51 mg/kg, Fe – 1.90 mg/kg, Mn
– 0.90 mg/kg; in soups: Zn – 3.13 mg/kg, Cu – 0.53 mg/kg, Fe – 3.97
mg/kg, Mn – 0.90 mg/kg and in dinner dishes: Zn – 3.50 mg/kg, Cu
– 0.44 mg/kg, Fe – 3.30 mg/kg, Mn – 0.82 mg/kg.
Key words: zinc, copper, iron, manganese, nutrition for infants
Słowa kluczowe: cynk, miedź, żelazo, mangan, żywność dla niemowląt
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 587-589
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 05.07.2011
Wprowadzenie i cel badań
Założeniem pracy było określenie zawartości
cynku, miedzi, żelaza i manganu w wybranych
przetworach owocowych, owocowo-warzywnych,
warzywnych, warzywno-mięsnych i warzywno-rybnych przeznaczonych dla niemowląt i dzieci w celu
ustalenia stopnia pokrycia dobowego zalecanego lub
wystarczającego spożycia tych pierwiastków w świetle
zaleceń żywieniowych.
Materiał i metody
Materiał badany stanowiły soki i desery owocowe
i owocowo-warzywne, zupy warzywne i warzywno-
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr n. farm. Agnieszka Marzec
Katedra i Zakład Żywności i Żywienia, Uniwersytet Medyczny
ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin
tel. 81 5357360, e-mail: [email protected]
mięsne oraz dania obiadowe warzywne, warzywnomięsne i warzywno-rybne zakupione w handlu detalicznym na terenie Lublina w roku 2010 w okresie ich
przydatności do spożycia. Przebadano po 5 gatunków
soków, deserów, zup i dań obiadowych (badano po 10
próbek z każdego rodzaju produktu w dwóch równoległych powtórzeniach). Po mineralizacji próbek oznaczano zawartości pierwiastków bezpośrednio z fazy
wodnej metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej
używając spektrometru Thermo Elemental Solaar M5.
Dokładność oznaczenia metali sprawdzono wykonując
badania odzysków w próbkach przetworów owocowych, owocowo-warzywnych i warzywno-mięsnych
(Zn – 97,1%, Cu – 97,7%, Fe – 98,3%, Mn – 97,9%)
588
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 587-589
oraz równolegle w materiałach referencyjnych SRM
1567a – Wheat Flour i RM 8414 – Bovine Muscle
Powder.
Wyniki i omówienie
Dane z oznaczeń badanych pierwiastków umieszczono w tabelach I i II. Podano zakresy zawartości,
wartości średnie i odchylenia standardowe dla poszczególnych rodzajów i grup produktów.
Zawartości cynku w sokach, deserach, zupach
i daniach obiadowych były na ogół porównywalne do
niektórych danych literaturowych [1, 2, 3, 4, 5, 6].
Dobowe zalecane spożycie (RDA) cynku dla niemowląt do 1 roku życia w Polsce wynosi 3 mg/osobę
[7]. Jeżeli założymy, że dziecko w wieku 12 miesięcy
(które może zjadać wszystkie badane produkty) spożywa dziennie przeciętnie 1 opakowanie soku (~250 g),
1 opakowanie deseru (~150 g), 1 opakowanie zupy
(~180 g) i 1 opakowanie dania obiadowego (~190 g),
to uwzględniając średnie zawartości cynku w poszczególnych grupach produktów można obliczyć, że dziecko spożyje dziennie 0,14 mg Zn z sokami, 0,11 mg
Zn z deserami, 0,56 mg Zn z zupami oraz 0,67 mg Zn
z daniami obiadowymi, co stanowi razem 1,48 mg Zn,
czyli wynosi 49,3% dziennego zalecanego spożycia.
Zawartości miedzi w sokach, deserach, zupach
i daniach obiadowych były na ogół porównywalne
z danymi literaturowymi [1, 2, 3, 4, 5, 6]. Dobowe
wystarczające spożycie (AI) miedzi dla niemowląt
od 6 do 12 miesiąca życia wynosi 0,3 mg/osobę [7].
Z wyliczeń podanych przy cynku, uwzględniając
średnie zawartości miedzi w poszczególnych grupach
produktów wynika, że dziecko spożyje dziennie 0,07
mg Cu z sokami, 0,08 mg Cu z deserami, 0,10 mg Cu
z zupami oraz 0,08 mg Cu z daniami obiadowymi,
co stanowi razem 0,33 mg Cu, a więc wynosi 110%
wystarczającego spożycia.
Zawartości żelaza w sokach, deserach, zupach i daniach obiadowych były na ogół porównywalne z danymi
literaturowymi [1, 2, 3, 4, 5, 6, 8]. Dobowe zalecane
spożycie żelaza dla niemowląt od 6 do 12 miesiąca
życia wynosi 11 mg/osobę [7]. Z wyliczeń podanych
przy cynku, uwzględniając średnie zawartości żelaza
w poszczególnych grupach produktów wynika, że dziecko spożyje dziennie 0,36 mg Fe z sokami, 0,29 mg Fe
z deserami, 0,71 mg Fe z zupami i 0,63 mg Fe z daniami
obiadowymi, co stanowi razem 1,99 mg Fe, a więc wynosi tylko 18,1% zalecanego spożycia.
Zawartości manganu w badanych produktach
były na ogół porównywalne do danych z piśmienni-
Tabela I. Zawartość cynku, miedzi, żelaza i manganu w sokach i deserach owocowych i owocowo-warzywnych w mg/kg
Table I. Content of zinc, copper, iron and manganese in fruit and fruit-vegetable juices and desserts in mg/kg
Rodzaj produktu /Product
Zawartości, wartości średnie i odchylenia standardowe /Range, mean and standard deviation
cynku /zinc
miedzi /copper
żelaza /iron
manganu /manganese
Soki owocowe i owocowo-warzywne / Fruit and fruit-vegetable juices
Sok jabłkowo-brzoskwiniowy
/Apple-peach juice
0,46-0,60
0,54±0,06
0,26-0,34
0,30±0,03
1,32-1,60
1,46±0,11
0,44-0,54
0,49±0,04
Sok jabłkowo-gruszkowy
/Apple-pear juice
0,28-0,38
0,34±0,04
0,23-0,31
0,27±0,03
1,00-1,18
1,08±0,07
0,21-0,34
0,29±0,05
Sok jabłkowo-malinowy
/Apple-raspberry juice
0,29-0,40
0,36±0,04
0,18-0,26
0,22±0,03
1,84-2,04
1,93±0,08
1,35-1,65
1,48±0,12
Sok jabłkowo-marchwiowomorelowy /Apple-carrot-apricot juice
0,56-0,68
0,62±0,05
0,15-0,23
0,19±0,03
1,06-1,20
1,12±0,05
0,36-0,47
0,41±0,04
Sok jabłkowo-marchwiowy
z dynią /Apple-carrot juice
with pumpkin
0,84-0,96
0,91±0,05
0,27-0,34
0,31±0,03
1,48-1,84
1,64±0,17
0,64-0,74
0,69±0,04
Średnia ogólna dla soków
/Total mean for juices
0,28-0,96
x= 0,55
0,15-0,34
x= 0,26
1,00-2,04
x= 1,45
0,21-1,65
x= 0,67
Desery owocowe i owocowo-warzywne / Fruit and fruit-vegetable desserts
Jabłka, banany i soczyste
pomarańcze Apples, bananas
and juicy oranges
0,50-0,68
0,60±0,07
0,40-0,54
0,45±0,05
1,30-1,48
1,37±0,07
0,60-0,72
0,65±0,05
Jabłka z łagodną dynią
/Apples with mild pumpkin
0,32-0,48
0,38±0,07
0,40-0,50
0,44±0,04
1,32-1,44
1,39±0,05
0,38-0,47
0,43±0,04
Mus z bananów, brzoskwiń
i truskawek /Banana-peachstrawberry mousse
1,20-1,44
1,31±0,10
0,62-0,71
0,66±0,04
2,40-2,70
2,54±0,11
1,80-1,95
1,87±0,06
Mus z jabłek i śliwek
/Apples and plums mousse
0,66-0,77
0,72±0,05
0,48-0,62
0,55±0,06
1,84-2,12
1,95±0,11
0,56-0,64
0,61±0,03
Sałatka z owoców lata
/Summer fruit salad
0,58-0,70
0,66±0,05
0,43-0,48
0,45±0,02
2,16-2,36
2,27±0,07
0,88-0,97
0,93±0,03
0,32-1,44
x= 0,73
0,40-0,71
x= 0,51
1,30-2,70
x= 1,90
0,38-1,95
x= 0,90
Średnia ogólna dla deserów
/Total mean for desserts
Marzec A i wsp. Badania zawartości cynku, miedzi, żelaza i manganu w wybranych produktach przeznaczonych do ...
589
Tabela II. Zawartość cynku, miedzi, żelaza i manganu w zupach warzywnych i warzywno-mięsnych oraz daniach obiadowych warzywnych, warzywno-mięsnych i
warzywno-rybnych w mg/kg
Table II. Content of zinc, copper, iron and manganese in vegetable and vegetable-meat soups and vegetable, vegetable-meat and vegetable-fish dinner dishes
in mg•kg–1
Zawartości, wartości średnie i odchylenia standardowe /Range, mean and standard deviation
cynku /zinc
miedzi /copper
żelaza /iron
manganu /manganese
Zupy warzywne i warzywno-mięsne /Vegetable and vegetable-meat soups
Barszcz ukraiński /Ukrainian borscht
4,20-4,40
0,48-0,64
6,04-6,30
0,88-1,07
4,30 ± 0,08
0,56 ± 0,06
6,18 ± 0,12
0,95 ± 0,07
Zupa brokułowa /z kurczakiem Broccoli soup with
2,08-2,36
0,31-0,40
2,66-3,12
0,83-0,98
chicken
2,20 ± 0,12
0,35 ± 0,03
2,88 ± 0,20
0,91 ± 0,06
Zupa jarzynowa /z cielęciną Vegetable soup with veal
3,74-4,06
0,72-1,01
3,52-4,00
0,84-1,09
3,89 ± 0,12
0,86 ± 0,12
3,74 ± 0,19
0,98 ± 0,12
Zupa – krem dyniowy /z żółtkiem Cream soup of
3,16-3,36
0,34-0,50
4,40-4,80
0,70-0,82
pumpkin with yolk
3,25 ± 0,08
0,40 ± 0,06
4,63 ± 0,17
0,76 ± 0,05
Zupa pomidorowa z kurczakiem i ryżem /Tomato soup
1,94-2,14
0,43-0,53
2,24-2,63
0,78-1,07
with chicken and rice
2,02 ± 0,09
0,48 ± 0,04
2,44 ± 0,16
0,92 ± 0,12
Średnia ogólna dla zup /Total mean for soups
1,94-4,40
0,31-1,01
2,24-6,30
0,70-1,09
x= 3,13
x= 0,53
x= 3,97
x= 0,90
Dania obiadowe warzywne, warzywno-mięsne i warzywno-rybne / Vegetable, vegetable-meat and vegetable-fish dinner dishes
Penne z tuńczykiem w soczystych pomidorach /Penne
2,84-3,06
0,41-0,55
3,52-3,82
0,94-1,07
with tuna in juicy tomatoes
2,92 ± 0,09
0,48 ± 0,06
3,69 ± 0,13
1,01 ± 0,05
Risotto z kurczakiem i pieczarkami /Risotto with chicken
2,72-3,16
0,40-0,56
1,86-2,48
1,03-1,14
and mushrooms
2,96 ± 0,16
0,48 ± 0,07
2,20 ± 0,29
1,08 ± 0,04
Spaghetti z pomidorami i mozarellą /Spaghetti with
4,36-4,60
0,48-0,60
2,72-3,18
0,90-1,16
tomatoes and mozzarella
4,47 ± 0,10
0,54 ± 0,04
2,93 ± 0,18
1,02 ± 0,11
Warzywa w potrawce z indyka z owocową nutą /Vegetab1,50-1,68
0,18-0,28
1,68-1,94
0,30-0,51
les in turkey fricassee with a touch of fruit flavour
1,58 ± 0,07
0,23 ± 0,05
1,80 ± 0,10
0,41 ± 0,08
Warzywa z delikatną wołowiną /Vegetables with delicate
5,40-5,74
0,46-0,54
5,74-6,00
0,52-0,62
beef
5,58 ± 0,13
0,49 ± 0,04
5,88 ± 0,11
0,57 ± 0,04
Średnia ogólna dla dań obiadowych /Total mean for
1,50-5,74
0,18-0,60
1,68-6,00
0,30-1,16
dinner dishes
x= 3,50
x= 0,44
x= 3,30
x= 0,82
Rodzaj produktu /Product
ctwa [1, 2, 5, 6, 8]. Dobowe wystarczające spożycie
manganu dla niemowląt do 1 roku życia wynosi 0,6
mg/osobę/dobę [9]. Przyjmując podobne jak poprzednio założenia obliczono dzienne spożycie manganu
przez dziecko w wysokości 0,17 mg z sokami, 0,14
mg z deserami, 0,16 mg z zupami i 0,16 mg z daniami
obiadowymi, co stanowi razem 0,63 mg Mn, a więc
wynosi 105% wystarczającego spożycia.
Wnioski
1. Żywienie dzieci z dużym udziałem badanych
produktów może doprowadzić do stanu niedoboru cynku i żelaza, natomiast powinno zaspokoić
dzienne pobranie miedzi i manganu.
2. Z danych oznaczeń wynika, że być może powinno
się stosować wzbogacanie wybranymi biopierwiastkami niektórych produktów żywnościowych przeznaczonych dla niemowląt i dzieci,
by zapewnić właściwą podaż tych pierwiastków
z żywnością.
Piśmiennictwo / References
1. Falandysz J, Kotecka W. Zawartość manganu, miedzi, cynku
i żelaza w produktach nabiałowych, odżywkach dla dzieci
i słodyczach. Bromat Chem Toksykol 1994, 27: 77-79.
2. Jorhem L, Mattsson P, Slorach S. Lead, Cadmium, Zinc and
Certain Other Metals in Foods on the Swedish Market. Vår
Főda 1984, 36, suppl. 3: 169-170.
3. Kunachowicz H, Nadolna I, Przygoda B. i wsp. Tabele wartości
odżywczej produktów spożywczych. IŻŻ, Warszawa 1998.
4. Rakowska M, Rutkowska U, Szkiłłądziowa W. i wsp. Badanie
wartości odżywczej znajdujących się w obrocie rynkowym
przetworów dla dzieci typu „Bobo-Vita” i „Bobo-Frut”.
Roczn PZH 1974, 25: 329-343.
5. Varo P, Nuurtamo M, Saari E i wsp. Mineral Element
Composition of Finnish Foods . Part X. Industrial Convenience
Foods, Quantity Foods and Baby Foods. Acta Agricult Scand
1980, suppl. 22: 141-160.
6. Marzec A, Marzec Z, Magdziarz M, et al. Copper, zinc, iron
and manganese content in food products designed for infants
and small children nutrition. Environmental determinants
of man’s health. Lublin 2010: 165-176.
7. Jarosz M, Bułhak-Jachymczyk B. Normy żywienia człowieka.
Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. PZWL,
Warszawa 2008.
8. Marzec A, Marzec Z, Kupiec A i wsp. Zawartość magnezu,
żelaza i manganu w wybranych produktach przeznaczonych
do żywienia niemowląt i małych dzieci. Żyw Człow Metab
2009, 36(2): 300-305.
9. Jędrzejczak R. Żelazo i mangan w żywności. Roczn PZH
2004, 55(supl.): 13-20.