Uprawa i wykorzystanie lucerny Lucerna jest cenną rośliną

Uprawa i wykorzystanie lucerny
Lucerna jest cenną rośliną pastewną wyróżniającą się jakością, trwałością, intensywnością odrastania
oraz walorami ekologicznymi
Celem uprawy lucerny jest pozyskiwanie wysokobiałkowej paszy dla zwierząt. O jej zaletach paszowych
decyduje głównie zawartość białka, karetonoidów, składników mineralnych oraz witamin. Jako roślina
motylkowata wiążąca azot atmosferyczny wymaga stosowania jedynie minimalnych dawek tego składnika w
formie mineralnej. Dodatkowo dzięki jego kumulacji wzbogacana jest nim gleba, co ma znaczenie dla roślin
następczych.
Dobór odmian
Na terenie kraju uprawia się dwa gatunki lucerny: siewną i mieszańcową. Lucerna siewna o kwiatach
niebieskofioletowych nadaje się do bardziej intensywnej uprawy i użytkowania. Ma duże wymagania
glebowo-termiczne. Jej uprawa daje szansę na uzyskanie wyższych plonów. Lucerna mieszańcowa o
kwiatach niebieskofioletowych, często z żółtym przebarwieniem, jest mniej podatna na niesprzyjające
warunki pogodowe (znaczne spadki temperatur i okresowe braki opadów), choć charakteryzuje się niższym
potencjałem plonowania. Lucernę siewną reprezentują 22 odmiany zagraniczne i 1 odmiana krajowa.
Lucerna mieszańcowa zaś reprezentowana jest tylko przez 2 odmiany polskiej hodowli (Radius i Komnata).
Wszystkie zarejestrowane odmiany nadają się do uprawy na pasze w warunkach Polski. Podkreślić należy,
że odmiany krajowe odznaczają się wyższą zimotrwałością.
Wymagania glebowe
Najbardziej odpowiednie do uprawy lucerny są gleby głębokie, średniozwięzłe a także nieco mocniejsze, ale
przewiewne, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Roślina nie lubi gleb podmokłych, bardzo
zwięzłych i kwaśnych, na których jej system korzeniowy źle się rozwija i ograniczona jest symbioza z
bakteriami brodawkowymi.
Uprawa gleby
Uprawa gleby prowadzona w okresie jesiennym powinna zapewnić dokładne odchwaszczenie pola, głębokie
spulchnienie gleby i wymieszanie z nią nawozów. Wiosną uprawę ogranicza się do niszczenia chwastów
oraz wyrównania powierzchni pola.
Nawożenie
Lucernę, podobnie jak koniczynę czerwoną można uprawić w siewie czystym lub jako wsiewkę w roślinę
ochronną, którą najczęściej są zboża jare, a zwłaszcza jęczmień uprawniany na ziarno i owies na zielonkę.
Dawka fosforu przeznaczona na pokrycie zapotrzebowania rośliny ochronnej i wsiewki w roku siewu oraz w
pierwszym roku pełnego użytkowania przy średniej zawartości tego składnika w glebie wynosi 80-110 kg
P2O5/ha.
Nawożenie potasem, przy średniej zawartości tego składnika w glebie, sięga 80-100 kg K20/ha.
Wielkość dawki azotu stosowanego przedsiewnie zależy od rośliny ochronnej i wynosi: dla jęczmienia
jarego uprawianego na ziarno 30-45 kg N/ha, dla owsa na zielonkę natomiast 60 kg N/ha.
Siew
Nasiona lucerny można wysiewać w różnych terminach: wiosennym i letnim. Wczesnowiosenny termin
trwa od połowy kwietnia do połowy maja, bez rośliny ochronnej lub w roślinę ochronną, natomiast letni to
okres od czerwca do połowy lipca tylko w siewie czystym (bez rośliny ochronnej).
W korzystnych warunkach polowych przy siewie w roślinę ochronną wysiewa się 15-20 kg lucerny na 1 ha
w rozstawie rzędów 15-20 cm. Przy siewie bez rośliny ochronnej 10-12 kg nasion na 1 ha w rozstawie
rzędów 10-15 cm. Głębokość wysiewu wynosi 1-2 cm.
Ze względu na brak zarejestrowanych preparatów do zaprawiania nasion lucerny należy do siewu używać
zdrowego, wolnego od grzybów chorobotwórczych materiału siewnego oraz zapewnić roślinom optymalne
warunki do rozwoju. W celu zapewnienia lucernie odpowiednich szczepów bakterii brodawkowych nasiona
przed siewem należy zaprawić Nitraginą. Jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy lucernę uprawiamy po
raz pierwszy na danym polu. Do siewu lucerny nadaje się większość siewników, po zamontowaniu wałków
do wysiewu nasion drobnych.
Pielęgnacja
W przypadku silnego zachwaszczenia łanu, powinna być prowadzona ochrona zasiewów przed chwastami.
Przy uprawie lucerny, jako wsiewki w zboże można zastosować Chwastox Extra 300 SL w dawce 2,5-3 l /ha
lub Dicoherb 750 SL w dawce 0,75-1 l/ha. Preparaty te należy zastosować, gdy wykształci ona 1 do 3 liści
właściwych, a zboża wykształcą zwarty łan, nie później jednak jak do końca krzewienia. Niższe dawki
należy stosować, gdy w skład mieszanki wchodzi owies.
Późną jesienią (od końca października do połowy listopada) na plantacjach jednorocznych i starszych można
zastosować preparat Kerb 50 WP w dawce 2 kg/ha na chwasty dwuliścienne i jednoliścienne, a na perz
właściwy dawka preparatu wynosi 3-5 kg/ha.
Użytkowanie
W roku siewu, lucerna siana bez rośliny ochronnej powinna zostać skoszona w fazie pełni kwitnienia, a po
raz drugi po ok. 8 tygodniach. Lucerna wysiewana w roślinę ochronną daje zazwyczaj tylko jeden pokos,
tzw. ścierniankę, który należy skosić w początku kwitnienia (przełom września i października). W latach
pełnego użytkowania lucernę zbiera się w fazie pąkowania lub początku kwitnienia, zebrać w tedy można
nawet do 4 pokosów w roku, co daje łączy plon zielonki od 30-60 t/ha.
Wykorzystanie lucerny w żywieniu zwierząt
Lucernę uprawianą w siewie czystym można przeznaczyć na:
- zielonkę, jako dobrej, jakości paszę do bezpośredniego skarmiania przez cały okres wegetacji,
- pastwisko dla bydła,
- produkcję wysokiej, jakości suszu,
- kiszonkę lub siano do skarmiania w okresie zimowym.
Lucerna jest wartościowym źródłem energii i białka oraz witamin, składników mineralnych i
mikroelementów zarówno dla przeżuwaczy jak i trzody chlewnej. Wartość pokarmowa lucerny zależy od jej
fazy rozwojowej. Optymalnym terminem koszenia lucerny na paszę zieloną dla zwierząt ze względu na
optymalną zawartość białka jest okres od początku pąkowania do początku kwitnienia. Gatunek ten zwykle
zbierany jest 3-krotnie w sezonie – w fazie początku pąkowania do kwitnienia roślin, co wpływa na dobrą
trwałość plantacji (3-4 lata), a uzyskany plon jest bardzo dobry jednak paszę cechuje gorsza, jakość.
Wykorzystują lucernę w żywieniu zwierząt należy ją kosić codziennie po zejściu rosy. Pozwoli to zapobiec
wzdęciom, które mogą wystąpić u zwierząt żywionych zielonką z lucerny.
Przy wykorzystaniu lucerny, jako pastwiska należy pamiętać, że roślina ta jest wrażliwa na zbyt intensywne
przygniatanie i przygryzanie, wypas może być prowadzony w odpowiedniej częstotliwości i niewielkim
zagęszczeniu zwierząt.
Wykorzystanie lucerny do produkcji suszu ma miejsce głównie w przedsiębiorstwach posiadających
suszarnie zielonek. Stosuje się go, jako wartościowy komponent pasz w mieszankach dla drobiu, zwłaszcza
kur nieśnych i brojlerów.
Produkcja siana z lucerny jest rzadko stosowana ze względu na to, że jest niezwykle pracochłonna i
zawodna. Częste przetrząsanie roślin powoduje utratę szybko wysychających liści i znaczne obniżenie,
jakości paszy. Korzystniej jest sporządzać kiszonki. Zielonkę z lucerny można zakiszać w pryzmach
naziemnych, a także w silosach otwartych i półotwartych oraz w balach zwijanych. Kiszonki z lucerny są
pełnowartościową paszą w żywieniu różnych grup przeżuwaczy.
Opracowała: Katarzyna Sitek
Akceptował kierownik działu: Stanisław Kawa