List Koalicji do Minister Edukacji Narodowej z dn. 3.02.2016 r.

Warszawa, 3 lutego 2016 r.
Szanowna Pani Minister
Anna Zalewska
Minister Edukacji Narodowej
al. J. Ch. Szucha 25
00-918 Warszawa
Szanowna Pani Minister,
W imieniu Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) oraz Koalicji na rzecz Edukacji
Antydyskryminacyjnej – porozumienia 58 organizacji pozarządowych i partnerów społecznych
działających na rzecz edukacji i równości, zwracamy się do Pani, przedstawiając cele
i postulaty Koalicji oraz prosząc o osobiste spotkanie.
Koalicja na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej powstała w 2011 roku i łączy organizacje,
grupy i podmioty z 19 miast oraz mniejszych miejscowości z całej Polski. W jej skład
wchodzą instytucje od wielu lat pracujące ze szkołami i środowiskiem nauczycielskim
w obszarze praw człowieka i równości.
Celem Koalicji jest wprowadzenie rzetelnej edukacji antydyskryminacyjnej do edukacji
formalnej w Polsce. Od 2011 roku Koalicja prowadzi dialog z decydentami i decydentkami
systemu oświaty, prezentując diagnozę systemu edukacji formalnej, ekspertyzę w obszarze
edukacji antydyskryminacyjnej oraz wskazując priorytetowe obszary do zmiany, by równość,
wolność od przemocy i dyskryminacji oraz godność i bezpieczeństwo wszystkich dzieci
i dorosłych w szkole mogła być zapewniana.
Uznajemy zapobieganie wszelkiej dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami za
jedno z podstawowych zadań szkoły, która ma wychowywać do życia w demokratycznym
społeczeństwie. Stąd wysoce niepokojąca jest dla nas sytuacja, w której szkoły w Polsce są
miejscem nierównego traktowania ze względu na płeć, rasę, pochodzenie narodowe
i etniczne, wyznanie i bezwyznaniowość, niepełnosprawność, orientację seksualną, status
społeczno-ekonomiczny i inne przesłanki. Na fakt ten wskazują zarówno badania jednostek
akademickich, instytutów badawczych i środowisk pozarządowych, jak i sami nauczyciele,
nauczycielki, uczniowie, uczennice i ich rodzice / opiekunowie.
Rozwiązania już istniejące w systemie oświaty są rozwiązaniami zdecydowanie
niewystarczającymi, mało skutecznymi i doraźnymi. Szkoły w Polsce wciąż nie są wolne od
dyskryminacji, mowy nienawiści i przemocy motywowanej uprzedzeniami. W związku z
występowaniem tych zjawisk szkoły w Polsce nie są także miejscami bezpiecznymi
– tymczasem bezpieczeństwo jest podstawowym warunkiem uczenia się.
Licząc na możliwość osobistej prezentacji Pani Minister postulatów Koalicji na rzecz
Edukacji Antydyskryminacyjnej w najbliższej przyszłości, przedstawiamy najważniejsze
z nich:
str. 1/5
1. Uruchomienie regularnego kursu doskonalenia nauczycieli/nauczycielek,
wzmacniającego ich kompetencje do reagowania i przeciwdziałania
dyskryminacji, mowie nienawiści oraz przemocy motywowanej uprzedzeniami.
Wciąż brakuje regularnego trybu doskonalenia nauczycieli/nauczycielek w obszarze
edukacji antydyskryminacyjnej, przygotowującego do reagowania i przeciwdziałania
dyskryminacji w szkołach. Nauczyciele/nauczycielki nie mają usystematyzowanego dostępu
do tego ważnego obszaru wiedzy. Dobrze przygotowani nauczyciele/nauczycielki to
podstawowy warunek zapewnienia dzieciom i młodzieży bezpieczeństwa oraz poszanowania
ich praw bez względu na jakąkolwiek cechę. Wielu takich nauczycieli/nauczycielek
prowadzi edukację antydyskryminacyjną w swoich szkołach, zdając sobie sprawę z tej
pilnej potrzeby. Ich możliwości pozyskiwania wiedzy i rozwoju powinny być szersze
i systemowo dostępne.
2. Wprowadzenie, wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, tematu
przeciwdziałania dyskryminacji do standardów kształcenia przygotowującego do
wykonywania zawodu nauczyciela oraz do szczegółowych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli.
Koalicja stoi na stanowisku, że przeciwdziałanie dyskryminacji jest jedną z kluczowych
kompetencji nauczycieli/nauczycielek, gwarantującą wszystkim uczniom równy poziom
ochrony przed naruszeniami i przemocą. Konsekwentnie, kompetencja ta powinna być
zapisana w aktach prawnych regulujących kwalifikacje i standardy kształcenia w zawodzie
nauczyciela. Jednocześnie wesprze to znacząco realizację wymagań kierowanych do szkół
od maja 2013, zgodnie z którymi szkoły mają obowiązek realizacji działań zapobiegających
dyskryminacji, skierowanych do całej społeczności szkoły, a także realizację zapisów
podstawy programowej dotyczącej roli szkoły w zapobieganiu wszelkiej dyskryminacji.
3. Wprowadzenie systemowej zmiany do procedury zatwierdzania do użytku
podręczników szkolnych tak, aby wyeliminować z nich treści dyskryminacyjne.
Badania własne TEA, jak i badania innych organizacji członkowskich Koalicji i ośrodków
badawczych (m.in. Feminoteka, Kampania Przeciw Homofobii, Żydowskie Stowarzyszenie
Czulent, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) wskazują, że mimo istnienia ogólnych
wytycznych dla recenzentów, w podręcznikach stosowanych w polskich szkołach
i zatwierdzonych do użytku przez MEN nadal znajdują się treści wzmacniające stereotypy
i dyskryminację. Zobowiązania MEN odnoszące się do tej problematyki wpisane są w Krajowy
Program Działań na rzecz Równego Traktowania – tym bardziej Koalicja postuluje rewizję
wytycznych dla recenzentów po to, by osoby te otrzymały jasne wskazówki i narzędzia
pozwalające nie kierować do użytku szkolnego materiałów zaprzeczających zasadzie
równego traktowania i niedyskryminacji.
4. Przygotowanie i szerokie upowszechnienie informacji dla nauczycieli/
nauczycielek, rodziców oraz dzieci i młodzieży na temat możliwości reagowania
i postępowania w przypadkach dyskryminacji i przemocy doświadczanej w szkole.
Wyjątkowo pilnym, ale też praktycznym działaniem jest upowszechnienie rzetelnych
i wyczerpujących informacji na temat możliwości pomocy, jaką uczniowie/uczennice i ich
rodzice mogą uzyskać w sytuacji dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami, do
której doszło w szkole. Podobnie, przystępnych i konkretnych informacji na temat
możliwości reagowania w takich sytuacjach potrzebują nauczyciele/nauczycielki. Wierzymy,
str. 2/5
że bezczynność wobec istniejących naruszeń praw dziecka, wynika często nie tyle ze złej
woli, lecz przede wszystkim z braku wiedzy na temat właściwych możliwości działania.
5. Podtrzymanie praktyki oficjalnego występowania Minister Edukacji Narodowej
do kuratoriów i szkół na temat wagi przeciwdziałania dyskryminacji.
Uwzględnianie perspektywy antydyskryminacyjnej w życiu szkoły – mimo istniejących
wymagań prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej obejmującej całą społeczność szkolną
- pozostawało najczęściej zależne od dobrej woli i gotowości zmotywowanych nauczycieli/
nauczycielek. Wystąpienia kolejnych Ministrów Edukacji Narodowej na temat wagi edukacji
antydyskryminacyjnej w 2012 i 2014 roku z okazji Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka
10 grudnia były jasnym sygnałem wspierającym i legitymizującym zaangażowanie nauczycieli
i nauczycielek. Liczymy na to, że Pani Minister w podobny sposób podkreślać będzie
publicznie wagę praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji w życiu szkoły.
6. Wpisanie do podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa
w roku szkolnym 2016/2017 edukacji antydyskryminacyjnej, w szczególności
w zakresie wspierania dialogu międzykulturowego i integracji społecznej.
Problem izolowania, wyzwisk i pobić domniemanych lub rzeczywistych migrantów narasta,
przejawiając się także w środowisku szkolnym. Jest to jedynie odbicie szerszej sytuacji
społecznej i postaw wyrażanych przez dorosłych, niemniej szkoła bezwzględnie powinna
wspierać uczniów i uczennice, a także całą szkolną społeczność do życia w społeczeństwie
otwartym na różnice, z szacunkiem dla różnorodności i bez nienawiści podbitej lękiem.
Uwzględnienie przez Panią Minister edukacji antydyskryminacyjnej, w szczególności
w zakresie wspierania dialogu międzykulturowego i integracji społecznej w kierunkach
polityki oświatowej na przyszły rok szkolny wesprze zaangażowanie szkół
w przeciwdziałanie ksenofobii, mowie nienawiści i budowanie bezpiecznych przestrzeni do
uczenia się i rozwoju wszystkich dzieci.
Zwracamy się z prośbą o spotkanie z Panią Minister, licząc na możliwość kontynuacji dialogu
z Ministerstwem Edukacji Narodowej jako najważniejszym podmiotem systemowej zmiany
na rzecz szkoły wolnej od dyskryminacji i przemocy.
Z poważaniem,
W imieniu Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej,
Małgorzata Dymowska
Natalia Sarata
Członkini Zarządu
Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej
Współkoordynatorka
Koalicji na rzecz Edukacji
Antydyskryminacyjnej
Kontakt w sprawie listu:
Małgorzata Dymowska, Natalia Sarata, [email protected]
str. 3/5
Organizacje członkowskie Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej:
1. Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa
2. Amnesty International Polska, Warszawa
3. Fundacja Autonomia, Kraków
4. Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa
5. Centrum Inicjatyw UNESCO, Wrocław
6. Ekspedycja w Głąb Kultury, Zabrze
7. Fundacja Feminoteka, Warszawa
8. Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa
9. Stowarzyszenie Homo Faber, Lublin
10. Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa
11. Stowarzyszenie Lambda Warszawa, Warszawa
12. Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych MIKUSZEWO, Poznań
13. Fundacja Dla Odmiany, Warszawa
14. Stowarzyszenie Jeden świat, Poznań
15. Związek Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa
16. Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita, Warszawa
17. Grupa Edukatorów Seksualnych PONTON, Warszawa
18. Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Warszawa
19. Stowarzyszenie Pro Humanum, Warszawa
20. Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków
21. Stowarzyszenie W stronę dziewcząt, Warszawa
22. Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa „Bardziej kochani”,
Warszawa
23. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa
24. Fundacja Klamra, Żywiec
25. Stowarzyszenie Romów w Polsce, Oświęcim
26. Stowarzyszenie Kulturalno-Edukacyjno-Naukowe „KEN", Warszawa
27. Stowarzyszenie INTERKULTURALNI PL, Kraków
28. Stowarzyszenie na rzecz Kultury i Dialogu 9/12, Białystok
29. Grupa Edukacyjna Poradni Zdrowia Psychoseksualnego „Bez tabu", Gdańsk
30. Stowarzyszenie dla Dzieci i Młodzieży SZANSA, Głogów
31. Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa
32. Fundacja Osiem Marzeń, Szydłowiec
33. Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ", Warszawa
34. Hollaback! Polska, Warszawa
35. Fundacja Trans-Fuzja, Warszawa
str. 4/5
36. Centrum Żydowskie w Oświęcimiu, Oświęcim
37. Fundacja Rownosc.org.pl, Kraków
38. Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych
oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności", Toruń
39. Fundacja REVERS, Wrocław
40. Akceptacja. Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób Homoseksualnych, Biseksualnych i
Transpłciowych, Warszawa
41. Stowarzyszenie Kolektyw Odrobina Kultury, Warszawa
42. Fundacja Aktywizacja, Warszawa
43. Stowarzyszenie na rzecz Profilaktyki i Edukacji Seksualnej TUMA, Starogard Gdański
44. Stowarzyszenie Kofe(m)ina, Olsztyn
45. Fundacja Pozytywnych Zmian, Bielsko-Biała
46. Fundacja na rzecz Różnorodności Polistrefa, Kraków
47. Fundacja na rzecz Równości, Wrocław
48. Fundacja Ośrodka KARTA, Warszawa
49. ANTERIS Fundacja Pomocy Prawnej, Gdynia
50. Fundacja HerStory, Lublin
51. Stowarzyszenie Naukowe Psychologia i Seksuologia LGBT, Kędzierzyn-Koźle
52. Stowarzyszenie Montaż, Bielsko-Biała
53. Fundacja Punkt Widzenia, Wrocław
54. Stowarzyszenie na rzecz Osób LGBT „Tolerado”, Gdańsk
55. Stowarzyszenie Strefa Wenus z Milo, Kraków
56. Fundacja Droga Wolna, Szczecin
57. Fundacja Szkoła Bez Dyskryminacji "Czarna Owca", Wrocław
58. Społeczny Monitor Edukacji, Warszawa
Do wiadomości:
Jarosław Gowin, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Wojciech Kaczmarczyk, Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania
Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich
Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka
str. 5/5