„Przerwane” powstanie
Transkrypt
„Przerwane” powstanie
CZĘŚĆ III „Przerwane” powstanie Wydarzenia, które nastąpiły po zamachu na arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 r., nieubłaganie popychały Europę ku wojnie. Konflikt między zaborcami oznaczał dla polskich irredentystów szansę na długo oczekiwaną realizację planów powstańczych. Józef Piłsudski pierwsze rozkazy mobilizacyjne wydał 29 i 30 lipca. Jako miejsce zbiórki wyznaczono Oleandry w Krakowie. 3 sierpnia Komendant z członków letniego kursu oficerskiego Związków Strzeleckich i Drużyn Strzeleckich utworzył Pierwszą Kompanię Kadrową. 6 sierpnia 1914 r. Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji. Tego samego dnia, o 4 rano, licząca blisko 150 żołnierzy kompania wyruszyła w stronę granicy z zaborem rosyjskim. Za nimi podążyły następne ochotnicze strzeleckie oddziały. Ich celem, uzgodnionym z austriackimi władzami, było wzniecenie antyrosyjskiego powstania. Prawdziwe plany Komendanta szły o wiele dalej; rozkazał on – w regionie świętokrzyskim, na zajętych przez Strzelców terenach – ogłosić odezwę informującą o powołaniu w Warszawie tajnego Rządu Narodowego, któremu to rządowi Józef Piłsudski podporządkował się jako komendant polskich sił wojskowych. Celem tej mistyfikacji nawiązującej do tradycji Powstania Styczniowego było uwiarygodnienie idei powstania w oczach opinii publicznej Królestwa Polskiego i masowe poparcie akcji. Dałoby to Józefowi Piłsudskiemu większą niezależność i silny atut w negocjacjach z austriackimi władzami wojskowymi. Działania te wywołały zaniepokojenie po stronie rosyjskiej, która, mając w pamięci Powstanie Styczniowe oraz polityczny rezonans, jaki budził wówczas w kraju i wśród wielu państw europejskich ówczesny, tajny rząd narodowy, wydała deklarację zapowiadającą „zjednoczenie ziem polskich swobodnych w swej wierze, języku i samorządzie”. Podobne, dalej idące deklaracje wygłosili Austriacy i Niemcy. Tym samym uruchomiona została, zrazu powolna, licytacja „sprawy polskiej” na arenie międzynarodowej. Pierwsza powstańcza próba Józefa Piłsudskiego zakończyła się niepowodzeniem ze względu na dominujące prorosyjskie postawy większości ludności Kongresówki i jednoczesne przeciwdziałanie austriackie. Ratunkiem dla powstańczych oddziałów strzeleckich, do których wstąpiło w ciągu miesiąca tysiące ochotników, były działania posłów Koła Polskiego w parlamencie wiedeńskim. Przygotowali oni CZĘŚĆ III odezwę cesarza Franciszka Józefa zapowiadającą restytucję Królestwa Polskiego, którego siłami zbrojnymi miały być Legiony Polskie, będące częścią armii austro-węgierskiej. Aczkolwiek cesarz zgodził się na odezwę w okrojonej formie, bez formuły niepodległości, nowo powstałe porozumienie galicyjskich partii – Naczelny Komitet Narodowy (NKN) – objęło polityczny patronat nad Legionami. Wchłonęły one dotychczasowe ochotnicze formacje strzeleckie, a Józef Piłsudski pozostał komendantem jednej (pierwszej) z trzech utworzonych z czasem brygad legionowych. Formalne podporządkowanie Komendanta NKN-owi było wyjściem pozwalającym na dalsze prowadzenie gry o niepodległość Polski. Służyć temu miało utworzenie jesienią 1914 r. na terenie zaboru rosyjskiego konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej, podległej tylko Komendantowi Piłsudskiemu, organizacji, która cztery lata później, jesienią 1918 r., dokończyła owo „przerwane” powstanie i stała się wraz z legionistami kadrą odrodzonego Wojska Polskiego.