docStrategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Krz…
download 
Reklamacja Transkrypt
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Krz…
Zalacznik do Uchwaly Nr XXXI/212/06 Rady Gminy Krzeszów z dnia 16 marca 2006 r. STRATEGIA ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH W GMINIE KRZESZÓW KRZESZÓW 2006-2013 SPIS TRESCI WSTEP I. PROCEDURA TWORZENIA GMINNEJ STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH............................................................................... 10 1.1 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.3. 10 12 12 12 13 1.4. Podstawa opracowania i metodyka pracy nad strategia....................... Podstawa prawna systemu pomocy spolecznej w Polsce.................... Konstytucja.......................................................................................... Ustawa o pomocy spolecznej............................................................... Ustawy regulujace system pomocy spolecznej.................................... Podstawy prawne w zakresie planowania polityki spolecznej w Unii Europejskiej......................................................................................... Dokumenty programowe..................................................................... II. CHARAKTERYSTYKA GMINY KRZESZÓW........................... 24 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. Polozenie geograficzne i powierzchnia................................................ Ludnosc................................................................................................ Srodowisko przyrodnicze..................................................................... Turystyka.............................................................................................. Infrastruktura techniczna...................................................................... Sytuacja gospodarcza........................................................................... Strefa spoleczna................................................................................... 24 25 33 33 34 35 38 III. DIAGNOZA PROBLEMÓW POMOCY SPOLECZNEJ 44 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. Ubóstwo.............................................................................................. Bezdomnosc........................................................................................ Bezrobocie.......................................................................................... Niepelnosprawnosc............................................................................. Dlugotrwala choroba........................................................................... Przemoc w rodzinie............................................................................. Potrzeba ochrony macierzynstwa lub wielodzietnosci oraz bezradnosc w sprawach opiekunczo-wychowawczych........................ Alkoholizm i narkomania..................................................................... Przestepczosc....................................................................................... Osoby starsze....................................................................................... 52 56 57 65 69 72 3.8. 3.9. 3.10. 2 18 19 73 77 81 83 IV. V. IDENTYFIKACJA PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW SPOLECZNYCH NA TERENIE GMINY KRZESZÓW.............. 85 ANALIZA SWOT.............................................................................. 88 VI. ZASOBY UMOZLIWIAJACE ROZWIAZYWANIE 92 PROBLEMÓW SPOLECZNYCH................................................... VII. MISJA I WIZJA................................................................................. 94 VIII. CELE GLÓWNE I OPERACYJNE GMINNEJ STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH............. 95 IX. CELE STRATEGICZNE , PRIORYTETY I DZIALANIA.......... 96 X. ZASADY REALIZACJI GMINNEJ STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH............. 109 XI. MONITORING I WSKAZNIKI EFEKTYWNOSCI.................... 110 XII. UWAGI KONCOWE......................................................................... 112 3 SPIS TABEL Tabela 1 Tabela 2 Tabela 3 Tabela 4 Tabela 5 Tabela 6 Tabela 7 Tabela 8 Tabela 9 Tabela 10 Tabela 11 Tabela 12 Tabela 13 Tabela 14 Tabela 15 Tabela 16 Tabela 17 Tabela 18 Tabela 19 Tabela 20 Tabela 21 Tabela 22 Tabela 23 Tabela 24 Tabela 25 Struktura ludnosci na terenie Gminy Krzeszów.......................... Ludnosc Gminy Krzeszów w podziale na solectwa.................... Gestosc zaludnienia terenu powiatu i Gminy w latach 20012004............................................................................................. Typy rodzin na terenie Gminy Krzeszów.................................... Struktura wyksztalcenia ludnosci w wieku 13 lat i wiecej wedlug poziomu wyksztalcenia, plci i grup wieku...................... Podstawowe wskazniki rynku pracy w zaleznosci od wyksztalcenia............................................................................... Liczba przedsiebiorstw w Gminie Krzeszów w latach 20002002............................................................................................. Zestawienia ludnosci w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym z terenu województwa, powiatu i gminy........................................................................................ Ruch naturalny ludnosci w gminie Krzeszów w latach 20012004............................................................................................. Powierzchnia Gminy i udzial glównych uzytków....................... Struktura uzytków rolnych w gminie Krzeszów......................... Niektóre mierniki w zakresie warunków mieszkaniowych ludnosci – rok 2002..................................................................... Liczba uczniów w poszczególnych szkolach podstawowych i gimnazjum na terenie Gminy Krzeszów................................... Srodki wydatkowane na pomoc spoleczna w latach 2002-2005 Liczba rodzin i osób objetych pomoca spoleczna w stosunku do ogólu rodzin i mieszkanców gminy w latach 2002-2005....... Typy rodzin objete pomoca w latach 2002-2004........................ Powody przyznania pomocy w latach 2002-2004....................... Formy udzielonej przez OPS pomocy w latach 2002-2004........ Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS z powodu ubóstwa w latach 2002-2005....................................................... Warunki mieszkaniowe w rodzinach osób, którym przyznano decyzja swiadczenia z pomocy spolecznej.................................. Wyposazenie mieszkan............................................................... Ilosc pomieszczen........................................................................ Stopa bezrobocia rejestrowanego Polski, Województwa Podkarpackiego, Powiatu Nizanskiego....................................... Zestawienie liczby bezrobotnych z terenu Gminy Krzeszów zarejestrowanych w PUP w Nisku w latach 20022004............................................................................................. Bezrobotni wg miejscowosci z terenu gminy Krzeszów............. 4 25 25 26 26 27 28 29 30 32 35 36 38 40 45 46 48 49 51 54 55 55 55 57 59 60 Tabela 26 Struktura wiekowa bezrobotnych na terenie gminy Krzeszów w roku 2004................................................................................. 60 Tabela 27 Liczba osób bezrobotnych niepelnosprawnych na terenie Gminy Krzeszów w latach 2002-2004 zarejestrowanych w PUP............................................................................................. 61 Tabela 28 Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej na tle wszystkich rodzin objetych pomoca w latach 2002-2005........... Tabela 29 Zjawisko bezrobocia w rodzinach osób bezrobotnych korzystajacych z pomocy spolecznej........................................... Tabela 30 Okresy pozostawania osób bezrobotnych bez prawa do zasilku dla bezrobotnych......................................................................... Tabela 31 Osoby niepelnosprawne wedlug ekonomicznych grup wieku, poziomu wyksztalcenia oraz aktywnosci ekonomicznej w Gminie Krzeszów.................................................................... Tabela 32 Liczba rodzin objetych pomoca z powodu niepelnosprawnosci na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy w latach 2002-2005.................................................................................... Tabela 33 Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS z powodu dlugotrwalej choroby w latach 2002-2005.................................. Tabela 34 Liczba osób korzystajacych z pomocy w formie uslug opiekunczych w latach 2002-2005.............................................. Tabela 35 Rodziny objete pomoca z powodu wielodzietnosci i ochrona macierzynstwa na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy w latach 2002-2005....................................................... Tabela 36 Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS Krzeszów z powodu bezradnosci w sprawach opiekunczo – wychowawczych.......................................................................... Tabela 37 Rodziny objete pomoca z powodu naduzywania alkoholu na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2004......................................................................... Tabela 38 Wielkosc srodków przeznaczonych na profilaktyke i rozwiazywanie problemów alkoholowych w gminie w latach 2002-2005.................................................................................... Tabela 39 Przestepczosc na terenie gminy w latach 2003-2004.................. 5 58 64 64 67 68 70 71 74 76 78 80 81 SPIS WYKRESÓW Wykres 1 Wykres 2 Wykres 3 Wykres 4 Wykres 5 Wykres 6 Wykres 7 Wykres 8 Wykres 9 Wykres 10 Wykres 11 Wykres 12 Wykres 13 Wykres 14 Wykres 15 Wykres 16 Wykres 17 Wykres 18 Wykres 19 Wykres 20 Rodziny z dziecmi na utrzymaniu do lat 24 w Gminie Krzeszów.................................................................................... Struktura i liczebnosc poszczególnych grup wiekowych w Gminie Krzeszów....................................................................... Udzial kazdego z sektorów w gospodarce Gminy..................... Wysokosc wydatków na swiadczenia z pomocy spolecznej w zlotych w latach 2002-2005....................................................... Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w stosunku do ogólnej liczby rodzin na terenie gminy w latach 2002-2005.................................................................................. Osoby w rodzinach korzystajacych z pomocy spolecznej w 2004 r. na tle spolecznosci Gminy Krzeszów............................ Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS w latach 20022004 wedlug najczestszej przyczyny przyznania pomocy....................................................................................... Formy udzielonej przez OPS pomocy w l. 2002-2004.............. Liczba rodzin objetych pomoca w latach 2002-2005 z powodu ubóstwa...................................................................................... Stopa bezrobocia- kraj, województwo, powiat.......................... Liczba zarejestrowanych bezrobotnych z prawem i bez prawa do zasilku w latach 2002-2004 na terenie Gminy Krzeszów.................................................................................... Bezrobotni wedlug wieku.......................................................... Bezdomni niepelnosprawni........................................................ Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej z powodu bezrobocia na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2005.................................................. Struktura rodzin objetych pomoca finansowa z powodu bezrobocia na tle wszystkich rodzin objetych pomoca w 2005 roku............................................................................................ Osoby niepelnosprawne w gminie Krzeszów rok 2002............. Liczba rodzina objetych pomoca z tytulu niepelnosprawnosci na tle ogólnej liczby rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2005.................................................. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS z powodu dlugotrwalej choroby na tle wszystkich rodzin objetych pomoca w latach 2002-2005...................................................... Liczba osób korzystajacych z pomocy w latach 2002-2004 w formie uslug opiekunczych........................................................ Rodziny objete pomoca z tytulu ochrony macierzynstwa i 6 27 31 37 46 47 47 50 51 54 58 59 61 62 63 63 67 68 70 71 Wykres 21 Wykres 22 Wykres 23 Wykres 24 wielodzietnosci na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2005.................................... Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej z powodu bezradnosci w sprawach opiekunczo-wychowawczych............ Rodziny objete pomoca z powodu naduzywania alkoholu na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy w latach 2002-2005.................................................................................. Przestepczosc na terenie gminy rok 2003-2004......................... Osoby starsze na tle populacji Krzeszowa................................. 7 75 76 78 82 84 WSTEP W pracach nad Gminna Strategia Rozwiazywania Problemów Spolecznych zalozono, ze powinna ona okreslac zadania gminy w zakresie rozwiazywania problemów spolecznych i byc kompatybilna ze Strategia Rozwoju Gminy Krzeszów, jak równiez uwzgledniac nowe zadania z zakresu polityki spolecznej, wynikajace z polityki regionalnej Unii Europejskiej. Ma ona stanowic podstawe do realizacji wzglednie trwalych wzorców interwencji spolecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk wystepujacych w obrebie danej spolecznosci), które oceniane sa negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególnosci dzialania publicznych i prywatnych instytucji rozwiazujacych kwestie spoleczne podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez poszczególne kategorie osób i rodzin. W strategii rozwiazywania problemów spolecznych chodzi przede wszystkim o stworzenie takiego kompleksowego systemu dzialan instytucji pomocowych i spolecznosci lokalnej, aby doprowadzic do porozumienia i wspóldzialania w rozwiazywaniu trudnych problemów i powstrzymac pojawianie sie nowych obszarów problemowych oraz by kazdy mieszkaniec, który znajdzie sie w trudnej sytuacji zyciowej mial szanse trafic w takie miejsce, gdzie udzielona zostanie mu wszechstronna pomoc, a systemowe podejscie da mu szanse na reintegracje spoleczna czy zawodowa. Zintegrowane podejscie do problemów spolecznych zaprezentowane w przedmiotowej Strategii, pozwala na przyjecie nowych rozwiazan w celu ograniczenia niekorzystnych zjawisk. Realizacja zadan postawionych przed pomoca spoleczna (zarówno na poziomie spolecznosci lokalnej ,jak i na poziomie rodziny i jednostki) a takze koniecznosc wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów spolecznych w skali gminy. Rozwiazania przyjete w strategii wymagaja przede wszystkim wspólpracy z róznymi instytucjami i organizacjami pozarzadowymi zajmujacymi sie pomoca spoleczna oraz instytucjami dzialajacymi w szerszym obszarze polityki spolecznej takimi jak: oswiata sluzba zdrowia, sadownictwo, rozbudowy infrastruktury w zakresie likwidacji barier architektonicznych oraz zwiekszenia kadry specjalistów i doskonalenia pracy socjalnej, gdyz sukces dzialan pomocy spolecznej zalezy glównie od profesjonalizmu osób realizujacych te zadania. W ujeciu strategicznym pomoc spoleczna ,nie koncentruje sie wylacznie na udzielaniu wsparcia materialnego potrzebujacym. W ramach wypracowanej 8 strategii przyjeto nowoczesne podejscie do tak waznej sfery jaka jest problematyka spoleczna nastawiona na: • wzmocnienie postaw aktywnych, • wdrozenie modelu pomocy zintegrowanej, • scisle powiazanie instytucji i organizacji spolecznych W modelu strategicznym pomocy spolecznej istotna role odgrywa system wsparcia psychologicznego, umocnienie postaw aktywnych w kazdej sferze obszaru spolecznego i problemów indywidualnych, poradnictwo prawne, pedagogiczne i wyspecjalizowanej pracy socjalnej polaczonej ze stymulowaniem postaw „progospodarczych” wsród spolecznosci lokalnej. Problemy spoleczne nie sa cecha pojedynczych osób, ale calych srodowisk, grup spolecznych i takie postrzeganie zjawisk, pozwala na strategiczne rozwiazania spoleczne na poziomie lokalnym. Systemowe podejscie daje szanse na rozwiazania strukturalne i skuteczne wylaczenie osób z systemu pomocy spolecznej w wyniku ich reintegracji spolecznej i zawodowej. Strategia jest dokumentem otwartym, podlegajacym ewaluacji i monitoringowi. Dokument ten stanowi informacje dla decydentów naszej gminy o wystepujacych problemach spolecznych oraz deficytach w tym zakresie. Winien umozliwic wybór priorytetów i wlasciwy podzial srodków budzetowych na realizacje zadan z zakresu polityki spolecznej. Integralna czesc strategii stanowi „program profilaktyki i rozwiazywania problemów alkoholowych oraz przeciwdzialaniu narkomani na rok 2006 w gminie Krzeszów”, który corocznie bedzie opracowywany a nastepnie uchwalany przez Rade Gminy. 9 I. PROCEDURA TWORZENIA GMINEJ STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH 1.1. Podstawa opracowania i metodyka pracy nad strategia Koniecznosc opracowania Gminnej Strategii Rozwiazywania Problemów Spolecznych wynika wprost z art.17 ust.1 pkt.1 ustawy z dnia 12 marca 2004r o pomocy spolecznej. Do zadan wlasnych gminy o charakterze obowiazkowym nalezy: 1. opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiazywania problemów spolecznych ze szczególnym uwzglednieniem programów pomocy spolecznej, profilaktyki i rozwiazywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin grup szczególnego ryzyka” Prace nad Strategia prowadzone byly przez Zespól powolany do opracowania Gminnej Strategii Rozwiazywania Problemów Spolecznych Zarzadzeniem Nr 131/04 Wójta Gminy w Krzeszów z dnia 28 grudnia 2004r. W ramach zespolu dzialaly trzy grupy: 1/ do spraw osób starszych i niepelnosprawnych w skladzie: Przewodniczaca Kola Emerytów, Rencistów i Inwalidów – Irena Gloc, Pielegniarka srodowiskowa GP ZOZ w Krzeszowie – Barbara Harasiuk Pielegniarka srodowiskowa GP ZOZ Krzeszów - Iwona Ciryt Kierownik Osrodka Pomocy Spolecznej – Maria Szewczyk 2/ do spraw osób i rodzin z problemem alkoholowym i innym oraz dzieci i mlodziezy w skladzie: Pracownik Urzedu Gminy Krzeszów – Mieczyslawa Koszalka Pracownik Urzedu Gminy Krzeszów – Tomasz Wróbel Higienistka Szkolna GP ZOZ Krzeszów – Anna Fusiarz Pedagog Szkolny – Agnieszka Fusiarz Dyrektor GOK – Elzbieta Sawicka, Pracownik socjalny OPS Krzeszów – Urszula Golec, 3/ do spraw osób i rodzin bezrobotnych Czlonek Komisji ZOsK i KF Rady Gminy Krzeszów – Marian Grab Pracownik Urzedu Gminy – Tomasz Wróbel Soltys – Irena Serafin Pracownik socjalny OPS Krzeszów – Halina Krupa. 10 Diagnoza problemów spolecznych wystepujacych na terenie Gminy Krzeszów zostala sporzadzona w oparciu o dane bedace w posiadaniu Osrodka Pomocy Spolecznej uzyskane w wyniku biezacej jego dzialalnosci, dane uzyskane z Wojewódzkiego Urzedu Statystycznego, Narodowego Spisu Powszechnego Ludnosci i Mieszkanców z 2002r, Powiatowego Urzedu Pracy, Komendy Policji w Krzeszowie, Urzedu Gminy i innych instytucji wspólpracujacych z OPS. W opracowaniu Strategii wykorzystano równiez informacje pochodzace z badan wlasnych, przeprowadzonych przez pracowników socjalnych w formie anonimowych indywidualnych ankiet Na podstawie diagnozy sytuacji spolecznej okreslona zostala lista problemów a nastepnie zespól programowy wylonil obszary problemowe. Do najistotniejszych zaliczono ubóstwo i bezrobocie W oparciu o diagnoze sytuacji spolecznej opracowana zostala wersja robocza Strategii. która nastepnie zostala poddana konsultacjom . Przygotowany dokument okresla racjonalizacje lokalnej polityki spolecznej oraz wskazuje obszary, które w najblizszym czasie powinny stac sie przedmiotem troski ze strony wladz lokalnych. 11 1.2. Podstawa prawna systemu pomocy spolecznej w Polsce. 1.2.1. Konstytucja- /Dz.U.Nr 78 poz.483 z 1997 r./ Art.67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi – obywatel ma prawo do zabezpieczenia spolecznego w razie niezdolnosci do pracy ze wzgledu na chorobe lub inwalidztwo oraz po osiagnieciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia okresla ustawa. Obywatel pozostajacy bez pracy nie z wlasnej woli ma prawo do zabezpieczenia spolecznego ,którego zakres i formy okresla ustawa. Konstytucja RP naklada równiez na wladze publiczne obowiazek szczególnej troski o rodzine i dziecko( art.18,71,72). Art.18 Konstytucji zawiera zasade ochrony rodziny, macierzynstwa i rodzicielstwa.Art.71 ust.1 stanowi iz panstwo w swojej polityce spolecznej i gospodarczej uwzglednia dobro rodziny .Rodziny znajdujace sie w trudnej sytuacji materialnej i spolecznej, zwlaszcza wielodzietne i niepelne, maja prawo do szczególnej pomocy wladz publicznych. Natomiast art.72 zawiera zasade ochrony praw dziecka, w tym prawo dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej do opieki i pomocy wladz publicznych. 1.2.2. Ustawa o pomocy spolecznej –/Dz. U. Nr 64 poz.593 z 2004r/ Ustawa ta reguluje polski system pomocy spolecznej. Pomoc spoleczna jest instytucja polityki spolecznej panstwa i ingeruje wtedy, gdy rodzina lub osoba nie jest wstanie wlasnymi silami przezwyciezyc swoich trudnych sytuacji zyciowych. Misja pomocy spolecznej jest usamodzielnienie osób i rodzin, a w szczególnosci umozliwienie im przezwyciezenia trudnych sytuacji zyciowych, czego-wykorzystujac wlasne srodki mozliwosci i uprawnienia nie sa w stanie sami dokonac. Pomoc spoleczna organizuja organy administracji rzadowej i samorzadowej, wspólpracuja w tym zakresie organizacjami spolecznymi, kosciolami, fundacjami i stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Celem pomocy spolecznej jest: 1. Zaspokajanie niezbednych potrzeb zyciowych osób i rodzin tzn. umozliwienie im bytowania w warunkach odpowiadajacych godnosci czlowieka. 2. Integracja ze srodowiskiem. 3. Zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji zyciowych. 12 Cele te realizowane sa przez udzielania pomocy materialnej w róznej formie oraz swiadczenie pracy socjalnej. Z pomocy niematerialnej moze korzystac kazda osoba, która zglosi sie do OPS. Z pomocy materialnej moga skorzystac natomiast osoby, które posiadaja dochody nie przekraczajace okreslonego progu i jednoczesnie znajduja sie w trudnej sytuacjo zyciowej wymienionej w ustawie. Od 1 maja 2004 r weszla w zycie nowa ustawa o pomocy spolecznej zastepujac ustawe o pomocy spolecznej z dnia 29 listopada 1990 r. Czesc swiadczen ,które do konca kwietnia 2004 r wyplacane byly na mocy starej ustawy, nie znalazlo sie juz w nowej regulacji. Nie oznacza to ,ze te formy pomocy zostaly zlikwidowane. Od 1 maja 2004r sa one przyznawane na mocy ustawy o swiadczeniach rodzinnych. W wielu gminach w Polsce wyplata i przyznawaniem swiadczen rodzinnych zajmuja sie Osrodki Pomocy Spolecznej. Zmieniaja sie wiec zasady i kryteria udzielania wsparcia, ale czesc swiadczeniobiorców zwraca sie o pomoc w to samo miejsce co w poprzednim okresie. 1.2.3 Ustawy regulujace system zabezpieczenia spolecznego Ustawa o swiadczeniach rodzinnych /Dz. U. z 2003 r Nr 228 poz. 225 z pózn.zm. / Ustawa wprowadza nowy system poza ubezpieczeniowych swiadczen spolecznych, który oddziela swiadczenia dla rodziny od swiadczen z pomocy spolecznej. Wszystkie one finansowane sa z budzetu panstwa i maja charakter obligatoryjny. Zamiast dotychczasowego katalogu swiadczen dla rodziny ustanowiono jeden zasilek rodzinny wraz z dodatkami, które zastepuja dotychczasowe zasilki wychowawcze, rodzinne i pielegnacyjne oraz wyplacane ze srodków pomocy spolecznej jednorazowe zasilki macierzynskie, gwarantowane zasilki okresowe, zasilki stale. Adresatami tej ustawy sa rodziny, w których miesieczny dochód na osobe w rodzinie nie przekracza 504,00 zl i podobnie jak ustawa o pomocy spolecznej stanowi narzedzie przeciwdzialania ubóstwu. Ustawa o dzialalnosci pozytku publicznego i wolontariacie /Dz. U. z 2003 r. Nr 96 poz.873 / Ustawa wprowadza kompleksowe rozwiazania dotyczace podstawowych dziedzin dzialalnosci organizacji pozarzadowych w Polsce . Wprowadza nowy model wspólpracy organizacji pozarzadowych z organami administracji publicznej, który polega m. innymi na nalozeniu obowiazku na 13 jednostki samorzadu terytorialnego wspóldzialania z organizacjami pozarzadowymi. Okresla ona : - zasady prowadzenia dzialalnosci pozytku publicznego odplatnej i nieodplatnej - warunki uzyskania przez organizacje pozarzadowe statusu organizacji pozytku publicznego oraz skutki z tym zwiazane - nadzór nad prowadzeniem dzialalnosci pozytku publicznego - wolontariat Ustawa o zatrudnieniu socjalnym -/Dz. U. z 2003r Nr 122 poz. 1143 z pózn.zm./ Ustawa o zatrudnieniu socjalnym ma zastosowanie przede wszystkim do osób zagrozonych wykluczeniem spolecznym ,korzystajacych dlugotrwale ze swiadczen pomocy spolecznej, osób które mimo podejmowanych wysilków nie sa wstanie przezwyciezyc trudnych sytuacji zyciowych ,znalezc zatrudnienia i usamodzielnic sie. Sa to grupy szczególnego ryzyka tj. uchodzcy z problemami z integracja ,alkoholicy i narkomani poddajacy sie procesowi leczenia, osoby chore psychicznie, bezdomni byli wiezniowie, mlodziez wychowujaca sie w placówkach opiekunczo wychowawczych i rodzinach zastepczych, osoby dlugotrwale bezrobotne które utracily prawo do zasilku dla bezrobotnych. Ustawa stwarza szanse na powrót do spoleczenstwa w/w grupom osób, które z róznych przyczyn znalazly sie na marginesie zycia spolecznego. Wychodzi naprzeciw postulatom organizacji pozarzadowych, które oczekuja od panstwa wiekszego zaangazowania w aktywizacje i edukacje srodowisk dotknietych dlugotrwalym bezrobociem. Tworzy nowa jakosc organizacji spoleczenstwa obywatelskiego, poniewaz zrównuje instytucje publiczne i organizacje pozarzadowe w tworzeniu nowej formuly zatrudnienia. Ustawa kladzie nacisk na edukacje i aktywizacje srodowisk marginalnych zawodowo i spolecznie , a takze wspieranie zatrudnienia dla tych grup. Tym osobom ustawa oferuje zatrudnienie socjalne ,rozumiane jako uczestnictwo w „inkubatorach spolecznych” - Centrach Integracji Spolecznej - lub jako wspierane zatrudnienie socjalne u przedsiebiorców, w Centrach Integracji Spolecznej, Klubach, badz w ramach wlasnej dzialalnosci gospodarczej w formie spóldzielni. Uczestnicy zajec w Centrum moga w nich przebywac do 1,5 roku i otrzymywac wynagrodzenie za wykonywana prace w wysokosci zasilku dla bezrobotnych z PUP. Zadaniem centrów i klubów jest równiez ksztalcenie umiejetnosci zawodowych, przyuczenie do pelnienia ról spolecznych, nauka 14 planowania zycia i samodzielnosci zyciowej, racjonalnego gospodarowania finansami. Ustawa przewiduje tez wsparcie zatrudniania osób które ulegly wykluczeniu spolecznemu poprzez kierowanie danej osoby przez Powiatowy Urzad Pracy do przedsiebiorców. Pracodawca ma obowiazek zatrudnienia danej osoby przez okres do 18 miesiecy, zas PUP do refundowania ze srodków Funduszu Pracy czesci wynagrodzenia przez pierwsze 12 miesiecy. Konsekwencja tych dzialan ma byc przygotowanie sie tych osób do wejscia na rynek pracy, pozyskiwania zatrudnienia, a w innych przypadkach powrót do czynnego zycia zawodowego i spolecznego. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – /Dz. U. z 2004 r Nr 99 poz.101 / Przyczyna powstanie i uchwalenia ustawy, która weszla w zycie od 1 czerwca 2004 r i zastapila ustawe „o przeciwdzialaniu bezrobociu” byla duza liczba bezrobotnych oraz pobierajacych zasilki i swiadczenia przedemerytalne, jak równiez duzy wysilek finansowy panstwa, przy niskiej efektywnosci wykorzystania srodków spowodowal sytuacje wymagajaca uelastycznienia wydatków budzetowych i zwiekszenia bezpieczenstwa socjalnego. Rola gmin ze wzgledu na bliskosc do obywatela oraz istniejacy i funkcjonujacy system pomocy spolecznej sa nastepujace zadania: - wzmocnienie uslug prozatrudnieniowych w ramach systemu pomocy spolecznej, - aktywizacja zawodowa osób zagrozonych wykluczeniem spolecznym - zapewnienie dostepu do informacji o mozliwosci podjecia zatrudnienia - zapewnienie informacji obywatelskiej o uslugach sluzb spolecznych. Aktywizacja zawodowa osób zagrozonych wykluczeniem spolecznym moze byc realizowana w ramach pracy socjalnej poprzez: - zatrudnienie socjalne- uregulowane ustawa o zatrudnieniu socjalnym - umozliwienie osrodkom pomocy spolecznej w wiekszym niz dotychczas stopniu wykorzystania instrumentu robót publicznych, jako elementu zatrudnienia socjalnego, które beda zapewniac krótkookresowe (do 3 miesiecy ) prace aktywizujace osoby w najtrudniejszej sytuacji. Istotnym problemem jest doprowadzenie do zintegrowania dzialan róznych sluzb spolecznych na tym samym szczeblu samorzadowym, jak równiez skoordynowanie dzialan pomiedzy poszczególnymi szczeblami samorzadu 15 Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego -/Dz. U. z 1994r Nr 111 poz.535 z pózn. zm./ Wedlug ustawy ochrone zdrowia psychicznego zapewniaja organy administracji rzadowej i samorzadowej oraz instytucje do tego powolane. Ustawa przewiduje, ze w dzialaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego moga uczestniczyc stowarzyszenia i inne organizacje spoleczne, fundacje, samorzady zawodowe, Koscioly i inne zwiazki wyznaniowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a takze osoby fizyczne i prawne. W swietle ustawy ochrona zdrowia psychicznego polega w szczególnosci na: • Promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym, • Zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnej dostepnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbednych do zycia w srodowisku rodzinnym i spolecznym, • Ksztaltowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, wlasciwych postaw spolecznych, a zwlaszcza zrozumienia, tolerancji zyczliwosci, a takze przeciwdzialaniu ich dyskryminacji. Ustawa o wychowaniu w trzezwosci i przeciwdzialaniu alkoholizmowi /Dz. U. z 1982 r Nr 35 poz.230 z pózn .zm./ Rozwiazywanie problemów alkoholowych zaklada iz wiekszosc kompetencji i srodków finansowych jest zlokalizowana na poziomie samorzadów gmin, które na mocy ustawy o wychowaniu w trzezwosci i przeciwdzialaniu alkoholizmowi uzyskaly kompetencje do rozwiazywania problemów alkoholowych w spolecznosciach lokalnych. Art.4 ust.1 ustawy stanowi: prowadzenie dzialan zwiazanych z profilaktyka i rozwiazywaniem problemów alkoholowych oraz integracja osób uzaleznionych od alkoholu nalezy do zadan gminy. Jak z tego wynika organy jednostek samorzadu gminnego sa obowiazane do podejmowania dzialan zmierzajacych do ograniczenia spozycia alkoholu, oraz zmiany struktury spozycia napojów alkoholowych, inicjowania i wspierania przedsiewziec majacych na celu zmiane obyczajów w zakresie sposobu spozywania tych napojów, dzialania na rzecz trzezwosci w miejscu pracy, przeciwdzialania powstawaniu i usuwaniu nastepstw naduzywania alkoholu, a takze wspierania dzialalnosci w tym zakresie organizacji spolecznych oraz zakladów pracy. 16 Ustawa o samorzadzie gminnym -/Dz. U. z 1990r. Nr 142 poz. 1591 z pózn . zm./ Ustawa naklada na samorzady obowiazek zaspakajania zbiorowych potrzeb wspólnoty. 1. Zadania wlasne gminy w tym zakresie obejmuja sprawy: 1/ ladu przestrzennego, gospodarki nieruchomosciami, ochrony srodowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2/ gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3/ wodociagów i zaopatrzenia w wode, kanalizacji, usuwania i oczyszczania scieków komunalnych ,utrzymania czystosci i porzadku oraz urzadzen sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwienia odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energie elektryczna i cieplna oraz gaz, 4/ lokalnego transportu zbiorowego, 5/ ochrony zdrowia, 6/ pomocy spolecznej, w tym osrodków i zakladów opiekunczych, 7/ gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8/ edukacji publicznej, 9/ kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 10/ kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urzadzen sportowych, 11/ targowisk i hal targowych, 12/ zieleni gminnej i zadrzewien, 13/ cmentarzy gminnych, 14/ porzadku publicznego i bezpieczenstwa obywateli oraz ochrony przeciwpozarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposazenia 15/ utrzymania gminnych obiektów i urzadzen uzytecznosci publicznej oraz obiektów administracyjnych, 16/ polityki parorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciazy opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 17/ wspierania i upowszechniania idei samorzadowej, 18/ promocji gminy, 19/ wspólpracy z organizacjami pozarzadowymi, 20/ wspólpracy ze spolecznosciami lokalnymi i regionalnymi innych panstw, 2. Ustawy okreslaja które zadania gminy maja charakter obowiazkowy. 3. Przekazanie gminie w drodze ustawy, nowych zadan wlasnych wymaga zapewnienia koniecznych srodków finansowych na ich realizacje w postaci zwiekszonych dochodów wlasnych gminy lub subwencji. Oprócz w/w aktów prawnych przy realizacji strategii moze zachodzic potrzeba odwolania sie równiez do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia ,oswiaty i edukacji publicznej ,budownictwa socjalnego. 1.3 Podstawy prawne w zakresie planowania polityki spolecznej w Unii Europejskiej W zakresie polityki strukturalnej i Europejskiego Funduszu Spolecznego istnieja regulacje podejmowane przez Rade, Parlament i Komisje Europejska oraz polityki spolecznej i wsparcia spolecznego. 1. Rozporzadzenie Rady z dnia 21 czerwca 1999r wprowadzajace ogólne przepisy dotyczace Funduszy Strukturalnych(1260/99 WE) 2. Rozporzadzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 czerwca 1999r w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1783/99 WE) 3. Rozporzadzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999r w sprawie Europejskiego Funduszu Spolecznego (1784/99 WE) 4. Rozporzadzenie Rady z dnia 21 czerwca 1999r dotyczace koordynacji pomocy w ramach strategii przed akcesyjnej dla krajów ubiegajacych sie o czlonkostwo w Unii Europejskiej oraz zmieniajace rozporzadzenie 3906/89 EWG( 1266/99) 5. Rozporzadzenie Rady z dnia 21 czerwca 1999r ustanawiajace Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej (1267/1999 WE/ 18 1.4. Dokumenty programowe. Cele polityki integracji spolecznej w Polsce wynikaja przede wszystkim z priorytetów okreslonych w przyjetej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Spolecznej. Cele polityki integracji spolecznej w Polsce wynikaja równiez z celów w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia spolecznego przyjetych w grudniu 2000 r. przez Rade Europejska w Nicei. Polska w pelni zaakceptowala ich zasadnosc, co zostalo oficjalnie potwierdzone przez przyjecie w grudniu Wspólnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Spolecznej. Zarówno Krajowy Plan Dzialania na rzecz Integracji Spolecznej, jak i Wspólne Memorandum sa elementami realizacji Strategii Lizbonskiej, która zostala przyjeta przez pietnascie krajów czlonkowskich w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisuja sie takze w podstawowe zalozenia Zrewidowanej Strategii Spójnosci Rady Europy, której inauguracja odbyla sie w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych zalozen jest budowanie integracji i spójnosci spolecznej w oparciu o prawa czlowieka, a zwlaszcza te prawa, które zostaly zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Spolecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Spolecznej stworzone zostaly z perspektywa ich realizacji do 2010 r. Priorytety zawarte w NSIS sa nastepujace: W zakresie prawa do edukacji : • wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, • poprawa jakosci ksztalcenia na poziomie gimnazjalnym i srednim, • upowszechnienie ksztalcenia na poziomie wyzszym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, • rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnosciowego dzieci. W zakresie prawa do zabezpieczenia socjalnego: • radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego ,którego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podjecia zdecydowanych dzialan, • ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwienia dochodów aby róznice te nie odbiegaly od przecietego poziomu w krajach UE. 19 W zakresie rynku pracy: Jedna z przyczyn ubóstwa i wykluczenia spolecznego w Polsce jest bezrobocie. Dlatego w Narodowej Strategii Integracji Spolecznej cztery z dwudziestu priorytetów odnosza sie do tej sfery dzialan dotyczacych realizacji prawa do pracy: • ograniczenie bezrobocia dlugookresowego, • zmniejszenie bezrobocia mlodziezy, • zwiekszenie poziomu zatrudnienia wsród niepelnosprawnych, • zwiekszenie liczby uczestników aktywnej polityki rynku pracy, • upowszechnienie ksztalcenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia: • wydluzenie przecietego dalszego trwania zycia w sprawnosci, • upowszechnienie dostepu do swiadczen opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych, • zwiekszenie zakresu objecia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego. W zakresie realizacji innych praw spolecznych: • zwiekszenie dostepu do lokali (mieszkan) dla grup najbardziej zagrozonych bezdomnoscia, • zapewnienie lepszego dostepu do pracowników socjalnych, • rozwiniecie pomocy srodowiskowej w zakresie zwiekszenia liczby osób objetej jej uslugami, • zwiekszenie zaangazowania obywateli w zakresie dzialalnosci spolecznej, • realizacja Narodowej Strategii Integracji Spolecznej przez samorzady terytorialne, • zwiekszenie dostepu do integracji obywatelskiej w zakresie poradnictwa. Krajowy Plan Dzialania na rzecz Integracji Spolecznej to dokument uwzgledniajacy najpilniejsze priorytety których realizacja ma nastapic w latach 2004-2006. Glówne kierunki dzialania i priorytety okreslone w Krajowym Planie dzialania to: • budowa sieci bezpieczenstwa socjalnego i przeciwdzialanie ubóstwu i wykluczeniu spolecznemu • dzialania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegajace wykluczeniu oraz wspierajace grupy zagrozone w dzialaniach umozliwiajacych równy strat dzieci i mlodziezy, • realizacje prawa do pracy dla kazdego ,w tym szczególnie dla grup podwyzszonego ryzyka na rynku pracy poprzez odpowiednia polityke makroekonomiczna i polityke zatrudnienia, • rozwój systemu instytucjonalnego z jasnym podzialem odpowiedzialnosci instytucji rzadowych i samorzadowych ,otwierajacego jednoczesnie 20 przestrzen dla aktywnosci obywatelskiej i rozwoju uslug spolecznych swiadczonych zarówno przez panstwo, samorzady jak i organizacje pozarzadowe, • zaangazowanie obywateli w dzialalnosc spoleczna, glównie poprzez zwiekszenie ich uczestnictwa w dzialalnosci organizacji pozarzadowych i innych formach pracy spolecznej oraz samopomocy Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2000-2006, przygotowana przez Urzad Marszalkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie jest najwazniejszym dokumentem programowym samorzadu województwa i spelnia zarówno funkcje integratora i koordynatora dzialan, promuje województwo oraz jest narzedziem motywujacym i kreujacym nowe impulsy rozwojowe. Celem glównym Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego jako obszaru slabiej rozwinietego jest: przyspieszenie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionu oraz poprawa zycia jego mieszkanców. Dla osiagniecia tego celu glównego niezbedne jest przeciwdzialanie marginalizacji duzych srodowisk spolecznych oraz równoczesne podnoszenie konkurencyjnosci regionu. Procesami marginalizacji dotknietych jest wiele srodowisk spolecznych, szczególnie na terenach wiejskich. Alarmujacy jest fakt duzego odsetka ludnosci wiejskiej (ok. 50%) utrzymujacej sie ze zródel niezarobkowych tj. rent, emerytur, zasilków. Polityka rozwoju województwa powinna zmierzac do zahamowania i odwrócenia tych procesów. Wizja rozwoju województwa obejmuje szesc kluczowych pól strategicznych – obszarów aktywnosci spolecznej i gospodarczej a to: • obszary wiejskie, • przedsiebiorczosc, • kultura, turystyka i ochrona przyrody, • kapital ludzki, • infrastruktura, • wspólpraca miedzynarodowa. W obszarze kapital ludzki wyodrebniono cele strategiczne: 1. Zwiekszenie potencjalu wysokokwalifikowanych kadr, 2. Wzrost mobilnosci spolecznej i zawodowej mieszkanców. Dla realizacji celów nalezy podjac nastepujace dzialania w kierunku: • spoleczenstwa ustawicznie ksztalcacego sie, • rozwoju edukacji w zakresie szkolnictwa ponad gimnazjalnego, • zapewnienie bezpieczenstwa zdrowotnego ludnosci, • rozbudowy systemu pomocy spolecznej i przeciwdzialania skutkom wykluczenia spolecznego. 21 Strategia rozwoju powiatu Nizanskiego Kazda jednostka samorzadu terytorialnego ma ustawowo okreslone zadania, funkcje i kompetencje. Cele, sposób ich realizacji a takze priorytety okresla sama. Strategia Rozwoju Gminy Krzeszów jest wlaczona w nurt priorytetów przyjetych w Strategii Rozwoju Powiatu Nizanskiego, poniewaz szereg zadan ma charakter ponad lokalny i bedzie latwiej znalezc partnerów do jej realizacji. Realizacja wielu zadan bedzie mozliwa tylko dzieki wspóldzialaniu samorzadu gminy z samorzadem powiatu. Wspólnie i wzajemnie przenikaja sie zadania obu tych szczebli samorzadu w zakresie nizej wymienionych: wizji, celu nadrzednego, celach glównych, zadaniach szczególowych i gospodarczych. W Strategii Rozwoju Powiatu Nizanskiego przyjeto wizje: Powiat nizanski: - miejscem przyjaznym dla ludzi zyjacych w czystym srodowisku, - umozliwiajacy wysoki poziom zycia poprzez zrównowazony rozwój gospodarczy, nowoczesna edukacje oraz opieke medyczna i troske socjalna, - atrakcyjny dla srednich i malych inwestorów. Z wizji okreslono Cel Nadrzedny Strategii o nastepujacym brzmieniu: „Nisko powiatem zasobnym mieszkanców zyjacych w przyjaznym i bezpiecznym srodowisku, otwartym na ludzi, którzy chca tu mieszkac, pracowac i wypoczywac”. Wyznaczony cel strategiczny realizowany bedzie w ramach nastepujacych celów glównych : - Dobrze rozwinieta gospodarka przyjazna dla srodowiska przyrodniczego, - Wspieranie i promocja mozliwosci inwestowania na terenie powiatu, promocja lokalnych przedsiewziec gospodarczych i produktu lokalnego, - Madra, zdrowa i aktywna spolecznosc powiatu, - Dobrze funkcjonujace srodowisko przyrodnicze i kulturowe. 22 Strategia Rozwoju Gminy Krzeszów na lata 2002-2015 , przyjeta uchwala Nr XXVI/53/01 Rady Gminy w Krzeszowie z dnia 11 listopada 2001 roku. Pomoc spoleczna nie jest wstanie skutecznie zapobiegac wielu przyczynom wystepujacych problemów spolecznych, które znajduja sie poza jej bezposrednim polem dzialania. Dlatego konieczne jest nawiazanie do strategii rozwoju lokalnego Gminy Krzeszów na lata 2002-2015. Szczególnie wazne jest to w przypadku najwiekszych problemów spolecznych wystepujacych w Gminie tj. bezrobocia i ubóstwa w walce, z którymi nalezy siegnac do rozwoju gospodarczego i kreowania nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Strategia Rozwoju Gminy Krzeszów, jest wyrazem zintegrowanego planowania spolecznego, gospodarczego, ekologicznego i przestrzennego gminy. Stanowi dlugofalowy dokument decyzyjny. Oznacza to osiagniecie wyznaczonych celów. Cele te powinny byc wyrazem dazen i aspiracji spoleczenstwa zmierzajacego do rozwiazania zidentyfikowanych problemów, likwidacji barier i zagrozen oraz wykorzystania wszelkich szans tkwiacych w potencjale ludzkim i materialnym gminy dla przyszlego jej rozwoju. Misja gminy: Krzeszów nad Sanem to ekologiczna, rolnicza gmina ,która zapewnia jej mieszkancom wysoki poziom zycia, zdrowia i pracy dostosowanej do gospodarki rynkowej. Dla osiagniecia tak przyjetego celu nadrzednego przyjeto nastepujace cele glówne: 1. Rozwój inwestycyjny poszerzajacy mozliwosci inwestowania mieszkanców i firm lokalnych, wykorzystujacy mozliwosci wspólpracy miedzy spólkami. 2. Rozwój w zakresie oswiaty, zdrowia, sportu i rekreacji prowadzonej przez jednostki komunalne oraz prywatne. 3. Rozwój ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spozywczego 4. Rozwój infrastruktury komunalnej. Tak brzmiaca misja i cele glówne obejmuja swym zasiegiem wiele plaszczyzn funkcjonowania gminy zarówno sfery gospodarczej jak i spolecznej. Ukierunkowane sa wlasnie na rozwój gospodarczy czym w sposób bardzo wyrazny przyczynia sie do rozwiazania problemu bezrobocia i ubóstwa. 23 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY KRZESZÓW 2.1. Polozenie geograficzne i powierzchnia Gmina Krzeszów lezy w województwie podkarpackim, w jego pólnocno-wschodniej czesci oraz w poludniowo – wschodniej czesci powiatu nizanskiego. Nazwa miejscowosci pojawila sie po raz pierwszy w dokumentach z roku 1386, a zapisana zostala w jezyku lacinskim jako „Crzeszow”. Spolszczone juz miano Krzeszów zawieraja rejestry poborowych które zostaly spisane w roku 1515. Jak podaja dostepne dokumenty, w tymze roku królewszczyzna Krzeszowska obejmowala piec pobliskich miejscowosci, a w samym Krzeszowie dzialalo wówczas siedem karczem, dwa szynki i mlyn. Juz od XV wieku Krzeszów byl waznym portem rzecznym na Sanie, to z niego tratwami splawiano towary do Warszawy, Plocka, Torunia, Elblaga i Gdanska. W roku 1588 dobra krzeszowskie zostaja przez Stefana Batorego nadane kanclerzowi i hetmanowi wielkiemu koronnemu Janowi Zamoyskiemu, a nastepnie przekazane mu na wlasnosc przez Zygmunta III Waze. Rodzina Zamoyskich zadomowila sie w Krzeszowie a on sam zostal wlaczony do Dominium Ordynacji Zamoyskiej. Staraniem Katarzyny Zamoyskiej w roku 1641 król Wladyslaw IV nadal Krzeszowowi status miasta o prawie magdeburskim. Po pierwszym rozbiorze Polski w roku 1772 Krzeszów trafil pod panowanie austriackie a nastepnie po likwidacji Ksiestwa Warszawskiego wszedl w sklad Królestwa Polskiego zwiazanego unia personalna z Rosja. W roku 1869 Krzeszów na mocy ukazu, w którym car zarzucal miastu calkowity zastój gospodarczy, stracil prawa miejskie. Pierwsza wojna swiatowa przyniosla Krzeszowowi znaczne zniszczenia materialne, zas druga – zaglade wielu, nierzadko wybitnych mieszkanców miasta i okolic. Gmina graniczy: • od zachodu z gmina Rudnik n/Sanem • od pólnocy z gmina Ulanów i gmina Harasiuki, • od wschodu z gmina Potok Górny (powiat Bilgoraj), i gmina Kurylówka (powiat Lezajsk), • od poludnia z gmina Kurylówka, Lezajsk i Nowa Sarzyna. Jako jedna z czterech gmin wiejskich powiatu nizanskiego graniczy z województwem lubelskim. Powierzchnia Gminy wynosi 62,3 km co stanowi ok. 14,7% powierzchni powiatu. 2.2. Ludnosc Obszar województwa podkarpackiego zamieszkuje 2,125 mln osób (5,5 % ludnosci kraju) w 45 miastach, 2 166 miejscowosciach wiejskich, które tworza z kolei 160 gmin i 20 powiatów. Najwiekszymi miastami regionu sa: Rzeszów (162 tys. ludnosci), Stalowa Wola (72 tys. ludnosci), Przemysl (69 tys. ludnosci), Mielec (65 tys. ludnosci), Tarnobrzeg (51 tys. ludnosci) i Krosno (50 tys. ludnosci) Tabela Nr 1. Struktura ludnosci na terenie gminy Krzeszów Gmina Ludnosc Mezczyzni Ogólem Kobiety lata 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2002 2003 2004 liczba 4358 4354 4356 2177 2163 2157 2181 2193 2199 Zródlo: Urzad Gminy Krzeszów Tabela Nr 2. Ludnosc gminy Krzeszów w podziale na solectwa Solectwo Ludnosc Liczba budynków Srednio osób w budynku Podolszynka Plebanska Podolszynka Ordynacka Kamionka Dolna Kamionka Górna Kustrawa Krzeszów Krzeszów Dolny Koziarnia I Koziarnia II Sigielki Bystre Lazów 209 350 428 466 199 745 328 355 262 174 581 259 50 86 75 112 65 277 80 96 78 62 180 146 4,4 4 4,2 4,1 3,1 3,1 4,1 3,6 3,3 2,9 3,3 1,8 Zródlo: Urzad Gminy Krzeszów 2004 Liczba ludnosci na km2 powierzchni pozostala niezmieniona (69 osób na km2), a jednoczesnie gestosc zaludnienia Gminy Krzeszów jest nizsza niz gestosc zaludnienia dla powiatu nizanskiego (85 osób na km2), co przedstawia ponizsza Tabela. 25 Tabela Nr 3. Gestosc zaludnienia terenu powiatu i Gminy w latach 20012004 Gestosc zaludnienia na 1 km2 Powiat/ Gmina Nizanski 2001 r 86 2002 r 86 2003 r 86 2004 r 85 Krzeszów 69 69 68 69 Zródlo: Urzad Gminy Krzeszów Rodzina Wedlug Narodowego Spisu Powszechnego Ludnosci i Mieszkanców przeprowadzonego w roku 2002 na terenie gminy Krzeszów zamieszkuje 1141 rodzin. W spisie za rodzine uznano pare bez dzieci lub pare z jednym lub wieksza liczba dzieci oraz samotnego rodzica z jednym badz wieksza liczba dzieci. Typy rodzin wystepujace na terenie gminy przedstawia ponizsza tabela. Tabela Nr 4. Typy rodzin na terenie gminy Krzeszów W tym Wyszczególnienie Rodziny ogólem Ogólem 1141 malzenstwa razem bez dzieci z dziecmi matki z dziecmi 955 291 664 154 ojcowie z dziecmi 23 Zródlo: Narodowy Spis Powszechny rok 2002, GUS Rzeszów Najpopularniejszym typem rodziny jest malzenstwo. Malzenstwa stanowia 83,6% wszystkich rodzin w gminie, samotni rodzice 15,5 % zas ilosc rodzin w postaci partnerów stanowi zaledwie 0,8 %. Rodzin z dziecmi do lat 24 jest 845 w tym: bez dzieci na utrzymaniu do lat 24 -232, z dziecmi na utrzymaniu do lat 24 – 613 z tego rodziny z 1 dzieckiem -205 rodziny z 2 dzieci -223, rodziny z 3 dzieci – 122, rodziny z 4-giem i wiecej dzieci 63. 26 Wykres Nr 1 Rodziny z dziecmi na utrzymaniu do lat 24 w Gminie Krzeszów 63 232 122 223 205 Rodziny bez dzieci Rodziny z jednym dzieckiem Rodziny z 3 dzieci Rodziny z 4 i wiecej dzieci Rodziny z 2 dzieci Zródlo : Narodowy Spis Powszechny rok 2002, GUS Rzeszów Wyksztalcenie. Wyksztalcenie jest tym zasobem, który w decydujacy sposób wplywa na zdolnosc gospodarek lokalnych i regionalnych do adaptacji w nowych warunkach. Sytuacja obszarów wiejskich w calej Polsce jest bardzo niekorzystna. Okres transformacji nie wplywa pozytywnie na zmniejszenie dystansu oddzielajacego ludnosc miejska od wiejskiej w zakresie dostepu do edukacji i poziomu wyksztalcenia. Tabela Nr 5. Struktura wyksztalcenia ludnosci w wieku 13 lat i wiecej wedlug poziomu wyksztalcenia, plci i grup wieku Poziom wyksztalcenia Grupy wieku Ogólem 19 lat i mniej 20-29…… 30-39…… 40-49…… 50-59…… 60-64…… 65 lat i wiecej Mezczyzni Kobiety Ogólem 3570 515 561 535 621 407 167 764 1759 1811 wyzsze 142 49 35 26 15 10 7 51 91 policelne razem srednie ogólno ksztalcace 68 14 18 23 9 3 10 58 668 34 209 153 164 67 14 27 281 387 175 22 52 41 26 21 5 8 33 142 zawodowe 493 12 157 112 138 46 9 19 248 245 zasadnicze zawodowe podsta -wowe 964 30 230 284 286 87 16 31 609 55 1494 418 58 43 117 220 115 523 726 768 Zródlo: Narodowy Spis Powszechny Ludnosci i Mieszkan GUS Rzeszów 2003 27 bez wykszt alcenia 234 33 5 9 9 175 82 152 Struktura wyksztalcenia wskazuje, iz dominujaca grupa osób tj. 1494 posiada wyksztalcenie podstawowe, 964 (22 % ogólu mieszkanców) zasadnicze zawodowe (35% ogólu mieszkanców) zas nieliczna grupa 142 osoby wyzsze (3,3% ogólu mieszkanców). Struktura wyksztalcenia mieszkanców ulega jednak ciaglej zmianie i obserwuje sie w tym zakresie spadek liczby osób bez wyksztalcenia lub jedynie z wyksztalceniem podstawowym. Aktywnosc ludnosci Aktywnosc ludnosci mozna podzielic na dwa rodzaje: ekonomiczna i spoleczna. Pierwsza jest odzwierciedleniem umiejetnosci radzenia sobie w sytuacji „braku pracy”, która w typowo rolniczej gminie Krzeszów jest dosc powszechna. Jest ona mierzona liczba funkcjonujacych podmiotów gospodarczych. Aktywnosc spoleczna swiadczy o wrazliwosci mieszkanców na potrzeby spoleczne i jest odzwierciedleniem rozwoju spoleczenstwa obywatelskiego. Do jej pomiaru mozna uzyc takich wskazników jak: liczba dzialajacych organizacji pozarzadowych, liczba wydarzen o charakterze spolecznym. Sposród ogólu osób zdolnych do pracy (3414) aktywnych zawodowo jest 1701 (49,8%). Z tej liczby 249 to osoby bezrobotne – stopa bezrobocia w momencie przeprowadzania spisu powszechnego wyniosla 14,5%. Biernych zawodowo czyli osób niepracujacych i nie poszukujacych pracy bylo 1397 (34,1%). W przypadku 316 (9,2%) osób nie udalo sie ustalic ich statutu na rynku pracy. Wskaznik zatrudnienia wyniósl 46,9% co oznacza ze blisko co drugi mieszkaniec nie pracuje zawodowo. Bardzo duzy wplyw na status na rynku pracy posiada wyksztalcenie co obrazuje ponizsza tabela Tabela Nr 6. Podstawowe wskazniki rynku pracy w zaleznosci od wyksztalcenia wskaznik rynku pracy Aktywni zawodowo Pracujacy wyksztalcenie Wyzsze Srednie Zasadnicze zawodowe Podstawowe ukonczone, nieukonczone i bez wyksztalcenia szkolnego Bierni zawodowo Wskaznik zatrudnienia Stopa bezrobocia 74,0 58,1 61,7 31,3 8,7 16,1 19,5 8,4 w % 81,1 69,2 76,7 34,2 72,5 50,4 54,0 29,6 16,7 26,7 20,4 62,2 Zródlo: Narodowy Spis Powszechny rok 2002 GUS Rzeszów 28 Najlepszej sytuacji na lokalnym rynku pracy sa osoby posiadajace wyzsze wyksztalcenie. Zdecydowanie najmniej jest wsród nich bezrobotnych, a najwiekszy jest wspólczynnik zatrudnienia i aktywnosci ekonomicznej. Wraz z obnizaniem sie poziomu wyksztalcenia wskazniki staja sie coraz mniej korzystne. W najgorszej sytuacji sa osoby o najnizszym wyksztalceniu i bez wyksztalcenia. Osoby te nie tylko sa bezrobotnymi ale co najgorsze sa bierni zawodowo - nie pracuja i nie poszukuja pracy. Osoby bierne zawodowo stanowia 41 % mieszkanców powyzej 15 roku zycia. W sensie ekonomicznym gmina ma charakter typowo rolniczy. Sektor dzialalnosci pozarolniczej jest dosc slabo reprezentowany. Tworzy go 116 przedsiebiorstw. Tabela Nr 7. Liczba przedsiebiorstw w gminie Krzeszów w latach20002002 2000 Lata 2001 2002 Przemysl 15 22 19 Budownictwo 10 12 12 Handel i naprawy 56 60 59 Transport i gospodarka magazynowa 6 7 8 Obsluga nieruchomosci i firm 4 7 8 Edukacja 4 3 3 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 4 5 7 99 116 116 Sektor RAZEM Zródlo: Urzad Gminy Krzeszów Dosc znaczny wzrost (ponad 17%) liczby firm w Gminie Krzeszów w roku 2001 nie byl spowodowany naglym zainteresowaniem przedsiebiorców osiedlaniem sie w Gminie, lecz zmiana prawodawstwa. Biorac pod uwage ten fakt, nalezy stwierdzic, ze gospodarka Gminy jest w stanie stagnacji, gdyz nie przyrasta liczba przedsiebiorstw. Niekorzystny jest tez udzial sektora nieprodukcyjnego (handel, naprawy, ochrona zdrowia) na rzecz produkcyjnego – przemysl. W strukturze brak jakichkolwiek podmiotów dzialajacych w sektorze turystycznym. Pod wzgledem wlasnosci dominuje sektor krajowy prywatny. Na terenie Gminy nie dzialaja zadne podmioty nalezace do sektora publicznego – panstwowego, ani zadne podmioty bedace wlasnoscia podmiotów zagranicznych. W sektorze publicznym, dla których wlascicielem jest samorzad terytorialny dziala 11 podmiotów gospodarczych. Na terenie gminy brak jest infrastruktury otoczenia biznesu. 29 W zakresie dzialan spolecznych dzialaja na terenie gminy nastepujace instytucje i stowarzyszenia: • • • • • • Gminny Osrodek Kultury w Krzeszowie, Biblioteka Gminna w Krzeszowie, Filia biblioteki w Lazowie, Klub sportowy „Rotunda”, Osrodek Pomocy Spolecznej, Gminny Publiczny Samodzielny Zaklad Opieki w Krzeszowie, • Parafia rzymsko-katolicka w Krzeszowie, • Parafia rzymsko-katolicka w Bystrem, • Stowarzyszenie Milosników Ziemi Krzeszowskiej w Krzeszowie. Zdrowotnej „Rotunda” Z powyzszych organizacji i instytucji tylko ostatnia jest przykladem organizacji pozarzadowej. Dlatego nalezy uznac trzeci sektor na terenie gminy za slabo rozwiniety. Struktura wiekowa ludnosci Województwo podkarpackie jest pod wzgledem struktury wiekowej województwem mlodym. Odsetek ludnosci w wieku produkcyjnym jest wyzszy niz w kraju. Wedlug danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludnosci i mieszkan przeprowadzonego w 2002 r. w gminie Krzeszów zamieszkuje 4315 mieszkanców. Z tego mezczyzn jest 2148, a kobiet 2167. W gminie jest niewielka przewaga kobiet nad mezczyznami. Tabela Nr 8. Zestawienia ludnosci w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym z terenu województwa, powiatu, gminy. Liczba osób w wieku Dane w % ogólu mieszkanców danej jednostki terytorialnej Województwo Powiat Gmina Przedprodukcyjnym 26,2 27,9 25,6 Produkcyjnym 59,3 57,3 53,5 Poprodukcyjnym 14,5 14,7 20,9 Zródlo: opracowanie wlasne na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego rok 2002 30 W Gminie Krzeszów mamy do czynienia z bardzo niekorzystna sytuacja demograficzna, w której bardzo duzy udzial ma ludnosc w wieku poprodukcyjnym. Wykres Nr 2. Struktura i liczebnosc poszczególnych grup wiekowych w gminie Krzeszów Struktura poszczególnych grup wiekowych w Gminie Krzeszów 450 400 16 41 40 67 54 103 141 95 120 90 77 87 102 75 165 167 14 0 32 42 mezczyzni 55 -59 60 -64 65 -69 70 -74 75 -79 80 -84 20 -24 25 -29 10 -14 15 -19 5-9 0-4 0 12 2 108 116 173 123 163 13 6 50 30 -34 35 -39 40 -44 45 -49 50 -54 98 175 100 189 150 20 6 118 200 105 120 250 157 300 170 184 350 kobiety Zródlo: Narodowy Spis Powszechny rok 2002, GUS Rzeszów W ciagu najblizszych 15 lat w gminie bedzie wzrastala ilosc ludnosci w wieku produkcyjnym, natomiast bedzie spadala liczba ludnosci w wieku przedprodukcyjnym. Spadek ilosci urodzen w przeciagu ostatnich lat moze wynikac zarówno z trudnosci gospodarczych w ostatnich latach, jak i z nowego modelu rodziny, a takze konsumpcyjnego podejscia do zycia. W chwili obecnej w zwiazku z akcesja do Unii, mozna sie spodziewac odplywu ludzi mlodych, którzy w poszukiwaniu pracy beda wyjezdzali do innych krajów. Moze to dotyczyc zarówno ludzi z wyzszym wyksztalceniem, jak i ludzi mlodych z nizszym wyksztalceniem (spoleczenstwo na Zachodzie starzeje sie i naplyw mlodych ludzi jest zjawiskiem pozytywnym dla wysoko rozwinietych krajów). Liczba zawieranych w gminie malzenstw w roku 2004 ksztaltowala sie na tym samym poziomie, co w roku 2002 ale w stosunku do roku 2003 widoczny byl bardzo znaczny spadek. W Gminie urodzenia zywych niemowlat pozostaja w latach 2001-2002 oraz 2004 na tym samym poziomie. Liczba zgonów 31 w gminie ksztaltowala sie w roku 2004 na tym samym poziomie co w roku 200, ale w latach 2002 i 2003 widoczny byl znaczny wzrost. Przyrost naturalny w gminie Krzeszów od roku 2001 wciaz maleje i za rok 2004 wynosil -14 osób. Ruch naturalny ludnosci przedstawia ponizsza tabela. Tabela Nr 9. Ruch naturalny ludnosci w gminie Krzeszów w latach 2001 – 2004 Malzenstwa Zgony ogólem /w tym niemowleta Urodzenia zywe Przyrost naturalny W latach w liczbach bezwzglednych 2001r 2002r 2003r 2004r 2001r 2002r 2003r 2004r 2001r 2002r 2003r 2004r 2001r 2002r 2003r 2004r 18 25 40 25 38 36 42 35 44 /0 61 /0 58 /0 49 /0 -6 -25 -16 -14 Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych Urzedu Gminy Krzeszów W zalozeniach prognozy ludnosci dla gminy uwzgledniono nowe zjawiska spoleczne i demograficzne, które wystapily w wyniku przemian politycznych i gospodarczych po roku 1990 a takze to, ze zgodnie z prognoza ludnosci Polski na lata 1999-2030 przewiduje sie nastepujace zmiany : 1. Zmniejszenie sie populacji dzieci i mlodziezy (wiek przedprodukcyjny), 2. Wzrastac bedzie udzial ludnosci w wieku produkcyjnym, 3. Bedzie postepowal proces starzenia sie ludnosci. W zwiazku ze wzrostem ludnosci w wieku produkcyjnym glównym problemem nadchodzacych lat bedzie stworzenie nowych miejsc pracy dla tych osób. Dodatkowym czynnikiem komplikujacym sytuacje w gminie jest problem znacznej nadwyzki sily roboczej w rolnictwie. Utrudniac to bedzie proces powiekszania arealu gospodarstw rolnych. Wzrost grupy ludnosci w wieku poprodukcyjnym jest równiez zjawiskiem niekorzystnym, starsze spoleczenstwo uznawane jest za mniej mobilne gospodarczo i silniej uzaleznione od swiadczen o charakterze socjalnym. Z demograficznego punktu widzenia zmiany struktury wiekowej ludnosci w gminie Krzeszów z powodu ogólnie starzejacego sie spoleczenstwa oraz ujemnego wspólczynnika przyrostu naturalnego i opuszczania gminy przez mlodych mieszkanców w poszukiwaniu pracy nalezy uznac za niekorzystne. Nalezaloby zatem podjac dzialania majace na celu zahamowanie tego niekorzystnego zjawiska. Na podstawie powyzszych danych mozna skonstruowac nastepujace wnioski: - nalezy dazyc do wzrostu ilosci miejsc pracy poprzez wspieranie malej przedsiebiorczosci, 32 - nacisk na edukacje ze wzgledu na niski poziom kwalifikacji zawodowej ludnosci, - systematyczny rozwój i wzrost ilosci uslug opiekunczych swiadczonych przez profesjonalistów, - inicjowanie dzialalnosci spolecznosci lokalnej. 2.3. Srodowisko przyrodnicze Gmina Krzeszów lezy w rejonie Zapadliska Przedkarpackiego. Teren Gminy wykazuje duze zróznicowanie litologiczne i genetyczne (utwory trzecioi czwartorzedowe). Pod wzgledem klimatycznym w tym rejonie wystepuja surowe zimy i cieple lata, a sredni poziom rocznych opadów jest wyzszy niz na nizinnych obszarach Polski. Najwyzsze opady wystepuja w czerwcu. Gmina lezy w zlewni rzeki San, na jej terenie znajduje sie kilka nieduzych powierzchniowych zbiorników wodnych. Na terenie Gminy jedynymi kopalinami sa piaski, piaski rzeczne, ily pylaste oraz gliny rzeczne. Wsród cennych przyrodniczo obszarów Gminy wyróznic nalezy dwa drzewa pomnikowe rosnace na cmentarzu w Krzeszowie. Ponadto w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody wpisane sa zbiorowiska roslinne porastajace skarpy wzgórza Rotunda. Na terenie Gminy znajduja sie uzytki ekologiczne na zarastajacych starorzeczach rzeki San, które odznaczaja sie bogactwem roslinnosci wodnej, szuwarowej oraz charakterystycznej dla terenów podmoklych. 2.4. Turystyka Wybitnym zabytkiem Krzeszowa jest barokowy kosciól parafialny p.w. Narodzenia Najswietszej Marii Panny, który zostal wzniesiony w 1727 r., sama parafia zas istniala juz w II polowie XV w. Na terenie dawnego cmentarza znajduje sie kapliczka Matki Boskiej Czestochowskiej, kryjaca barokowa plyte nagrobkowa z nieczytelnym napisem oraz wolno stojaca drewniana dzwonnica z 1898 r. Wzgórze Rotunda - 228 m n.p.m. oddzielone jest fosa od przyleglych wzgórz, na których znajduja sie tereny dawnego folwarku i kosciola parafialnego oraz plebania. Ze wzgórza rozciaga sie panorama w kierunku poludniowo - wschodnim na doline Sanu. Godny uwagi jest równiez cmentarz zydowski w Krzeszowie, a takze relikty zamku staroscinskiego z XIV-XVII wieku stojacego na wzgórzu Rotunda. Baza turystyczna w Krzeszowie: − hotel przy OSP (20 miejsc noclegowych czynnych tylko w okresie letnim), − pole namiotowe przy OSP, − trzy gospodarstwa agroturystyczne. 33 2.5.INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Wodociagi i kanalizacja Gmina Krzeszów w calosci jest objeta siecia wodociagowa. Dlugosc sieci wodociagowej w Gminie wynosi 66,8 km [stan na 31.12.2004]. Woda czerpana jest z ujec w Sigielkach i Koziarni, oraz dostarczana jest woda z ujecia w Nowej Wsi gmina Harasiuki i ujecia w Potoku Górnym gmina Potok Górny Siec gazowa W Gminie na koniec roku 2004 liczba uzytkowników sieci gazowej wynosila 503 odbiorców. Dlugosc sieci gazowej ogólem w tym samym roku wynosila 73,792 km, w tym 55,136 km siec i doplywy gazowe – 18,656 km. Sukcesywnie na przestrzeni lat 1999-2004 dlugosc sieci gazowej zwiekszala sie. Wzrasta równiez liczba przylaczy do sieci. Natomiast od roku 2000 spada z roku na rok zuzycie gazu. Jest to spowodowane stalym wzrostem cen gazu, a takze stopniowym ubozeniem spoleczenstwa. Powrót do tradycyjnych metod opalania moze powodowac zwiekszenie niskiej emisji, a co za tym idzie pogorszenie stanu srodowiska (w tym równiez wyniszczania lasów). Drogi W Gminie znajduje sie 28,95 km dróg. Wszystkie posiadaja nawierzchnie utwardzona. Stan dróg jest niezadowalajacy. Zarzad Dróg Powiatowych w Nisku podejmuje dzialania w celu modernizacji glównych ciagów drogowych dróg powiatowych w celu wzmocnienia ich nosnosci i dostosowania parametrów technicznych do obecnych wymagan. Elektroenergetyka Liczba uzytkowników sieci energetycznej w Gminie Krzeszów na koniec roku 2004 wynosila 1040. Dlugosc linii przesylowych w Gminie wynosi: – WM 110 kV – 8 540 m – SN 15 kV – 40 399 m – NN – 45 537 m Gmina jest w pelni zelektryfikowana. Gospodarka odpadami Gmina posiada jedno skladowisko odpadów komunalnych w Sigielkach o powierzchni 1,2 ha. Nieczynne skladowisko odpadów w Krzeszowie wymaga obecnie rekultywacji. W gminie prowadzi sie selektywna zbiórke odpadów u zródla i na skladowisku odpadów komunalnych. 34 2.6. SYTUACJA GOSPODARCZA Powierzchnie i strukture uzytkowania terenu Gminy przedstawia ponizsza tabela. Tabela Nr 10. Powierzchnia Gminy i udzial glównych uzytków Wyszczególnienie Uzytki rolne w tym grunty orne w tym sady w tym laki w tym pastwiska Lasy i grunty lesne Grunty pod wodami Tereny komunikacyjne Tereny zabudowane Nieuzytki Powierzchnia ogólna Struktura uzytków w ha 4982 3475 93 917 497 538 264 152 210 63 6209 Struktura uzytków w% 80,25 55,98 1,50 14,77 8,00 8,66 4,25 2,45 3,38 1,01 100,00 Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych Urzedu Gminy Krzeszów Uzytki rolne (na ogól niskich klas bonitacyjnych) stanowia ponad 80% powierzchni terenu Gminy, a lasy i grunty lesne niecale 9% ogólnej powierzchni. Znaczna czesc powierzchni Gminy jest wykorzystywana pod laki i pastwiska (stanowiace prawie jedna trzecia powierzchni uzytków rolnych). Niewielki udzial w strukturze maja sady. W gospodarstwach przewaza produkcja roslinna, a w niej uprawa zbóz i ziemniaków. W Gminie uprawiana jest wiklina jako surowiec do produkcji wyrobów koszykarskich. Produkcja zwierzeca to przewaznie hodowla trzody chlewnej i bydla, zwieksza sie zainteresowania hodowla koni w celach rekreacyjnych. Produkty rolne, zarówno roslinne, jak i zwierzece moga stanowic baze surowcowa dla przetwórstwa. W produkcji rolnej dominuje gospodarka indywidualna. Podstawowa charakterystyke uzytkowania gruntów w indywidualnych gospodarstwach rolnych przedstawia tabela Nr 11. 35 Tabela Nr 11. Struktura uzytków rolnych gminie Krzeszów Wyszczególnienie uzytki rolne ogólem w tym grunty orne w tym sady w tym laki w tym pastwiska nieuzytki Struktura uzytków w ha 4982 3475 93 917 497 63 Struktura uzytków rolnych w % 100,00 69,75 1,87 18,41 9,97 - Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych Urzedu Gminy Krzeszów Wedlug danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. na terenie Gminy dzialalo 1016 indywidualnych gospodarstw rolnych, z tego 234 to gospodarstwa o powierzchni ponizej 1 ha. Przecietna powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosila 5,2 ha. Gospodarka W ostatnich latach w calej Polsce, równiez i w powiecie nizanskim nastapila zmiana w strukturze wlasnosci podmiotów gospodarczych. Wiele nowopowstalych spólek zostalo stworzonych na bazie bylych przedsiebiorstw. Kapital prywatny stanowi przewazajaca wiekszosc w strukturze wlasnosci. Na okolo 2800 dzialajacych na terenie powiatu jednostek gospodarczych ponad 90% stanowia male zaklady zatrudniajace ponizej 5 osób. Wiekszosc stanowia zaklady handlowo - uslugowe. Zaklady produkcyjne stanowia tylko 17% ogólu. W powiecie rozwiniety jest przemysl wikliniarski. Firmy zajmujace sie wytwarzaniem wyrobów z wikliny wspólpracuja ze sklepami i galeriami nie tylko w kraju, ale i zagranica. 36 Struktura podstawowych branz na terenie gminy Wedlug danych GUS – podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON dominujacym sektorem gospodarczym jest handel i naprawy. Dziala w nim 59 podmiotów gospodarczych [stan na 31.12.2002 r.]. Drugim, pod wzgledem udzialu jest sektor przemyslowy, a za nim budownictwo (12 podmiotów prowadzacych dzialalnosc gospodarcza). W Gminie [stan na 31.12.2002 r.] dzialalnosc przemyslowa prowadzi 19 podmiotów, w tym dzialalnosc produkcyjna prowadzi 18 z nich. Transportem i gospodarka magazynowa zajmuje sie 8 podmiotów. Tylez samo zajmuje sie obsluga firm i nieruchomosci. Ochrona zdrowotna i opieka socjalna para sie 7 podmiotów, a w edukacji dzialaja 3 podmioty. Lacznie w grudniu 2002 r. zarejestrowanych bylo 116 aktywnie dzialajacych podmiotów gospodarczych. Wykres Nr 3. Udzial kazdego z sektorów w gospodarce Gminy Przemysl Budownictwo Handel i naprawy Transport i gosp magazynowa Obsluga nieruchomosci i firm 7% 51% Edukacja 7% Ochrona zdrowia i opieka 3% 10% 16% 6% Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych Urzedu Gminy Krzeszów 37 2.7. SFERA SPOLECZNA Mieszkalnictwo Wedlug danych statystycznych w roku 2002 gmina Krzeszów dysponowala 1128 mieszkaniami z 4608 izbami o lacznej powierzchni 104 815 m. W mieszkaniach tych zamieszkiwalo stale ogólem 4315 osób, co stanowilo 1281 gospodarstw domowych. Przecietna liczba izb w mieszkaniu wynosila – 4,1, zas osób przypadajacych na jedno mieszkanie – 3,9. Przecietna powierzchnia uzytkowa mieszkania wynosila 93,4 m na osobe 24,1 m Tabela Nr 12. Niektóre mierniki w zakresie warunków mieszkaniowych ludnosci rok 2002 W tym mieszkania wyposazone w Wyszczególnienie Ogólem ogólem Ilosc osób zamieszkalych Mieszkania w budynkch wybudowanych w latach przed 1918 1818-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 wodociag ustep splukiwany gaz ciepla lazienke wode do biezaca do sieci urzadzenia z sieci z butli razem z sieci lokalny lokalnego 1128 951 670 281 849 812 4315 3912 2783 1129 3641 3481 8 4 111 453 189 189 163 57 362 172 183 158 4 - 40 17 253 109 116 56 138 45 106 52 46 207 781 3 369 3 3 - 3 34 312 157 173 157 30 300 145 168 154 5 4 19 18 33 293 149 152 138 Zródlo: Narodowy Spis Powszechny rok 2002, GUS Rzeszów 38 ogrzewanie piece 450 530 671 1962 1996 1325 3 2 11 70 152 225 84 87 92 83 104 53 centralne ogrzewanie indywidualne 457 2990 3 5 94 240 62 37 12 17 212 127 152 151 Kultura Na terenie Gminy, glównymi osrodkami prowadzacymi dzialalnosc kulturalna sa: - Gminny Osrodek Kultury w Krzeszowie, - Gminna Biblioteka Publiczna w Krzeszowie i jej placówka w Lazowie. G.O.K zlokalizowany jest w budynku zbudowanym w 1973r .W budynku tym znajduje sie równiez Gminna Biblioteka Publiczna oraz pracownie: muzyczna, plastyczna oraz galeria, sala widowiskowa i garderoba. Codzienna dzialalnosc GOK obejmuje glównie prace z dziecmi i mlodzieza w ramach prowadzonych kólek zainteresowan. Prowadzone sa kólka: plastyczne, recytatorskie, teatralne , literackie i szachisty. Ponadto GOK organizuje wystawy malarskie i fotograficzne, spotkania z twórcami, opracowuje scenariusze gminnych imprez kulturalnych i okolicznosciowych, organizuje konkursy plastyczne i recytatorskie oraz plenery malarskie dla dzieci. Impreza cykliczna promujaca Gmine i jej dziedzictwo kulturowe sa „Powidlaki” Dzialalnosc Gminnej Biblioteki Publicznej koncentruje sie glównie na: - udostepnianiu zbiorów biblioteki, wypozyczeniach na zewnatrz, dzialalnosci informacyjno - bibliograficznej, popularyzacji ksiazek poprzez organizowanie wystawek nowosci, lekcji bibliotecznych i kiermaszów, - gromadzenia i opracowywania oraz konserwacji zbiorów bibliotecznych, - sprzedazy ksiazek i podreczników szkolnych. 39 Oswiata System oswiaty w gminie Krzeszów obejmuje dwie Publiczne Szkoly Podstawowe oraz Gimnazjum Publiczne. Szkola Podstawowa w Krzeszowie posiada filie w Kamionce Górnej o klasach 1-3. Tabela Nr 13. Liczba uczniów w poszczególnych szkolach podstawowych i gimnazjum na terenie gminy Krzeszów Liczba sal dydaktyczny ch Powierzchnia Dydaktyczna (m ) Liczba uczniów Liczba nauczycieli Powierzchnia dydaktyczna przypadajac a na 1 ucznia 11 490 168 17 2,9 4 100 20 3 5,0 7 251 104 13 2,4 Ogólem PSP 22 841 292 33 2,9 Gimnazjum Krzeszów 10 516 234 25 2,2 Szkola PSP Krzeszów PSP Filia Kamionka PSP Bystre Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych Urzedu Gminy Krzeszów Absolwenci Gimnazjum kontynuuja nauke w liceach, szkolach zawodowych badz srednich zawodowych w sasiednich miejscowosciach: Nisku, Rudniku, Stalowej Woli, Lezajsku, Sarzynie. Wychowanie przedszkolne realizowane jest w dwóch formach w przedszkolach i oddzialach przedszkolnych przy szkolach podstawowych. Placówki przedszkolne obejmuja dzieci w wieku od 3-6 lat, oddzialy przedszkolne tylko dzieci 6 letnie tworzac tzw. klasy „ zerowe”. W roku szkolnym 2004/2005 do oddzialów przedszkolnych uczeszczalo 41 dzieci w tym w Bystrem -18 Kamionce - 6, Krzeszowie – 17. Szkoly podstawowe w gminie zostaly oddane do eksploatacji w latach szescdziesiatych. Stan zaplecza socjalnego w szkolach jest niewystarczajacy Szkola w Krzeszowie posiada kuchnie oraz swietlice, która jednoczesnie pelni role jadalni. Szkola w Bystrem posiada tylko kuchnie. 40 Bezpieczenstwo Publiczne Policja Posterunek Policji w Krzeszowie funkcjonuje od 16.01.2003 r. jego obsade stanowia czterej policjanci tj.: Kierownik Posterunku Policji, funkcjonariusz specjalizujacy sie w zwalczaniu przestepczosci kryminalnej na naszym terenie, dzielnicowy oraz policjant plutonu patrolowo interwencyjnego. Straz Pozarna Komenda Powiatowa PSP z siedziba w Nisku zatrudnia czterdziestu czterech strazaków (co daje 0,65 strazaka na 1000 mieszkanców powiatu, przy sredniej dla województwa podkarpackiego 0,78). W gminie Krzeszów dziala dziewiec jednostek. Ochotniczej Strazy Pozarnej. Ochrona zdrowia Ochrone zdrowia i opieke medyczna nad mieszkancami gminy sprawuje Gminny Samodzielny Publiczny Zaklad Opieki Zdrowotnej w Krzeszowie. GSPZOZ zatrudnia czterech lekarzy w tym dwóch internistów, jednego stomatologa i ginekologa oraz piec pielegniarek (dwie zabiegowe, trzy srodowiskowo rodzinne oraz jedna polozna). Sklad personelu zakladu uzupelnia dwóch techników fizykoterapii. GSPZOZ posiada gabinet rehabilitacyjny, gdzie prowadzone sa cwiczenia rehabilitacyjne i inne zabiegi usprawniajace. Dziala tu takze prywatne laboratorium analityczne gdzie zatrudniony jest technik analityk. W odniesieniu do ilosci ludnosci w wieku przedprodukcyjnym, oraz poprodukcyjnym i przedemerytalnym mozna stwierdzic, ze istnieje koniecznosc zapewnienia specjalistów o innych specjalizacjach np. pediatry, kardiologa, reumatologa. Ze specjalistycznej sluzby zdrowia mieszkancy moga korzystac wyjezdzajac do Niska lub Lezajska. Higiena szkolna utrzymywana jest w szkolach przez pielegniarke srodowiskowa. Prywatna apteka pozwala na zakup leków bez koniecznosci wyjazdu poza granice gminy. Z powyzszego wynika, ze ochrona zdrowia i opieka medyczna nie w pelni zaspakaja potrzeby spolecznosci tej najmlodszej i najstarszej. 41 Pomoc spoleczna Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie zostal powolany w roku 1990 Uchwala Nr IX/32/90 Rady Gminy w Krzeszowie z dnia 7 marca 1990 r. Podstawa jego dzialalnosci jest ustawa z dnia 12 marca 2004 r o pomocy spolecznej /Dz.U.Nr 64 poz.593/ Osrodek funkcjonuje w sferze budzetowej. Nie jest to firma dochodowa. Prowadzi dzialalnosc uslugowa dla mieszkanców z terenu gminy Krzeszów. Finansowany jest zarówno z budzetu panstwa, jak i budzetu gminy, gdyz jest instytucja polityki spolecznej panstwa i ingeruje wtedy, gdy osoba lub rodzina nie jest wstanie wlasnymi silami przezwyciezyc swoich trudnych sytuacji zyciowych. OPS zatrudnia dwóch pracowników socjalnych. Srednia liczba mieszkanców w rejonach opiekunczych przypadajaca na jednego pracownika socjalnego wynosi 2 185 zas rodzin objetych pomoca spoleczna w ciagu roku 125. Ponadto w OPS pracuja cztery osoby wykonujace uslugi opiekuncze w tym jedna wykonujaca specjalistyczne uslugi opiekuncze dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Zatrudniona jest równiez jedna osoba wykonujaca zadania wynikajace z ustawy o swiadczeniach rodzinnych i zaliczce alimentacyjnej. System wsparcia dla rodzin stanowia zarówno swiadczenia finansowe, rzeczowe, jak równiez dzialania w formie pracy socjalnej, porad, interwencji. W roku 2003 praca socjalna objetych bylo 84 rodziny. Przeprowadzono 73 interwencje, oraz udzielono 166 porad w tym w formie pisemnej 88. Glówne zadania Osrodka Pomocy Spolecznej to: 1. Tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy spolecznej w Krzeszowie. 2. Pobudzanie aktywnosci w zaspakajaniu niezbednych potrzeb zyciowych osób i rodzin. 3. Inicjowanie dzialan zapobiegajacych degradacji osób, rodzin i grup spolecznych. 4. Prowadzenie pracy socjalnej skierowanej na pomoc osobom i rodzinom. 5. Przyznawanie i wyplacanie swiadczen oraz udzielanie pomocy rzeczowej zgodnie z ustawa o pomocy spolecznej. 6. Analizie i ocenie zjawisk rodzacych zapotrzebowanie na swiadczenia z pomocy spolecznej. 7. Realizacji zadan wynikajacych z rozeznanych potrzeb spolecznych gminy w tym tworzenie i realizacja programów oslonowych. 8. Rozwoju nowych form pomocy spolecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. 42 9. Realizowanie zadan wynikajacych z rzadowych programów pomocy spolecznej majacych na celu odmianie poziomu zycia ,osób , rodzin i grup spolecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. 10. Wspólpraca z organizacjami pozarzadowymi, jednostkami organizacyjnymi, samorzadami, administracja rzadowa, osrodkami pomocy sasiednich gmin, Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie Powiatowymi Urzedami Pracy, sluzba zdrowia, szkolami, policja, sadami stowarzyszeniami, fundacjami, kosciolami, a takze innymi podmiotami realizujacymi cele z zakresu pomocy spolecznej. Ustawa wymienia równiez przypadki w jakich udziela sie pomocy spolecznej. Wedlug ustawy pomocy spolecznej udziela sie osobom i rodzinom w szczególnosci z powodu: 1/ ubóstwa, 2/ sieroctwa, 3/ bezdomnosci, 4/ bezrobocia, 5/ niepelnosprawnosci, 6/ dlugotrwalej lub ciezkiej choroby, 7/ przemocy w rodzinie, 8/ potrzeby ochrony macierzynstwa lub wielodzietnosci, 9/ bezradnosci w sprawach opiekunczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwlaszcza w rodzinach niepelnych i wielodzietnych, 10/ braku umiejetnosci w przystosowaniu do zycia mlodziezy opuszczajacej placówki opiekunczo-wychowawcze, 11/ trudnosci w integracji osób które otrzymaly status uchodzcy, 12/ trudnosci w przystosowaniu do zycia po zwolnieniu z zakladu karnego, 13/ alkoholizmu i narkomanii, 14/ zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, 15/ kleski zywiolowej lub ekologicznej, 43 III. DIAGNOZA PROBLEMÓW POMOCY SPOLECZNEJ Pomoc spoleczna jest instytucja polityki spolecznej panstwa, której zadaniem jest udzielenie wsparcia osobom i rodzinom, które znajduja sie w trudnej sytuacji zyciowej i nie potrafia zmienic tej sytuacji przy wykorzystaniu wlasnych sil i mozliwosci. Wlasne sily i mozliwosci oznaczaja nie tylko osobiste umiejetnosci jednostki, ale równiez mozliwosci rodziny ,sasiadów ,oraz szerszej spolecznosci lokalnej. Zadaniem osrodka pomocy spolecznej jest zatem udzielanie takiego wsparcia osobom i rodzinom, które umozliwi im samodzielna egzystencje, da szanse zaspokojenia podstawowych potrzeb, zapewni skuteczna realizacje ról spolecznych i stworzy mozliwosc rozwoju. Skutecznie pomóc – to znaczy takze pozbawic uprawnien do pomocy spolecznej poprzez usuniecie badz ograniczenie dysfunkcji, wyprowadzic z grupy ryzyka w kazdym przypadku kiedy jest to mozliwe. Skutecznosc takich dzialan jest uwarunkowana kompleksowym podejsciem do problemów i wprowadzeniem systemowych rozwiazan. Rok 2004 przyniósl szereg zmian w pomocy spolecznej. Od 1 maja 2004 roku wprowadzona zostala reforma systemu swiadczen rodzinnych która objela zasilek rodzinny pielegnacyjny, wychowawczy ,swiadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz wyplacane ze swiadczen pomocy spolecznej jednorazowe zasilki macierzynskie, gwarantowane zasilki okresowe, zasilki stale, renty socjalne. Nowy system oddzielil swiadczenia dla rodziny od swiadczen z pomocy spolecznej. Ustawa o pomocy spolecznej z dnia 24 marca 2004r oraz o swiadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. przyczynily sie w znacznym stopniu do zmiany struktury klientów osrodka. Wazny czynnik stanowilo wprowadzenie nowego kryterium uprawniajacego do swiadczen z pomocy spolecznej, zasilku okresowego z elementami procentowej gwarancji tego dochodu, oraz zawezenie katalogu swiadczen do zasilku stalego dla osób w wieku poprodukcyjnym i niepelnosprawnych czego skutkiem jest znaczny spadek w roku 2004 kregu srodowisk kwalifikujacych sie do pomocy materialnej w ramach zadan zleconych. Nowe kryterium nazwano progiem interwencji socjalnej. Podstawowe swiadczenie wspierajace rodziny o najnizszych dochodach zawiera procent gwarancji, który bedzie wzrastal w kolejnych latach. W roku 2008 gwarantowana obligatoryjna czesc zasilku wyniesie 50%. Pozostala luka dochodowa stanowiaca róznice miedzy maksymalna wysokoscia swiadczenia, a czescia gwarantowana powinna byc równiez wypelniona, ale to w znacznym stopniu bedzie zalezec od wspólpracy rodziny z pracownikiem socjalnym, od aktywnosci i checi zmiany swojej sytuacji. Zostala równiez wprowadzona instytucja kontraktu socjalnego, a wiec umowy dwustronnej zawieranej przez pracownika socjalnego z osoba korzystajaca z pomocy spolecznej. Celem kontraktu jest ustalenie jak najbardziej skutecznej drogi wyjscia rodziny z trudnej sytuacji w jakiej sie znalazla. Wazne jest okreslenie sposobów osiagniecia celów i ocene czy jest to mozliwe. Codziennemu zyciu mieszkanców Gminy Krzeszów towarzysza liczne problemy. Zapotrzebowanie na swiadczenia i uslugi pomocy spolecznej, jest duze przede wszystkim ze wzgledu na poglebiajace sie nierównosci spoleczne i poszerzenie obszarów ubóstwa oraz coraz wiekszej swiadomosci spolecznej na temat mozliwosci korzystania z róznych form pomocy. Wielkosc nakladów przeznaczonych na pomoc spoleczna podaza za tendencjami ilosciowymi beneficjentów ubiegajacych sie o wsparcie. Wielkosc srodków na zadania wlasne od roku 2002 ulegla zwiekszeniu i w roku 2004 wyniosla 195 373 zl, natomiast srodków z budzetu panstwa na zadania zlecone zostala zmniejszona wplyw na to mialy zmiany przepisów, przejecie rent socjalnych przez ZUS oraz zawezenie katalogu swiadczen. Ogólem wielkosc wydatków na udzielone wsparcie w ramach zadan wlasnych i zleconych wyniosla: - w roku 2002- 356 094 zl w roku 2003- 321 853 zl w roku 2004 -255 179 zl w roku 2005 -245 154 zl w tym zadania wlasne w tym zadania wlasne w tym zadania wlasne w tym zadania wlasne 119 820 zl , 126 950 zl, 195 373 zl, 217 104 zl. Tabela Nr 14. Srodki wydatkowane na pomoc spoleczna w latach 2002-2005 Wyszczególnienie Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 Rok 2005 356 094 321 8453 255 179 245 154 zadania wlasne 119 820 126 950 195 373 217 104 zadania zlecone 236 274 194 903 59 806 28 050 ogólem w tym: Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej Krzeszów 45 Wykres Nr 4. Wysokosc wydatków na swiadczenia z pomocy spolecznej w zlotych w latach 2002-2005 400000 350000 Ogólem 300000 250000 Zadania wlasne 200000 150000 Zadania zlecone 100000 50000 0 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 rok 2005 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Obserwujemy tez, ze nastepuje coraz bardziej widoczna alokacja srodków z zadan zleconych przez wojewode na zadania wlasne finansowane przez samorzad gminny. - W 2002 r z pomocy osrodka skorzystalo 285 rodzin, w których znajdowalo sie 1 106 osób, tj. 25,2 % spolecznosci lokalnej, - W roku 2003 z pomocy skorzystalo 258 rodzin, w których znajdowalo sie 1085 osób tj. 24,9 % spolecznosci lokalnej, - W roku 2004 pomoca objeto 222 rodzin. Liczba osób w tych rodzinach wyniosla 950 osób tj. 21,2 % spolecznosci lokalnej, - W roku 2005 pomoca objeto 214 rodzin. Liczba osób w tych rodzinach wyniosla 879 osób tj. 20,2 % spolecznosci lokalnej. Tabela Nr 15. Liczba rodzin i osób w rodzinach objetych pomoca spoleczna w stosunku do ogólu rodzin i mieszkanców gminy w latach 2002-2005 Lata Wyszczególnienie 2002 Liczba mieszkanców 4 384 gminy Liczba rodzin na 1 295 terenie gminy Liczba rodzin 285 objetych pomoca Liczba osób w tych 1 106 rodzinach Zródlo: Dane ze sprawozdan OPS 46 2003 2004 2005 4 354 4 356 4 376 1 280 1 281 1 285 258 222 214 1 085 950 879 Wykres Nr 5. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w stosunku do ogólnej liczby rodzin na terenie gminy w latach 2002-2005 1400 1200 1000 Liczba rodzin na terenie gminy 800 Liczba rodzin objetych pomoca spoleczna 600 400 200 0 rok 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 Zródlo: Dane zaczerpniete z Osrodka Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wykres Nr 6. Osoby w rodzinach korzystajacych z pomocy spolecznej w 2004 r. na tle spolecznosci Gminy Krzeszów 22% 78% mieszkancy Gminy Krzeszów Osoby w rodzinach korzystajacych z pomocy spolecznaj Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 47 Tabela Nr 16. Typy rodzin objete pomoca w latach 2002-2004 2002 r Wyszczególnienie Rodziny ogólem Rodziny z dziecmi ogólem Rodziny niepelne ogólem Rodziny emerytów i rencistów ogólem 2003 r 2004 r Liczba Liczba osób w rodzin rodzinach Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 285 1106 258 1085 222 950 172 892 174 935 164 838 34 99 31 97 10 35 109 311 75 259 70 236 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Art. 7 ustawy o pomocy spolecznej z dnia 12 marca 2004 roku okresla powody na podstawie których mozna ubiegac sie o pomoc i stanowi on „Pomocy spolecznej udziela sie osobom i rodzinom w szczególnosci z powodu: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Ubóstwa, Sieroctwa, Bezdomnosci, Bezrobocia, Niepelnosprawnosci, Dlugotrwalej lub ciezkiej choroby, Przemocy w rodzinie, Potrzeby ochrony macierzynstwa lub wielodzietnosci, Bezradnosci w sprawach opiekunczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwlaszcza w rodzinach niepelnych lub wielodzietnych, 10. Braku umiejetnosci w przystosowaniu do zycia mlodziezy opuszczajacej placówki opiekunczo-wychowawcze, 11. Trudnosci w integracji osób które otrzymaly status uchodzcy, 12. Trudnosci w przystosowaniu do zycia po opuszczeniu zakladu karnego, 13. Alkoholizm lub narkomania, 14. Zdarzenia losowe i sytuacji kryzysowej, 15. Kleski zywiolowej lub ekologicznej. W/w artykul wymienia wiec powody udzielania swiadczen pienieznych i niepienieznych z pomocy spolecznej. Zwrot, w szczególnosci wskazuje na 48 przykladowe wyliczenie i nie wyklucza udzielenia pomocy na wystepowanie innej niz wymienione w art. 7 okolicznosci Tabela Nr 17. Powody przyznania pomocy w latach 2002-2004 Lp Powód trudnej sytuacji zyciowej 2002 r 2003 r Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 151 2004 r Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 726 158 735 159 740 1 1 1 1 1 1 1. Ubóstwo 2. 20 103 20 90 21 126 4. Bezdomnosc Potrzeba ochrony macierzynstwa Bezrobocie 109 546 114 585 106 519 5. Niepelnosprawnosc 42 148 53 195 54 200 6. 108 416 113 459 98 365 70 419 68 378 29 190 8. Dlugotrwala choroba Bezradnosc w sprawach opiek-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego-ogólem Rodziny niepelne 34 99 31 97 10 35 9. Rodziny wielodzietne 48 339 37 281 21 160 14 55 14 54 15 55 1 5 2 10 1 6 1 4 1 5 1 5 3. 7. 10 Alkoholizm Trudnosci w przystosowaniu dozycia po 11. opuszczeniu zakladu karnego 11. Zdarzenie losowe Zródlo : Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wsród przyczyn trudnej sytuacji zyciowej stanowiacej powód zglaszania sie o pomoc do osrodka nalezy wymienic w pierwszej kolejnosci: ubóstwo, bezrobocie, dlugotrwala chorobe, niepelnosprawnosc. Szczególowe zestawienie przyczyn zglaszania sie do OPS w latach 2002 – 2004 prezentuje wykres Nr 7. 49 Wykres Nr 7. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS w latach 2002-2004 wedlug najczestszej przyczyny przyznania pomocy. 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2002 2003 2004 Ubóstwo Bezrobocie Dlugotrwala choroba Niepelnosprawnosc Bezradnosc w sprawach opiekunczo wychowawczych Alkoholizm Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Z danych przedstawionych na wykresie wynika, ze najczestszym powodem ubiegania sie rodzin o pomoc bylo ubóstwo i bezrobocie. Znacza czesc klientów stanowia równiez rodziny zakwalifikowane do pomocy z powodu niepelnosprawnosci i dlugotrwalej choroby. Pomoca objete byly takze rodziny ze wzgledu na wielodzietnosc i potrzebe ochrony macierzynstwa, oraz bezradnosci w sprawach opiekunczowychowawczych. Grupa dysfunkcyjna, korzystajaca równiez z pomocy OPS sa osoby uzaleznione od alkoholu. Zjawisko to stanowi problem zlozony i trudny do przezwyciezenia. Alkoholizm dotyka wielu mieszkanców gminy i nie respektuje plci, wieku ani statusu intelektualnego. Niepokojacy jest takze fakt obnizenia sie wieku pierwszego z nim kontaktu. System wsparcia dla rodzin stanowia zarówno swiadczenia finansowe jak równiez dzialania w formie pracy socjalnej, porad, interwencji itp. Formy udzielonej przez OPS w Krzeszowie pomocy w latach 2002-2004: a) swiadczenia pieniezne, 50 b) c) d) e) f) swiadczenia w naturze, uslugi opiekuncze i specjalistyczne, dozywianie dzieci w szkolach, poradnictwo specjalistycznego, pomoc w zalatwianiu spraw urzedowych. Tabela Nr 18. Formy udzielonej przez OPS pomocy w latach 2002-2004 Formy pomocy Swiadczenia pieniezne Swiadcze nia w naturze i posilki Uslugi opiekuncze Poradnictwo Pomoc w zalatwianiu spraw urzedowych Pomoc rzeczowa w ramach wspólpracy z organizacjami pozarzadowymi rok 2002 Liczba Liczba osób rodzin rok 2003 Liczba Liczba osób rodzin rok 2004 Liczba Liczba osób rodzin 314 171 456 230 411 205 243 113 261 124 214 99 9 8 11 10 12 11 55 55 54 54 50 50 63 63 79 79 88 88 78 338 346 81 384 85 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej Wykres Nr 8. Formy udzielonej przez OPS pomocy w latach 2002-2004 500 450 swiadczenia pieniezne 400 350 posilki 300 250 uslugi opiekuncze 200 150 poradnictwo 100 50 0 2002r 2003r 2004r Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 51 pomoc w zalatwianiu spraw urzedowych W Osrodku Pomocy Spolecznej w Krzeszowie wzrasta wsród klientów pomocy zapotrzebowanie na pomoc poza finansowa. Zauwaza sie znaczny wzrost liczby udzielonych porad, pomocy w zalatwianiu spraw urzedowych oraz pomocy w formie swiadczen rzeczowych prowadzonej we wspólpracy z organizacjami pozarzadowymi. 3.1.Ubóstwo Okres transformacji ustrojowej przyniósl ze soba wiele zmian, zarówno w zyciu calego spoleczenstwa, jak i w zyciu poszczególnych rodzin, wplywajac w oczywisty i zasadniczy sposób na warunki ich rozwoju. I choc nowe realia ustrojowe z zalozenia mialy przyniesc polskim rodzinom szanse na „lepsze jutro” - rzeczywistosc spoleczna ostatnich lat pokazala jednak wyraznie jak wiele barier i zagrozen przyniósl on ze soba. Niektóre z nich pojawiaja sie na poziomie rodziny, skutecznie blokujac mozliwosc zagwarantowania takiego standardu zycia, który zapewnialby optymalne warunki rozwoju. Okres transformacji, choc spolecznie akceptowany (rozwój swobód politycznych i gospodarczych, likwidacja gospodarki niedoboru na rzecz dzialania wolnego rynku i zasad wolnej konkurencji) przyniósl ze soba trudne do przezwyciezenia problemy egzystencjalne. Nasilajace sie w pierwszej polowie lat 90 niekorzystne zjawiska spoleczne (bezrobocie pauperyzacja spoleczenstwa) nadal stanowia ogromne zagrozenie dla funkcjonowania wielu rodzin. Radykalne pogorszenie sytuacji materialnej znacznej czesci rodzin spowodowalo powiekszenie sie obszarów ubóstwa. Zjawisko ubóstwa jest zjawiskiem wielowymiarowym i wieloaspektowym, niemniej jednak za najwazniejszy wskaznik okreslajacy jego zasieg mozna przyjac dochód lub poziom wydatków gospodarstwa domowego. Zatem gospodarstwo domowe mozna uznac za ubogie, jezeli poziom jego dochodów jest nizszy od przyjetych wartosci minimalnych. W literaturze przyjmuje sie okreslenie ubóstwa absolutnego jako wyznacznik sytuacji jednostek i grup spolecznych, których dochody sa zbyt niskie, aby utrzymac sie przy zyciu i zdrowiu oraz pojecie ubóstwa subiektywnego, które wystepuje wówczas, gdy jednostka lub czlonkowie grupy okreslaja siebie jako ubogich. Na gruncie postanowien ustawy o pomocy spolecznej mozna przyjac, ze ubóstwo odnosi sie do sytuacji w której osoby lub rodziny nie posiadaja dochodów lub tez dochody ich sa nizsze od kryteriów dochodowych uprawniajacych do swiadczen pienieznych z pomocy spolecznej. Do grupy tej zaliczamy osoby i rodziny, których dochód na osobe nie przekracza 316,00 zl miesiecznie oraz 461,00 zl w przypadku osoby samotnie gospodarujacej. 52 Ubóstwo jest glównym powodem przyznania pomocy przez Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie. W roku 2002 na ogólna liczbe rodzin objetych pomoca 285 z powodu ubóstwa skorzystalo 151 rodzin w tym bezrobotnych 109 rodzin, W roku 2003 na ogólna liczbe rodzin objetych pomoca 258 z powodu ubóstwa skorzystalo 158 rodzin w tym bezrobotnych 114 rodzin, W roku 2004 na ogólna liczbe rodzin objetych pomoca 222 z powodu ubóstwa skorzystalo 159 rodzin w tym bezrobotnych 106 rodzin, W roku 2005 na ogólna liczbe rodzin objetych pomoca 214 z powodu ubóstwa skorzystalo 161 rodzin w tym z powodu bezrobocia 93. Z budzetu wojewody wsparcie w formie: - zasilków stalych, - zasilków stalych wyrównawczych, - rent socjalnych, - zasilków okresowych gwarantowanych, - zasilków okresowych, - macierzynskich zasilków okresowych i jednorazowych, - oplacania skladek na ubezpieczenia spoleczne i zdrowotne, otrzymalo : w roku 2002 - 123 osób w roku 2003 - 71 osób w roku 2004 - 26 osób w roku 2005- 7 osób Swiadczenia finansowane z budzetu gminy (celowe, celowe specjalne, posilki zasilki okresowe )otrzymalo: w roku 2002- 380 osób w roku 2003- 408 osób w roku 2004- 395 osób w roku 2005- 417 osób Z pomocy w formie posilków w szkolach skorzystalo: w roku 2002 - 243 uczniów w roku 2003 - 261 uczniów w roku 2004 - 214 uczniów w roku 2005 - 233 uczniów W roku 2002 zostal wprowadzony do realizacji rzadowy program wyrównywania warunków startu szkolnego uczniów „Wyprawka Szkolna” dla uczniów klas I szkól podstawowych. Zakladal on scisla wspólprace Szkól z Osrodkami Pomocy Spolecznej. Realizujac ten program rozpoznalismy 53 potrzeby i objelismy pomoca w 2002 r -35 dzieci, a w 2003 roku – 25 uczniów. Wartosc jednej wyprawki wynosila 90 zl. Ubóstwo na terenie gminy zwiazane jest najsilniej z bezrobociem Pomoc rodzinom dotknietych ubóstwem w latach 2002-2005 przedstawia ponizsza tabela oraz wykres. Tabela Nr 19. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS powodu ubóstwa w latach 2002-2005 Lata 2002 2003 2004 2005 Liczba rodzin objetych pomoca spoleczna w tym w tym ogólem z powodu z powodu ubóstwa bezrobocia 285 151 109 258 158 114 222 159 106 214 161 93 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wykres Nr 9. Liczba rodzin objetych pomoca w latach 2002-2005 z powodu ubóstwa 300 250 200 150 100 50 0 2002 2003 2004 liczba rodzin objetych pomoca ogólem z powodu ubóstwa z powodu bezrobocia Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 54 2005 Spadek liczby rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej z powodu ubóstwa i bezrobocia spowodowany jest wejsciem do Unii Europejskiej i otwarciem jej rynku pracy. Wiele osób w poszukiwaniu pracy wyjezdza za granice m.in. do Francji, Irlandii, Anglii, Niemiec, Wloch, Hiszpanii. Tabela Nr 20. Warunki mieszkaniowe w rodzinach osób, którym przyznano decyzja swiadczenia z pomocy spolecznej Liczba osób posiadajacych wlasne mieszkanie dom - 120 Wspólnie mieszkajacych i prowadzacych odrebne gospodarstwo domowe Mieszkajacych i prowadzacych wspólne gospodarstwo domowe z rodzina w mieszkan iu - wynajmujacych w domu w mieszkaniu w domu mieszka -nie dom 57 - 53 - 3 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Tabela Nr 21. Wyposazenie mieszkan Woda Woda biezaca biezaca zimna ciepla 187 149 lazienka 148 wc 141 ogrzewanie CO 120 piece 110 elektryczne - inne - gaz telefon 102 141 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Tabela Nr 22. Ilosc pomieszczen Wylacznie jedno pomieszczenie mieszkalne 13 Liczba osób i rodzin posiadajacych oddzielne pomieszczenie na kuchnie 1 pokój 2 pokoje 3 pokoje 4 i wiecej pokoi 41 81 61 34 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 55 Wydolnosc rodzin w zaspakajaniu swoich potrzeb jest ograniczona i nie zawsze wynika to z nieracjonalnego gospodarowania posiadanymi zasobami. Powodem tego jest przede wszystkim niewystarczajaca ilosc srodków finansowych, jakimi dysponuje rodzina w stosunku do wzrastajacych w szybkim tempie kosztów utrzymania. Gmina Krzeszów jest Gmina typowo rolnicza. Sytuacja w rolnictwie jest obecnie bardzo trudna. Rynek pracy w naszym rejonie jest znacznie ograniczony. Wskaznik bezrobocia w powiecie Nisko oscyluje w granicach 20,3 %. W zwiazku z tym indywidualne rolnictwo stalo sie przechowalnia dla nie znajdujacych pracy poza rolnictwem i rezultatem takiej sytuacji jest ukryte bezrobocie. Równiez radykalnie zmniejszyla sie oplacalnosc produkcji rolnej, a rynek zywnosciowy jest znacznie ograniczony co powoduje, ze deficytem stala sie gotówka, która jest podstawa mobilnosci oraz dostepnosci konsumpcji dóbr poza zywnosciowych. 3.2. Bezdomnosc Osoba bezdomna w swietle ustawy o pomocy spolecznej jest osoba nie zamieszkujaca w lokalu mieszkalnym, w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i nie zameldowana na pobyt staly, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludnosci i dowodach osobistych, a takze osoba nie zamieszkujaca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt staly w lokalu, w którym nie ma mozliwosci zamieszkania. Bezdomnosc to wzglednie trudna sytuacja czlowieka pozbawionego dachu nad glowa, albo nie posiadajacego wlasnego mieszkania. Wyrózniamy bezdomnosc z wyboru, która jest nastepstwem opcji powzietej zgodnie z indywidualnymi preferencjami albo bezdomnosc z koniecznosci, która dotyka czlowieka wbrew jego woli. Zjawisko bezdomnosci praktycznie w Gminie Krzeszów nie wystepuje, i tak od roku 2000 dotyczylo jednej osoby z problemem alkoholowym. 56 3.3.Bezrobocie Bezrobocie w Polsce jest najwiekszym kosztem przeksztalcenia systemu gospodarczego. Proces tworzenia gospodarki rynkowej wywoluje istotne zmiany w sferze zatrudnienia. Dominujacy w gospodarce centralnie planowanej rynek pracobiorcy przeksztalca sie w typowy dla gospodarki konkurencyjnej rynek pracodawcy. Zmiana charakteru rynku pracy wyraza sie jawnym bezrobociem. Bezrobocie - to sytuacja, w której wieksza lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy nie znajduje zatrudnienia. Bezrobocie jako kwestia spoleczna dotyczy duzych grup spolecznych i polega na kumulowaniu negatywnych cech polozenia materialnego, spolecznego politycznego, stan ten jest odbierany przez te grupe jako nieprawidlowy, zaklóca jej prawidlowy rozwój, wywoluje spoleczny niepokój i jest zródlem napiec spolecznych, a nawet konfliktów. Problem bezrobocia nie moze byc w pelni rozwiazany w ramach grupy, która dotknelo zagrozenie, przy wykorzystaniu dostepnych jej metod i mozliwosci. Moze byc rozwiazany tylko przez podjecie szerokich dzialan przez panstwo. Tabela Nr 23. Stopa bezrobocia rejestrowanego Polski, Województwa Podkarpackiego, Powiatu Nizanskiego Lata Polska % Województwo Podkarpackie Powiat Nisko % 2001 17,5 17,3 22,0 2002 18,1 16,9 20,3 2003 18,0 16,7 20,1 2004 18,3 19,1 23,9 Zródlo: Powiatowy Urzad Pracy w Nisku 57 Wykres Nr 10. Stopa bezrobocia Kraj ,województwo , powiat 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2001 2002 2003 2004 stopa bezrobocia w Polsce stopa bezrobocia w województwie podkarpackim stopa bezrobocia w powiecie nizanskim Zródlo: Powiatowy Urzad Pracy w Nisku W Polsce w roku 2004 stopa bezrobocia wynosila 18,3%, w województwie podkarpackim 19,1%. Najnizsza stopa bezrobocia w województwie podkarpackim wystepuje w obszarze srodkowym, a najwyzsza w poludniowym oraz srodkowo-zachodnim, który obejmuje swym zasiegiem miedzy innymi powiat nizanski. Do glównych problemów województwa nalezy bardzo wysoki odsetek osób dlugotrwale bezrobotnych (55,5% w grudniu 2003 r.), oraz wysoki odsetek osób bezrobotnych w przedziale do 34 lat (60% ogólu bezrobotnych). Dane swiadcza o tym, iz wobec stalego, wysokiego wzrostu ludnosci w wieku produkcyjnym, istniejace zasoby ludzkie sa wykorzystywane w sposób niewystarczajacy. Natomiast w powiecie Nisko stopa bezrobocia w roku 2004 byla wyzsza od sredniej wojewódzkiej i wynosila 23,9%. Powiat nizanski wchodzi w sklad subregionu srodkowo - zachodniego województwa podkarpackiego charakteryzujacego sie slabo rozwinieta infrastruktura gospodarczo-przemyslowa i stagnacja w powstawaniu nowych zakladów pracy oraz rozwoju juz istniejacych. Ma to wplyw na ograniczenia w zatrudnieniu, zwolnienia grupowe w reorganizowanych wiekszych zakladach przemyslowych i brak przyrostu nowych miejsc pracy. 58 Tabela Nr 24. Zestawienie liczby bezrobotnych z terenu gminy Krzeszów zarejestrowanych w PUP w Nisku w latach 2002-2004 Lata ogólem Liczba zarejestrowanych bezrobotnych udzial kobiet Z prawem do zasilku w tym kobiety w% ogólem w tym kobiety 169 48,5 57 16 2002 348 2003 328 161 49,0 36 12 2004 283 143 40,4 30 9 Zródlo: opracowanie wlasne na podstawie danych z PUP w Nisku Wykres Nr 11. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych z prawem i bez prawa do zasilku w latach 2002-2004 na terenie Gminy Krzeszów 350 300 250 200 150 100 50 0 2002 2003 2004 bezrobotni ogólem kobiety zprawem do zasilku ogólem kobiety z prawem do zasilku Zródlo: opracowanie wlasne na podstawie danych z PUP w Nisku Analizujac lata 2002-2004 mozna zauwazyc, ze osoby bezrobotne z prawem do zasilku stanowia niewielki odsetek osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzedzie Pracy, oraz tendencje spadkowa zwiazana z wykruszaniem sie osób nie posiadajacych prawa do zasilku. 59 Ponad 50% wsród zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Krzeszów stanowia osoby posiadajace wyksztalcenie zasadnicze zawodowe i podstawowe, 21% to osoby z wyksztalceniem srednim i policealnym, a 3% z wyksztalceniem wyzszym. Taka sytuacja jest spowodowana brakiem polityki panstwa sprzyjajacej tworzeniu przez inwestorów nowych miejsc pracy oraz niedostosowaniem sytemu ksztalcenia do potrzeb rynku pracy. Wsród bezrobotnych z wyksztalceniem wyzszym i srednim przewazaja kobiety. W odniesieniu do osób z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym przewazaja mezczyzni. Tabela Nr 25. Bezrobotni wg miejscowosci z terenu gminy Krzeszów L.p. Miejscowosc 1. Kamionka Srednia 2. Kamionka Kolonia 3. Kamionka Dolna 4. Kamionka Górna 5. Podolszynka Ordynacka 6. Podolszynka Plebanska 7. Kustrawa 8. Krzeszów 9. Krzeszów Dolny 10. Koziarnia 11. Sigielki 12. Bystre 13. Lazów Lacznie Bezrobotni ogólem 11 13 11 15 17 5 7 54 18 58 12 37 23 283 W tym kobiety 6 9 7 4 7 1 3 18 10 35 7 18 16 143 Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych z Powiatowego Urzedu Pracy w Nisku Tabela Nr 26. Struktura wiekowa bezrobotnych na terenie gminy Krzeszów w roku 2004 Przedzial wiekowy (w latach) ogólem O K O K 0 K O K O K O K O K 60 i wiecej O K 283 143 0 0 91 31 78 53 72 46 44 21 5 1 1 15-17 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 0 Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych z Powiatowego Urzedu Pracy w Nisku 60 Wykres Nr 12 . Bezrobotni wedlug wieku 100 90 80 70 60 ogólem 50 40 w tym kobiety 30 20 10 0 15-17 lat 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55 i wiecej Zródlo: Powiatowy Urzad Pracy Nisko 2004 Bezrobocie dotyka glownie ludzi mlodych miedzy 18 a 34 rokiem zycia. Osoby w tym przedziale stanowia 60 % wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych Najliczniejsza grupa osób to osoby, które nigdy nie pracowaly, badz pracowaly krótko. Pracodawcy preferuja bowiem osoby z doswiadczeniem zawodowym nie wymagajace doksztalcania i przygotowania do zawodu. Tabela Nr 27. Liczba osób bezrobotnych niepelnosprawnych na terenie gminy Krzeszów w latach 2002-2004 zarejestrowanych w PUP Wyszczególnienie Bezrobotni ogólem Bezrobotni niepelnosprawni Liczba mieszkanców gminy 2002 Lata 2003 2004 348 328 283 7 6 5 4358 4354 4356 Zródlo : Powiatowy Urzad Pracy Nisko 61 Wykres Nr 13.Bezrobotni niepelnosprawni 500 400 300 bezrobotni ogólem 200 328 348 283 bezrobotni niepelnosprawni 100 6 7 5 0 2002 2003 2004 Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych Powiatowego Urzedu Pracy w Nisku Liczba osób bezrobotnych niepelnosprawnych w gminie stanowi niewielka grupe wsród bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowym Urzedzie Pracy w Nisku. Faktyczna liczba osób niepelnosprawnych pozostajacych bez pracy jest wyzsza. Z Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2002 wynika, bowiem ze liczba osób niepelnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym wynosi 236. Okres bezrobocia czlonków rodziny jest dla wielu gospodarstw domowych szczególnie trudny. W szybkim czasie pojawiaja sie problemy finansowe, rodzi sie koniecznosc szukania doraznych metod poprawy sytuacji ekonomicznej co wrecz wymusza koniecznosc korzystania z pomocy spolecznej. Tabela Nr 28. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej na tle wszystkich rodzin objetych pomoca w latach 2002-2005 2002 Liczba rodzin objetych pomoca ogólem 285 2003 2004 258 222 114 106 2005 214 93 Lata w tym z powodu bezrobocia 109 Zródlo: Dane ze sprawozdan Osrodka Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 62 Wykres Nr 14. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej z powodu bezrobocia na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2005 300 250 200 150 100 50 0 rok 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 Liczba rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej ogólem w tym z powodu bezrobocia Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie W roku 2005 na ogólna liczbe rodzin wynoszaca 214 pomoca finansowa z powodu bezrobocia objete bylo 93 rodzin. Wykres Nr 15. Struktura rodzin objetych pomoca finansowa z powodu bezrobocia na tle wszystkich rodzin objetych pomoca w 2005 r. 43% 57% z powodu bezrobocia pozostale Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 63 Tabela Nr 29. Zjawisko bezrobocia w rodzinach osób bezrobotnych korzystajacych z pomocy spolecznej Liczba bezrobotnych w tym dorosle dzieci kobiety Liczba bezrobotnych w przypadku gdy: Liczba bezrobotnych mezczyzni obydwoje jedno z z z bez bez prawem prawem prawa malzonkowie sa malzonków ogólem samotne ogólem samotni prawa do bezrobotni jest bezrobotne do do do zasilku zasilku zasilku zasilku 70 mezczyzni - 69 4 kobiety 5 65 13 56 21 53 Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych z ankiet Tabela Nr 30. Okresy pozostawania osób bezrobotnych bez prawa do zasilku dla bezrobotnych Czasookres Kobiety Mezczyzni ponizej roku 6 26 od roku do 2 lat 23 26 od 3do 4 lat 15 10 od 4do 6lat 21 7 powyzej 6 lat 5 - Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych z ankiet Problem bezrobocia dla mieszkanców z najdotkliwszych zjawisk spolecznych. Gminy jest jednym Jako glówne przyczyny bezrobocia w gminie mozna wymienic: -monofunkcyjnosc gospodarki o charakterze typowo rolniczym, -likwidacje nierentownych zakladów pracy - Zaklady Miesne w Nisku, Zaklady Metalowe Nitem w Nisku, -duzy spadek popytu na sile robocza - Huta Stalowa Wola przeprowadza ciagle redukcje zatrudnienia, -zwiekszenie wymagan pracodawców odnosnie kwalifikacji zawodowych pracowników, -slaba dynamika tworzenia nowych miejsc pracy, -przeludnienie agrarne. Bezrobocie jest zjawiskiem negatywnym nie tylko dla osób nim dotknietych, ale odbija sie na funkcjonowaniu calego spoleczenstwa. Trwaly brak pracy jest czynnikiem, który ma decydujacy wplyw na zaspokojenie 64 waznych potrzeb spolecznych w róznych sferach zycia. Bezrobocie prowadzi do narastania takich kwestii jak: ubóstwo, problemy edukacyjne, problemy zdrowotne itp. Bezposrednia konsekwencja bezrobocia jest rozszerzenie sie zjawisk patologii spolecznej, poglebianie sie niepewnosci spolecznej, wzrost poczucia zagrozenia bezpieczenstwa socjalnego jednostki, rodziny, a takze calego spoleczenstwa. Gmina Krzeszów jest Gmina typowo rolnicza i w zwiazku z tym statystyki dotyczace bezrobocia w znaczny sposób znieksztalcaja obraz zjawiska na terenie Gminy ze wzgledu na duzy stopien tzw. bezrobocia utajonego, oraz marginalnego traktowania bezrobocia na wsi zakladajac, ze chlopi posiadaja zródlo dochodu. Z ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu wynika, ze bezrobotnym nie moze byc osoba bedaca wlascicielem lub wspólposiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni powyzej 2 ha przeliczeniowych. Wsród pracujacych wylacznie w gospodarstwie rolnym jawne, ujete statystycznie bezrobocie nie wystepuje, istnieje natomiast bezrobocie ukryte. Przejawia sie ono nadwyzka osób pracujacych w rodzinnych gospodarstwach rolnych, ale niedostatecznie zatrudnionych (przeludnienie agrarne) jak i osób zbednych z punktu widzenia mozliwosci ich zatrudnienia w gospodarstwie rolnym. W zwiazku z tym indywidualne gospodarstwo rolne stalo sie „przechowalnia” dla osób nie znajdujacych pracy poza rolnictwem a jednoczesnie nie uzyskujacych statusu bezrobotnych. Brak statusu dla bezrobotnych pozbawia ich nie tylko zasilków, ale równiez mozliwosci bezplatnego przyuczenia do zawodu lub przekwalifikowania oraz fachowego doradztwa zawodowego. 3.4. Niepelnosprawnosc Niepelnosprawnosc w swojej istocie jest zjawiskiem o komponentach medycznych jak i spolecznych. Przez osobe niepelnosprawna nalezy rozumiec osobe, której sprawnosc fizyczna, psychiczna lub umyslowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza badz uniemozliwia zycie codzienne, nauke prace oraz pelnienie ról spolecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, ma prawo do samodzielnego, aktywnego i niezaleznego zycia oraz nie moze podlegac dyskryminacji (Karta Praw Osób Niepelnosprawnych z dnia 1 sierpnia 1997 roku z pózn. zm.). Jak wynika z powyzszego w obecnej dobie niepelnosprawnosc jest przede wszystkim rozumiana jako wynik barier spolecznych, ekonomicznych oraz fizycznych jakie jednostka napotyka w srodowisku zamieszkania. W zwiazku z tym polityka spoleczna powinna prowadzic aktywne dzialania na wszystkich szczeblach zycia spolecznego oraz aktywnie pracowac na rzecz równouprawnienia osób niepelnosprawnych, przeciwdzialac ich dyskryminacji 65 i tworzyc mechanizmy wyrównujace z przyslugujacych im praw. szanse i warunki korzystania Zbiorowosc osób niepelnosprawnych dzieli sie na dwie grupy: - osoby niepelnosprawne prawne tj. takie, które posiadaja odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, osoby niepelnosprawne tylko biologicznie tj. takie które nie posiadaja takiego orzeczenia ale odczuwaja ograniczenie sprawnosci w wykonywaniu czynnosci podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsluga). Z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. wynika, ze osoby niepelnosprawne stanowia znaczna grupe ludnosci w kraju. W roku 2002 liczba osób niepelnosprawnych na terenie województwa podkarpackiego wynosila 316,1 tys. co stanowilo 15% ludnosci województwa oraz 5,8% niepelnosprawnych w kraju. Wsród nich najwieksza grupe stanowily osoby posiadajace orzeczenie o lekkim stopniu niepelnosprawnosci (40% osób niepelnosprawnych), oraz o umiarkowanym stopniu niepelnosprawnosci 38,9%). W grupie niepelnosprawnych prawnie 5,3% (13,1 tys.) to dzieci do lat 15. Oprócz osób posiadajacych orzeczenie o niepelnosprawnosci calkowite i powazne ograniczenie sprawnosci odczuwalo a nie posiadalo zadnego orzeczenia 67,9 tys. osób. Zatem osoby niepelnosprawne tylko biologicznie stanowily 21,5% ogólu niepelnosprawnych. Na terenie gminy Krzeszów w 2002 r. na ogólna liczbe mieszkanców 4356 – liczba osób niepelnosprawnych wynosila 683 co stanowilo 15,7% ludnosci gminy. W tej zbiorowosci przewazaly kobiety – 361 osób (53 %). W 2002 r w gminie Krzeszów na 1000 mieszkanców przypadalo 160 osób niepelnosprawnych (w skali województwa 150, kraju - 143). Natezenie zjawiska niepelnosprawnosci nasila sie wraz z wiekiem. Niepelnosprawne dzieci w wieku do lat 15 stanowily 3 % ( 15 osób) ogólu niepelnosprawnych, w wieku od 16 do 44 lat 12 % (74 osoby). Natomiast 27% (197 osób) ogólu niepelnosprawnych bylo w wieku powyzej 44 lat. 55% (243 osoby) niepelnosprawnych kobiet i 45% (154 osoby) niepelnosprawnych mezczyzn bylo w wieku powyzej 60 lat. Ponad 80% osób niepelnosprawnych to osoby z wyksztalceniem podstawowym 16% (111 osób) bez wyksztalcenia. W grupie 683 osób niepelnosprawnych - 505 to bierni zawodowo. 66 Wykres Nr 16. Osoby niepelnosprawne w gminie Krzeszów rok 2002 Prawnie Wylacznie biologicznie 4,3 i biologicznie Wylacznie prawnie 11,4 15,7 Zródlo: Narodowy Spis Powszechny rok 2002 GUS Rzeszów Tabela Nr 31. Osoby niepelnosprawne wedlug ekonomicznych grup wieku, poziomu wyksztalcenia oraz aktywnosci ekonomicznej w gminie Krzeszów. Osoby niepelnosprawne ogólem prawnie biologiczne OGÓLEM 683 497 186 Wedlug ekonomicznych grup wieku przedprodukcyjny 15 8 7 produkcyjny 271 236 35 poprodukcyjny 397 252 144 Wedlug poziomu wyksztalcenia ( w wieku 13 i wiecej lat) wyzsze 6 6 0 policealne i srednie 57 50 6 zasadnicze 96 85 11 podstawowe 403 287 116 bez wyksztalcenia 111 63 48 Wedlug aktywnosci ekonomicznej pracujacy 154 121 35 bezrobotni 7 5 0 bierni zawodowo 505 359 146 nieustalony status na 17 12 5 rynku pracy Wyszczególnienie Zródlo : Narodowy Spisu Powszechny Ludnosci i Mieszkan W US Rzeszów 2003 Niepelnosprawnosc i choroba sa czynnikami, które prowadza do pogorszenia kondycji finansowej rodziny. Sytuacja taka to z jednej strony efekt wydatków na leczenie, rehabilitacje i róznego typu swiadczenia bedace udzialem rodzin, w których zyja osoby niepelnosprawne z drugiej strony przyczyna jest ograniczenie dochodów - mniejsza niejednokrotnie aktywnosc zawodowa czlonków rodziny zobowiazanych do swiadczen opiekunczych. 67 Dotkniecie jednego z czlonków rodziny niepelnosprawnoscia stanowi dla rodziny sytuacje kryzysowa. Problem ten uderza najbardziej zarówno w finansowa jak i emocjonalna strone rodziny. W obliczu zaistnialej sytuacji rodzina wymaga wsparcia zarówno finansowego jak i emocjonalnego. Pomoc rodzinom dotknietym niepelnosprawnoscia w latach 2002-2005 przedstawia ponizsza tabela. Tabela Nr 32 Liczba rodzin objetych pomoca z powodu niepelnosprawnosci na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy w latach 2002-2005 Liczba rodzin objetych pomoca przez OPS Lata Ogólem Z powodu niepelnosprawnosci 2002 285 42 2003 258 53 2004 222 54 2005 214 48 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wykres Nr 17. Liczba rodzin objetych pomoca z tytulu niepelnosprawnosci w na tle ogólnej liczby rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2005 300 250 200 150 Ogólem 100 Niepelnosprawnos c 50 0 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 Zródlo : Osrodek Pomocy Spolecznej Krzeszów 68 Rok 205 Bariery utrudniajace swobodne zycie osobom niepelnosprawnym na terenie gminy sa tak duze, ze nie mozna ich zlikwidowac z roku na rok. Niezbedna jest jednak ciagla edukacja spoleczenstwa w celu zmiany jego nastawienia do osób niepelnosprawnych. Stopien akceptacji osób niepelnosprawnych i gotowosc wchodzenia w bliskie relacje z nimi w duzej mierze zalezy od lokalnych, spolecznych i kulturowych standardów. To jak mówimy, myslimy, jakie jest tempo naszych dzialan zarówno w zyciu prywatnym jak i zawodowym, determinuje i wplywa na wzorzec tego, co uwazane jest za normalne. Nie chodzi tu o abstrakcyjne normy, lecz takie oczekiwania, które koncentruja sie w okreslonych sytuacjach kontaktu miedzyludzkiego. Z jednej strony ludzie realizuja wlasne zamierzenia, z drugiej zas dopasowuja sie mniej lub bardziej do zastanej sytuacji. Jest to bardzo wazny aspekt, gdyz z powyzszego wynika, ze to w jaki sposób dany czlowiek bedzie przezywal wlasna niepelnosprawnosc w duzej mierze zalezy od jego otoczenia. Na pewne zakresy niepelnosprawnosci jako ludzie stojacy z zewnatrz nie mamy wplywu, inne bezposrednio zalezne od nas to: - specyfika srodowiska - dyskryminacja osób niepelnosprawnych poprzez unikanie kontaktu z nimi, uposledzenie pod wzgledem dostepu do placówek rehabilitacyjnych, bariery architektoniczne, brak mozliwosci kontaktu z profesjonalistami w zakresie psychologii, brak dostepu do placówek kulturalno-oswiatowych, brak mozliwosci rozwijania swoich zainteresowan, brak mozliwosci grupowych form spedzania wolnego czasu. Zadania w zakresie niepelnosprawnosci sa zlozone i trudne. Wymagaja bowiem uwzglednienia nie tylko aktualnych doraznych potrzeb osób niepelnosprawnych takich jak zaopatrzenie w sprzed ulatwiajacy komunikowanie sie i samoobsluge likwidacje barier architektonicznych w miejscu zamieszkania, lecz takze wlaczenie ich w realizacje takiego modelu, który polega na mobilizowaniu tych osób i rodzin, jesli to tylko mozliwe, do aktywnego radzenia sobie ze swoimi problemami. Ponadto niezbedna jest ciagla edukacja spoleczenstwa w celu zmiany jego nastawienia do osób niepelnosprawnych. 3.5. Dlugotrwala choroba Zdrowie i choroba sa nieodlacznymi elementami zycia kazdego czlowieka. Choroba jest przeciwienstwem zdrowia, a wiec przeciwienstwem równowagi miedzy organizmem a srodowiskiem zewnetrznym. Swiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje zdrowie jako „stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i spolecznego, a nie tylko jako brak schorzenia czy choroby. Choroba przejawia sie zmiana w samopoczuciu, w zmianach biologicznych oraz w zmianach statusu spolecznego. Osoba zdrowa 69 jest sprawna zyciowo, samodzielna, gotowa podejmowac rózne role spoleczne wybrane przez siebie i przypisane przez spoleczenstwo. Dlugotrwala i przewlekla choroba jest równiez jednym z powodów zglaszania sie mieszkanców gminy do OPS. Natezenie zjawiska choroby nasila sie wraz z wiekiem. Ponizsza tabela przedstawia liczbe rodzin korzystajacych z pomocy OPS z powodu dlugotrwalej choroby w latach 2002-2005 na tle wszystkich rodzin objetych pomoca. Tabela Nr 33. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS z powodu dlugotrwalej choroby w latach 2002-2005 Lata Liczba rodzin objetych pomoca ogólem w tym z powodu dlugotrwalej choroby 2002 285 108 2003 258 113 2004 222 98 2005 214 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 83 Wykres Nr 18. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS z powodu dlugotrwalej choroby na tle wszystkich rodzin objetych pomoca w latach 2002-2005 300 250 200 Ogólem 150 Dlugotrwale 100 50 0 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 Rok 2005 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Dlugotrwala choroba to przeslanka uprawniajaca miedzy innymi do zasilku okresowego, uslug opiekunczych, zasilku pielegnacyjnego czy swiadczenia pielegnacyjnego. 70 Uslugi opiekuncze swiadczone sa na rzecz osób, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagaja pomocy innych osób a rodzina nie moze im takiej pomocy zapewnic. Uslugi opiekuncze obejmuja pomoc w zaspakajaniu codziennych potrzeb zyciowych, opieke higieniczna, zalecana przez lekarza, pielegnacje oraz w miare mozliwosci zapewnienie kontaktu z otoczeniem. Uslugi opiekuncze swiadczone sa w miejscu zamieszkania klientów potrzebujacych pomocy, przez opiekunki zatrudnione w tutejszym Osrodku Pomocy Spolecznej. Liczbe osób korzystajacych z pomocy w formie uslug opiekunczych latach 2002-2005 przedstawia ponizsza tabela i wykres. Tabela Nr 34. Liczba osób korzystajacych z pomocy w formie uslug opiekunczych w latach 2002-2005 r. Lata 2002 2003 2004 2005 Liczba osób objetych pomoca w formie uslug opiekunczych w tym osoby z zaburzeniami Ogólem psychicznymi 10 3 11 3 12 3 13 3 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wykres Nr 19. Liczba osób korzystajacych z pomocy w latach 2002-2004 w formie uslug opiekunczych 14 12 10 Liczba osób ogólem 8 6 Liczba osób z zaburzeniami psychicznymi 4 2 0 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 71 Rok 2005 3.6. Przemoc w rodzinie Pojecie „przemocy w rodzinie” mozna zdefiniowac jako wszelkie formy zlego traktowania czlonków rodziny, zwlaszcza w sytuacji kiedy nie sa oni wstanie skutecznie sie bronic, wszelkie dzialania aktywne jak i pasywne, które godza w osobista wolnosc jednostki i przyczyniaja sie do jej szkody psychicznej lub fizycznej, niezgodne ze spolecznymi normami i standardami wzajemnych relacji w rodzinie. Przemoc w rodzinie stanowi podstawy do podejmowania róznych dzialan m.in. w ramach interwencji kryzysowej. Najczesciej przemocy doswiadczaja kobiety ze strony swoich partnerów. Kobiety maltretowane nie maja zabezpieczonych wielu potrzeb zwiazanych nie tylko ze sfera ekonomiczna, oczekuja takze zrozumienia i psychicznego wsparcia oraz poradnictwa w celu wyjscia z sytuacji kryzysowej. Kluczowe znaczenie w procesie pomagania kobietom - ofiarom przemocy partnerskiej ma wspólpraca podejmowana z pracownikiem socjalnym, która oznacza próbe wyzwolenia sie z zaleznosci ekonomicznej i emocjonalnej od sprawcy. Dzialania prowadzone przez OPS na rzecz rozwiazywania problemów wynikajacych z przemocy w rodzinie najczesciej ukierunkowane sa na interwencje (w domu, urzedach) porady (psychologiczne, prawne) a takze pomoc finansowa i rzeczowa oraz inne formy prewencyjno - naprawcze ( rozmowy interwencyjne i terapeutyczne, zalatwienie noclegu dla ofiary i jej dzieci). Ofiary przemocy zwracaja sie równiez o pomoc na policje, do gminnej komisji ds. rozwiazywania problemów alkoholowych, prokuratury czy rodziny. Wybór drogi ku pomocy jest zalezny od wyobrazen kobiet o roli, zadaniach i mozliwosciach instytucji, do których zwracaja sie ze swoimi problemami. W roku 2004 o pomoc do OPS w zwiazku z przemoca w rodzinie zwrócilo sie 3 osoby. W 2 przypadkach sprawe skierowano do sadu rodzinnego. Posterunek policji w Krzeszowie przeprowadzil 31 interwencji domowych z czego w 9-ciu przypadkach stwierdzil zjawisko przemocy. We wszystkich przypadkach zastosowano procedure tzw. „Niebieskiej Karty”, co wiazalo sie ze stalym nadzorem nad rodzina w której to niepokojace zjawisko dostrzezono. Efekty udzielonej pomocy sa rózne. Od ograniczenia agresji sprawcy, po nasilenie agresji ze strony sprawcy przemocy. Brak zmiany sytuacji kobiety maltretowanej pomimo podjetych dzialan na rzecz powstrzymania sprawcy jest efektem bezradnosci rodziny i przyjaciól oraz niewydolnosci instytucji powolanych do niesienia pomocy, a takze postawy samych ofiar, które nie sa jeszcze emocjonalnie przygotowane do podjecia walki o zmiane swojego zycia. 72 Zlozonosc zjawiska przemocy w rodzinie oraz jego konsekwencje powoduja, ze dzialania w tym zakresie wymagaja polaczonych i skoordynowanych wysilków przedstawicieli róznych zawodów stykajacych sie z przemoca domowa, a w szczególnosci przedstawicieli oswiaty, wymiaru sprawiedliwosci, organizacji religijnych i spolecznych, zwlaszcza kobiecych, sluzb socjalnych i medycznych. Celem koordynacji uslug na rzecz pomocy rodzinom dotknietym przemoca jest wypracowanie wspólnego stanowiska poczawszy od rozpoznania problemu do znalezienia sposobów wspólpracy opartej na wzajemnej pomocy, której celem pozostaje realizacja potrzeb ofiar i sprawców. Wstepem do tej wspólpracy pozostaje usprawnienie wlasnych oraz doskonalenie metod pracy socjalnej w Osrodku Pomocy Spolecznej. 3.7. Potrzeba ochrony macierzynstwa lub wielodzietnosci oraz bezradnosc w sprawach opiekunczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwlaszcza w rodzinach niepelnych lub wielodzietnych. Rodzina jest kategoria historyczna, zmieniajaca sie w zaleznosci od epoki. Podstawowymi czynnikami przeobrazajacymi rodzine sa: rozwój gospodarczy spoleczenstw oraz ich przeobrazenia kulturowe. Przejscie od jednej formacji spoleczno-ekonomicznej do nastepnej odciska sie w sposób istotny na zyciu rodziny. Zmiany ustrojowe i inne zaistniale zmiany w polskim spoleczenstwie spowodowaly wtórne bardzo istotne przemiany zycia rodzinnego, wazne zarówno z ogólnospolecznego punktu widzenia jak i z punktu widzenia jednostek. W nauczaniu spolecznym Kosciola podkresla sie, ze rodzina jest wspólnota osób, najmniejsza komórka spoleczna, która jest instytucja podstawowa, istotna dla zycia kazdego spoleczenstwa. Nie mozna jej ujmowac wylacznie w kategoriach indywidualistycznych, ignorujac implikacje spoleczne stanowiace fundament instytucji malzenstwa i rodziny. Rodzina powinna byc uznana za spolecznosc podstawowa i w pewnym sensie suwerenna. Rodzina nie jest zamknieta w sobie wspólnota, lecz otwarta na spoleczenstwo i podejmujaca zadania spoleczne. Obowiazkiem panstwa jest popieranie jej rozwoju zgodnie z zasada pomocniczosci, bez naruszania autonomii wlasciwej zyciu kazdej rodziny. Konstytucja RP naklada na wladze publiczne obowiazek troski o rodzine i dziecko (art.18.71,72). Art.18 konstytucji zawiera zasade ochrony rodziny, macierzynstwa i rodzicielstwa. Art.71 ust.1 stanowi, iz panstwo w swojej polityce spolecznej i gospodarczej uwzglednia dobro rodziny. Rodziny znajdujace sie w trudnej sytuacji materialnej i spolecznej, zwlaszcza wielodzietne i niepelne ,maja prawo do szczególnej pomocy wladz publicznych. Natomiast art.72 zawiera zasady ochrony praw dziecka, w tym 73 prawo dziecka pozbawionego opieki rodzicielskie do opieki i pomocy wladz publicznych. Powody udzielenia pomocy zwiazane z potrzeba ochrony macierzynstwa lub wielodzietnosci oraz bezradnosci w sprawach opiekunczo- wychowawczych zapisane w ustawie o pomocy spolecznej sa realizacja w/w postanowien Konstytucji RP. Srodowisko rodzinne jest pierwszym srodowiskiem wychowawczym w zyciu dziecka. Tu nawiazuje ono pierwsze kontakty w zyciu z innymi ludzmi, zdobywa pierwsze doswiadczenia z dziedziny zycia spolecznego. Na srodowisko rodzinne skladaja sie struktura rodziny, atmosfera wychowawcza domu, warunki materialne i zdrowotne, stopien wyksztalcenia rodziców i ogólna struktura srodowiska. Potrzeba ochrony macierzynstwa, czyli zespolu cech wlasciwych matce, czy po prostu bycia matka, oznacza objecie pomoca spoleczna kobiet w ciazy i wychowujacych dzieci, przede wszystkim poprzez prace socjalna. Liczbe rodzin bedacych w trudnej sytuacji materialnej którym udzielono wsparcia z powodu potrzeby ochrony macierzynstwa i wielodzietnosci w na tle wszystkich rodzin objetych pomoca latach 2002-2005 przedstawia ponizsza tabela i wykres Tabela Nr 35. Rodziny objete pomoca z powodu wielodzietnosci i ochrona macierzynstwa na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy w latach 2002-2005 Lata Ogólem Rodziny objete pomoca Z powodu Z powodu ochrony wielodzietnosci macierzynstwa 48 20 2002 285 2003 258 37 20 2004 222 21 21 2005 214 19 19 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 74 Wykres Nr 20. Rodziny objete pomoca z tytulu ochrony macierzynstwa i wielodzietnosci na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2005 300 250 200 Ogólem 150 Wielodzietnosc Macierzynstwo 100 50 0 Rok 2002 Rok 2003 2004 2005 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Po nowelizacji ustawy o pomocy spolecznej z dniem 1 maja 2004r. zasilki z tytulu ochrony macierzynstwa zostaly zniesione. W mysl ustawy o swiadczeniach rodzinnych, matce lub ojcu uprawnionym do zasilku rodzinnego przysluguje jednorazowy dodatek z tytulu urodzenia dziecka w wysokosci 500 zlotych. W roku 2005 wyplacono ich 27 osobom na kwote 13 500 zl. Kolejnym dodatkiem dla samotnych matek lub ojców jest dodatek z tytulu samotnego wychowywania dziecka w wysokosci 170,00 zl miesiecznie na dziecko. Dodatki takie przyznano 14 osobom na kwote 110 771 zl. Klientami Osrodka Pomocy Spolecznej w Krzeszowie sa równiez rodziny z problemami opiekunczo-wychowawczymi. Bezradnosc w sprawach opiekunczo wychowawczych wiaze sie z innymi problemami spolecznymi takimi jak: przemoc domowa, alkoholizm itp. 75 Tabela Nr 36. Liczba rodzin korzystajacych z pomocy OPS Krzeszów z powodu bezradnosci w sprawach opiekunczo-wychowawczych Rok 2002 Rodziny korzystajace z pomocy OPS Krzeszów Liczba osób Liczba osób Liczba rodzin Liczba osób Liczba rodzin Liczba rodzin w tych w tych wielodzietnyc w tych ogólem niepelnych rodzinach rodzinach h rodzinach 70 419 34 99 48 339 2003 68 378 31 97 37 281 2004 29 190 10 35 21 190 2005 17 83 11 34 19 136 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wykres Nr 21. Liczba rodzin korzystajacych korzystajacych pomocy spolecznej z powodu bezradnosci w sprawach opiekunczo – wychowawczych 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2002 2003 2004 liczba rodzin ogólem liczba osób w rodzinach ogólem liczba rodzin niepelnych liczba osób w rodzinach niepelnych liczba rodzin wielodzietnych liczba osób w rodzinach wielodzietnych Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie 76 2005 Problem bezradnosci w sprawach opiekunczo-wychowawczych dotyka zwlaszcza dzieci, niekorzystnie wplywa na ich wiez rodzinna. W rodzinach o zaburzonej strukturze brakuje wlasciwego klimatu zycia rodzinnego, wlasciwych wzorców komunikacji, a takze poczucia bezpieczenstwa. W wielu przypadkach dzieci z takich rodzin pozostawione sa same sobie, odrzucone przez srodowisko szukaja akceptacji wsród rówiesników. Problemy opiekunczo-wychowawcze, przemoc w rodzinie, konflikty miedzypokoleniowe wielokrotnie sa przyczyna umieszczania dzieci w placówkach opiekunczo-wychowawczych, zas dla doroslych ofiar rodzinnej przemocy sa powodem szukania schronienia i porad w placówkach i organizacjach pomocowych. 3.8. Alkoholizm i narkomania Alkoholizm, inaczej zespól uzaleznienia od alkoholu, to stan jednostki ludzkiej powodujacy zmiany w zachowaniu, psychice i zdrowiu, a takze przymus, czyli nieodparta chec ciaglego lub okresowego picia alkoholu. Alkoholizm jest choroba chroniczna, która zaczyna i rozwija sie bez swiadomosci osoby zainteresowanej. Nadmierne spozywanie alkoholu bardzo czesto wynika z nieumiejetnosci radzenia sobie z problemami jakie niesie zycie i w ostatecznosci prowadzi do fizycznego i psychicznego wyniszczenia czlowieka. Wsród przyczyn popadania w alkoholizm mozna wymienic uwarunkowania spoleczne, nieprawidlowe wzorce rodzinne, brak celów zyciowych, utrate zatrudnienia. Naduzywanie alkoholu powoduje szkody we wszystkich sferach zycia czlowieka. Nastepstwa te dotycza nie tylko zdrowia fizycznego i psychicznego. Glównymi problemami wspólwystepujacymi wraz z alkoholizmem sa: ubóstwo, bezrobocie, dysfunkcje rodziny, choroba, lamanie porzadku publicznego, przemoc w rodzinie. Naduzywanie alkoholu przez spoleczenstwo polskie jest jednym z glównych problemów spolecznych. Problem alkoholizmu dotyka nie tylko osoby naduzywajacej, ale cala rodzine, czesto dezorganizujac jej funkcjonowanie. Nierzadko czlonkowie rodziny popadaja we wspóluzaleznienie. Nie sposób podac dokladna liczbe osób uzaleznionych i wspóluzaleznionych na terenie gminy Krzeszów. Mozna jedynie poslugujac sie szacunkowymi danymi Gminnej Komisji ds. Rozwiazywania Problemów Alkoholowych, iz na 4 315 mieszkanców Gminy na uzaleznienie od alkoholu cierpi 100 osób. Prawdopodobna liczba osób wspóluzaleznionych zyjacych w otoczeniu alkoholika wynosi 250. Wsród swiadczeniobiorców Osrodka Pomocy Spolecznej niewiele jest rodzin korzystajacych z pomocy z powodu naduzywania alkoholu. 77 Ilosc rodzin objetych pomoca finansowa OPS z w/w powodu w latach 20022005 przedstawia ponizsza tabela i wykres Tabela Nr 37. Rodziny objete pomoca z powodu naduzywania alkoholu na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy spolecznej w latach 2002-2004 Liczba rodzin objetych pomoca Lata Ogólem Z powodu naduzywania alkoholu 2002 285 14 2003 258 14 2004 222 15 2005 214 17 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Wykres Nr 22 Rodziny objete pomoca z powodu naduzywania alkoholu w latach na tle wszystkich rodzin korzystajacych z pomocy wszystkich w latach 2002-2005 300 250 200 150 Ogólem 100 Alkoholizm 50 0 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 Rok 2005 Zródlo: Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie Naduzywanie alkoholu jest zauwazalnym problemem w gminie, jednak nie odzwierciedla tego liczba zglaszajacych sie do OPS osób i rodzin. Wiele rodzin ma trudnosci w przelamaniu bariery wstydu, stad tez ukrywaja ten problem i ubiegaja sie o pomoc z innych powodów. Znaczacym utrudnieniem w podejmowaniu dzialan zmierzajacych do wyjscia z nalogu jest bierna postawa osób uzaleznionych od alkoholu oraz nie uswiadamianie sobie przez nie problemu. Nie chca zrozumiec, ze zmiana sytuacji zyciowej zalezy w duzej mierze od nich samych. 78 Niepokojacym zjawiskiem jest to, ze po alkohol siegaja coraz to mlodsze osoby. Z badan ankietowych przeprowadzonych w Gimnazjum Krzeszów wsród uczniów wynika, ze 27% ankietowanych uczniów zetknelo sie w szkole z piciem alkoholu, a 42% z przemoca. Pomimo wielu normujacym te kwestie przepisom prawnym, istnieje bardzo latwy dostep do alkoholu zarówno doroslych jak i nieletnich. Alkohol stal sie podstawowym artykulem niezbednym w czasie trwania róznych uroczystosci rodzinnych, towarzyskich i. t .p . Brak alkoholu, chocby nawet pod postacia piwa powoduje impreze nudna i nieudana. Pity jest on wszedzie i traktowany jako stymulator do dobrej zabawy. Istotna kwestia zwiazana z problemem naduzywania alkoholu jest przestepczosc alkoholowa. Posterunek Policji w Krzeszowie w roku 2004 zarejestrowal 20 wykroczen zwiazanych z kierowaniem pojazdami w stanie nietrzezwosci - w tym 7 popelnione przez osoby do lat 25, oraz przeprowadzil 31 interwencji domowych z czego w 9 przypadkach stwierdzil zjawisko przemocy domowej. Dlatego istotne jest by na terenie gminy prowadzic dzialania prewencyjne oraz profilaktyczne, zapobiegajace tego rodzaju przestepstwom oraz uswiadamiac spoleczenstwo w kwestiach mozliwej pomocy i kierowac wsparcie psychoterapeutyczne zarówno do ofiar jak i sprawców przemocy. Na terenie gminy podejmowane sa dzialania profilaktyczne majace na celu przeciwdzialanie zjawisku naduzywania alkoholu. Sprawami profilaktyki zajmuja sie: Gminna Komisja Rozwiazywania Problemów Alkoholowych, Osrodek Pomocy Spolecznej, Szkoly, Policja. Koordynowanie tych dzialan prowadzi Gminna Komisja Rozwiazywania Problemów Alkoholowych. Podstawowym celem jest zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych, zmniejszanie rozmiarów tych, które aktualnie wystepuja oraz zwiekszanie zasobów niezbednych do radzenia sobie z juz istniejacymi problemami. Komisja jest cialem opiniujacym, inicjujacym i nadzorujacym wykonanie gminnego programu rozwiazywania problemów alkoholowych a w szczególnosci: -wspólpracuje przy konstruowaniu projektu gminnego programu, -opiniuje decyzje o cofnieciu zezwolen w przypadku naruszenia zakazu sprzedazy alkoholu nieletnim i nietrzezwym lub zaklócania porzadku publicznego w miejscu sprzedazy alkoholu czy najblizszej okolicy, -prowadzi kontrole przestrzegania warunków sprzedazy, podawania i spozycia napojów alkoholowych. Podejmuje równiez dzialania zmierzajace do poddania sie leczeniu odwykowemu osób uzaleznionych od alkoholu: -kieruje na badania w przedmiocie uzaleznienia, -przygotowuje i sklada wnioski do Rejonowego Sadu Rodzinnego o poddaniu sie leczeniu. 79 Przy OPS dziala Punkt Informacyjny dla rodzin w sytuacji kryzysowej, gdzie osoby moga uzyskac pomoc prawna oraz socjalna organizowana przez pracownika socjalnego. Tabela Nr 38. Wielkosc srodków przeznaczonych na profilaktyke i rozwiazywanie problemów alkoholowych gminie w latach 2002-2005 Lata 2002 2003 2004 2005 Wielkosc srodków przeznaczonych na profilaktyke i rozwiazywanie problemów alkoholowych w gminie 54 681 zl 48 584 zl 51 239 zl 49 999 zl Zródlo: Urzad Gminy Krzeszów Narkomania Zjawisko narkomanii pojawilo sie niedawno. Stanowi ono jeden z podstawowych problemów i zagrozen z jakimi borykaja sie spoleczenstwa. Wystepuje przede wszystkim wsród ludzi mlodych, jednak liczba dzieci i mlodziezy zazywajacych narkotyki jest trudna do okreslenia. Osrodek Pomocy Spolecznej Krzeszowie nie zanotowal wystepowania narkomani wsród klientów korzystajacych z pomocy spolecznej. Równiez badania ankietowe przeprowadzone wsród mlodziezy szkolnej odnosnie szkodliwych zjawisk z jakimi sie zetkneli, nie zawieraly wskazan dotyczacych narkomanii. 80 3.9. Przestepczosc Przestepczosc jest jednym z tych zjawisk, które odciskaja dotkliwe pietno na funkcjonowaniu lokalnej spolecznosci jest to margines zycia spolecznego, ale intensywnosc zdarzen oraz czestotliwosc z jaka wystepuja moga miec wplyw na formowanie sie postaw i zachowan ludzi tworzacych spolecznosc gminy Krzeszów. Z przeprowadzonej analizy stanu zagrozenia przestepczoscia wynika, ze w roku 2003 na terenie dzialania Posterunku Policji w Krzeszowie stwierdzono 63 przestepstw zas w roku 2004 - 50. Rozbicie na wybrane kategorie popelnionych przestepstw przedstawia ponizsza tabela. Tabela Nr 39 Przestepczosc na terenie gminy w latach 2003-2004 Lp. Rodzaj przestepstwa 2003 r 2004 r 1. Kradziez z wlamaniem 3 1 2. Kradzieze inne ogólem 7 3 3. Fizyczne i psychiczne znecanie sie 8 9 4. Wypadki drogowe 4 9 5. Grozby karalne 2 1 6. Pozary 3 3 7. Bójki i pobicia 3 2 8. Zniszczenie mienia 0 0 9. Oszustwo 2 0 10. Kierowanie w stanie nietrzezwosci 27 20 11. Klusownictwo 0 1 12. Uszkodzenie ciala 2 1 Zródlo: Posterunek Policji w Krzeszowie 81 Wykres Nr 23 .Przestepczosc na terenie gminy rok 2003-2004 30 25 20 15 10 5 0 2003 2004 kradzieze z wlamaniem kradzieze inne fizyczne i psychiczne znecanie sie wypadki drogowe grozby karalne pozary bójki i pobicia zniszczenie mienia oszustwo kierowanie wstanie nietrzezwym klusownictwo uszkodzenie ciala Zródlo: Posterunek Policji w Krzeszów Analizujac powyzsze zestawienie stwierdzic nalezy, ze w roku 2004 nastapil spadek popelnianych przestepstw. Najczesciej popelnianymi przestepstwami na terenie gminy sa kradzieze i kierowanie pojazdami mechanicznymi w stanie nietrzezwym. Srednia liczba przestepstw i ich wykrywalnosc na terenie gminy Krzeszów utrzymuje sie na poziomie 44% a wykrywalnosc przestepstw 69 %. Na poczucie bezpieczenstwa publicznego, a takze porzadku prawnego znaczny wplyw ma równiez naruszenie przepisów administracyjnych oraz rózne formy patologii spolecznej. Alkoholizm Podstawowy czynnik kryminologenny to alkoholizm. W roku 2003 policjanci przeprowadzili 25 interwencji domowych z czego w 8 przypadkach stwierdzono zjawisko przemocy domowej, zas w roku 2004 - 31 interwencji domowych z czego w 9-ciu przypadkach stwierdzono zjawisko przemocy domowej. We wszystkich przypadkach zastosowano procedure Niebieskiej Karty. 82 Narkomania W 2004 r. na terenie Gminy Krzeszów nie odnotowano popelnienia przestepstw tej kategorii. Pomimo tego nalezy przypuszczac, ze problem ten istnieje szczególnie wsród mlodziezy szkolnej, jak tez osób mlodych, nie pracujacych bezskutecznie poszukujacych „swego miejsca” w spoleczenstwie. Prostytucja, dewiacje seksualne. Na terenie PP w Krzeszowie nie ujawniono tego rodzaju zjawiska. 3.10. Osoby starsze Za osoby starsze uwazane sa osoby w wieku poprodukcyjnym. Przyjecie wieku poprodukcyjnego ( 60 lat kobiety, 65 mezczyzni) jako progu starosci, umozliwia zarówno wskazanie podstawowych cech spolecznych jak i ekonomicznych tej zbiorowosci. Wiek poprodukcyjny unifikuje starszych ludzi pod wzgledem sytuacji zyciowej, oznacza ona bowiem dla wszystkich wycofanie sie z pracy zawodowej, a w zwiazku z tym utrate bardzo waznej roli spolecznej jak i znaczna zmiane warunków ekonomicznych i organizacji codziennego zycia. Sytuacja ludzi starszych w okresie zmian gospodarczych jest bardzo zlozona i uwarunkowana takimi czynnikami jak pogorszenie stanu zdrowia, opieka zdrowotna, zanik tradycji miedzy pokoleniowych, przemiany kulturalne, niekorzystne warunki zycia i pogorszenie sytuacji materialnej. Towarzyszy temu brak aktywnosci spolecznej, osamotnienie nieporadnosc zyciowa. Wystepuje stopniowo obnizenie procesów poznawczych, mniejsza zdolnosc przystosowania sie do nowych sytuacji, oslabienie pamieci. W sferze uczuc pojawia sie niestabilnosc emocjonalna, zmiennosc nastrojów, placzliwosc wzrost podejrzliwosci i poczucia zagrozenia, postawa roszczeniowa. W zakresie samodzielnego zaspokojenia potrzeb zyciowych przez osoby starsze w srodowisku wiejskim wystepuja równiez problemy, poniewaz wiekszosc obecnie zamieszkujacych u nas seniorów pracowala przez cale swoje zycie w rolnictwie. Obecnie zródlem ich swiadczen emerytalnych jest KRUS. Uzyskane ta droga dochody sa niskie i uniemozliwiaja ponoszenie wszystkich niezbednych wydatków zwiazanych z oplacaniem róznych uslug. Trudnosci zyciowe osób starszych na wsi poteguje tez niewystarczajacy rozwój infrastruktury spolecznej i niedostateczna siec placówek uslug bytowych. Równiez warunki mieszkaniowe sa trudniejsze niz w miescie. Majac na uwadze specyfike srodowiska osób starszych istnieje koniecznosc stworzenia systemu, który bedzie uwzglednial ich najwazniejsze potrzeby. Na terenie gminy Krzeszów zamieszkuje 4 356 osób w tym 856 osób w wieku poprodukcyjnym co stanowi 19,6 % ogólu mieszkanców. 83 Wykres Nr 24. Osoby starsze na tle populacji Krzeszowa. 80% 20% Liczba mieszkanców ogólem Liczba mieszkanców powyzej 60 roku zycia Zródlo: Urzad Gminy Krzeszów 84 IV. IDENTYFIKACJA PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW SPOLECZNYCH NA TERENIE GMINY KRZESZÓW Identyfikacja problemów spolecznych jest jednym z najwazniejszych elementów kazdego postepowania diagnostycznego majacego okreslic zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwiazywania. Problemy wynikajace z diagnozy 1. Zubozenie spoleczenstwa, 2. Niekorzystne zmiany struktury demograficznej (starzenie sie spoleczenstwa, niski przyrost naturalny), 3. Dlugotrwale bezrobocie, 4. Niski poziom przedsiebiorczosci i slabe otoczenie biznesu, 5. Brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych i ich niedostosowanie do zmieniajacych sie wymogów rynku pracy, 6. Niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy, 7. Migracje zarobkowe, 8. Kryzys wartosci i funkcji rodziny, 9. Kryzys autorytetów, 10. Demoralizacja nieletnich, 11. Narastajace zjawisko uzaleznien, 12. Przemoc w rodzinie, 13. Przestepczosc, 14. Zmniejszenie poczucia bezpieczenstwa spolecznego, 15. Narastajaca liczba osób niepelnosprawnych, 16. Brak specjalistycznego wsparcia i terapii dla rodzin potrzebujacych pomocy, 17. Brak wsparcia rodzin w sytuacji kryzysowej. 85 Problem bezrobocia dla mieszkanców Gminy jest jednym z najdotkliwszych zjawisk spolecznych. Jest ono czesto czynnikiem konfliktogennym i nasilajacym patologie spoleczne takie jak: naduzywanie alkoholu, przestepczosc, kryzys wartosci i funkcji w rodzinie. Do negatywnych zauwazalnych zjawisk, które maja wplyw na funkcjonowanie rodziny nalezy równiez naduzywanie alkoholu mimo iz wedlug oficjalnych statystyk problem alkoholizmu jest marginalny. Powaznym problemem jest takze ubozenie spoleczenstwa. Wielkosc osiaganych dochodów jest podstawowym czynnikiem decydujacym o warunkach zycia mieszkanców jak równiez mozliwosciach rozwoju gminy. Niewielka liczba pracodawców lokalnych i slaba kondycja pobliskich przedsiebiorstw przesadzaja o zasobach finansowych mieszkanców gminy. Dochody z dzialalnosci rolniczej sa bardzo niskie co powoduje degradacje gospodarstw rolnych i brak zainteresowania rozwojem produkcji rolnej. Odrebnym problemem jest problem starzenia sie mieszkanców gminy. Wzrost grupy ludnosci w wieku poprodukcyjnym jest zjawiskiem niekorzystnym, starsze spoleczenstwo uznawane jest za mniej mobilne gospodarczo i silniej uzaleznione od swiadczen o charakterze socjalnym. Niepokojaca jest takze migracja ludzi mlodych za granice w poszukiwaniu pracy, co czesto jest powodem rozpadu rodziny. Narastajacym problemem jest brak miejsc do spedzania wolnego czasu dla dzieci i mlodziezy, brak grup wsparcia dla mlodych potrzebujacych pomocy oraz swietlic dla dzieci, kryzys autorytetów, niski poziom ksztalcenia, brak zainteresowania mieszkanców samoksztalceniem. Szczególnie narazone grupy spoleczne Za grupy których w najwiekszym stopniu dotykaja lokalne problemy spoleczne uznano: • dzieci i mlodziez oraz osoby z rodzin dotknietych negatywnymi zjawiskami, które maja wplyw na funkcjonowanie rodziny takimi jak: alkoholizm, przemoc, bezradnosc w sprawach opiekunczowychowawczych itp. nalezy podjac dzialania zmierzajace do stworzenia sprawnie dzialajacego systemu wsparcia dla rodzin dysfunkcyjnych, • bezrobotni, zwlaszcza z rodzin dotknietych podwójnym bezrobociem, bez prawa do zasilku, nalezy podjac dzialania zmierzajace do ponownego wlaczenia ich w zycie gminy a zwlaszcza na rynek pracy, 86 • osoby mlode, absolwenci, nalezy zadbac o ich czynne wlaczenie w zycie spoleczne gminy oraz przywiazanie do niej poprzez zachety i ulatwienia przy poszukiwaniu pracy, zakladaniu wlasnej dzialalnosci gospodarczej, • niepelnosprawni - na terenie gminy nalezy zadbac o likwidacje barier architektonicznych, a wiec zapewnic niepelnosprawnym wieksza dostepnosc do obiektów uzytecznosci publicznej, istotna jest walka z wykluczeniem spolecznym poprzez wlaczanie niepelnosprawnych w zycie spoleczno - gospodarcze gminy i w rozwiazywanie jej problemów, • osoby w wieku poprodukcyjnym, samotne i schorowane nalezy zadbac o zapewnienie szeroko pojetej opieki medycznej, pielegniarskiej, spolecznej oraz pomocy w zalatwianiu podstawowych spraw bytowych Z powyzszego wynika ,ze najistotniejsze kwestie spoleczne , które winny stac sie przedmiotem szczególnej troski samorzadu lokalnego obejmuja nastepujace obszary problemowe: I. Kryzys wartosci i funkcji rodziny II. Skutki dlugotrwalego bezrobocia III. Narastajace zjawisko uzaleznien IV. Brak zintegrowanego systemu dzialan na rzecz osób niepelnosprawnych V. Starzenie sie spoleczenstwa VI. Brak na terenie gminy organizacji pozarzadowych 87 V. ANALIZA SWOT Skrót SWOT podchodzi od angielskich slów Strengths (mocne strony),Weaknesses (slabe strony) Opportunities (szanse) oraz Threats (zagrozenia). Ponizsza analiza SWOT ma na celu okreslenie slabych i mocnych stron wobec szans i zagrozen powstajacych w otoczeniu. MOCNE STRONY: SLABE STRONY: • Polozenie • Walory krajobrazowe i kulturowe • Potencjal demograficzny- znaczna liczba osób w wieku produkcyjnym • Pracowitosc i zapobiegliwosc • Lagodzenie skutków napiec na rynku pracy poprzez emigracje zarobkowa • Dobre warunki mieszkaniowe wiekszosci mieszkanców gminy • stopien zgazyfikowania i zwodociagowania wsi • Dobrze rozwinieta komunikacja i telekomunikacja • Brak barier architektonicznych w dostepie do budynku Urzedu Gminy oraz Osrodka Pomocy Spolecznej • Gabinet rehabilitacyjny • Wykwalifikowana kadra OPS • W miare dobre rozpoznanie potrzeb przez osrodek pomocy spolecznej • Brak wykorzystania naturalnych warunków przyrodniczych do rozwoju turystyki • Maly przyrost naturalny i starzejace sie spoleczenstwo • Rozpad rodzin spowodowany emigracja zarobkowa glównie za granice • Mala zdolnosc podejmowania ryzyka zwiazana z prowadzeniem wlasnej firmy • Niekorzystna struktura wyksztalcenia glównie zawodowe i podstawowe • Nasilajacy sie odplyw ludzi mlodych spowodowany brakiem perspektyw w gminie • Brak mozliwosci alternatywnych dla mlodziezy • Wysoki poziom bezrobocia • Brak nowych trwalych miejsc pracy poza rolnictwem i uslugami • Rosnace ubóstwo i nasilajace sie patologie spoleczne • Niedofinansowanie oswiaty, nauki, sluzby zdrowia i lecznictwa oraz pomocy spolecznej • Infrastruktura komunalna: brak sieci kanalizacyjnej oczyszczalni scieków we wszystkich miejscowosciach oprócz osiedla • • • • • 89 Krzeszów Bariery architektoniczne w budynkach uzytecznosci publicznej Niedostateczna systemowa opieka nad ludzmi starymi i rozwój uslug w miejscu zamieszkania, brak odpowiedniej infrastruktury srodowiskowej Niedocenianie problemów w obszarze pomocy spolecznej i brak rozwiazan systemowych w zakresie zwalczanie bezrobocia Brak wsparcia dzieci i mlodziezy w zakresie ksztalcenia i zajec poza lekcyjnych Brak na terenie gminy organizacji poza rzadowych zajmujacych sie problematyka spoleczna. SZANSE ZAGROZENIA • Unia Europejska szansa na poprawe polityki spolecznej • Zabieganie o srodki pomocowe z Unii Europejskiej • Standardy zabezpieczenia spolecznego wynikajace z czlonkostwa w Unii Europejskiej • Programy przeciwdzialajace wykluczeniu spolecznemu • Mozliwosc wykorzystania naturalnych specyficznych cech regionu i jego dziedzictwa kulturowego do rozwoju turystki • Zapotrzebowanie na zdrowa zywnosc • Niestabilnosc prawa, brak jasnych uregulowan prawnych w zakresie rozdzialu zadan i srodków panstwo – gminy • Obciazanie samorzadów zadaniami bez odpowiedniego zabezpieczenia finansowego • Brak tradycji wykorzystania istniejacych walorów naturalnych • Zbyt mala liczba rolników zainteresowanych agroturystyka • Ubozenie spoleczenstwa • Rosnacy % bezrobocia • Niedostosowanie systemu ksztalcenia do potrzeb rynku pracy • Wzrost patologii spowodowanych brakiem pracy • Emigracja zarobkowa • Oslabienie wiezi spolecznych i rodzinnych • Wystepowanie zagrozen w funkcjonowaniu rodziny • Wzrastajaca liczba róznego rodzaju uzaleznien • Bierne postawy spoleczenstwa wobec jakichkolwiek dzialan i inicjatyw spolecznych • Brak organizacji mogacych sie zaangazowac w usuwanie problemów spolecznych • Niski poziom wyksztalcenia mieszkanców • Dezaktualizacja posiadanych kwalifikacji zawodowych przez pracowników pomocy spolecznej • Dalsze obciazanie osrodków pomocy spolecznej zadaniami nie nalezacymi do zadan pomocy spolecznej • Niestabilna polityka spoleczna • Rozwój przedsiebiorczosci na terenach wiejskich, drobnej wytwórczosci i uslug dla rolnictwa • Edukacja spoleczenstwa w kierunku ksztaltowania postaw w zakresie zdrowego stylu zycia. • Rosnaca w spoleczenstwie swiadomosc zagrozen • Propagowanie profesjonalnych programów profilaktycznych • Rozwój stowarzyszen i organizacji pozarzadowych • Rozwój szkolnictwa • Likwidacja barier architektonicznych • Stale szkolenie zawodowe kadry pomocy spolecznej • Scisla wspólpraca Osrodka Pomocy Spolecznej z Samorzadem Gminy w realizacji zadan pomocy spolecznej 90 Opis glównych uwarunkowan zawartych w analizie SWOT Mocna strona Gminy Krzeszów jest polozenie geograficzne a potencjalem rozwojowym jest czyste srodowisko ,oraz walory krajobrazowe wynikajace z jej uksztaltowania .Rzezba terenu jest bardzo urozmaicona ,a wysokosci wzglednie zróznicowane. Krajobraz gminy moze wzbudzac zainteresowanie zarówno tych lubiacych zwiedzac jak i szukajacych spokoju i ciszy. Cechy te sprzyjaja rekreacji i turystyce. Na terenie gminy brak jest podmiotów dzialajacych w sferze turystyki. Slaba strona gminy jest brak rozwinietego systemu obslugi okolobiznesowej dla malej i sredniej przedsiebiorczosci zarówno lokalnej jak i w kontekscie inwestorów zewnetrznych. Stwarzajac bowiem warunki do rozwoju przedsiebiorczosci (np. w zakresie przetwórstwa rolno-spozywczego, produkcji wyrobów z wikliny, agroturystyki ) gmina przyczynia sie do rozwoju miejsc pracy. Dodatkowe miejsca pracy to równiez zapobieganie w pewnym stopniu patologiom, takim jak alkoholizm czy ubóstwo. Slaba strona jest równiez bezrobocie jawne i ukryte agrarne ,prowadzace do ubozenia i pauperyzacji spoleczenstwa Brak perspektyw dla ludzi mlodych, którzy dopiero rozpoczynaja swa kariere zawodowa, brak inwestorów tworzacych nowe miejsca pracy oraz migracje za granice osób z terenów gminy w poszukiwaniu pracy. Minusem jest brak bazy lokalowej i instytucji zajmujacej sie wsparciem dzieci i mlodziezy w zakresie ksztalcenia i zajec poza lekcyjnych. Wejscie Polski do Unii Europejskiej stwarza mozliwosc pozyskania srodków finansowych na wsparcie dla restrukturyzacji rolnictwa, na rozwój infrastruktury technicznej i socjalnej, dzialan w zakresie pomocy spolecznej. Mozliwosc wykorzystania walorów krajobrazowych i czystego ekologicznie srodowiska to kolejna szansa dla gminy .Poza promocja gminy element ten ma na celu rozwój agroturystyki i stworzenie nowych miejsc pracy . Zagrozenia to przede wszystkim narastajaca przemoc i agresja dzieci i mlodziezy. Sytuacje mlodziezy pogarsza czesto tylko czesciowe wywiazywanie sie rodziców ze swych zadan opiekunczych i wychowawczych oraz kryzys autorytetów. Zaniedbania rodziców i zbyt male zaangazowanie szkól w zakresie wychowywania mlodziezy prowadzi do wielu patologicznych sytuacji i stanów. 91 VI. ZASOBY UMOZLIWIAJACE ROZWIAZANIE PROBLEMÓW SPOLECZNYCH Zasobami umozliwiajacymi rozwiazanie problemów spolecznych okreslamy instytucje znajdujace sie na terenie gminy niezaleznie od podmiotu prowadzacego, dzialajace w obszarze polityki spolecznej rozwiazujace dane problemy. 6.1. INSTYTUCJE SAMORZADOWE 6.1.1 Osrodek Pomocy Spolecznej w Krzeszowie zatrudnia 8 pracowników. Jednostka realizuje zadania wynikajace z ustawy o pomocy spolecznej i koordynuje rozwiazanie problemów spolecznych w Gminie. Gmina Krzeszów nie dysponuje zasobami w formie placówek opiekunczowychowawczych, noclegowni ,schroniska i domu dziennego pobytu. Brak jest swietlic i klubów, których dzialalnosc skierowana by byla na pomoc dzieciom z rodzin dotknietych problemem alkoholowym i innymi dysfunkcjami. Przy Urzedzie Gminy dziala Gminna Komisja Rozwiazywania Problemów Alkoholowych. Dlatego w celu umozliwienia mieszkancom gminy korzystania z szerszego zakresu uslug niezbedna jest wspólpraca z jednostkami i organizacjami z poza jej terenu takimi jak: − Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nisku − Srodowiskowy Dom Dziennego Pobytu w Nisku − Powiatowy Urzad Pracy w Nisku − Jednostkami samorzadu terytorialnego − Innymi organizacjami pozarzadowymi. 6.2. INSTYTUCJE POZARZADOWE Na terenie gminy Krzeszów funkcjonuje Stowarzyszenie Milosników Ziemi Krzeszowskiej „Rotunda”, 1 klub sportowy, dziewiec jednostek ochotniczej strazy pozarnej, dwie parafie Kosciola Rzymskokatolickiego. 6.2.1 Stowarzyszenie Milosników Ziemi Krzeszowskiej „Rotunda” w Krzeszowie jest apolitycznym i dobrowolnym zrzeszeniem osób ,które dzialaja na rzecz wszechstronnego rozwoju spolecznego Gminy Krzeszów. Celami statutowymi Stowarzyszenia jest: 1) Dzialalnosc na rzecz renowacji i konserwacji obiektów zabytkowych znajdujacych sie na terenie Gminy Krzeszów w szczególnosci Kosciola Parafialnego w Krzeszowie, 2) Upowszechnianie kultury i sztuki, 3) Ochrone dóbr kultury i tradycji. 92 4) Popieranie badan historycznych i naukowych zwiazanych z przeszloscia regionu, pomoc w wydawaniu publikacji na ten temat przy wspólpracy i instytucjami prawnie do tego typu dzialalnosci powolanymi. 5) Wspólpraca z archiwami panstwowymi i koscielnymi w zakresie dokumentowania zarówno przeszlosci jak i terazniejszosci ziemi Krzeszowskiej. 6) Zbieranie pamiatek i dokumentów dla izby pamieci. 7) Promocje zatrudnienia i aktywnosci zawodowej osób pozostajacych bez pracy i zagrozonych zwolnieniem z pracy. 8) Dzialalnosc wspierajaca rozwój gospodarczy w tym rozwój przedsiebiorczosci. 9) Dzialalnosc wspomagajaca rozwój wspólnot i spolecznosci lokalnych. 10) Nauke, edukacje ,oswiate i wychowanie, 11) Upowszechnianie krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i mlodziezy. 12) Ekologie i ochrone zwierzat oraz dziedzictwa przyrodniczego. 13) Upowszechnianie porzadku i bezpieczenstwa publicznego oraz przeciwdzialanie patologiom spolecznym. 14) Dzialania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i wspólpracy miedzy spoleczenstwami. 6.2.2. Kluby Sportowe-Gminny Zespól Sportowy Rotunda oraz uczniowskie zespoly sportowe. Przedmiotem dzialania klubów sportowych jest kultura fizyczna i jej krzewienie w srodowisku lokalnym gminy Krzeszów. 6.2.3. Jednostki Ochotniczej Strazy Pozarnej w Krzeszowie, Kamionce Dolnej, Kamionce Górnej, Podolszynce Ordynackiej, Podolszynce Plebanskiej, Bystrem, Lazowie. Wszystkie wymienione jednostki dysponuja zapleczem garazowo-warsztatowym i w akcjach ratowniczych wspólpracuja z Panstwowa Straza Pozarna. 93 VII. MISJA I WIZJA Misja okresla kierunki i zakres zadan dla przedstawicieli lokalnej wladzy, a takze w sposób zwiezly deklaruje pozadany stan w zakresie polityki spolecznej w perspektywie nastepnych kilku lat. Misja: Zapewnienie mieszkancom gminy Krzeszów pelnej integracji spolecznej i wysokiego poziomu zycia, mozliwosci zaspakajania wszystkich potrzeb oraz skutecznego zapobiegania i rozwiazywania problemów spolecznych z wykorzystaniem potencjalu tkwiacego w srodowisku lokalnym. Naczelnym zadaniem strategii jest formulowanie wizji, której urzeczywistnienie stanowi o realizacji misji. Wizja definiowana jest, jako „pozytywne wyobrazenie przyszlosci organizacji lub osoby, wyprowadzone na podstawie uznanych wartosci idei, z którego wywodza sie cele i plany dzialania”. Urzeczywistnieniu wizji sluzy planowanie wieloletnie. Wizja gminy Krzeszów: W gminie funkcjonuja mechanizmy spoleczenstwa obywatelskiego i sprawny system pomocy spolecznej wspierajacy osoby i rodziny tak aby prawidlowo funkcjonowaly i samodzielnie rozwiazywaly swoje problemy. Opierajac sie na analizie szans i zagrozen oraz glównych problemów dokonano sformulowania strategicznych celów w zakresie rozwiazywania problemów spolecznych. Pozwalaja one na wytyczenie zasadniczych kierunków zaspokojenia potrzeb mieszkanców VIII. CELE GLÓWNE I CELE OPERACYJNE GMINNEJ STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH Cele glówne 8.1. Cel glówny - Rozwój zintegrowanego systemu pomocy jednostce i rodzinie dysfunkcyjnej. 8.2. Cel glówny - System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych. 8.3. Cel glówny - Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osób niepelnosprawnych. 8.4. Cel glówny - Ograniczenie skali uzaleznien na terenie gminy. 8.5. Cel glówny - Poprawa statusu spolecznego i jakosci zycia osób starszych. 8.6. Cel glówny - Inicjowanie oraz stworzenie sprzyjajacego klimatu do powolywania organizacji pozarzadowych na terenie gminy. Cele operacyjne 8.1.1. Budowa systemu promowania prawidlowego funkcjonowania rodziny 8.1.2. Podejmowanie dzialan na rzecz poprawy sytuacji ekonomicznej i bytowej rodziny 8.1.3.Wspieranie rodzin w sytuacjach problemowych i kryzysowych a w szczególnosci dotknietych zjawiskiem przemocy. 8.2.1. Przeciwdzialanie zjawisku dziedziczenia bezrobocia w rodzinach 8.2.2.Tworzenie systemu wsparcia dla osób bezrobotnych i czlonków ich rodzin. 8.2.3. Zapobieganie degradacji spoleczno-zawodowej 8.3.1. Diagnoza sytuacji osób niepelnosprawnych. 8.3.2. Promowanie dzialan zapobiegajacych niepelnosprawnosci. 8.3.3. Zwiekszenie dostepu do rehabilitacji spolecznej i zawodowej. 8.4.1. Sprawny system profilaktyki uzaleznien w gminie. 8.4.2. Zintegrowane dzialania sluzb zajmujacych sie pomoca osobom uzaleznionym. 8.5.1. Kompensacja malejacych z wiekiem mozliwosci samodzielnego zaspakajania potrzeb zyciowych 8.5.2. Ksztaltowanie odpowiednich relacji pomiedzy starszym pokoleniem a mlodszymi generacjami 8.6.1.Propagowanie i rozwijanie wsród spolecznosci lokalnej idei obywatelskiej odpowiedzialnosci i uczestnictwa w zaspakajaniu potrzeb mieszkanców. 8.6.2. Stwarzanie korzystnych warunków do powstawania i rozwoju organizacji pozarzadowych na terenie gminy oraz wspólpraca z partnerami zewnetrznymi IX. CELE STRATEGICZNE, PRIORYTETY I DZIALANIA OBSZAR I Kryzys wartosci i funkcji rodziny. Cel strategiczny: 8.1.Rozwój zintegrowanego systemu pomocy jednostce i rodzinie dysfunkcyjnej Cel operacyjny 8.1.1.Stworzenie systemu promowania prawidlowego funkcjonowania rodziny Kierunki dzialan 8.1.1. Dzialanie 1. Stworzenie lokalnych programów promujacych rodzine 8.1.1.Dzialanie 2. Inspirowanie, tworzenie grup samopomocowych rodzin wielodzietnych. 8.1. 1.Dzialanie 3. Rozwijanie skutecznych metod i form promowania postaw prorodzinnych 8.1.1.Dzialanie 4. Upowszechnienie pozytywnego wzorca rodziny Cel operacyjny 8.1.2.Podejmowanie dzialan na rzecz poprawy sytuacji ekonomicznej i bytowej rodziny Kierunki dzialan: 8.1.2.Dzialanie 1.Dzialania ratunkowe to przede wszystkim zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych w rodzinach ubogich poprzez pomoc instytucji publicznych oraz organizacji pozarzadowych w formie finansowej, rzeczowej lub uslugowej. - Swiadczenia pieniezne udzielane w ramach pomocy spolecznej to róznego rodzaju zasilki takie jak celowe, okresowe, stale, rodzinne, oraz wyplacane przez gmine dodatki mieszkaniowe, stypendia. - Pomoc rzeczowa do zapewnienie mlodziezy z rodzin ubogich odziezy i wyposazenia w artykuly szkolne - Organizowanie i finansowanie dozywiania w szkolach - Zabezpieczenie zywnosci i posilków osobom i rodzinom tego potrzebujacym - Zwiekszenie ilosci srodowisk objetych uslugami opiekunczymi z powodu wieku i choroby swiadczonych przez profesjonalistów, wspomaganych wolontariatempraca ciagla 96 8.1.2.Dzialanie 2. Lagodzace i zapobiegajace ubóstwu to: - Organizowanie prac interwencyjnych robót publicznych - Pobudzanie aktywnosci zawodowej rodzin i osób znajdujacych sie w trudnej sytuacji bytowej poprzez wspieranie lokalnej przedsiebiorczosci - Opracowanie i wdrazanie systemu dogodnych ulg podatkowych dla podejmujacych poza rolnicza dzialalnosc gospodarcza - Tworzenie oparcia socjalnego, prawnego i psychologicznego - Nauczenie umiejetnosci wykorzystywania wlasnych zasobów (praca socjalna, doradztwo zawodowe) - Rozwijanie wspólpracy pomiedzy instytucjami i organizacjami zajmujacymi sie problemami ubóstwa. Cel operacyjny: 8.1.3 Wspieranie rodzin w sytuacjach problemowych a szczególnosci dotknietych przemoca Kierunki dzialan: 8.1.3.Dzialanie 1.Monitorowanie srodowisk z „grup ryzyka „oraz problemów spolecznych. 8.1.3.Dzialanie 2.Organizowanie poradnictwa i terapii w zakresie przemocy w rodzinie i jej skutków. 8.1.3.Dzialanie 3. Informacyjno- edukacyjne o problemie przemocy w rodzinie poprzez gazete lokalna ,szkoly, organizowanie pogadanek, kampanii itp. 8.1.3.Dzialanie 4. Skoordynowanie dzialan wszystkich sluzb, organizacji i instytucji zajmujacych sie tym problemem(policja, prokuratura, OPS, szkoly itp. 8.1.3.Dzialanie5. Udzielanie pomocy ofiarom przemocy(pomoc prawna, opieka lekarska i. t .p. ). 8.1.3.Dzialanie 6.Podjecie dzialan wobec sprawców przemocy (praca socjalna, pomoc psychologiczna) 8.1.3.Dzialanie 7. Wspólpraca ze szkolami i GOK w zakresie prowadzenia dzialan profilaktycznych szczególnie wsród dzieci i mlodziezy poprzez realizacje programów „Bezpieczna Szkola” organizowanie spotkan ,wyswietlanie filmów poswieconych problematyce przemocy. 97 8.1.3.Dzialanie 8. Podnoszenie kompetencji przedstawicieli sluzb i instytucji powolanych do udzielania pomocy ofiarom przemocy oraz podejmujacych interwencje wobec sprawców przemocy poprzez organizowanie szkolen dla: -policjantów, -przedstawicieli wymiaru sprawiedliwosci, -lekarzy -nauczycieli, pedagogów szkolnych, -pracowników socjalnych, -czlonków Gminnej Komisji Rozwiazywania Problemów Alkoholowych 8.1.3.Dzialanie 9.Systematyczna praca socjalna z rodzinami z problemami opiekunczo-wychowawczymi polegajaca na: -diagnozie deficytów problemów zakresie pelnienia ról rodzicielskich, wydolnosci opiekunczo –wychowawczej, zaniedban wzgledem dzieci -diagnozie -ocenie sytuacji dziecka i jego problemów w rodzinie, srodowisku szkolnym, rówiesniczym 8.1.3.Dzialanie 10. Budowa systemu sieci swietlic srodowiskowych dzialajacych w poszczególnych miejscowosciach oferujacych pomoc dzieciom z rodzin z trudnosciami opiekunczo-wychowawczymi poprzez dozywianie, wlasciwa opieke pedagogiczna ,pomoc w rozwiazywaniu trudnosci szkolnych ,mozliwosc konstruktywnego spedzania czasu wolnego, nabywanie przez dzieci róznych umiejetnosci spolecznych koniecznych do samodzielnego funkcjonowania w doroslym zyciu. 8.1.3.Dzialanie 11. Systematyczna wspólpraca z Sadem Rodzinnym kuratorami sadowymi dla dzieci mlodziezy. 8.1.3.Dzialanie 12. Wspólpraca z istniejacymi w powiecie jednostkami zapewniajacymi calodobowa opieke dla dzieci 8.1.3.Dzialanie13. Wspólpraca z organizacjami pozarzadowymi promujacymi rodzinne formy opieki. 8.1.3.Dialanie 14. Wspóluczestnictwo w kampaniach medialnych informacyjnych organizowanych przez inne podmioty pomocy spolecznej(PCPR, inne) 8.1.3.Dzialanie 15. Wspólpraca Osrodka Pomocy Spolecznej z placówkami oswiatowymi w celu biezacej analizy sytuacji dzieci mlodziezy uczeszczajacej do szkól w szczególnosci przeciwdzialanie pojawiajacym sie patologiom. 98 8.1.3.Dzialanie 16.Towrzenie na terenie gminy sprzyjajacych warunków dla powolywania organizacji pozarzadowych mogacych organizowac specjalistyczna pomoc i oferowac m .in. alternatywne formy spedzania wolnego czasu dla dzieci i mlodziezy ze srodowisk dysfunkcyjnych oraz zabezpieczac potrzebe ochrony macierzynstwa. 8.1.3.Dzialanie 17.Doskonalenie kadr zawodowych osrodka pomocy spolecznej pracujacych na rzecz rodziny i dziecka 8.1.3.Dzialanie 18.Usprawnienie przeplywu informacji o formach wspierania rodziny. Czas realizacji: 2006-2013 Podmioty realizujace dzialania 1. 2. 3. 4. 5. Osrodek Pomocy Spolecznej Sad Wydzial III Rodzinny i Nieletnich Policja Prokuratura Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna 6. PCPR Zródla finansowania - budzet gminy - fundusze zewnetrzne 99 OBSZAR II. Skutki dlugotrwalego bezrobocia Cel strategiczny Wsparcie osób i rodzin dotknietych dlugotrwalym bezrobociem 8.2 Cel operacyjny 8.2.1 Przeciwdzialanie zjawisku dziedziczenia bezrobocia w rodzinach Kierunki dzialan: 8.2.1.Dzialanie 1.Rozeznanie srodowisk zagrozonych dziedziczeniem bezrobocia 8.2.1.Dzialanie 2. Integracja podmiotów podejmujacych dzialania na rzecz osób bezrobotnych 8.2.1.Dzialanie 3.Kompleksowe wsparcie osób zagrozonych bezrobociem 8.2.1.Dzialanie 4.Wspóludzial w programach aktywizacyjnych realizowanych z Europejskiego Funduszu Spolecznego przez instytucje rynku pracy. Cel operacyjny: 8.2.2 Tworzenie systemu wsparcia dla osób bezrobotnych i czlonków ich rodzin Proponowane dzialania : 8.2.2.Dzialanie 1.Budowa sieci wspólpracy miedzy instytucjami i organizacjami pozarzadowymi na rzecz rozwiazywania problemów bezrobocia 8.2.2.Dzialanie 2. Stala wspólpraca z Powiatowym Urzedem Pracy w Nisku w zakresie monitorowania i rozwiazywania zjawiska bezrobocia na terenie gminy: a)organizowanie prac interwencyjnych i prac spolecznie uzytecznych b)promowanie klubów pracy i szkolen 8.2.2.Dzialanie 2. Towarzyszenie osobom bezrobotnym w wychodzeniu z sytemu pomocy spolecznej- kontrakt socjalny 8.2.2.Dzialanie 3 Objecie praca socjalna osób dlugotrwale bezrobotnych i ich rodzin i udzielenie im pomocy w zakresie: poradnictwa, zapoznania z aktywnymi technikami poszukiwania pracy 8.2.2.Dzialanie 4 Objecie pomoca materialna rodzin dotknietych problemem bezrobocia. 100 8.2.2.Dzialanie 6 Tworzenie na terenie gminy sprzyjajacego klimatu dla potencjalnych inwestorów ,mogacych tworzyc nowe miejsca pracy Cel operacyjny: 8.2.3 Zapobieganie degradacji spoleczno-zawodowej Proponowane dzialania: 8.2.3.Dzialanie 1.Wspóldzialanie wszystkich podmiotów swiadczacych pomoc na rzecz aktywizacji dlugotrwale bezrobotnych 8.2.3.Dzialanie 2.Promowanie zatrudnienia osób dlugotrwale bezrobotnych 8.2.3.Dzialanie 3. Inicjowanie aktywnosci bezrobotnych celem tworzenia samopomocowych grup wsparcia 8.2.3Dzialanie 4.Rozmowy doradczo-motywacyjne. 8.2.3.Dzialanie 5.Organizowanie szkolen dla osób dlugotrwale bezrobotnych celem nabycia umiejetnosci poszukiwania pracy, rozpoczecia dzialalnosci gospodarczej. 8.2.3.Dzialanie 6.Promowanie samozatrudnienia 8.2.3.Dzialanie 7.Wspóludzial we wdrazaniu programów adresowanych do - osób dlugotrwale bezrobotnych i mlodziezy do 25 roku zycia, -bezrobotnych po 50 roku zycia i innych (w oparciu o ustawe „o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy” ) Czas realizacji: 2006-20013 Podmioty realizujace dzialania: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Osrodek Pomocy Spolecznej Powiatowy Urzad Pracy w Nisku Urzad Gminy Krzeszów Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nisku Szkoly z terenu Gminy Krzeszów Pracodawcy Zródla finansowania - zasoby PUP srodki unijne budzet gminy budzet OPS budzet PCPR 101 OBSZAR III Brak integracji dzialan na rzecz osób niepelnosprawnych Cel strategiczny 8.3 Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osób niepelnosprawnych Cel operacyjny 8.3.1 Diagnoza sytuacji osób niepelnosprawnych Kierunki dzialan 8.3.1.Dzialanie 1.Utworzenie i aktualizacja bazy danych 8.3.1.Dzialanie 2. Rozeznanie potrzeb Cel operacyjny: 8.3.2 Promowanie dzialan zapobiegajacych powstawaniu niepelnosprawnosci Kierunki dzialan: 8.3.2.Dzialanie 1. Propagowanie aktywnego i zdrowego stylu zycia 8.3.2.Dzialanie 2. Promowanie wczesnej diagnostyki i rehabilitacji 8.3.2.Dzialanie 3. Promowanie form zapobiegania niepelnosprawnosci Cel operacyjny 8.3.2. Zwiekszenie dostepu do rehabilitacji spolecznej i zawodowej Kierunki dzialan 8.3.2.Dzialanie.1.Wspólpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i Powiatowym Urzedem Pracy w zakresie aktywizacji spolecznej i zawodowej osób niepelnosprawnych 8.3.2Dzialanie 2.Organizowanie szkolen zawodowych 8.3.2.Dzialanie 3.Tworzenie miejsc pracy w instytucjach publicznych 8.3.2.Dzialanie 4.Wspieranie osób niepelnosprawnych w srodowisku ich zamieszkania i stworzenie warunków do samodzielnego zycia w srodowisku lokalnym i rodzinnym 8.3.3.Dzialanie 5. Wspieranie procesów których celem jest dostosowanie mieszkan do potrzeb osób niepelnosprawnych 8.3.2.Dzialanie 6.Likwidacja barier architektonicznych w budynkach, a w szczególnosci budynkach uzytecznosci publicznej, w tym Osrodka Zdrowia w Krzeszowie co umozliwi dostep do gabinetu rehabilitacyjnego i rehabilitacji. 102 8.3.2.Dzialanie 7. Pomoc w zaopatrzeniu w sprzet rehabilitacyjny sprzet ortopedyczny i srodki pomocnicze w ramach wspólpracy z Organizacja Charytatywna z Holandii i innymi organizacjami i instytucjami. 8.3.2.Dzialanie 8. Rozwijanie uslug opiekunczych i poprawa ich jakosci poprzez podnoszenie kwalifikacji kadry 8.3.2.Dzialanie 9. Zapobieganie osamotnieniu i izolacji poprzez umozliwienie udzialu w zyciu kulturalno-spolecznym 8.3.2.Dzialanie 10. Zwiekszenie wiedzy spoleczenstwa na temat osób niepelnosprawnych - organizowanie prelekcji w szkolach, i zakladach pracy, w róznych grupach spolecznych - rozprowadzanie broszur, ulotek informacyjnych 8.3.2.Dzialanie 11. Zapewnienie dzieciom i mlodziezy niepelnosprawnej dostepu do ksztalcenia ,tworzenia klas integracyjnych 8.3.2.Dzialanie 12. Wspieranie imprez integracyjnych o charakterze sportowym kulturalnym 8.3.2.Dzialanie13. Wspóldzialanie z PERON i organizacjami pozarzadowymi dla skuteczniejszego rozwiazywania problemów osób niepelnosprawnych 8.3.2.Dzialanie 14.Wspieranie osób zaburzonych i chorych psychicznie w samodzielnym funkcjonowaniu na terenie gminy, a w szczególnosci poprzez opieke medyczna, poradnictwo socjalne i pomoc materialna. Czas realizacji : 2006-2013 Podmioty realizujace zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. Osrodek Pomocy Spolecznej Instytucje Sluzby Zdrowia Urzad Gminy Krzeszów PEFRON Kosciól Katolicki Organizacje pozarzadowe dzialajace na rzec osób niepelnosprawnych Zródla finansowania - srodki OPS - srodki Urzedu Gminy - srodki PFRON 103 OBSZAR IV Narastajace zjawisko uzaleznien CEL STRATEGICZNY OBSZARU: 8.4.Zmniejszanie skali zjawiska uzaleznien na terenie gminy Krzeszów Cel operacyjny: 8.4.1 Sprawny system profilaktyki uzaleznien w gminie Kierunki dzialan: 8.4.1.Dzialanie 1. Powolanie interpersonalnego zespolu w celu pomocy rodzinom zagrozonym alkoholizmem i narkomania 8.4.1.Dzialanie 2. Ciagle monitorowanie zjawiska uzaleznien, szczególnie wsród dzieci i mlodziezy(ankiety w szkolach) 8.4.1.Dzialanie 3. Informowanie o mechanizmach i konsekwencjach uzaleznien (poprzez konferencje, spotkania z mieszkancami itp.) 8.4.1.Dzialanie 4. Edukacja –promowanie zdrowego stylu zycia szczególnie wsród dzieci i mlodziezy (w szkolach, w srodowisku) 8.4.1.Dzialanie 5. Opracowanie i wdrazanie programów profilaktycznych 8.4.1.Dzialanie 6. Szkolenie kadr pracujacych w obszarze profilaktyki uzaleznien 8.4.1.Dzialanie 7. Monitorowanie skutecznosci i efektywnosci programów profilaktycznych Cel operacyjny 8.4.2 Zintegrowane dzialania sluzb zajmujacych sie pomoca osobom uzaleznionym Kierunki dzialan 8.4.2Dzialanie.1. Monitorowanie zjawiska uzaleznien i jego skutków 8.4.2.Dzialanie 2. Informowanie o mozliwosci leczenia-poradnictwo 8.4.2.Dzialanie 3. Zapewnienie mozliwosci leczenia (osobie uzaleznionej i wspóluzaleznionej) 8.4.2.Dzialanie 4. Zwiekszenie skutecznosci i dostepnosci terapii w zakresie nowoczesnych metod rozwiazywania problemów uzaleznien 8.4.2.Dzialanie 5. Swiadczenie specjalistycznych uslug dla osób dotknietych problemem uzaleznien i ich rodzin 104 8.4.2Dzialanie.6. Tworzenie róznych form wsparcia dla osób dotknietych problemem uzaleznien i wychodzacych z nalogu 8.4.2Dzialanie 7. Podjecie dzialan zmierzajacych do tworzenia grup samopomocowych AA i klubów abstynenta Cele i kierunki dzialan sa realizowane zgodnie z przyjmowanym corocznie przez Rade Gminy Programem Profilaktyki i Rozwiazywania Problemów Alkoholowych zawierajacym szczególowe dzialania w tym zakresie. Czas realizacji: 2006-2013 Podmioty realizujace dzialania: - Gminna Komisja ds. Rozwiazywania Problemów Alkoholowych - Osrodek Pomocy Spolecznej - Urzad Gminy - Policja - Szkoly z terenu gmin - Organizacje pozarzadowe dzialajace na polu profilaktyki i uzaleznien - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Zródla finansowania: - Budzet gminy - Fundusze zewnetrzne 105 OBSZAR V Starzenie sie spoleczenstwa CEL STRATEGICZNY OBSZARU 8.5. Poprawa statusu spolecznego i jakosci zycia osób starszych Cel operacyjny 8.5.1. Diagnoza sytuacji osób starszych Kierunki dzialan Dzialanie 8.5.1.1 Stworzenie bazy danych Dzialanie 8.5.1.2 Rozeznanie potrzeb − monitoring srodowisk opiekunczych przez pracowników socjalnych − coroczne badania ankietowe kierowane do osób starszych Cel operacyjny 8.5.2 Kompensacja malejacych z wiekiem mozliwosci samodzielnego zaspakajania potrzeb zyciowych Kierunki dzialan 8.5.2 Dzialanie.1. Rozwój systemu uslug i swiadczen wspierajacych − samodzielnosc osób starszych − ulatwienie dostepu do uslug medycznych i sluzby zdrowia − poprzez wspólprace pracowników socjalnych z lekarzami − pielegniarkami srodowiskowymi − uslugi opiekuncze w zakresie organizowania dnia codziennego − poradnictwo dotyczace prowadzenia gospodarstwa domowego − swiadczenie uslug rehabilitacyjnych w miejscu zamieszkania osoby starszej − wyposazenie w niezbedny sprzet rehabilitacyjny − ortopedyczny oraz srodki pomocnicze m.in. w ramach wspólpracy z organizacja humanitarna z Holandii − organizowanie pomocy sasiedzkiej − praca socjalna. 106 Cel operacyjny 8.5.3 Ksztaltowanie odpowiednich relacji pomiedzy starszym pokoleniem a mlodszymi generacjami Kierunki dzialan : 8.5.3 Dzialanie.1. Uwrazliwienie spoleczenstwa i mlodziezy na potrzeby osób starszych 8.5.3Dzialanie 2. Zwiekszenie wiedzy spoleczenstwa a przede wszystkim dzieci i mlodziezy na temat problemów osób starszych − organizowanie prelekcji w szkolach − rozprowadzanie ulotek informacyjnych 8.5.3 Dzialanie 3.Organizowanie imprez okolicznosciowych dla osób starszych z udzialem mlodziezy szkolnej − spotkania oplatkowe − Dzien seniora Czas realizacji : 2006-2013 Podmioty realizujace dzialania: 1. 2. 3. 4. 5. Osrodek Pomocy Spolecznej Urzad Gminy Krzeszów Instytucje Sluzby Zdrowia Szkoly z terenu Gminy Krzeszów Gminny Osrodek Kultury w Krzeszowie Zródla finansowania: − srodki OPS − srodki budzetu Gminy − srodki unijne 107 OBSZAR VI Brak na terenie gminy organizacji pozarzadowych Cel strategiczny: 8.6 Inicjowanie oraz stwarzanie sprzyjajacego klimatu do powolywania organizacji pozarzadowych na terenie gminy Cele operacyjne: 8.6.1. Propagowanie i rozwijanie wsród spolecznosci lokalnej idei obywatelskiej odpowiedzialnosci i uczestnictwa w zaspakajaniu potrzeb mieszkanców. Kierunki dzialan: 8.6.1.Dzialanie 1. Propagowanie idei samopomocy i obywatelskiego uczestnictwa w zyciu spolecznosci lokalnej i idei wolontariatu . 8.6.1.Dzialanie 2. Edukacja ludnosci w zakresie funkcjonowania organizacji pozarzadowych i szkolenia liderów. Cel operacyjny 8.6.2.Stwarzanie korzystnych warunków dla powstania i rozwoju organizacji pozarzadowych na terenie gminy oraz wspólpraca w tym zakresie z partnerami zewnetrznymi. Kierunki dzialan: 8.6.2.Dzialanie 1.Analiza ofert organizacji pozarzadowych na terenie województwa. 8.6.2.Dzialanie 2. Rozwój wspólpracy z organizacjami pozarzadowymi o dzialalnosci ponad lokalnej i ogólnopolskiej poprzez zaprezentowanie walorów i mozliwosci samorealizacji na terenie gminy 8.6.2.Dzialanie 3. Tworzenie ram dla miejscowego prawa okreslajacego wspólprace i utworzenie partnerstwa z organizacjami pozarzadowymi zorientowanego na rozwiazanie konkretnych problemów. Podmioty realizujace dzialania: 1. Osrodek Pomocy Spolecznej 2. Urzad Gminy 3. Organizacje pozarzadowe Zródla finansowania: 1. budzet gminy 2. fundusze zewnetrzne 108 X. ZASADY REALIZACJI GMINNEJ STRATEGI ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOLECZNYCH 1. Zasada zrównowazonego rozwoju Rozwój spoleczno-gospodarczy gminy powinien zapewnic równowage w ukladzie spolecznym, przestrzennym i ekologicznym. Jest to podstawowy warunek stabilizacji sprawnego funkcjonowania instytucji, zapewnienia mieszkancom warunków godnego zycia. 2. Zasada wielokrotnego rozwoju Realizacja strategii powinna zapewnic w pierwszej fazie mozliwosc podejmowania róznorodnych dzialan spolecznych oraz wzmacniac dobrze funkcjonujace zasoby i przedsiewziecia. W II fazie wdrazac sie powinno innowacyjne formy i metody polityki spolecznej. Nie ma wyraznej granicy miedzy tymi fazami gdyz wynika to z konstrukcji programów, szybkosci ich realizacji ,mozliwosci partnerów lokalnych. 3. Zasada orientacji na mieszkanców Podstawowym podmiotem do dzialania powinna byc spolecznosc lokalna i poszczególni mieszkancy. Nalezy przyjac, ze zródlem rozwoju sa ludzie, ich dazenia, umiejetnosci i wiedza. 4. Zasada partnerstwa publiczno-prawnego. Sprzyja ona efektywnemu wykorzystaniu srodków publicznych laczac finanse róznych podmiotów, a przy korzystnych montazach finansowych pozwala na skuteczna i sprawna realizacje waznych przedsiewziec. Realizacja tej zasady umacnia konsorcja partnerskie powolane do wykonania projektów spolecznych badawczych czy edukacyjnych co jest w pelni zgodne z zasadami wydatkowania srodków z Unii Europejskiej. 5. Zasada lokalnego zróznicowania celów i narzedzi oddzialywania. Strategia powinna zapewnic przestrzennosc podejmowanych dzialan (zróznicowanie przestrzenne) okreslic lokalna hierarchie celów i kierunków dzialania w programach operacyjnych do których nalezy dostosowac rózne instrumenty realizacyjne. Lokalna polityka wspierajaca rozwój gminy musi odpowiadac jej specyficznym uwarunkowaniom wewnetrznym oraz zachodzacym zmianom. Podstawa budowy programów operacyjnych beda najwazniejsze wskazane w gminnej strategii rozwiazywania problemów spolecznych obszary problemowe zabezpieczenia spolecznego, wybrane o przyjete kryteria. 109 XI. MONITORING I WSKAZNIKI EFEKTYWNOSCI MONITORING I EWALUACJA Podstawowym przeslaniem strategii rozwiazywania problemów spolecznych jest stworzenie systemu który w miare mozliwosci pozwolilby zapewnic bezpieczenstwo socjalno-bytowe mieszkancom gminy. Opracowana strategia winna byc dokumentem bazowym przy konstruowaniu programów operacyjnych i projektów okreslajacych sposób oraz metody realizacji zamierzonych przedsiewziec. Skutecznosc funkcjonowania przyjetej strategii zalezec bedzie od : - monitoringu i ewaluacji , - budowy programów celowych rozwijajacych przyjete kierunki dzialan. Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegaja na ocenie realizowanych dzialan oraz modyfikacji kierunków dzialania w przypadku istotnych zmian spolecznych, które moga pojawiac sie poprzez zmiane regulacji prawnych czy tez narastanie poszczególnych dolegliwosci spolecznych. Tylko ciagle monitorowanie zmian wobec zmieniajacych sie uwarunkowan i potrzeb moze byc niezawodna metoda ksztaltowania rzeczywistosci a strategia moze byc skutecznym narzedziem zarzadzania, spelniac swoja role w ksztaltowaniu skutecznej polityki spolecznej ,zgodnie z przyjetymi celami. Osiagniety w wyniku pracy Zespolu ds. budowania strategii, zapis strategii nie stanowi dokumentu zamknietego. Zmieniajace sie potrzeby spoleczne w czasie i pod wplywem róznych czynników wymuszaja stale aktualizowanie strategii. Realizacja strategii musi byc wiec monitorowana na biezaco, a wnioski wdrazane do programów. Calosciowa ocena wymaga odpowiedzi na pytanie o zgodnosc ocenianej polityki z przyjetymi wartosciami i zasadami. Ewaluacja jest dzialalnoscia z natury normatywna, gdyz z jednej strony wykorzystuje sie w niej istniejace normy, drugiej zas w jej wyniku moga pojawiac sie propozycje nowych norm i procedur. Jest takze dzialalnoscia instrumentalna, poniewaz jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki spolecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji. Planowanie strategiczne wymaga zwiekszenia efektywnosci administracji samorzadowej, co sklania do poszukiwania róznych narzedzi wspomagajacych ich dzialania .Odpowiedzia na to zapotrzebowanie moze byc wprowadzenie w strukture organizacyjna Urzedu Gminy stanowiska zajmujacego sie koordynowaniem i wspomaganiem wszelkich dzialan zwiazanych z wdrazaniem strategii i programów rozwojowych w gminie. Stanowisko to powinno poszukiwac mozliwosci finansowania projektów oraz tworzyc platforme wspólpracy wszelkich zainteresowanych osiagnieciem 110 zawartych w „Strategii” celów .W zakresie obowiazków tego stanowiska moze byc monitorowanie przebiegu realizacji przyjetych programów. Wskazniki efektywnosci Wskaznikami oceny monitorowania Strategii beda miedzy innymi: - ilosc zmodernizowanych lub wybudowanych obiektów ; - liczba i zakres dzialan na rzecz zaspokojenia elementarnych potrzeb rodziny; - liczba i specyfika udzielonych porad; - liczba imprez promujacych wzorzec rodziny; - liczba osób i rodzin ,które otrzymaly wsparcie; - liczba rodzin majacych problemy opiekunczo wychowawcze, którym skutecznie udzielono pomocy; - liczba osób uchronionych przed przemoca; - liczba osób które podjely leczenie odwykowe; - ilosc obiektów w których zlikwidowano bariery architektoniczne; - ilosc osób podnoszacych poziom wyksztalcenia; - ilosc osób zdobywajacych nowe kwalifikacje zawodowe; - ilosc uruchomionych dzialan gospodarczych; - ilosc utworzonych gospodarstw agroturystycznych; - ilosc stworzonych miejsc pracy w tym dla osób niepelnosprawnych; - ilosc osób usamodzielnionych; - ilosc osób, które otrzymaly zatrudnienie; - ilosc osób, którym udalo sie wyjsc z uzaleznien; - ilosc kampanii zorganizowanych na rzecz profilaktyki uzaleznien, oraz osób do których dotarly materialy i ulotki informacyjne o zagrozeniach zwiazanych z naduzywaniem alkoholu i narkotykami; - liczba zorganizowanych imprez glównie dla dzieci i mlodziezy, majacych na celu rozwój ich zainteresowan oraz promocje zdrowego stylu zycia; - liczba powstalych grup samopomocowych; - liczba programów wsparcia wdrozonych do realizacji; - procentowy wzrost liczby mieszkanców gminy zadowolonych z jakosci zycia. 111 XII. UWAGI KONCOWE: Zapisy zawarte w strategii beda realizowane w ramach kierunków poszczególnych dzialan w miare posiadanych w samorzadzie i pozyskiwanych z zewnatrz srodków finansowych. Z uwagi na zmieniajaca sie rzeczywistosc spoleczno-gospodarcza , dokument ten jest dokumentem otwartym i moze byc modyfikowany tak ,aby w jak najwiekszym zakresie pomagal mieszkancom gminy w procesie odzyskiwania zdolnosci do samodzielnego funkcjonowania i rozwiazywania problemów spolecznych. 112
