Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań nad

Janusz Strużyna*
Wprowadzenie do konstrukcji
założeń długookresowych badań
nad zmianami organizacyjnymi w Polsce
Wstęp
Polska jest krajem z najdłuższą historią zmian spośród krajów zaliczanych do grupy zwanej „kraje europejskiej transformującej się gospodarki”. Ma największy potencjał społeczny i ekonomiczny spośród tych
krajów. Co najmniej te dwa względy powodują, że nasz kraj jest interesującym obiektem badań w zakresie zmian we wszystkich polach zarządzania, w tym również w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi. Jednocześnie należy stwierdzić, że fala światowego zainteresowania naszymi zmianami znacznie osłabła. Pojawiły się nowe interesujące regiony. Z perspektywy zarządzania przedsiębiorstwem, w Polsce sprywatyzowano większość majątku państwowego, procesy gospodarcze są kierowane przez nowe pokolenia kierowników, wiele przedsiębiorstw zarządzanych jest przez obcy kapitał. Sytuacja spowszedniała dla światowych badaczy. Spowszedniały, ale i utrudniły się także zadania naukowe Polaków z zakresu promocji polskiej teorii organizacji i zarządzania.
Dzieje się tak z kilku powodów. Po pierwsze, sam przypadek zmieniającej się polskiej gospodarki nie jest już zapowiedzią interesujących wyników. Zmiany następują wszędzie. Polskie zmiany nie są szczególnym
przypadkiem. Po drugie, Polska nie jest liderem światowym zmian społecznych lub gospodarczych, biznesowych, zatem nie stanowi interesującego wzoru dla innych. To stwierdzenie, choć rani duszę patrioty, to
jednak łatwo go udowodnić, obserwując wielkość zainteresowania naukowego polską „zieloną wyspą”. W bazach danych trudno jest znaleźć
artykuły, które analizują, dlaczego polski rząd utrzymał wskaźniki rozwoju gospodarczego mimo kryzysu. Po trzecie, aktualne szczegółowe
problemy polskich firm są problemami większości firm europejskich.
Z tych powodów, z jednej strony, coraz trudniej ukazać specyfikę polskich osiągnięć, z drugiej, potrzeba takiego ukazania staje się nad wyraz
* Prof. zw. dr hab., Katedra Zarządzania Zasobami Ludzkimi, Wydział Zarządzania
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, ul. Bogucicka 3, Katowice, janusz.struzyna@
ue.katowice.pl, tel. 32-257-73-61
348
Janusz Struyna
pilna. Szwedzkie, amerykańskie, niemieckie, japońskie osiągnięcia
w dziedzinie zarządzania przyniosły tym gospodarkom równie istotne
promocyjne korzyści, jak produkty materialne.
Dla popularyzacji polskich osiągnięć potrzebne jest spełnienie kilku
warunków. W pierwszym rzędzie konieczne jest odkrycie polskiego
rozwiązania, które przyniosło ponadnormalny sukces. Dla tego celu zaś
potrzebna jest dyskusja nad metodą identyfikowania takiego odkrycia.
Sama intuicja polskiego fenomenu, bez ukazania metody odkrycia, sposobu jego waloryzacji, nie będzie przekonywać naukowych sceptyków.
Intuicja bycia szczególnym musi zostać wsparta dokładnym opisem racjonalności metodologicznej odkrycia. Ta ostatnia stanowi warstwę dowodową ewentualnego polskiego sukcesu z zarządzania na miarę światową. Pytanie o podstawowe wytyczne dla konstrukcji takiego dowodu
nie doczekało się jeszcze jednej odpowiedzi. Dyskursy prowadzone pomiędzy naukowcami (np. modernistami i postmodernistami) na temat
metody trwają i jest mało prawdopodobne, że zostaną rozstrzygnięte.
Mimo to, a może właśnie dlatego, wśród założeń badań poszukujących
specyfiki i uwypuklających sukces polskiego zarządzania, istotną rolę
odgrywają te założenia, które dotyczą metody.
Przyjmując, że polska gospodarka nie jest już gospodarką, którą
bada się „na przełomie”, w „momencie, w fazie rewolucyjnych” zmian,
konieczne wydaje się zwrócenie uwagi na metody badania zmian w długich okresach. Badania „podłużne” odkrywają istotę zmian i ich specyficzność w długim okresie
Celem poniższego artykułu jest zebranie i porównanie różnych podejść do badania zmian organizacyjnych oraz wypracowanie ogólnych
wskazówek, które mogą być przydatne przy dokonywaniu wyboru
i opracowywaniu metody badań zmian długookresowych.
W pracy wykorzystano analizę treści wybranych opracowań naukowych zaczerpniętych z baz bibliotecznych. Teksty wybierano
w oparciu o znaczenie nazwisk autorów, porządkowano według czasu
wydania (wcześniejsze, późniejsze), według stopnia uogólnienia poruszanych kwestii (opracowania na temat ogólnych kwestii zmian, meta
ujęcia, szczegółowe wskazówki). Wyniki analizy treści stanowiły podstawę do zaproponowania wniosków na temat przygotowania założeń
metodycznych do badań zmian organizacyjnych z perspektywy dłuższego przedziału czasu. Poza zasadniczym przedmiotem rozważań pozostały szczegółowe kwestie proponowane przez nauki ilościowe (np.
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
349
analizy trendu metodą najmniejszych kwadratów), gdyż traktowano je
jako koncepcje techniczne i formalizujące wnioskowanie. W tym tekście
koncentrowano się na opisie założeń o charakterze podstawowym lub
jakościowym.
1. Wyniki studiów nad wybranymi pracami
Jedne z pierwszych wskazówek dla badaczy zmian formułuje Pettigrew [1987], który stwierdził, że właściwa teoria zmiany musi podejmować następujące zadania:
– równolegle wyjaśniać siły stabilizujące i siły zmieniające,
– uznawać i włączać do rozumowania egzogeniczne i endogeniczne
źródła zmian,
– wiązać fenomeny na mikro i makro poziomie analizy,
– uwzględniać zgodność problemów stosunku do tempa i kierunku
zmian.
Na dodatek badacze zmian powinni pogodzić się z nieodłącznym
uczuciem niepewności zrozumienia i teoretyzowania. Powinni także
przyjąć, że ich praca jest kontynuowanym, stałym interpretowaniem
i rozważaniem nad ideą kontekstu, procesem i zawartością zmiany oraz
nad zdolnością do regulowania relacji pomiędzy tymi trzema kwestiami.
W podobnym tonie o sprawie wymagań względem badaczy zmian
pisze Van de Ven [1987, s. 331]. Według niego silna teoria zmiany powinna wyjaśniać:
– jak struktura i indywidualne, celowe działanie są powiązane na mikro i makro poziomie analizy,
– jak zmiana jest produkowana przez wewnętrzne funkcjonowanie
struktury i przez zewnętrzne celowe działania indywidualne, stabilność i niestabilność,
– jak czas może być włączony, jako kluczowa historyczna miara.
Z tych dwóch pisemnych wypowiedzi wyłaniają się kwestie o charakterze podstawowym dla analiz zmian w długim okresie. Po pierwsze, zmiana musi być usytuowana na „tle” (to nie to samo, co kontekst,
o czym poniżej). Tło zmian prowadzi do identyfikacji czynników stabilizujących i obrazu zmian. Dla bliższego wyjaśnienia można przypomnieć
znany przykład z teorii względności: „jaka jest prędkość człowieka idącego do przodu w jadącym pociągu?”. Po drugie, istotne jest ustalenie
kluczowego dla badania poziomu analizy oraz relacji pomiędzy różnymi poziomami analizy. Po trzecie, należy zidentyfikować kontekst
350
Janusz Struyna
zmian, a przede wszystkim ustalić, co za niego zostanie uznane. Po
czwarte, powinno się naświetlić przyjmowaną koncepcję i znaczenie
czasu. Ta lokalizacja zmiennej czasu może zaskakiwać, ale wydaje się, że
dopiero rozstrzygniecie w kwestiach odstawowych dotyczących tła i poziomu analizy pozwalają przejść do zmiennej czasu. Czas jest zmienną,
która wydaje się, paradoksalnie, bardziej plastyczna niż tło, poziom analizy lub kontekst, ale jednocześnie bardziej sztywną i istniejącą poza wolą badacza. Wreszcie należy wszystkie te kwestie połączyć wzajemnie ze
sobą.
Inspirację do poszukiwania założeń naukowych do badań nad
zmianami można także odnaleźć w studiach przypadków przeprowadzonych przez Carrig [1997, s. 277-289; Gertner, 2002; Rucci i inni, 1998,
s. 82-97; Pettigrew, Woodman, Cameron, 2001, s. 697-713]. Na podstawie
wnikliwych studiów tematu ci badacze formułują kilka zasadniczych
kierunków, które powinni przemyśleć. Powinno nastąpić badanie wielorakich kontekstów i poziomów analizy, łapanie zmiany w locie, długookresowe studia, analizowanie zmieniających się opowieści o zmianie
[zob. Gabriel, 2000], łączenie wzajemne zwartości, kontekstu, procesu
w czasie. We wczesnych badaniach kontekst był dychotomiczny (zewnątrz – wewnątrz), dzisiaj się przeplatają szczególnie w przypadkach
badań nad kreatywnością organizacji, potrzebne jest odkrywanie tempa,
momentu, trajektorii zmian w szerokim kontekście i na wielu poziomach. Potencjalna liczba tych ostatnich jest znaczna, zatem niestety musi
dochodzić do uproszczeń. Potencjalna siła wyjaśniania jest ograniczona
bez głośnego oddziaływania działań oraz wyrafinowanych badań. Trzeba mieć wystarczająco długą serię badań, aby dostrzec, jak reaguje na
zmianę firma, sektor, ekonomia i wzmacnia jej energię.
Na potrzebę sformułowania innych ważnych ustaleń wskazuje Van
de Ven i Poole [1995], którzy z przeprowadzonych studiów literatury
wnioskują, że istnieją cztery podstawowe typy zmiany w organizacji.
Pierwszy odpowiada analogii cyklu życia. W tym przypadku linearna
i nieodwracalna kolejność przepisanych etapów zmian może być uznana
za istotny wyróżnik sposobu badania. Konieczne jest także odróżnienie
prawa zmiany (rozwijania potencjału) od genezy zmiany. Geneza rozpoczyna cykl i nie może być utożsamiana z prawidłowościami rozwoju
i zmian na kolejnych etapach cyklu. Przypadek może być początkiem;
zmiany natomiast nie są już przypadkowe, ale podporządkowane według cyklu rozwoju i zaniku. Drugi typ zmian nawiązuje do koncepcji
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
351
ewolucji. Zawiera ona w sobie współistnienie idei losowej sekwencję
różnicowania, selekcji i zatrzymywania. Siły związane są z takimi czynnikami, jak dostęp do zasobów finansowych koniecznych dla jego przeżycia, gęstość i konkurencja panująca w populacji. Trzeci typ zmian to
dialektyka. Jej istotą jest powtarzająca się i nieciągła sekwencją sprzeczności, konfrontacji, konfliktów i pojawiania się nowej jakości w konsekwencji powstawania syntez sprzeczności. Syntezy stają się tutaj powodem istotnej zmiany organizacji, jeśli dotyczą rynkowo wartościowych
efektów i zdarzeń. Przestrzeń, w której ścierają się sprzeczności, jest
miejscem powstawania generatywnych, pobudzających sił. Zatem konieczne jest w tym typie zmian oznaczenie i zrozumienie terenu, na którym rozbieżne interesy są wzajemnie konfrontowane. Czwartym typem
zmian przedstawionym przez Van de Ven’a i Poole’a jest teleologia.
Kluczowa dla powstania siły zmieniającej jest tutaj sieć celów, wdrożeń
i poprawianych, usprawnianych środków, dzięki którym możliwe jest
osiąganie pożądanych końcowych stanów. Generatywne siły tego typu
zmian lokują się w miejscu, które dysponuje prawem do ustanawiania
celów, na polu kooperacji pomiędzy aktorami, w obszarze badania
i uzgadniania stawianych do dyspozycji środków. Jest to typowa zmiana, która jest świadomie, racjonalnie wprowadzana w zakresie praktyk
zarządzania zasobami ludzkimi.
Nieco inaczej podział zmian widzą Hon-fun Poon i Rowley [2010],
którzy wymieniają: wczesny okres planowanej liniowej koncepcji zmiany, powtarzalności i cykliczności zmiany; punctuated equlibrium model
(przerywana równowaga); model procesowy zmiany; zmiany kontynuowanej. To nieco inna perspektywa podziału niż wcześniej wskazana.
Dodatkowo można ją skomplikować, dokładając kryteria etnic, emic,
etnocentryczne, uniwersalne [Strużyna, 2012]. Nieco inaczej widzą kwestię podziałów Kanter, Stein i Jick [1992] i identyfikują:
– makroewolucyjna – pociągająca zmiany w tożsamości jednostki (odnosi się do jej otoczenia zewnętrznego),
– mikroewolucyjna – wewnętrzny mechanizm koordynujący jest dopasowany do zwracania uwagi na wzrost, progres
– polityczne zmiany pociągające podniesienie kontroli i nabytych interesów.
Wymieniają także sześć zdarzeń, które przynoszą zmianę w organizacji: innowacje, kryzys lub elektryzowanie zdarzeń, indywidualna implementacja, zmiana championa, strategiczne decyzje, działania narzę-
352
Janusz Struyna
dziowe [Kanter i inni, 1992, s. 497-503]. Poziomy i siły zmiany w tym
przypadku mają charakter z jednej strony ogólny, z drugiej, szczegółowy. Z kolei, opierając się na uznanych pracach naukowych oraz przyjmując ortodoksyjne stanowisko, Whipp [2003, s. 729-758] dzieli zmiany
organizacyjne w oparciu o dwa kryteria:
– ukierunkowanie – na zmiany strukturalne (kontynuacja) lub działania personelu (przerwy, „niekontynuacja”),
– poziom – mikro lub makro.
W efekcie zestawienia obu kryteriów otrzymuje się cztery typy charakterystyczne zmian (okienko). Takie ujęcie wydaje się nie konsumować wszystkich typów zmian i na przykład pomija dialektyczny charakter sprzeczności.
Pokazane powyżej wyniki studiów zwracają uwagę na to, że
w przypadku badania zmian, równe istotna, jak poszukiwanie założeń
dotyczących obiektów, czasu, jest także świadomość wzajemnych relacji
pomiędzy nimi, założeń na temat przyjętej filozofii (ontologii, epistemologii, metodologii, aksjologii), zmian oraz logiki fundamentalnego modelu zmian (cykl, korpuskularna czy falowa natura zjawisk itp.).
Na nieco inne kwestie zwraca uwagę spostrzeżenie, iż badanie
zmian w potocznym znaczeniu często porównywane jest do badań historycznych. Z punktu widzenia naukowego takie porównanie jest możliwe, ale wymaga szczególnego uzasadnienia. Pisząc sformułowanie
„historia zmian”, koniecznie trzeba dostrzec, że synonimem tego zwrotu
nie jest na przykład termin „ewolucja”. Nie wnikając w poważniejsze
rozróżnienie, można jednocześnie dostrzec, że nawiązanie do koncepcji
badan historycznych pozwala przy badaniu zmian w obszarze zarządzania uwypuklić kilka ważnych kwestii. Zostaną one poniżej przedstawione. Ich wspólną cechą jest to, że dotyczą strony metodycznej podejścia. Szczególnie interesujące dla sformułowania kwestii zmian wydaje się badanie zależności organizacja – środowisko z perspektywy teorii złożoności i tożsamości obiektu badania1. McGlade [2006] zastosował
interesujące zestawienie doświadczeń archeologii do opisu społecznych,
złożonych, kompleksowych długookresowych zmian. Twierdzi on, że
ewolucyjne strukturyzowanie systemów społecznych od lat stanowi
stały obszar zainteresowania nauk historycznych. Aktualnie nauka historii wykorzystuje nową koncepcję czasu Lyle'a i zakładającą odrzuce-
1
Ta ostatnia kwestia została omówiona szerzej w: [Strużyna, 2011 s. 64-76].
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
353
nie czasu biblijnego, a przyjęcie wizji nowej, temporalnej chronologii.
Opiera się ona na liniowej, progresywnej ewolucji. Omawiany autor
wskazuje, że jedna z prób przekroczenia granic ustalonych przez temporalną chronologię została podjęta przez Febvre i Bloch w 1929 r. Ich krytyka historii, jako sekwencji dyskretnych zdarzeń w służbie chronologii
i ich troska o detale, stały się przyczyną pojawienia się koncepcji zmiany
radykalnej. Centralnym zagadnieniem jest współzależność i relacje pomiędzy materialnymi, społecznymi (socjalnymi) oraz mentalnymi strukturami. Wskazywany przez Glade model Braudel'a może być traktowany jako innowacja w zakresie konfrontowania trudnej kwestii konceptualizacji trajektorii społecznej ewolucji i podkreślania konieczności nowego spojrzenia na zależności pomiędzy strukturą a wydarzeniem. Jednak
takie podejście powoduje przypisywanie pojedynczemu wydarzeniu
i jednostce ludzkiej roli epifenomenalnej, spychając ją na margines historii. McGlade, rozwijając dalej te kwestie, koncentruje się na dynamikach
wzrostu i zmiany na skali pejzażu (landscape). Próbuje zbadać, w jakim
zakresie strukturyzacja społecznej przestrzeni może być wyjaśniona
przez istniejącą chronologię kulturową. Ta ostatnia daje pierwszeństwo
seriom technologicznych zmian i ukazuje, że w miarę jak ludzkie społeczności przechodziły w sekwencji „kamień-brąz-żelazo”, następowały
zmiany kultury materialnej, postrzeganej jako synonim rosnącej złożoności socjopolitycznej. Dokładniej rzecz opisując, McGlade poszukuje
odpowiedzi na pytanie: jakie są poszczególne role struktury i agencji
w konstruowaniu zmiany społecznej. Odpowiadając na to pytanie, autor
podejmuje próbę przebadania „krajobrazu”, ze specyficznej perspektywy ewolucyjnej. Stosuje przy tym dyskusję odniesioną do ram szerszego
kontekstu porządku, nieporządku oraz strukturalnej stabilności.
W szczególności bada, w jakim zakresie użyteczne są metody i teoria
systemów złożonych oraz rola nieliniowych interakcji w generowaniu
wyłaniających się ewolucyjnych wzorów. McGlade dyskutując o tym,
czym jest długi okres, stwierdza, że konwencjonalne archeologiczne wyjaśnienie zmierza w kierunku uprzywilejowania rozwiązania gradualistycznego, opartego na powolnej akumulacji wydarzeń. Takie podejście
zmniejsza znaczenie zmiany nieciągłej, gdyż idzie w kierunku spójnej,
progresywnej narracji podkreślającej historyczną trajektorię jako gradualny proces narastającej złożoności. Jednak takie liniowe modele w ciągu
ostatnich lat były silnie krytykowane. Jak twierdzi powoływany przez
autora White, dekonstrukcjonistyczne rozumowanie prowadzi do pod-
354
Janusz Struyna
ważenia pisania historii jako jednej, wygodnej trajektorii. Historia jest
według niego narracyjnym dyskursem i nie może legitymować praw do
fundamentalnych prawd. Powoływany przez niego White sugeruje, że
jesteśmy wolni w zakresie kreowania takiej historii, jaką chcemy. Zatem
należy postrzegać wielość historii i jako jedną logiczną i ważną alternatywę dla przejścia uwarunkowanych historycznie konstrukcji, na których oparte jest społeczeństwo. Według McGlade zastąpienie linearnej
czasowości narracyjnością jest tym, co najmniej korzystne. Co więcej,
kwestia ponownego rozważenia problemu i przeniesienia dyskursu na
inny grunt jest konieczna. Propozycją w tym zakresie jest teoria złożoności, na bazie której konfrontowany jest alternatywny model przyczynowości, kreujący tym samym inny czas. Włączenie kwestii złożoności
stanowi, ni mniej ni więcej, radykalne przesunięcie w dominującej
w teorii archeologii koncepcji przyczynowości. Wówczas dyskutowana
jest relacja pomiędzy uwarunkowaniem oraz determinizmem. Ma to
pomóc w lepszym odwzorowaniu czasowej natury socjo-historycznej
dialektyki zarówno w skali lokalnej, jak i w długookresowych dynamikach. Praca McGlade'a odnosi się do rewizji ontologii archeologii i przesuwa ciężary dyskusji poza utarte schematy.
Myślenie w kategoriach teorii złożoności ma wiele do zaoferowania
rozważaniom o naturze zjawisk z obszaru zarządzania, ponieważ bazuje
na zdolności do tworzenia bardzo potrzebnego mostu pomiędzy relatywizmem pozycji ekstremalnego postmodernizmu, a precyzyjnością
i jednoznacznością redukcjonizmu. Zastosowanie narzędzi udostępnianych przez myślenie w kategoriach złożoności, umiejscowione w ramach koewolucyjnego modelu dynamik człowiek-otoczenie, jest w stanie wnieść nowe informacje dotyczące natury zmiany długoterminowej.
Kluczowe słownictwo związane z teorią złożoności wyposaża badacza
w zestaw pojęć będących centralnymi dla jakiejkolwiek analizy złożonego zjawiska. W tym przypadku podstawowymi konceptami są:
– samoorganizacja, która kładzie nacisk na zdolność do nieskoordynowanych, oddolnych dynamik generujących spójne struktury.
W systemach złożonych proces samoorganizacji jest ciągłą dynamiką
definiującą adaptacyjne zachowania i poszukiwanie nowych rozwiązań –atraktorów,
– atraktory – społeczne systemy przejawiające zbiór zachowań które
są spójne i zorganizowane, jednocześnie będących podatnymi na nagłe zmiany,
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
355
systemy dystrybutywne – złożone że zbioru jednostek lub stanów
w których decyzje są produktami – niecentralnej, hierarchicznej kontroli, lecz raczej rozprzestrzenianych pomiędzy „nodami” (grupami
elementów) w sposób heterarchiczny; inteligentne globalne zachowania wynikają z lokalnych interakcji,
– pojawianie się, wyłanianie – odnosi się do pojawienia się nowości
i spójnych struktur, wzorów i właściwości podczas procesu samoorganizacji systemu. Co więcej, są one zarówno nie możliwe do przewidzenia, jak i nie możliwe do wydedukowania z komponentów
niższych poziomów systemu,
– koewolucja – kluczowym pojęciem dla zrozumienia złożonych systemów społeczno naturalnych jest rola koewolucyjnych dynamik.
Na poziomie generalnym społeczno-naturalne interakcje muszą być
postrzegane jako koewolucyjny proces i widziane w kategoriach modelu
ludzkiej ekodynamiki, która jest powtarzalnym zbiorem interakcji powodowanych przez pozytywne sprzężenie zwrotne. W ten sposób powstaje samowzmacniający się proces. To podejście przemawia za niefunkcjonalistyczną ekologią człowieka, w której człowiek-agencja gra
kluczową rolę w tworzeniu środowiskowych wyników, które w dalszej
kolejności wpływają na procesy społeczne. Zatem reprodukcja społeczeństwa jest konsekwencją tych ciągłych wzajemnych relacji. Spójna
z tymi ideami jest potrzeba postrzegania jakichkolwiek koewolucyjnych
dynamik z długoterminowej perspektywy. Uznać należy ważność historii w tworzeniu ułatwień i jednocześnie ograniczeń w koewolucji systemów społeczno naturalnych.
Zorientowanie na krajobraz (pejzaż) dostarcza tła, z którego odkrywa się relacje pomiędzy historycznie uwarunkowanymi strukturami
a uwikłanymi procesami leżącymi u podstaw zmiany społecznej. Rozpakowywanie ekohistorycznego ustroju (jako atraktora) może polegać
na rozważaniu krzyżujących się wpływów: przestrzeni geopolitycznej
(w granicach fizycznego i ekologicznego środowiska), przestrzeni produkcji, komunikacji, lokalizacji, polityki, symboli, poznania (decyzji,
modyfikacji wartości kulturowych, ideologia, historia).
Istotnymi zmiennymi badania nad zmianami są zmienne kontekstowe, w których działania ludzkie są osadzone. Można wskazać na zasoby, agencje (działania społeczne) i transakcje. Alokowanie zasobów
(materialnych, ideologicznych), agencyjne działania (środowiskowe
i społeczne), transakcje (handel, wymiana) pomagają w uchwyceniu
–
356
Janusz Struyna
traktora/ów i pejzażu dla danych okresów, a tym samym odkryć różnice
pomiędzy kolejnymi ekohistorycznymi okresami. Wyłania się wówczas
także ścieżka zależności, fenomen bifurkacji, zaś synteza wyników może
zostać przedstawiona na wykresie dwóch zmiennych: elastyczności
i spójności systemu. Podsumowując podstawowe efekty takiego podejścia McGlade wskazuje, że dzięki niemu możliwe staje opisanie:
– długookresowej ewolucji jako kompleksowego dynamicznego systemu i historycznej trajektorii,
– organizacyjnej struktury społecznego systemu, który niekoniecznie
musi się uczyć na błędach, porażkach czy sukcesach,
– adaptacji, która jest wyrazem aktywności ludzi i środowiska, a która
niestety praktycznie nie jest możliwa przed powstaniem danej niszy,
– czasowość, która oddaje ludzką ekodynamiczną strukturę jako wyłaniającą się z krzyżujących się czasowości obejmujących, np. zmiany techniczne, klimatyczne, populacji i inne fenomeny poziomu mikro,
– elastyczność, która opiera się na wzmacnianiu kumulowania wiedzy
jako potencjału adaptacyjnego.
Przypomnienie powyższych wniosków i syntez opracowanych
przez McGlade, wskazuje na możliwość operacjonalizacji propozycji
Pettigrew i Van de Vena. Dodatkowe uwagi dla ich uszczegółowienia
przynosi praca Lewin, Long, Carroll [1999]. Pokazują możliwość połączenia eksploatacji i eksploracji przez nowe organizacyjne formy, które
mutują z istniejących. Istotna w ich badaniu jest także zmienna spuścizny oraz zmienne towarzyszące (system kulturowy itp.). Na napięcia
pomiędzy wolnością wyboru i determinizmem okoliczności, jakie towarzyszą powstawaniu nowych form organizacyjnych, wskazują z kolei
Lewin i Volberda (1994).
Wizualizację wniosków płynących z prac przytaczanych powyżej
autorów, prezentuje rysunek 1. Dodatkowo wyszczególniono na nim
pytania, na które odpowiedzi mogą stanowić osnowę poszukiwań
wstępnych założeń do badań długookresowych. Rysunek ten składa się
z dwóch zasadniczych części. Pierwsza pomaga w uwidocznieniu relacji
modelowych pomiędzy strukturą rzeczywistości oraz jej cechami i cechami jej elementów (prostokąty). Przyjęto, że kluczowe dla jej konstrukcji będą przytaczane powyżej prace Pettigrew i Van de Vena z 1987
roku.
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
357
Rysunek 1. Piramida problemów badania zmian. Fundament Pettigrew Van
de Vena
Zmienne egzo i endogeniczne. Model
Pytania: O sposób opisu
zmiennych? O identyczność
sposobu opisu? O zasady
pomiaru? I wnioskowania?
Wzajemne
zależności,
pomiędzy
poziomami.
Pozostałe
elementy
ontologii
Czas
i epistemoPytanie: O naturę czasu? O jedlogii.
nostkę pomiarową? O sposób poFilozofia
miaru, oczekiwaną dokładność?
zmiany.
O istotność zmiennej czasu
Aksjologia.
i wpływ jej natury na sposób wnioInteligencja,
skowania? Czym jest tempo?
doświadczenie kompetencja
Kontekst
badacza
Pytania: Co zostaje uznane za kontekst? Jaka
jest struktura tego kontekstu? Jak zmienne Kontekst
badania.
kontekstowe są związane ze zmiennymi
uznanymi za przedmiot badania (np. zacho- Dostępna
metoda
waniami)? Jak kontekst tworzy zmianę, jak
i techniki.
zmiana tworzy kontekst?
narzędzia.
Poziom analizy i relacje
Pytania: Co będzie traktowane jako poziom podstawowy
analizy? Jakie są granice obiektu i innych obiektów na tym
poziomie? Co stanowi o tożsamości, izomorfizmie obiektu?
Co stanowi poziom wyższy i stopniowo wyższy analizy?
Jakie relacje i pomiędzy jakimi zmiennymi poziomów
można wyróżnić? Czy zmienne poziomu wyższego są
rozłączne ze zmiennymi poziomu niższego?
Tło, punkt odniesienia
Pytania: Co jest tłem zmiany długookresowej (przeszłość, stan aktualny innych obiektów „widzianych również w ruchu”, stan samego
obiektu)? Czy tłem jest holistyczny obraz, czy tylko elementy zebrane
w dowolny wymiar, czy jeden wybrany punkt? Jakie zmienne mają
charakter stabilny i pozwalają zidentyfikować zmiany? Na ile stabilność zmiennych jest względna? Jak oznaczać kierunek zmian?
Źródło: Opracowanie własne.
358
Janusz Struyna
Drugą część rysunku stanowi strzałka o podwójnym zwrocie. Wewnątrz niej wskazano wybrane składowe założeń, które wpływają na
wzajemne relacje (na poziomie percepcji badacza i odbiorcy wyników
badań) pomiędzy zmiennymi obiektowymi. Podwójny zwrot tej strzałki
wskazuje na potrzebę uznania złożonych i wielokierunkowych relacji
pomiędzy wszystkimi założeniami obiektowymi. Podstawą identyfikacji
zmiennych były inne prace przytaczane powyżej.
Przechodząc na wyższy poziom uszczegółowienia (inaczej wspinając się po piramidzie), czyni się założenia dla badań długookresowych
wkonkretnej organizacji. Warto wówczas zwrócić uwagę na kolejne zagadnienia szczegółowe.
Jednym z takich zagadnień jest dokonanie wyboru w zakresie modelu postępowania badawczego. Na przykład: badania kohortowe typu
follow up, z założenia mają charakter długookresowy, ale opierają się na
pomiarze periodycznym wybranych parametrów obiektu, który jest podawany (śledzony) przez dłuższy czas. Interesujące wskazówki na ten
temat można odnaleźć w badaniach z zakresu nauk medycznych. W artykule współautorstwa Dorana (2012) wskazali na następujące kwestie,
istotnie rzutujące na trudność badań długookresowych:
– przygotowanie badań, etap inicjalnego planowania (identyfikacja
badanych podmiotów, tworzenie zbiorów, grup podmiotów, wyznaczenie wielkości próby, zwrócenie uwagi na specyfikę obiektu,
np. nadreprezentację pewnych cech itp.),
– kwestie etyczne,
– etap pozyskiwania (rekrutacji) podmiotów do badań,
– etap zbierania danych (praktyczne problemy spotkań z podmiotami,
budowanie raportów itp.).
Sformułowane przez autorów wnioski są następujące:
− kluczem do sukcesu jest wyście od wielodyscyplinarnego zespołu,
− protokoły i wytyczne powinny być na miejscu przed badaniem
w celu zapewnienia, że problemy będą szybko rozpatrywane,
− realistyczne ramy czasowe dla każdego etapu i bieżące monitorowanie wskaźników naboru do badań są niezbędne.
Zestaw problemów i proponowanych rozwiązań w tego typu badaniach prezentuje tablica 1.
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
359
Tablica 1. Wybrane problemy badań kontrolnych typu „follow up” i ich rozwiązania
Problem
Rozwiązanie
Adaptacja ciągłego
Ustalenie wielodyscyplinarnego zespołu z reprezenmultidyscyplinarnego
tacją kluczowych interesariuszy i powiązanych
podejścia
z grupą opiekującą się.
Regularne spotkania na temat progresu.
Skuteczne rozpatrywanie wszystkich problemów w trakcie studiów
Identyfikacja grupy
Identyfikacja głównej zmiennej przyczynowej, która
porównawczej
była zbadana przez zespół badawczy ze specyficznymi klinicznymi wynikami
Kwestie etyczne i zaKlarowne procedury i polityki; ustalenie ram czasorządzania badaniami
wych przed zakończeniem badania
Maksymalizacja
Świadomość logistycznych problemów z gromadzewskaźnika doboru
niem danych; stopniowa rekrutacji; świadomość
zmienności sezonowej naboru i potrzeby wspierania,
personalizacja zaproszenia; rozważenie zwrotu za
utracony czas na badania
Dobry raport
Badacz musi być wrażliwy na potrzeby badanych
podmiotów
Pilnowanie czasu
Wybór najlepszej pory dla wizyt
wizyt
Minimalizacja zakłóKorzystać z pomocy badanych
ceń w czasie spotkań
Źródło: Opracowano na podstawie [Doran i inni, s. 41].
Do nieco innych pytań i rozstrzygnięć prowadzi decyzja o wsparciu
badań na analizach trendu, panelach lub metodach zbliżonych do badań
dynamicznych, czyli takich, które poprzez badanie przekrojowe, stop
klatkowe, pozwalają także logicznie wnioskować o możliwych zmianach [Babbie, 2004]. Na te ostatnie pozwala np. taka konstrukcja narzędzia badawczego, która prowadzi do wyróżnienia zmiennej wieku respondentów lub pochodzenia. Na mocy porównania odpowiedzi różniących pod względem tej zmienne grup respondentów można zaproponować obraz pewnych zmian. Jednak w tym miejscu rodzi się pytanie
wcześniej wspomniane o tożsamość obiektu badania. Na przykład przy
kohortach otwartych i zamkniętych obiekt badania jest podobny (tożsamy) do siebie na mocy innych rozstrzygnięć. (rodzi się pytanie o to ilu
na przykład pracowników powinno być tymi samymi respondentami
360
Janusz Struyna
w kolejnych badaniach). Badania długookresowe prowadzone w kontakcie z tymi samymi osobami tworzą problem relacji sympatii i wzajemnej sympatii [Pereira, Anderson, 2012]. Jeszcze inne możliwości dają
i zarazem inne kwestie problemowe rodzą badania wsparte na odtwarzaniu z pamięci (pytanie o przeszłość, obserwacja uczestnicząca itp.),
przekazów (badanie opowieści) lub z dokumentów (badanie pamiętników, dokumentów) przeszłych zdarzeń. Ważne jest też założenie o charakterze modelowych zależności. Odkrywanie ukrytych zmian mimo
wszystko jest poprzedzone rozstrzygnięciem na przykład o linowym
charakterze relacji pomiędzy zmiennymi. Sam model zawiera w sobie
już rozstrzygnięcia, które zapadły na wcześniejszych poziomach piramidy z rysunku 1. Model może zmuszać do przewartościowania odpowiedzi udzielonych wcześniej na bardzo ogólne kwestie (np. koncepcji
czasu, tła itd.). W ten sposób przyjmowane wczesnej i później założenia
ulegają wzajemnej weryfikacji. Jej podstawą jest niesprzeczność, kompletność, trafność i transparentność. O potrzebie takiej wielopoziomowej
weryfikacji niech przekona wybrany przykład. Przyjmijmy, że w badaniu zmian długookresowych skierowano do respondenta pytanie: „jakie
jest Pani/Pana zdaniem tempo zmian kwalifikacji pracowników”? W pytaniu tym nie zawarto koncepcji tła zmiany, zatem ma ono charakter
pytania skierowanego do osoby jadącej w pociągu w stylu: „z jaką prędkością Pani/Pan się porusza?”, bez dodatku „względem czego”? Przedstawiona propozycja zbioru założeń powinna pozwolić na uściślenie
wątpliwości względem wyników otrzymanych w długookresowych badaniach. Podstawą porozumienia jest tutaj relacja pomiędzy wyznaczonymi poziomami założeń.
Zakończenie
Problemy z badaniami długookresowymi (przekrojowymi) są dość
istotne [Langley, Kakabadse, Swailes, 2007]. Opracowanie to nie zostało
wykonane z myślą o ich rozmnażaniu, ale również nie upraszcza zagadnienia. Miało ono na celu wyprowadzenie wniosków porządkujących o charakterze porządkującym.
Pierwszy z nasuwających się po tych studiach wniosków dotyczy
ostrożności badawczej, która w przypadku badań długookresowych
powinna być na znacznie wyższym poziomie niż w przypadku badań
„stop klatka”. Rzecz nie tylko w ilości koniecznych do przyjęcia założeń,
ale i ich wielopoziomowości oraz wzajemnych relacjach pomiędzy róż-
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
361
nymi poziomami. Przygotowanie do takich badań jest niewspółmiernie
bardziej wymagające, szczególnie dla warunków polskiej burzliwej historii i ambiwalentnych stanów społecznych. Przy pewnym typie założeń, na przykład opartych na badaniu sprzeczności, wskazane jest na
przykład temporalne separowanie poziomów analizy [Poole, Van de
Ven, 1989] i zwracanie uwagi na nieskończoną możliwość rozwijania
wątków [Lado i inni, 2006]. Jednak w konsekwencji nie wiadomo czy
temporalna separacja pozwala porównywać dwa obiekty w czasie. Przy
ujęciu dialektycznym wyłania się synteza, której istnienie może kwestionować tożsamość obiektu i skłania w nieskończoność do ponawiania
pytań (wątków). Przedstawiona na rysunku 1 propozycja opiera się na
postępowaniu od ogółu do szczegółu z uwzględnieniem potrzeby iteracji. Z punktu widzenia poprawności naukowej takiej logice myślenia nie
można zarzucić niepoprawności. Na jej podstawie istnieje możliwość
logicznego powiązania różnych poziomów. Jednak zastosowanie takiej
logiki zmusza do wyborów podejść metodologicznych, które są dopasowane do tak racjonalnego podejścia. Na przykład ewentualne zastosowanie podejścia dialektycznego tworzy nieopisane w powyższym
tekście wyzwanie badawcze i ograniczenie. Inne, trudne intelektualnie
podejście – postmodernistyczne – również nie zostało powyżej uwzględnione.
Drugi z wniosków zwraca uwagę na kolejność rozważań nad założeniami. W przeanalizowanych publikacjach, wydaje się, że istotne znaczenie ma wybór techniki i modelu badania zmian w długim okresie.
Takie podejście odwraca piramidę z rysunku 1. Przykładowo, Wang,
Shyu korzystając z idei LGM (latent growth curve modeling) ukazali zmiany w oparciu o sprawdzanie wartości zmiennych otrzymanych w badaniu w wybranych punktach czasowych. Dzięki temu mogli wskazać na
istotność zidentyfikowanych zmian. Intensywność prowadzonych przez
firmę badań miała wpływ na produktywność., a wzrost wskaźnika intensywności badań mógł mieć wpływ na tempo wzrostu produktywności. W artykule sprawdzano także efekt zarządzania zasobami ludzkimi
i jego relację z dwiema wspomnianymi wcześniej zmiennymi. Bliższa
analiza tej przykładowej propozycji wskazuje jednak, że przyjęty model
statystyczny opiera się na założeniu o liniowej zależności pomiędzy
zmiennymi. W konsekwencji wyłania się przypuszczenie (niestety autorzy nie piszą tego wprost) o przyjęciu konkretnej koncepcji czasu oraz
odseparowania obiektu od tła. Czas jest zmienną obiektywną, niezależ-
362
Janusz Struyna
ną, a w efekcie i tło zmiany zostało okrojone. Te ograniczenia z kolei
skłaniają do rozszerzenia podanej przez Wang, Shyu interpretacji niedoskonałości próbkowania. Charakterystyka próby nie uwzględniała tła.
Ten przykład pozwala stwierdzić, że dokonanie wyboru modelu badawczego bez głębszej dyskusji o pozostałych założeniach powoduje
schematyczność interpretacji. Jednocześnie w powyższych rozważaniach nie było możliwe dokonanie testu wszystkich możliwych relacji
pomiędzy założeniami dotyczącymi narzędzi badawczych, modeli,
zmiennych, a założeniami innych poziomów. W świetle podanego przykładu jest prawdopodobne, że po takiej weryfikacji mogłyby się zmienić
interpretacje tego, co uznano za błąd w doborze próby. Stąd płynie także
wniosek, że dla warunków polskich badacze będą znajdowali się pomiędzy wymaganiami sformalizowanych modeli uznanych na świecie,
a specyfiką polskiej kultury (np. normalnej chaotyczności).
Po trzecie, wskazywany proces iteracji pracy nad założeniami różnych poziomów musi mieć określony finał. W tym opracowaniu ta kwestia nie znalazła rozstrzygnięcia. Wskazane kryteria wielopoziomowej
weryfikacji nie wskazują jednoznacznego kryterium wyłączenia procedury iteracji. Teoretycznie można wskazać najlepsze dopasowanie modelu, jako taki parametr decyzyjny. Jednak wówczas, gdy modele mogą
ulegać zmianie, a rzeczywistość się wyłania, dopasowanie do rzeczywistości jest trudne do oszacowania. Praktycznie raczej o skali iteracji będą
decydować determinacja badaczy i posiadane przez nich środki. Polscy
badacze tych ostatnich mają zawsze zbyt mało na długookresowe badania.
Po czwarte, uznanie potrzeby relacyjnego spojrzenia na założenia
z różnych poziomów, powoduje, że inaczej powinno się opisywać
zmienne różnych poziomów. W wielu opracowaniach tło (background)
opisuje się podając wielorakie dane. W pracy na temat wysiłków i satysfakcji z pracy [Korunka i inni, 2003] jest opisywane szerokie tło zmian
nazwanych nowym zarządzaniem organizacjami publicznymi. Zorientowanie na klienta, zarządzanie jakością, porównanie z organizacjami
biznesowymi, polityczna natura jednak w niewielkim stopniu pozwalają
odpowiedzieć na pytania z rysunku 1. Przełożenie typowego opisu tła
zmian na założenia podstawowe wymaga szerszego rozważenia w kolejnych pracach. Nie wystarczy jedynie szerokie zarysowanie kontekstu
historycznego. Na przykład w pracy Ogilvie i Stork [2003] został omówiony kontekst pojawienia się i rozwoju ZZL, jednak wybór poszcze-
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
363
gólnych okoliczności wydaje się intuicyjny (oparty na ważnych zdarzeniach) i nie została wykonana synteza (zgodnie z rysunkiem 1), która
pozwalałaby odkryć istotne założenia odwzorowania długookresowych
zmian. Został spełniony warunek kontekstowej prezentacji historii, ale
kontekst ma charakter opowieści o wybranych zmiennych. Prezentacja
ostatniej historii Polski wymaga zebrania odpowiednich informacji „od
początku”. Dotychczasowa narracja o polskich zmianach ma charakter
dość specyficzny, który utrudnia interpretację faktów (spór pomiędzy
partiami politycznymi dostarcza sprzecznych argumentów i jest pełen
racjonalizacji).
Analizując powyższe zastrzeżenia i ograniczenia, można stwierdzić, że całość opracowania pozwoliła wypracować nie tylko wskazówki
dotyczące przygotowania do badań długookresowych, ale również i postawić przyszłe problemy badawcze. Dotyczą one, po pierwsze, konsekwencji wyróżnienia pokazanych na rysunku 1 założeń; po drugie, zestawienia otrzymanych założeń z praktyką badan, opisanych w publikacjach. Szczególnego zastanowienia wymagają badania zmian w szczególnych okresach. W okresie na przykład kryzysu możemy mieć do
czynienia z sytuacją dość skomplikowaną, gdy cykl kryzysów ekonomicznych (tło, poziom analizy, kontekst) nakładają się na filozofię cyklu
życia organizacji. W takim przypadku opuszczenie opisu stanowiska
badacza praktycznie uniemożliwia weryfikacje otrzymanych wyników
badań.
Literatura
1. Babbie E. (2004), Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa.
2. Carrig K. (1997), Reshaping human resources for the next century – lessons from a high flying airline, „Human Resource Management” vol.
36.
3. Doran J., McGowan J., Alderdice F., McCall E. Craig S., Jenkins J.
(2012), Regional follow up of late preterm neonatal intensive care graduates, „Nurse Researcher” vol. 19, nr 4.
4. Gabriel Y. (2000), Storytelling in organisations. Facts, fictions and fantasies, Oxford University Press, Oxford.
5. Gerstner L. (2002), Who says elephants can’t dance? Inside IBM’s historic
turnaround, Harper Collins, New York.
6. Glade J. (2006), Ecohistorical regimes and la longue durée: An approach to
mapping long-term societal change, w: Complexity and co-evolution. Con-
364
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Janusz Struyna
tinuity and change in socio-economic system. Garnsey E., McGlade J.
(red.), Edward Elgar, Cheltenham.
Hon-fun Poon I., Rowley Ch. (2010), Change in Asia: a review of management theory and research related to human resources, „Asia Pacific
Business Review” vol. 16, nr 4.
Kanter R.M., Stein B.A., Jick T.D. (1992), The challenge of organizational
change, Free Press, New York.
Korunka Ch., Scharitzer D., Carayon P. Sainfort F. (2003), Employee
strain and job satisfaction related to an implementation of quality in a public service organization: a longitudinal study, „WORK & STRESS” vol.
17, nr 1.
Lado A.A., Boyd N.G., Wright P., Kroll M. (2006), Paradox and theorizing within the resource-based view, „Academy of Management Review”
vol. 31, nr 1.
Langley A., Kakabadse N., Swailes S. (2007), Longitudinal textual
analysis: an innovative method for analyzing how realised strategies evolve.
„Qualitative Research in Organizations and Management: An International Journal” vol. 2, nr 2.
Lewin A.Y., Long C.P., Carroll T.N. (1999), The coevolution of new organizational forms, „Organization Science” vol. 10, nr 5.
Lewin A.Y., Volberda H.W. (1999), Prolegomena on coevolution:
A framework for research on strategy and new organizational forms, „Organization Science” vol. 10, nr 5.
Ogilvie J.R., Stork D. (2003), Starting the HR and change conversation
with history, „Journal of Organizational Change Management” vol.
16, nr 3.
Pereira V., Anderson V. (2012), A longitudinal examination of HRM in
a human resources offshoring (HRO) organization operating from India,
„Journal of World Business” vol. 47.
Pettigrew A. (1987), The management strategic change, Basil Blackwell,
Oxford.
Pettigrew A.M., Woodman R.W., Cameron K.S. (2001), Studying organizational change and development: challenges for future research,
„Academy of Management Journal vol. 44, nr 4.
Poole M.S., Van de Ven A.H. (1989), Using a paradox to build management and organization theories, „Academy of Management. The Academy of Management Review” vol. 14, nr 4.
Wprowadzenie do konstrukcji założeń długookresowych badań…
365
19. Rucci A.J., Kirn S.P., Quinn R.T. (1998), The employee-customer-profit
chain at sears, „Harvard Business Review” vol. 76, nr 1.
20. Strużyna J. (2011), Wstęp do oznaczania identyczności obiektu badań z zakresu organizacji i zarządzania, w: Nauki o zarządzaniu wobec nieprzewidywalności i złożoności zmian, Rokita J. (red.), GWSH, Katowice.
21. Strużyna J. (2012), Pomiędzy idio i nomotetycznym myśleniem. Wstęp do
generycznego obrazu organizacji, w: Metody badań problemów zarządzania
strategicznego, Krupski R. (red.), Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych.
22. Van de Ven A., Poole M.S. (1995), Explaining development and change
in organizations, „Academy of Management Review” vol. 20.
23. Van de Ven A.H. (1987), Review essay: four requirements for processual
analysis, w: The management of strategic change, A.M. Pettigrew (red.),
Blackwell, Oxford.
24. Wang D.S., Shyu Ch.L. (2009), The longitudinal effect of HRM effectiveness and dynamic innovation performance on organizational performance
in Taiwan, „International Journal of Human Resource Management”
vol. 20, nr 8.
Streszczenie
Po okresie transformacji chęć międzynarodowych badaczy do studiowania
polskich zmian ekonomicznych i społecznych zmalała. Aktualnie, dla popularyzacji polskich osiągnięć, badacz powinien spełniać co najmniej dwa warunki.
Na pierwszym miejscu jest konieczne odnalezienie polskiej firmy z ponad normalnym osiągnięciami. Drugim warunkiem jest odkrycie tego, jak ta firma
osiągnęła ten sukces w długim horyzoncie czasu. Ten artykuł pomaga w znalezieniu odpowiedzi na to ostatnie pytanie. W tekście autor zebrał i uporządkował zbiór wytycznych dla długookresowych studiów organizacyjnych zmian.
Końcowa idea została oparta na koncepcji piramidy założeń badawczych. Konstrukcję piramidy stanowią rożne poziomy założeń, które są uporządkowane
od ogólnych do szczególnych. Dla identyfikacji zbioru założeń autor przeanalizował publikacje słynnych badaczy organizacyjnej zmiany. Opracowane rozwiązanie pozwala wzbogacić interpretację wyników studiów przypadków organizacyjnych zmian, co zilustrowano w końcowej części pracy.
Słowa kluczowe
badania długookresowe, organizacyjne zmiany, założenia badań
366
Janusz Struyna
Introduction to the study of the assumption’ structure of longitudinal
study of the changes in Poland (Summary)
After the period of transformation the willingness of international researchers to study the Polish economic and social changes has fallen down.
Currently, for the popularization of Polish achievements, researchers should
fulfill at least two conditions. In the first place it is necessary to identify Polish
company with more then “normal world” success. Second condition is to discover: how this company has achieved this success in long term? This paper
helps to find the answer for this question. In this text author collected and put
in order set of guidelines for a longitudinal study of organizational change.
Final idea is based on the concept of assumptions pyramid. Different levels of
assumptions constitute the pyramid construction. The assumptions were put in
order from general to specific. For identification of these assumption set, author
analyzed publications of famous organizational change researchers. The value
of proposed explanation was tested in confrontation with results of published
case studies about organizational changes. Elaborated solution allows to enrich
these results, as this illustrated in the final part of paper.
Keywords
longitudinal study, organizational changes, assumptions of research