… translation of Teenage immunisations for ages 14 to 18

Polish translation of Teenage immunisations for ages 14 to 18
Szczepienia ochronne dla nastolatków
w wieku 14-18 lat
Wprowadzenie
Niniejszy przewodnik przeznaczony jest dla nastolatków w wieku 14-18 lat oraz ich
rodziców. Zawiera on informacje na temat:
•
szczepień ochronnych dla nastolatków, którzy zwykle chodzą jeszcze do
szkoły,
•
potrzeby stosowania takich szczepień,
•
powodów, dla których szczepionkę MenC podaje się obecnie nastolatkom,
•
skutków ubocznych szczepień ochronnych.
Przewodnik odpowiada także na niektóre z najczęstszych pytań dotyczących
szczepień ochronnych.
W przypadku jakichkolwiek pytań lub chęci zasięgnięcia dodatkowych informacji,
prosimy skontaktować się z pielęgniarką szkolną, lekarzem pierwszego kontaktu lub
pielęgniarką w przychodni. Można także zapoznać się z informacjami na stronie
http://www.publichealth.hscni.net/ lub www.nhs.uk/vaccinations.
Dlaczego potrzebujemy szczepień ochronnych?
Ogólnokrajowy program szczepień ochronnych doprowadził do tego, że niektóre
niebezpieczne choroby, takie jak tężec, błonica i polio, praktycznie nie występują w
Wielkiej Brytanii. Jednak choroby te mogą pojawić się ponownie – w dalszym ciągu
są one obecne w Europie i w innych miejscach na świecie. Dlatego ochrona jest taka
ważna. W Wielkiej Brytanii zachorowalność na większość z tych chorób jest na
bardzo niskim poziomie dzięki wysokiemu odsetkowi zaszczepień.
Jak działa szczepionka ochronna?
Szczepionki zawierają małą część bakterii lub wirusa wywołującego chorobę albo
małą ilość związków chemicznych produkowanych przez bakterię. Szczepionki
stymulują system odpornościowy, który wytwarza wówczas przeciwciała (substancje
zwalczające infekcje i choroby). Jeśli więc dojdzie do infekcji, przeciwciała
rozpoznają ją i chronią zaszczepioną osobę.
Szczepionka Td/IPV
Szczepionka Td/IPV, podawana w postaci jednego zastrzyku, wzmacnia nabytą w
wieku dziecięcym ochronę przeciwko tężcowi (tetanus, T), błonicy (diphteria, d) oraz
polio (IPV – inaktywowana szczepionka przeciwko polio).
Przed jakimi chorobami chroni szczepionka Td/IPV?
Tężec
Tężec to bolesna choroba, która atakuje mięśnie i może spowodować problemy z
oddychaniem. Oddziałuje na system nerwowy i może doprowadzić do śmierci.
Tężcem można się zarazić, jeśli zarazki, które znajdują się w glebie lub w nawozie,
dostaną się do organizmu przez otwarte skaleczenie lub poparzenie. Zarażona
osoba nie może zarazić nikogo innego, ale zarazki tej choroby można znaleźć w
glebie, także w naszym kraju.
Błonica
Błonica to poważna choroba, która zwykle rozpoczyna się od bolącego gardła i może
szybko się rozwinąć, prowadząc do problemów z oddychaniem. Może uszkodzić
serce i system nerwowy, a w poważnych przypadkach nawet doprowadzić do
śmierci. Przed wprowadzeniem szczepionki na błonicę w Irlandii Północnej rocznie
chorowało na nią nawet 1500 osób.
Polio
Polio to wirus, który atakuje system nerwowy i może doprowadzić do
nieodwracalnego paraliżu mięśni. Jeśli zaatakuje mięśnie klatki piersiowej lub mózg,
może spowodować śmierć. Przed wprowadzeniem szczepionki przeciwko polio w
Irlandii Północnej odnotowywano rocznie nawet 1500 przypadków postaci
porażennej tej choroby.
Jeśli zostałem(-am) zaszczepiony(-a) przeciwko tężcowi, błonicy i polio jako
dziecko, czy jestem w dalszym ciągu odporny(-a)?
Organizm w dalszym ciągu może być częściowo odporny. Potrzebna jest jednak
dawka przypominająca, aby zakończyć serię szczepień i uzyskać długoterminową
ochronę.
Ile dawek przypominających należy przyjąć?
Aby wytworzyć i utrzymać odporność na tężec, błonicę i polio, trzeba przyjąć 5
dawek szczepionek. Każdy powinien otrzymać:
•
•
•
pierwsze 3 dawki, będąc małym dzieckiem,
4. dawkę pomiędzy 3. i 5. rokiem życia, przed rozpoczęciem nauki w szkole,
5. dawkę obecnie.
Zwykle przez całe życie nie trzeba przyjąć więcej niż 5 dawek szczepionki przeciwko
tężcowi, błonicy i polio, ale dodatkowe dawki mogą być potrzebne, jeśli wyjeżdża się
za granicę. W konkretnych przypadkach należy zapytać o to pielęgniarkę w swojej
przychodni.
Jeśli sądzisz, że nie zostały podane wszystkie dawki szczepionki, należy
porozmawiać o tym z pielęgniarką szkolną lub lekarzem.
Szczepionka MenC
Co to jest zapalenie opon mózgowych typu C?
Zapalenie opon mózgowych typu C było kiedyś częstą przyczyną zapalenia opon
mózgowych i posocznicy (sepsy). Od momentu wprowadzenia szczepionki MenC
liczba przypadków zapalenia opon mózgowych typu C znacząco spadła.
Dlaczego oferuje się mi obecnie szczepionkę MenC?
Badania wykazały, że chociaż szczepionki podawane małym dzieciom zapewniają
im ochronę, to zaczyna ona słabnąć, gdy dzieci stają się nastolatkami. Dawka
przypominająca podana w tym czasie przedłuży ochronę przed zapaleniem opon
mózgowych typu C na wiele lat. Ochrona nastolatków jest szczególnie ważna, gdyż
w tym wieku niebezpieczeństwo zachorowania na tę chorobę jest podwyższone.
Częste pytania
W jaki sposób podaje się szczepionki?
Każda szczepionka podawana jest w postaci jednego zastrzyku w górną część
ramienia. Nikt nie lubi zastrzyków, ale to trwa bardzo krótko. Igła jest mała i odczuwa
się tylko drobne ukłucie. Jeśli boisz się zastrzyku, wcześniej powiedz o tym
pielęgniarce lub lekarzowi.
Czy są jakieś przeciwwskazania do podania szczepionek?
Istnieje niewiele przeciwwskazań do szczepień ochronnych. Należy poinformować
lekarza pierwszego kontaktu lub pielęgniarkę, jeśli:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
masz bardzo wysoką temperaturę,
miałeś/miałaś konwulsje lub drgawki gorączkowe,
miałeś/miałaś niepożądaną reakcję na wcześniejsze szczepienia,
cierpisz na silną alergię,
cierpisz na zaburzenia krzepnięcia krwi,
byłeś/byłaś leczony(-a) na nowotwór,
masz chorobę mającą wpływ na układ odpornościowy (np. białaczkę, HIV lub
AIDS),
przyjmujesz lek oddziałujący na system odpornościowy (np. wysokie dawki
sterydów, leki podawane po przeszczepie organu lub leki
przeciwnowotworowe),
jesteś w ciąży,
cierpisz na inną poważną chorobę.
Powyższe czynniki nie zawsze oznaczają, że nie można otrzymać szczepionki, ale
wiedza o nich pomoże lekarzowi lub pielęgniarce wybrać najlepsze szczepienia dla
danego pacjenta oraz zdecydować, czy powinni przekazać mu jakieś dodatkowe
informacje. Fakt, że u kogoś z rodziny wystąpiła dana choroba nigdy nie jest
przeciwwskazaniem do podania szczepionki.
Czy są jakieś skutki uboczne?
Normalną reakcją jest obrzęk i zaczerwienienie w miejscu zastrzyku. Niekiedy
pojawia się mały, bezbolesny guzek, który zwykle znika po kilku tygodniach.
Poważniejsze skutki uboczne, do których należą: gorączka, bóle lub zawroty głowy,
mdłości i powiększone węzły chłonne, występują rzadko.
Jeśli po szczepieniu utrzymuje się złe samopoczucie, można wziąć paracetamol lub
ibuprofen. Należy uważnie przeczytać informacje na opakowaniu i przyjąć
odpowiednią do wieku dawkę. Niekiedy 4 do 6 godzin później należy wziąć kolejną
dawkę lekarstwa. Jeśli po drugiej dawce wysoka temperatura nie ustąpiła, należy
skontaktować się z lekarzem.
Dzieciom poniżej 16. roku życia nigdy nie należy podawać leków zawierających
aspirynę.
Należy poinformować lekarza, jeśli występuje jakikolwiek problem zdrowotny, który
może być związany ze szczepieniem.
Czy to są jedyne szczepienia, którym muszę się obecnie poddać?
Dziewczęta w wieku 12-13 lat (klasa 9) powinny zostać zaszczepione przeciwko
wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), aby uzyskać ochronę przed rakiem szyjki
macicy w późniejszym wieku. Szczepienie przeprowadza się w 3 dawkach w okresie
około 6 miesięcy. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie
www.helpprotectyourself.info.
Dobrze jest sprawdzić u pielęgniarki lub lekarza, czy podane zostały wszystkie
szczepienia przewidziane w kalendarzu szczepień, np. szczepionka MMR.
Szczepionka MMR
Szczepionka MMR chroni przed odrą (measles, M), świnką (mumps, M) oraz
różyczką (rubella, R).
Szczególnie ważne jest, aby sprawdzić, czy otrzymało się wszystkie dawki
szczepienia MMR, gdyż niektórzy nastolatkowie nie dostali dwóch dawek tej
szczepionki.
Jeśli są takie podejrzenia, druga dawka zostanie podana razem ze szczepionką
Td/IPV. Jeśli tak się nie stanie, należy porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu
lub pielęgniarką.
Osoby, które nie były nigdy wcześniej szczepione przeciwko MMR, powinny
otrzymać jedną dawkę teraz, a drugą za miesiąc.
Odra, świnka i różyczka mogą mieć poważne powikłania.
Odra może doprowadzić do infekcji uszu, problemów z układem oddechowym,
zapalenia opon mózgowych lub zapalenia mózgu. 1 na 2500-5000 osób chorych na
odrę umiera.
Świnka może spowodować głuchotę, która zwykle ustępuje w całości lub w części.
Może także doprowadzić u chłopców i mężczyzn do obrzęku i bólu jąder, a u
nastolatek i dorosłych kobiet – do zapalenia jajników. Choroba ta była kiedyś
najczęstszą przyczyną wirusowego zapalenia opon mózgowych u dzieci.
Różyczka może także powodować zapalenie mózgu oraz mieć niekorzystny wpływ
na krzepnięcie krwi. U kobiet w ciąży może doprowadzić do poronienia lub
poważnych kłopotów ze zdrowiem ich dzieci, takich jak ślepota, głuchota, problemy z
sercem lub uszkodzenie mózgu.
Czy są jakieś przeciwwskazania do otrzymania szczepionki MMR?
Istnieje bardzo mało przeciwwskazań do podania szczepionki MMR, ale jeśli
wystąpiły którekolwiek z powyższych objawów, należy powiedzieć o nich lekarzowi
lub pielęgniarce.
Czy szczepionka MMR ma jakieś skutki uboczne?
Skutki uboczne szczepionki MMR występują bardzo rzadko. Mniej więcej po 7-10
dniach po szczepieniu, gdy komponent szczepionki odpowiedzialny za odrę
uaktywnia się, może pojawić się podwyższona temperatura, wysypka podobna do
wysypki występującej w odrze i brak apetytu. Może także wystąpić ból stawów.
Około 2 tygodnie po otrzymaniu szczepionki MMR może, choć zdarza się to bardzo
rzadko, pojawić się wysypka w formie wybroczyn, gdyż zaczyna działać część
szczepionki odpowiadająca za uodpornienie na różyczkę. Zwykle stan ten ustępuje
samoistnie, ale jeśli zauważysz u siebie takie zmiany, zgłoś się do lekarza.
Mniej więcej 3 tygodnie po zaszczepieniu możesz przejść łagodną postać świnki,
gdyż wówczas zaczyna działać komponent odpowiedzialny za tę chorobę.
Porównanie skutków ubocznych szczepionki MMR oraz skutków ubocznych odry,
świnki i różyczki pokazuje, że szczepionka jest o wiele bezpieczniejsza niż te
choroby.
W ostatnich latach w mediach często pojawiała się informacja o rzekomym związku
pomiędzy szczepionką MMR i autyzmem u dzieci. Jednak istnieje wiele dowodów na
to, że nie ma pomiędzy nimi żadnego związku. Więcej informacji na ten temat można
znaleźć na stronach www.publichealth.hscni.net lub http://www.nhs.uk/vaccinations.
Rozpoznawanie zapalenia opon mózgowych oraz
posocznicy (sepsy)
Zapalenie opon mózgowych to obrzęk błony otaczającej mózg. Te same zarazki,
które wywołują zapalenie opon mózgowych, mogą także spowodować posocznicę
(zakażenie krwi). Zapalenie opon mózgowych i posocznica to bardzo poważne stany
– mogą doprowadzić do nieodwracalnego kalectwa lub śmierci; objawy tych chorób
mogą pojawić się bardzo szybko, więc trzeba od razu rozpocząć leczenie. Jeśli nie
zostałeś(-aś) zaszczepiony(-a) przeciwko zapaleniu opon mózgowych typu C,
powinieneś/powinnaś zaszczepić się teraz. Szczepionka MenC chroni tylko przed
jednym typem zapalenia opon mózgowych i posocznicy. Ważne jest zatem, aby
umieć rozpoznać ich objawy.
Na co należy zwrócić uwagę?
U starszych dzieci, nastolatków i dorosłych główne objawy zapalenia opon
mózgowych to:
•
•
•
•
•
•
•
•
sztywność szyi (należy sprawdzić, czy dana osoba może przycisnąć usta do
kolan lub dotknąć czołem swoich kolan);
bardzo silny ból głowy (taki pojedynczy objaw nie jest wystarczającym
powodem, aby szukać pomocy medycznej);
nadwrażliwość na silne światło;
wymioty;
gorączka;
senność i mniejsza skłonność do reagowania na bodźce lub dezorientacja;
wysypka;
konwulsje lub ataki drgawek,
a główne objawy posocznicy (sepsy) to:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
senność, mniejsza skłonność do reagowania na bodźce, „nieobecność myślą”
lub dezorientacja (objaw występujący w późnym stadium choroby);
silne bóle ramion, nóg i stawów;
bardzo zimne dłonie i stopy;
dreszcze;
przyspieszony oddech;
czerwone lub fioletowe plamy, które nie znikają pod wpływem nacisku
(przeprowadź test szklanki – patrz opis poniżej);
wymioty;
gorączka;
biegunka i skurcze żołądka.
Należy pamiętać o tym, że u nie każdego chorego występują wszystkie wymienione
powyżej objawy. Jeśli pojawią się niektóre z wymienionych powyżej objawów,
szczególnie czerwone lub fioletowe plamy na skórze, należy szybko sprowadzić
pomoc medyczną. Jeśli nie można skontaktować się z lekarzem pierwszego
kontaktu lub w dalszym ciągu utrzymują się niepokojące dolegliwości pomimo
uzyskania porady medycznej, należy zaufać swojemu instynktowi i zabrać dziecko
do izby przyjęć w najbliższym szpitalu.
Jeśli szklanka przyciśnięta mocno do skóry z wysypką nie powoduje jej zniknięcia,
prawdopodobnie jest to wysypka posocznicowa. Wysypkę można zauważyć przez
ściany szklanki. W takiej sytuacji należy natychmiast zasięgnąć porady lekarskiej.
Gdzie mogę znaleźć więcej informacji?
Meningitis Research Foundation (Fundacja Badań nad Zapaleniem Opon
Mózgowych) oraz Meningitis Trust (Fundusz Badawczy ds. Zapalenia Opon
Mózgowych) udostępniają informacje na temat zapalenia opon mózgowych.
Można zadzwonić na bezpłatną, całodobową infolinię Meningitis Trust pod numer
0800 028 18 28 lub odwiedzić na stronę www.meningitis-trust.org.
Można zadzwonić na bezpłatną, całodobową infolinię Meningitis Research
Foundation pod numer 080 8800 3344 lub odwiedzić stronę www.meningitis.org.
Można także zwrócić się o poradę do lekarza, pielęgniarki w przychodni lub do
pielęgniarki środowiskowej.
Standardowy kalendarz szczepień ochronnych
Kiedy szczepić
Choroby, przed którymi szczepionka
chroni
2 miesiąc życia
Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Jeden zastrzyk
Infekcje pneumokokowe
3 miesiąc życia
Jeden zastrzyk
Rotawirusy
Doustnie
Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Jeden zastrzyk
Zapalenie opon mózgowych typu C
4 miesiąc życia
Sposób podania
Jeden zastrzyk
Rotawirusy
Doustnie
Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Jeden zastrzyk
Infekcje pneumokokowe
Tuż po ukończeniu Odra, świnka, różyczka
12 miesięcy
Infekcje pneumokokowe
Jeden zastrzyk
Jeden zastrzyk
Jeden zastrzyk
3 lata i 4 miesiące
Hib i zapalenie opon mózgowych typu C
Błonica, tężec, krztusiec (koklusz) i polio
Dziewczynki w
wieku 12-13 lat
14-18 lat
Odra, świnka, różyczka
Jeden zastrzyk
Rak szyjki macicy spowodowany przez wirus 3 zastrzyki w
brodawczaka ludzkiego typu 16 i 18
okresie 6 miesięcy
Tężec, błonica i polio
Jeden zastrzyk
Zapalenie opon mózgowych typu C
Jeden zastrzyk
Jeden zastrzyk
Jeden zastrzyk
Jest to obecna wersja kalendarza szczepień; może ona nieco różnić się od tej, która
obowiązywała w poprzednich latach. W ulotce znajdują się informacje o tym, które
szczepionki należy przyjąć, jeśli ich dawki zostały pominięte. W tym celu należy
zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu.
Więcej informacji na temat szczepień ochronnych można uzyskać na stronie
internetowej www.publichealth.hscni.net lub www.nhs.uk/vaccinations.
06/13
Public Health Agency, 12-22 Linenhall Street, Belfast BT2 8BS. Tel.: 028 9032 1313.
www.publichealth.hscni.net