Pobierz bezpłatnie artykuł w formie PDF

Janina Kokoszka-Paszkot1, Władysław Grzeszczak2, Mariusz Paszkot1
PRACA ORYGINALNA
1
„Uzdrowisko Wysowa” SA w Wysowej-Zdroju, 2Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii Śląskiej Akademii
Medycznej w Zabrzu
Wpływ leczenia uzdrowiskowego w Wysowej-Zdroju w różnych porach roku na profil dobowy
ciśnienia tętniczego krwi
The influence of Wysowa Spa treatment in different seasons on circardian
profile of the arterial blood pressure
Abstract
Introduction. The aim of the study was to assess the effect
of spa treatment in Wysowa health resort on the circadian
profile of the arterial blood pressure in different seasons of
the year.
Material and methods. The assessment of the circadian
profile of the arterial blood pressure using 24-hour monitoring was carried out at Wysowa health resort in 4 seasons of the year. The circadian profiles of the arterial blood
pressure were set using the averages of two-hour intervals.
Results. Spa treatment at Wysowa-Zdrój affects the circadi-
an profile of arterial blood pressure obtained by 24-hour
automatic monitoring within the group of patients with type 1
diabetes, within the group of patients with type 2 diabetes
as well as in the control group.
Conclusion. Observations of the statistically significant rise
of the night blood pressure during the springtime within the
group of type 1 diabetes mellitus as well as the rise of blood
pressure during the wintertime within the group of type 2
diabetes mellitus should be continued.
key words: spa treatment, diabetes mellitus, automatic
blood pressure monitoring
zmienność. Na terenie Wysowej w ciągu roku najniższe
Wstęp
średnie ciśnienie obserwuje się w kwietniu, natomiast
Klimat Wysowej-Zdroju leżącej w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego kształtowany jest przez wiele czynników [1]. Pogoda w Wysowej (520 m n.p.m.) zależy od wpływów powietrza polarno-morskiego (65% dni w roku), powietrza polarno-kontynentalnego (35% dni w roku). Średnio 40,5% dni
w roku przez Wysową przemieszczają się fronty atmosferyczne. W poszczególnych miesiącach, a tym samym
w poszczególnych porach roku, liczba dni frontalnych
jest różna, najwięcej występuje zimą (44%), a najmniej
latem (37%).
Jednym z ważniejszych elementów kształtujących
bioklimat jest ciśnienie atmosferyczne i jego chwilowa
najwyższe w październiku.
Przebieg wiatrów kształtowany jest przez układ
grzbietów, przełęczy i dolin w Beskidzie Niskim. Średnia
roczna prędkość wiatru w Wysowej wynosi 3,5 m/s. Wiatry silne, to znaczy osiągające w ciągu 10 minut prędkość
10 m/s, stanowią 2,5% pomiarów [8]. Wiatry fenowe, zwane też halnymi, należą do wiatrów bardzo silnych, o średnich
10-minutowych prędkościach przekraczających 10 m/s.
Zdarzają się one w Wysowej z częstością mniejszą niż
1%. Najwięcej sytuacji fenowych w Wysowej zdarza się
w okresie od października do marca. W ciągu roku, jak
wskazują wieloletnie obserwacje, liczba dni, kiedy wystąpił wiatr halny w Wysowej wynosi 25 [1]. Wiatry te zdarzają się najczęściej w miesiącach zimowych i wiążą się ze
Adres do korespondencji:
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii Śl. AM
ul. 3 Maja 13/15, 41–800 Zabrze
tel. +48 (0 prefiks 32) 271 25 11, faks +48 (0 prefiks 32) 271 46 17
wzmożonym napływem powietrza z południa i zachodu.
Latem występują one sporadycznie (najczęściej towarzyszą burzom). Wiatry fenowe przyczyniają się do wzrostu temperatury i spadku wilgotności względnej powietrza. Powszechnie znane jest ich negatywne oddziaływa-
Copyright © 2002 Via Medica, ISSN 1643–3165
nie meteorotropowe [2, 3].
www.ddk.viamedica.pl
133
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 2
Cel pracy
Celem pracy było:
1. Określenie wpływu leczenia uzdrowiskowego w Wysowej-Zdroju w poszczególnych porach roku na profil
dobowy ciśnienia tętniczego krwi badanego metodą
24-godzinnego monitorowania u chorych na cukrzycę
typu 1, na cukrzycę typu 2 oraz w grupie kontrolnej.
2. Stwierdzenie, czy tradycyjnie rozumiany negatywny
wpływ leczenia uzdrowiskowego w warunkach klimatu górskiego na układ krążenia znajdzie potwierdzenie w niekorzystnych zmianach profilu dobowego ciśnienia tętniczego krwi w określonych porach roku.
Materiał i metody
Badaniami objęto 106 osób poddanych 24-dniowej
kuracji w Sanatorium „Biawena” w dniach 04.01.1995–
–01.07.1996 roku. Grupę chorych na cukrzycę typu 1
stanowiło 12 osób, 47-osobową grupę tworzyli chorzy
na cukrzycę typu 2, a grupę kontrolną stanowiło 47 osób
zdrowych. Wszystkich kuracjuszy poddano standardowemu leczeniu uzdrowiskowemu, zabiegom balneologicznym i fizykalnym oraz kuracji pitnej wodami mineralnymi, a także działaniu mikroklimatu miejscowości
uzdrowiskowej.
Badania profilu dobowego ciśnienia tętniczego krwi
przeprowadzono metodą 24-godzinnego automatycznego monitorowania za pomocą aparatu Medilog ABP typ
BF firmy Oxford Medical Limited. Rejestracji ciśnienia
dokonywano u każdego z badanych 2-krotnie: na początku oraz na końcu turnusu, w 2 standardowych przedziałach czasowych: w godzinach 6.00–22.00 (pomiary
co 15 min) oraz 22.00–6.00 (pomiary co 30 min).
Pomiar obejmował wartość ciśnienia skurczowego
(SBP, systolic blood pressure), rozkurczowego (DBP,
diastolic blood pressure) oraz amplitudy tętna określonej jako różnica ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Profile dobowe ciśnienia tętniczego wyznaczono,
posługując się średnimi z 2-godzinnych przedziałów
czasowych.
Pacjenci przyjmujący leki hipotensyjne nie wymagali
modyfikacji leczenia w trakcie pobytu w uzdrowisku.
U chorych na cukrzycę na początku i na końcu terapii
uzdrowiskowej oznaczano dobowy profil glikemii.
Analiza statystyczna
Dla zmiennych niespełniających założeń zgodności
z rozkładem normalnym stosowano test Kruskala-Wallisa. W przypadku stwierdzenia różnic wykorzystywano
nieparametryczny test sumy rang Manna-Whitneya dla
134
porównania badanych grup. W analizie porównawczej
zmiennych spełniających założenia zgodności z rozkładem normalnym zastosowano analizę wariancji ANOVA.
Jeśli stwierdzono różnice, porównywano je testem t-Studenta. W celu zbadania normalności rozkładu zastosowano test Kołmogorowa-Smirnowa. Za znamienny statystycznie przyjęto poziom istotności p < 0,05.
Wyniki
U chorych na cukrzycę typu 1 wiosną w ciągu dnia
stwierdzono znamienny spadek średniego ciśnienia
skurczowego (z 148 ± 22,9 mm Hg do 139,5 ± 26,3
mm Hg; p = 0,0033; tab. 1) oraz znamienny spadek
średniego ciśnienia rozkurczowego (z 82,7 ± 12,6 mm Hg
do 75,9 ± 11,6 mm Hg; p = 2 × 10–6 ; tab. 1). W nocy
stwierdzono istotny statystycznie wzrost średniego ciśnienia skurczowego (z 127,1 ± 30,7 mm Hg do 143,9 ±
± 39,9 mm Hg; p = 0,0303; tab. 1). Przez całą dobę
obserwowano znamienny spadek średniego ciśnienia
rozkurczowego (z 77,3 ± 15,8 mm Hg do 73,9 ± 12,6
mm Hg; p = 0,0197; tab. 1).
Latem nie obserwowano znamiennych różnic wartości średnich ciśnień oraz amplitudy tętna pod wpływem leczenia uzdrowiskowego (tab. 2).
Jesienią w ciągu całej doby obserwowano jedynie
istotny statystycznie wzrost średniej amplitudy tętna
(z 54,6 ± 30,9 mm Hg do 59,3 ± 24,0 mm Hg;
p = 0,041; tab. 3). Zimą w ciągu nocy stwierdzono znamienny spadek średniego ciśnienia rozkurczowego
(z 75,2 ± 14,9 mm Hg do 66,4 ± 18,4 mm Hg;
p = 0,0036; tab. 4). W ciągu całej doby obserwowano
znamienny spadek średniego ciśnienia skurczowego
(z 143,0 ± 33,0 mm Hg do 135,2 ± 26,4 mm Hg;
p = 0,002; tab. 4) oraz istotny statystycznie spadek średniego ciśnienia rozkurczowego (z 81,4 ± 16,0 mm Hg
do 77,7 ± 16,7 mm Hg; p = 0,0064; tab. 4).
U chorych na cukrzycę typu 2 wiosną w ciągu dnia
stwierdzono znamienny wzrost średniej amplitudy tętna
(z 55,9 ± 20,3 mm Hg do 59,7 ± 20,8 mm Hg;
p = 0,0027; tab. 1).
Latem nie obserwowano znamiennych różnic wartości średnich ciśnień oraz amplitudy tętna pod wpływem leczenia uzdrowiskowego (tab. 2).
Jesienią w ciągu dnia obserwowano znamienny spadek średniego ciśnienia rozkurczowego (z 82,8 ±
± 15,2 mm Hg do 78,3 ± 14,8 mm Hg; p = 0,002; tab. 3).
W okresie całej doby obserwowano istotny wzrost średniej amplitudy tętna (z 55,7 ± 21,1 mm Hg do 62,6 ±
± 27,8 mm Hg; p = 0,001; tab. 3).
Zimą w ciągu dnia obserwowano znamienny wzrost
średniego ciśnienia skurczowego (z 139,0 ± 26,0 mm Hg
do 144,7 ± 28,3 mm Hg; p = 0,0001; tab. 4), oraz
www.ddk.viamedica.pl
Janina Kokoszka-Paszkot i wsp. Leczenie uzdrowiskowe w różnych porach roku a ciśnienie tętnicze
Tabela 1. Porównanie wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz amplitudy tętna przed i po leczeniu uzdrowiskowym w badanych
grupach w okresie wiosny; wartości średnie ± SD
Table 1. Comparison of blood pressure and pulse amplitude before and after resort treatment in analysed groups in spring:
mean values ± SD
Wiosna
Ciśnienie
skurczowe
[mm Hg]
Przed ± SD
Po ± SD
Dzień
Chorzy na
148,0 ± 22,9 139,5 ± 26,3
cukrzycę typu 1
Chorzy na
140,2 ± 23,4 142,9 ± 23,6
cukrzycę typu 2
Grupa
124,8 ± 19,9 123,0 ± 22,8
kontrolna
Noc
Chorzy na
127,1 ± 30,7 143,9 ± 39,9
cukrzycę typu 1
Chorzy na
127,9 ± 29,0 121,2 ± 21,9
cukrzycę typu 2
Grupa
107,9 ± 19,3 107,4 ± 23,6
kontrolna
Doba
Chorzy na
142,7 ± 26,6 140,4 ± 29,3
cukrzycę typu 1
Chorzy na
137,8 ± 25,1 138,4 ± 24,8
cukrzycę typu 2
Grupa
121,6 ± 20,8 119,9 ± 23,7
kontrolna
Ciśnienie
rozkurczowe
[mm Hg]
Amplituda
tętna
[mm Hg]
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
0,0033
82,7 ± 12,6
75,9 ± 11,6
2E-06
65,3 ± 24,3
63,7 ± 24,8 0,5588
0,0703
84,3 ± 11,1
83,1 ± 10,8
0,0808
55,9 ± 20,3
59,7 ± 20,8 0,0027
0,0945
77,8 ± 13,4
75,0 ± 12,6
4E-05
47,0 ± 17,9
48,0 ± 22,8 0,3868
0,0303
61,3 ± 13,1
65,4 ± 13,4
0,1555
65,8 ± 29,5
78,5 ± 37,7 0,0850
0,1023
72,4 ± 13,5
71,2 ± 11,7
0,4444
55,4 ± 26,2
50,0 ± 18,7 0,0541
0,8153
65,3 ± 12,6
64,7 ± 13,5
0,6922
42,6 ± 15,2
42,7 ± 19,7 0,9943
0,4105
77,3 ± 15,8
73,9 ± 12,6
0,0197
65,5 ± 25,6
66,5 ± 28,3
0,6827
82,0 ± 12,5
80,7 ± 12,0
0,0509
55,9 ± 21,6
57,7 ± 20,7 0,1068
0,1164
75,4 ± 14,2
73,0 ± 13,4
0,0002
46,2 ± 17,5
46,9 ± 22,3 0,4318
0,699
SD (standard deviation) — odchylenie standardowe
Tabela 2. Porównanie wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz amplitudy tętna przed i po leczeniu uzdrowiskowym w badanych grupach w okresie lata; wartości średnie ± SD
Table 2. Comparison of blood pressure and pulse amplitude before and after resort treatment in analysed groups in summer:
mean values ± SD
Lato
Ciśnienie
skurczowe
[mm Hg]
Przed ± SD
Po ± SD
Dzień
Chorzy na
118,8 ± 13,9 115,9 ± 13,5
cukrzycę typu 1
Chorzy na
128,0 ± 22,3 125,2 ± 21,5
cukrzycę typu 2
Grupa
133,0 ± 9,8 121,3 ± 9,5
kontrolna
Noc
Chorzy na
94,1 ± 9,5 83,5 ± 10,9
cukrzycę typu 1
Chorzy na
118,5 ± 26,0 115,9 ± 26,2
cukrzycę typu 2
Grupa
127,4 ± 13,9 133,1 ± 14,4
kontrolna
Doba
Chorzy na
114,1 ± 16,3 109,7 ± 18,2
cukrzycę typu 1
Chorzy na
126,1 ± 23,4 123,3 ± 22,8
cukrzycę typu 2
Grupa
128,5 ± 13,3 130,8 ± 14,3
kontrolna
Ciśnienie
rozkurczowe
[mm Hg]
Amplituda
tętna
[mm Hg]
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
0,374
73,1 ± 7,8
74,6 ± 9,9
0,492
45,7 ± 9,7
41,3 ± 9,6
0,051
74,5 ± 13,9
73,5 ± 11,4
0,2003
53,6 ± 19,7
52,5 ± 19,9 0,3927
0,029
88,3 ± 7,4
83,4 ± 7,6
0,2135
44,8 ± 8,8
37,9 ± 10,5 0,1784
0,056
56,9 ± 5,2
52,1 ± 6,7
0,1349
37,3 ± 4,8
31,4 ± 7,8
0,442
67,6 ± 13,8
67,6 ± 16,0
0,9796
51,0 ± 17,0
47,8 ± 18,4 0,1585
0,105
82,0 ± 11,3
79,1 ± 11,6
0,2973
45,4 ± 7,9
54,0 ± 18,2 0,0138
0,244
70,0 ± 9,8
70,3 ± 12,9
0,9018
44,1 ± 9,5
39,4 ± 10,0 0,0691
0,138
73,2 ± 14,1
72,3 ± 12,7
0,2711
53,1 ± 19,2
51,6 ± 19,7 0,1716
0,449
83,2 ± 10,9
79,9 ± 10,9
0,1743
45,3 ± 7,9
50,9 ± 18,1 0,0704
0,0605
0,0917
SD (standard deviation) — odchylenie standardowe
www.ddk.viamedica.pl
135
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 2
Tabela 3. Porównanie wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz amplitudy tętna przed i po leczeniu uzdrowiskowym w badanych
grupach w okresie jesieni; wartości średnie ± SD
Table 3. Comparison of blood pressure and pulse amplitude before and after resort treatment in analysed groups in autumn:
mean values ± SD
Jesień
Ciśnienie skurczowe
[mm Hg]
Przed ± SD
Po ± SD
Ciśnienie rozkurczowe
[mm Hg]
Amplituda tętna
[mm Hg]
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
0,0900
85,2 ± 14,7
82,2 ± 14,4
0,123
53,1 ± 26,2
54,8 ± 17,8
0,065
Chorzy na
137,0 ± 26,3 139,8 ± 27,2
cukrzycę typu 2
0,0520
82,8 ± 15,2
78,3 ± 14,8
0,002
57,8 ± 20,8
59,1 ± 26,0
0,09
Grupa
kontrolna
113,1 ± 21,0 108,6 ± 16,3
0,7495
72,6 ± 12,2
70,0 ± 12,6
0,0111
40,5 ± 15,8
38,6 ± 13,1 0,1064
Chorzy na
136,2 ± 28,4 133,2 ± 26,3
cukrzycę typu 1
0,0610
73,3 ± 15,1
72,8 ± 17,3
0,612
61,4 ± 26,5 59,2 ± 18,7
0,391
Chorzy na
123,3 ± 27,0 126,0 ± 30,1
cukrzycę typu 2
0,0900
72,1 ± 15,8
71,5 ± 16,0
0,712
50,1 ± 18,8
52,0 ± 27,0
0,051
Grupa
kontrolna
97,3 ± 14,9 101,1 ± 20,9
0,1447
60,3 ± 10,8
60,1 ± 16,1
0,9105
36,9 ± 11,5
41,0 ± 14,6 0,0938
Doba
Chorzy na
137,9 ± 30,8 139,3 ± 27,1
cukrzycę typu 1
0,0960
82,0 ± 15,3
81,2 ± 19,1
0,093
54,6 ± 30,9
59,3 ± 24,0
0,041
Chorzy na
136,2 ± 28,1 140,1 ± 30,2
cukrzycę typu 2
0,0530
80,0 ± 16,3
79,1 ± 16,8
0,07
55,7 ± 21,1
62,6 ± 27,8
0,001
Grupa
kontrolna
0,2037
69,3 ± 13,0
68,0 ± 14,0
0,1806
39,5 ± 14,8
39,1 ± 13,4 0,6504
Dzień
Chorzy na
138,2 ± 30,2 137,3 ± 22,8
cukrzycę typu 1
Noc
108,8 ± 20,7 107,1 ± 17,6
SD (standard deviation) — odchylenie standardowe
Tabela 4. Porównanie wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz amplitudy tętna przed i po leczeniu uzdrowiskowym w badanych
grupach w okresie zimy; wartości średnie ± SD
Table 4. Comparison of blood pressure and pulse amplitude before and after resort treatment in analysed groups in winter:
mean values ± SD
Zima
Ciśnienie skurczowe
[mm Hg]
Przed ± SD
Po ± SD
Ciśnienie rozkurczowe
[mm Hg]
p
Przed ± SD
Po ± SD
p
Przed ± SD
0,0732
83,1 ± 15,8
80,9 ± 14,6
0,132
61,7 ± 25,7
57,8 ± 18,2 0,0648
Chorzy na
139,0 ± 26,0 144,7 ± 28,3
cukrzycę typu 2
0,0001
81,6 ± 15,1
79,0 ± 14,5
0,0013
57,4 ± 21,1
65,8 ± 26,8
Grupa
kontrolna
120,7 ± 17,3 120,0 ± 17,1
0,5623
77,1 ± 13,9
76,4 ± 11,9
0,3753
43,6 ± 17,0
43,7 ± 15,6 0,9281
Noc
Chorzy na
136,4 ± 36,4 123,2 ± 29,7
cukrzycę typu 1
0,0588
75,2 ± 14,9
66,4 ± 18,4
0,0036
61,2 ± 31,8
56,8 ± 25,0 0,3878
Chorzy na
121,3 ± 29,0 132,0 ± 32,3
cukrzycę typu 2
0,0006
71,7 ± 16,1
71,0 ± 15,7
0,6633
49,6 ± 19,2
61,1 ± 26,3
Grupa
kontrolna
104,8 ± 20,6 108,9 ± 20,6
0,1099
67,7 ± 15,5
65,2 ± 13,5
0,1669
37,1 ± 14,6
43,7 ± 17,7 0,0012
Doba
Chorzy na
143,0 ± 33,0 135,2 ± 26,4
cukrzycę typu 1
0,0020
81,4 ± 16,0
77,7 ± 16,7
0,0064
61,6 ± 27,1
57,6 ± 19,9 0,5132
Chorzy na
135,1 ± 27,7 141,6 ± 29,8
cukrzycę typu 2
3E-06
79,4 ± 15,8
77,0 ± 15,2
0,0013
55,7 ± 20,9
64,6 ± 26,8
Grupa
kontrolna
0,5579
75,0 ± 14,8
74,1 ± 13,0
0,251
42,1 ± 16,7
43,7 ± 16,1 0,0995
Dzień
Chorzy na
144,8 ± 31,9 138,7 ± 24,4
cukrzycę typu 1
117,1 ± 19,3 117,8 ± 18,4
SD (standard deviation) — odchylenie standardowe
136
Amplituda tętna
[mm Hg]
www.ddk.viamedica.pl
Po ± SD
p
4E-10
1E-06
3E-14
Janina Kokoszka-Paszkot i wsp. Leczenie uzdrowiskowe w różnych porach roku a ciśnienie tętnicze
istotny statystycznie spadek średniego ciśnienia rozkurczowego (z 81,6 ± 15,1 mm Hg do 79,0 ± 14,5 mm Hg;
p = 0,0013; tab. 4), a także znamienny wzrost średniej
amplitudy (z 57,4 ± 21,1 mm Hg do 65,8 ± 26,8 mm Hg;
p = 4 × 10–10; tab. 4). W ciągu nocy obserwowano
znamienny wzrost średniego ciśnienia skurczowego
(z 121,3 ± 29,0 mm Hg do 132,0 ± 32,3 mm Hg;
p = 0,0006; tab. 4) oraz istotny statystycznie wzrost
średniej amplitudy (z 49,6 ± 19,2 mm Hg do 61,1 ±
± 26,3 mm Hg; p = 1 × 10–6; tab. 4). W okresie całej
doby wystąpił znamienny wzrost średniego ciśnienia
skurczowego (z 135,1 ± 27,7 mm Hg do 141,6 ± 29,8
mm Hg; p = 3 × 10–6; tab. 4) oraz istotny statystycznie
spadek średniego ciśnienia rozkurczowego (z 79,4 ±
± 15,8 mm Hg do 77,0 ± 15,2 mm Hg; p = 0,0013; tab. 4),
jak również znamienny wzrost średniej amplitudy tętna
(z 55,7 ± 20,9 mm Hg do 64,6 ± 26,8 mm Hg; p = 3 ×
× 10–14; tab. 4).
W grupie kontrolnej wiosną w ciągu dnia stwierdzono znamienny spadek średniego ciśnienia rozkurczowego (z 77,8 ± 13,4 mm Hg do 75,0 ± 12,6 mm Hg;
p = 4 × 10–5; tab. 1). Podobnie w ciągu całej doby obserwowano istotny statystycznie spadek średniego ciśnienia
rozkurczowego (z 75,4 ± 14,2 mm Hg do 73,0 ± 13,4
mm Hg; p = 0,0002; tab. 1).
Latem obserwowano w ciągu dnia znamienny spadek średniego ciśnienia skurczowego (z 133,0 ± 9,8
mm Hg do 121,3 ± 9,5 mm Hg; p = 0,029; tab. 2).
W ciągu nocy stwierdzono istotny statystycznie wzrost
średniej amplitudy tętna (z 45,4 ± 7,9 mm Hg do 54,0 ±
± 18,2 mm Hg; p = 0,0138; tab. 2).
Jesienią w ciągu dnia obserwowano znamienny
spadek średniego ciśnienia rozkurczowego (z 72,6 ±
± 12,2 mm Hg do 70,0 ± 12,6 mm Hg; p = 0,0111; tab. 3).
Zimą w ciągu nocy obserwowano znamienny wzrost
średniej amplitudy tętna (z 37,1 ± 14,6 mm Hg do 43,7 ±
± 17,7 mm Hg; p = 0,0012; tab. 4).
Dyskusja
W grupie chorych na cukrzycę typu 1 wiosną obserwowano znamienny spadek zarówno ciśnienia skurczo-
wego, jak i rozkurczowego w ciągu dnia (tab. 1). Należy
podkreślić występujący równocześnie w nocy wzrost
średniego ciśnienia skurczowego (tab. 1). Zmiany średniego ciśnienia skurczowego oraz rozkurczowego w ciągu dnia pod wpływem leczenia uzdrowiskowego należy
traktować jako pozytywny efekt tego leczenia. Wydaje
się, że dużą rolę mogły odegrać zarówno relaksacja psychiczna związana ze zmianą otoczenia, zmieniona aktywność fizyczna, jak i stosowane zabiegi balneologiczne.
W tym okresie obserwowano również lepsze wyrównanie
metaboliczne. Dowodem tego był spadek średniej dobowej wartości glikemii (tab. 5). Obserwowany wzrost średniego ciśnienia skurczowego w ciągu nocy można zaś
interpretować jako ewentualne następstwo względnej hiperinsulinemii (spowodowanej lepszym wyrównaniem
metabolicznym w ciągu dnia). Hiperinsulinemia wpływa
na [4] wzmożenie reaktywności naczyń, a także na zaburzenie transportu kationów, retencję sodu oraz wzmożoną aktywność współczulnego układu nerwowego.
Biorąc pod uwagę rytmiczność obserwowanych
zmian ciśnienia, należy również zadać pytanie, jaki
wpływ na te zmiany mogła mieć czynność narządów
wewnętrznego wydzielania. Jak wykazały obserwacje
innych autorów, hormony nazywane ogólnie hormonami reakcji stresowej są wydzielane w określonym rytmie,
a leczenie uzdrowiskowe nie wpływa na zmianę tego
rytmu [5]. Być może w grupie tej ujawniła się zmniejszona zdolność adaptacyjna do bodźców balneologicznych
i fizykalnych, czego wyrazem mogą być obserwowane
zaburzenia rytmiczności ciśnienia.
Latem notowano brak znamiennego wpływu leczenia uzdrowiskowego na badane parametry (tab. 2). Obserwacja ta różni się od wyników badań Baranowskiej
[6] oraz od opracowań Owczarek [7] i Porzyckiego [8],
którzy stwierdzili, że okres lata jest najkorzystniejszy pod
względem biometeorologicznym. Jednak autorzy ci
przeprowadzili badania, opierając się na innych kryteriach doboru obserwowanych grup, innych metodach
badawczych, odmiennych warunkach klimatycznych.
Obserwacje autorów niniejszej publikacji dotyczyły bowiem chorych na cukrzycę, których ciśnienie tętnicze
badano całodobowo w warunkach miejscowości o klimacie górskim położonej na wysokości 520–530 m n.p.m.
Tabela 5. Wartości glikemii w badanych grupach chorych na cukrzycę przed i po leczeniu uzdrowiskowym;
wartości średnie ± SD
Table 5. Blood glucose concentration in analysed groups of patients with diabetes before and after resort treatment;
mean values ± SD
Grupa
Przed ± SD
[mg/dl]
Po ± SD
[mg/dl]
Różnica ± SD
[mg/dl]
p
Chorzy na cukrzycę typu 1
166,4 ± 47,3
153,5 ± 36,7
–13,0 ± 35,7
0,280
Chorzy na cukrzycę typu 2
157,3 ± 50,4
141,0 ± 31,2
–16,3 ± 37,6
0,008
SD (standard deviation) — odchylenie standardowe
www.ddk.viamedica.pl
137
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 2
Przyczyna braku jednoznacznie korzystnego wpływu
tej pory roku na profil dobowy ciśnienia tętniczego może
zatem wynikać z małej liczebności grupy badanej w tym
okresie.
Jesienią w grupie tej obserwowano wzrost średniej
amplitudy tętna, co było spowodowane nałożeniem się
tendencji do wzrostu ciśnienia skurczowego z równoczesną tendencją do spadku średniego ciśnienia rozkurczowego (tab. 3). Wzrost ciśnienia skurczowego
w tej porze roku może wynikać z większej liczby wiatrów
fenowych. Niekorzystny wpływ tych zjawisk został udowodniony przez innych autorów [1, 3, 6, 7, 9]. Bezpośrednia przyczyna negatywnego wpływu wiatrów fenowych nie jest do końca sprecyzowana. Wydaje się jednak, że gwałtowne zmiany całego kompleksu meteorologicznego związanego z tym zjawiskiem leżą u podstaw
tendencji między innymi do wzrostu ciśnienia tętniczego.
W ciągu nocy zimą stwierdzono znamienny spadek
średniego ciśnienia rozkurczowego, zaś w ciągu całej
doby obserwowano spadek zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego (tab. 4). Jest to obserwacja
odmienna od poglądu innych autorów o niekorzystnym
biometeorologicznym oddziaływaniu tej pory roku [1,
10]. Spadek ciśnienia skurczowego oraz rozkurczowego można tłumaczyć lepszym wyrównaniem glikemii
(tab. 5) dzięki zwiększonemu wydatkowi energetycznemu zarówno na podstawową przemianę materii, jak
i aktywność ruchową związaną z dotarciem na zabiegi
do odległego o 2 km Zakładu Przyrodoleczniczego.
W grupie chorych na cukrzycę typu 2 w okresie
wiosny w ciągu dnia wystąpił znamienny wzrost średniej
amplitudy tętna (tab. 1). Znamienność ta jest wynikiem
nałożenia się dwóch przeciwstawnych tendencji: tendencji do wzrostu ciśnienia skurczowego z towarzyszącą
tendencją do spadku ciśnienia rozkurczowego. Wydaje
się, że spadek średnich wartości glikemii (tab. 5) tłumaczy tendencję do spadku ciśnienia rozkurczowego w tej
grupie. Jak podaje Niedźwiedź, dla Wysowej okres od
późnej jesieni do wiosny charakteryzuje się największą
liczbą dni frontalnych [1]. Wiatry fenowe występują najczęściej w okresie od października do marca. Powszechnie znany jest fakt niekorzystnego oddziaływania tych
zjawisk na układ krążenia [3, 6, 8]. Być może te niekorzystne oddziaływania meteorologiczne mogły spowodować nieznaczną tendencję do wzrostu ciśnienia skurczowego.
Latem u chorych na cukrzycę typu 2, podobnie jak
w grupie chorych na cukrzycę typu 1, nie obserwowano
wpływu leczenia uzdrowiskowego na badane parametry
(tab. 2).
Jesienią w grupie chorych na cukrzycę typu 2
w ciągu dnia stwierdzono znamienny spadek średniego
ciśnienia rozkurczowego (tab. 3). Jest to pozytywny
efekt leczenia uzdrowiskowego w tej grupie chorych.
138
Wzrost średniej amplitudy tętna w ciągu całej doby jest
spowodowany, podobnie jak w poprzednio analizowanych przypadkach, bardziej istotnym statystycznie spadkiem średniego ciśnienia rozkurczowego przy nieznamiennym wzroście średniego ciśnienia skurczowego.
U chorych na cukrzycę typu 2 interesujące są zmiany badanych parametrów w okresie zimy. Obserwowano tutaj zarówno w ciągu dnia, jak i w ciągu całej doby,
znamienny wzrost średniego ciśnienia skurczowego
z towarzyszącym istotnym statystycznie spadkiem ciśnienia rozkurczowego, co w konsekwencji doprowadziło
do znamiennego wzrostu średniej amplitudy tętna (tab.
4). Nie można jednoznacznie interpretować wzrostu
średniego ciśnienia skurczowego jako niekorzystnego
wpływu leczenia uzdrowiskowego w tej grupie chorych,
gdyż towarzyszy mu spadek średniego ciśnienia rozkurczowego. Bardziej niepokojący jest znamienny
wzrost średniego ciśnienia skurczowego w ciągu nocy
z towarzyszącym wzrostem średniej amplitudy, ponieważ nie towarzyszy mu spadek ciśnienia rozkurczowego. Ogólnie kierunek stwierdzonych zmian ciśnienia
tętniczego jest podobny jak w okresie wiosny, ale
w przeciwieństwie do tamtego okresu niemal wszędzie
przekroczył próg istotności statystycznej. Nie można
zatem wykluczyć negatywnego wpływu meteorologicznego zimy na opisywane zmiany w porównaniu z okresem
wiosny [1, 10].
Ciekawa obserwacja dotyczy wpływu leczenia
uzdrowiskowego na badane parametry grupy kontrolnej
w różnych porach roku. Wiosną obserwowano znamienny spadek średniego ciśnienia rozkurczowego zarówno
w ciągu dnia, jak i w ciągu całej doby (tab. 1). Latem
znamiennemu spadkowi średniego ciśnienia skurczowego w ciągu dnia towarzyszył istotny statystycznie
wzrost średniej amplitudy tętna w ciągu nocy (tab. 2).
Spadek średniego ciśnienia tętniczego wiosną oraz latem można tłumaczyć korzystnym oddziaływaniem tych
pór roku [1]. Jesienią, podobnie jak wiosną, obserwowano spadek średniego ciśnienia rozkurczowego w ciągu dnia (tab. 3). Jest to odmienna obserwacja od sugestii innych autorów o niekorzystnym wpływie tej pory
roku [1]. Natomiast w okresie zimy obserwowano nocą
znamienny wzrost średniej amplitudy tętna, co było spowodowane tendencją wzrostową średniego ciśnienia
skurczowego i spadkową średniego ciśnienia rozkurczowego (tab. 4). W tym wypadku, analogicznie do obserwacji innych autorów, pora roku mogła wpłynąć niekorzystnie na badane parametry [1].
Wnioski
1. Leczenie uzdrowiskowe w Wysowej Zdroju wpływa
na profil dobowy ciśnienia tętniczego krwi zarówno
www.ddk.viamedica.pl
Janina Kokoszka-Paszkot i wsp. Leczenie uzdrowiskowe w różnych porach roku a ciśnienie tętnicze
a)
b)
c)
2.
u chorych na cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2 , jak
i u osób z grupy kontrolnej. Wpływ ten polega na:
znamiennym obniżeniu ciśnienia tętniczego wiosną
i latem u osób z grupy kontrolnej,
znamiennym wzroście ciśnienia skurczowego nocą
w okresie wiosny oraz znamiennym obniżeniu ciśnienia tętniczego zimą u chorych na cukrzycę typu 1,
znamiennym wzroście ciśnienia tętniczego u chorych
na cukrzycę typu 2 zimą.
Obserwowany wiosną w ciągu nocy niekorzystny
wzrost ciśnienia skurczowego w grupie chorych na cukrzycę typu 1 oraz obserwowany w okresie zimy w ciągu całej doby wzrost ciśnienia skurczowego w grupie
chorych na cukrzycę typu 2 wymaga dalszych badań.
Streszczenie
Wstęp. Celem pracy była ocena wpływu leczenia uzdrowiskowego w Wysowej-Zdroju na profil dobowy ciśnienia tętniczego krwi w różnych porach roku.
Materiał i metody. Badania profilu dobowego ciśnienia tętniczego metodą 24-godzinnego monitorowania przeprowadzono u osób przebywających w Wysowej-Zdroju w ciągu
czterech pór roku. Profile dobowe ciśnienia tętniczego wyznaczono, posługując się średnimi z 2-godzinnych przedziałów czasowych.
Wyniki. Leczenie uzdrowiskowe w Wysowej-Zdroju wpływa
na profil dobowy ciśnienia tętniczego krwi zarówno u chorych na cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2, jak i u osób
z grupy kontrolnej.
Wniosek. Obserwowany wiosną w ciągu nocy niekorzystny
wzrost ciśnienia skurczowego w grupie chorych na cukrzycę typu 1 oraz obserwowany w okresie zimy w ciągu całej
doby wzrost ciśnienia skurczowego w grupie chorych na
cukrzycę typu 2 wymaga dalszych badań.
słowa kluczowe: leczenie uzdrowiskowe, cukrzyca,
automatyczne monitorowanie ciśnienia tętniczego
Piśmiennictwo
1.
Niedźwiedź T. Warunki klimatyczne rejonu Wysowej. Instytut
Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddział w Krakowie,
Zakład Meteorologii Regionalnej, Kraków 1995.
2. Jankowiak J. Biometeorologia człowieka. PZWL, Warszawa
1976.
3. Mroczka A. Zarys biometeorologii człowieka. Wydawnictwo
Skryptowe AWF, Kraków 1992.
4. Kaplan N.M. Nadciśnienie tętnicze aspekty metaboliczne. Ars
Medica, Gdańsk 1996.
5. Kuczera M. Wpływ leczenia uzdrowiskowego na rytm dobowy
wydzielania erytropoetyny i hormonów reakcji stresowej. Rozprawa Habilitacyjna. Śląska Akademia Medyczna, Katowice
1993.
6. Baranowska M., Kontowt A. Badania wpływu pogody na wahania ciśnienia tętniczego krwi u chorych z nadciśnieniem
tętniczym. Balneol. Pol. 1969; 14: 223–227.
7. Owczarek L., Szwedek R., Kasprzak W.P. i wsp. Wpływ klimatu
Polanicy na zachowanie się ciśnienia tętniczego mieszkańców
terenów nizinnych chorujących na nadciśnienie tętnicze w I i II
okresie wg WHO. Balneol. Pol. 1989; 31: 177–182.
8. Porzycki J., Pocztarska J., Żwirski W. Wpływ klimatu Rabki
na zachowanie się ciśnienia tętniczego w chorobie nadciśnieniowej. Balneol. Pol. 1975; 20: 39–44.
9. Kokot F., Kalus-Witkowicz H., Muciek E. i wsp. Wpływ leczenia sanatoryjnego w Wysowej na zachowanie się ciśnienia
tętniczego oraz morfologiczny krwi. Balneol. Pol. 1976; 21:
169–173.
10. Dzierżykraj-Rogalski T. Rytmy i antyrytmy biologiczne w życiu
człowieka. Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
www.ddk.viamedica.pl
139
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 2
140
www.ddk.viamedica.pl