W_Urbański Część 3

5. OBWODY BARDZO NISKICH NAPIĘĆ BEZPIECZNYCH
Bardzo niskie napięcie bezpieczne SELV
Obwody SELV (bez uziemienia roboczego), o bardzo niskim napięciu bezpiecznym (Safety Extra-Low
Voltage) charakteryzują się następującymi cechami:
a) wartość napięcia znamionowego nie przekracza górnej granicy napięcia zakresu I;
b) obwody są zasilane ze źródeł ograniczających do minimum możliwość pojawienia się w tych
obwodach obcego napięcia. Za źródła tego rodzaju uważa się:
- transformatory ochronne;
- przetwornice dwumaszynowe z uzwojeniami mającymi równoważną z ww. transformatorami izolację;
- baterie akumulatorów;
- źródła niezależne od obwodów o wyższym napięciu. jak np. zespół prądotwórczy napędzany
silnikiem spalinowym;
- urządzenia elektroniczne wykonane wg odpowiednich norm tak aby w przypadku wewnętrznego
uszkodzenia napięcie na zaciskach wyjściowych nie mogło przekroczyć wartości napięcia zakresu I;
- części czynne obwodów SELV powinny być oddzielone elektrycznie od obwodów wyższego napięcia
w sposób nie gorszy niż oddzielenie pomiędzy obwodem pierwotnym i wtórnym transformatora
ochronnego.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie odpowiedniego oddzielenia elektrycznego
obwodów SELV od obwodów wyższego napięcia w takich urządzeniach jak przekaźniki, styczniki,
łączniki pomocnicze itp.
c) Jeżeli izolacja przewodów jest dostosowana jedynie do napięć obwodów w których przewody te
pracują, to przewody obwodów SELV powinny być prowadzone oddzielnie od wszystkich innych
obwodów. Przewody obwodów o różnych napięciach powinny być oddzielone od siebie uziemionymi
ekranami lub uziemionymi osłonami.
d) Wtyczki i gniazda stosowane w obwodach SELV nie powinny pasować do gniazd i wtyczek
stosowanych w obwodach o innych napięciach oraz nie powinny być wyposażone w styki ochronne.
e) Części czynne obwodów SELV nie powinny być połączone: z uziomami, częściami czynnymi innych
obwodów, przewodami ochronnymi innych obwodów.
f) Jeżeli napięcie znamionowe nie przekracza 25 V wartości skutecznej prądu przemiennego lub 60 V
nietętniącego prądu stałego nie jest wymagana ochrona przed dotykiem bezpośrednim, o ile nie
występują szczególnie niekorzystne warunki środowiskowe.
Bardzo niskie napięcie ochronne PELV
Obwody PELV (z uziemieniem roboczym) o bardzo niskim napięciu ochronnym (Protective Extra-Low
Voltage) charakteryzują się analogicznymi cechami jak napięcie bezpieczne SELV.
Należy tylko podkreślić, że jeżeli napięcie znamionowe przekracza 25 V wartości skutecznej prądu
przemiennego lub 60 V nietętniącego prądu stałego, ochronę przed dotykiem bezpośrednim należy
zapewnić przez:
- ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony), o stopniu ochrony nie mniejszym niż IP2X, albo
izolacje, która powinna wytrzymać próbę napięciem probierczym nie mniejszym od 500 V wartości
skutecznej prądu przemiennego w ciągu 1 minuty.
Bardzo niskie napięcie funkcjonalne FELV
Jest to bardzo niskie napięcie stosowane ze względu na potrzeby technologiczne o wartościach nie
przekraczających wartości napięcia zakresu I, a ściśle rzecz biorąc napięcia bezpiecznego w danych
warunkach środowiskowych (czyli napięcie tak niskie jest stosowane ze względów funkcjonalnych,
a nie dla celów ochrony przeciwporażeniowej). Obwody FELV (Functional Extra-Low Voltage) nie są
zabezpieczone w dostateczny sposób przed przeniesieniem się do nich wyższego napięcia np. przez
transformator obniżający (nieochronny), autotransformator, prostownik, sąsiadujące ze sobą styki
przekaźników, styczników i łączników pracujące na różnych napięciach itp.
Bardzo niskie napięcie funkcjonalne FELV charakteryzuje się następującymi cechami:
a) Ochronę przed dotykiem bezpośrednim należy zapewnić przez:
- ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony) o stopniu ochrony nie mniejszym niż IP2X lub izolację
spełniająca wymagania napięciowe obwodu pierwotnego, lub też umieszczenie poza zasięgiem ręki.
Niższy niż wyżej podany stopień ochrony IP2X może występować przy wymianie części, np. żarówek.
bezpieczników itp.
Jeżeli izolacja urządzenia wchodzącego w skład obwodu FELV nie wytrzymuje próby napięciowej
wymaganej dla obwodu pierwotnego, to należy ją wzmocnić podczas montażu (instalowania) tak, aby
mogła wytrzymać próbę:
- napięciem probierczym 1500 V wartości skutecznej prądu przemiennego w ciągu 1 minuty,
- napięciem o innej wartości zgodnie z normami - jeśli wymaga tego koordynacja izolacji.
b) Ochronę przed dotykiem pośrednim należy zapewnić przez:
- połączenie części przewodzących dostępnych urządzeń obwodu FELV z przewodem ochronnym
obwodu pierwotnego. Chodzi tu o obwody pierwotne pracujące w układach sieciowych TN, TT i IT,
lub:
- połączenie części przewodzących dostępnych urządzeń obwodu FELV z nieuziemionym przewodem
polaczenia wyrównawczego obwodu pierwotnego, jeżeli ochrona przed dotykiem pośrednim tego
obwodu pierwotnego jest wykonana przez zastosowanie separacji elektrycznej.
c) Wtyczki gniazda stosowane w obwodach FELV nie powinny pasować do gniazd i wtyczek
stosowanych w obwodach o innych napięciach.
Tabela 7.
Zakresy napięć
Schemat podziału wyżej wymienionych napięć jest następujący:
a) napięcia zakresu I:
- bardzo niskie napięcie SELV;
- bardzo niskie napięcie PELV;
- bardzo niskie napięcie funkcjonalne FELV.
b) napięcia zakresu II:
- napięcie w układzie sieci TN;
- napięcie w układzie sieci TT;
- napięcie w układzie sieci IT;
- napięcie separowane.
Rys. 5. Obwody zasilane bardzo niskim napięciem: SELV, PELV, FELV