W sprawie nazwy Stahlhammer - Stowarzyszenie Nasze Kalety
Transkrypt
W sprawie nazwy Stahlhammer - Stowarzyszenie Nasze Kalety
W sprawie nazwy Stahlhammer O statnimi czasy parę osób skarżyło się na szyld jednej z restauracji otwartej nie dawno w centrum miasta. Nie raziła ich symbolika tego szyldu, na którym ukaza na jest z lotu ptaka fabryka, ale widniejący na tym szyldzie napis Stahlhammer. Dla czego ta nazwa wzbudza kontrowersje? Składa się na to kilka różnych, pozornie niemających z Kaletami wiele wspólnego, spraw. Pierwszą z nich, i zapewne najważniej s z ą jest brak znajomości dziejów naszego miasta. W większości zupełnie niezawi niony. Wioski tworzące nasze miasteczko do 1922 roku nie znajdowały się nigdy w granicach ani Rzeczypospolitej, ani Królestwa Polskiego, ponieważ od śre dniowiecza władcy Śląska wiązali swoją przyszłość z Czechami, a przez nich ze Świętym Cesarstwem Rzymskim, inaczej zwanym Rzeszą. Nie mamy monografii o Kaletach, po prostu brak dokumentacji. Niewiele wie my o ludziach, którzy sprawili, że dzisiej sze Kalety mają takie, a nie inne oblicze. Często nawet nie znamy ich nazwisk (może poza księciem von Donnersmarckiem czy Johannem Koulhaassem) i zapo minamy o tym, co pozostawili nam w spadku. Nie jest to również nasza wina, bowiem dwa ustroje totalitarne, w latach 19401990, określały odgórnie warte zapamięta nia szczegóły. Było to czynione z preme dytacją bowiem ludźmi bez korzeni ła twiej było manipulować. Ci, którzy tłumaczą że nazwa Stahl hammer jest nazwą nazistowską padli ofiarą zarówno propagandy okresu komu nistycznego, jak i własnej niewiedzy. Na terenach wschodniego Górnego Śląska wyzwolonego spod polskiej okupacji w 1939 roku, jak propaganda hitlerowska nazywała te tereny, nie dokonano prawie żadnych zmian nazw miejscowości (z wyjątkiem Lublińca), a tzw. chrzty na zistowskie miały miejsce w okresie 19331938 na niemieckiej części Górnego Ślą ska, kiedy to zastępowano słowiańskie nazwy miejscowości nazwami germański mi. W przypadku Kalet i okolicznych wio sek powrócono do wcześniejszych, wid niejących w pruskiej dokumentacji, nazw. Na to, że nazwa ta może kojarzyć się ko muś z okresem wojny nic nie można pora dzić. Po 1922 roku mieszkańcom Kalet i Jędryska, którzy optowali za Niemcami i musieli opuścić swoje rodzinne strony, właśnie polskojęzyczne nazwy tych miej scowości kojarzyły się z terrorem okresu plebiscytowego, wojną domową i pozosta wioną po drugiej stronie granicy ojcowi zną. Po zajęciu Śląska przez Fryderyka Wiel kiego w 1740 roku przystąpiono do do kładnego opisania nowych nabytków tery torialnych. Wtedy to maleńka śródleśna osada należąca do gminy Kuczów określa na była trojako: Neusorge, Stahlhammer i Kalita. Wszystkie te nazwy funkcjono wały równolegle na określenie tego same go kawałka ziemi, na którym mieściły się dwa piece kuźnicze, młyn wodny i domy mieszkalne. W 1838 w tej osadzie wybu dowano szkołę (wspólnie z gminami Truszczyca i Jędrysek). Od mniej więcej tego okresu zanika nazwa Neusorge. W późniejszych dokumentach nazwy Ka lety i Stahlhammer pojawiają się zamien nie (zależnie od tego, w jakim języku da ny dokument sporządzono) i nie jest to nic szczególnego w dziejach Górnego Śląska. Dopiero rok 1884 i nowa linia kolejowa biegnąca przez Kalety dokonuje pewnych zmian. Pomaga w tym również prowadzo na już wcześniej przez pruskiego premiera Ottona von Bismarcka polityka kulturkampfu zwrócona przeciwko Kościołowi katolickiemu i wprowadzonej przez niego w szkołach powszechnych na Górnym Śląsku w 1828 roku nauce języka polskie goSzkolnictwo, kolej i urzędy (gminy przeniesiony z Kuczowa, policyjny wspólny dla Kalet i Jędryska oraz gospo darczy - przeniesiony z Lubszy) znajdują ce się w Kaletach oraz późniejsza fabryka do komunikacji ze światem zewnętrznym używają języka niemieckiego oraz nazwy Stahlhammer. W polskojęzycznej prasie, jak np. Katoliku, mieszkańcy używają nazwy Kalety. A co w ogóle znaczy Stahlhammer? Po prostu: stalowy młotek. Hammer prócz młotka znaczy również kuźnica, czyli mały zakład przemysłowy produkujący żelazo. W naszym przypadku produkowa no tu stal - w jednej z najnowocześniej szych hut ówczesnego czasu w Europie. To właśnie temu miejscu i wybudowanej przez siebie około 1790 roku osadzie Jo hann Ferdinand Koulhaass nadał nazwę Stahlhammer, czyli Huta Stali. Piotr Kalinowski Marzec 2008