osiedle ekologiczne – osiedle przyjazne wobec krajobrazu

Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2012, VIII/1, 66-74
OSIEDLE EKOLOGICZNE –
OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU
Jan Kamiński
Katedra Kształcenia Plastycznego, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Department of Artistic Education, The John Paul II Catholic University of Lublin
Konstantynów str. 1H, 20-708 Lublin, Poland, e-mail: [email protected]
Streszczenie. Tematem artykułu są kryteria, jakie powinny spełniać osiedla ekologiczne wobec
krajobrazu. Założeniem wyjściowym jest teza, iż aby osiedle mogło być uznane za w pełni ekologiczne, musi być także przyjazne wobec krajobrazu. Przedstawione kryteria uporządkowane hierarchicznie to: lokalizacja, struktura przestrzenna, struktura funkcjonalna, forma architektoniczna
i technologie ekologiczne. Każde z kryteriów zostało rozpisane na szczegółowe warunki wpływające na relacje pomiędzy ekologiczną zabudową a krajobrazem. Ujęcie architektonicznokrajobrazowe, zorientowane na holistyczne procesy w przestrzeni, jest w tym wypadku szczególnie pomocne przy ocenie planowanych i istniejących układów urbanistycznych.
Słowa kluczowe: osiedle ekologiczne, zrównoważona urbanistyka, landscape urbanism, wpływ na
krajobraz, architektura ekologiczna
WSTĘP
Wokół nas powstaje coraz więcej inwestycji budowlanych, określanych mianem ekologicznych. W Polsce zazwyczaj mamy do czynienia z pojedynczymi
realizacjami, rzadziej pojawiają się kompleksowe rozwiązania większych zespołów urbanistycznych. Tematem niniejszego artykułu są relacje pomiędzy ekologiczną zabudową a krajobrazem oraz kryteria dotyczące kształtowania osiedli
ekologicznych. Holistyczne ujęcie architektoniczno-krajobrazowe jest w tym
wypadku narzędziem pozwalającym uporządkować poszczególne cechy osiedla
ekologicznego. Termin osiedla ekologiczne został użyty w artykule jako określenie różnej skali układów urbanistycznych, których wspólna cechą jest wdrożenie zasad zrównoważonego rozwoju. Należy przy tym podkreślić, że wdrożenie to odbywa się na wiele różnorodnych sposobów i z różną intensywnością.
Artykuł jest częścią badań nad osiedlami ekologicznymi, prowadzonymi w Instytucie Architektury Krajobrazu KUL.
OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU
67
Sformułowanie „osiedle ekologiczne” oznacza, iż jest to osiedle przyjazne
wobec środowiska. Można więc uznać, że musi być ono także przyjazne wobec
krajobrazu, który jest jego ważną częścią [Ustawa 2001].
Krajobrazu nie można sprowadzić jedynie do wrażeń wizualnych, których
doświadczamy, znajdując się przestrzeni. Są one końcowym efektem szeregu
czynników przyrodniczych i kulturowych. Zorientowanie na krajobraz może
pomóc w sformułowaniu holistycznej oceny wpływu danego układu urbanistycznego na środowisko zarówno na etapie projektowania, jak i oceny istniejących realizacji. Takie podejście reprezentuje m.in. „Landscape urbanism”, postulujący wiodącą rolę krajobrazu w urbanistyce [Palmboom 2010].
KRYTERIA, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ OSIEDLA EKOLOGICZNE
Aby osiedle mogło być uznane za w pełni ekologiczne, musi spełniać szereg
kryteriów. Cechy te można uporządkować hierarchicznie w zależności od ich
wpływu na funkcjonowanie środowiska, a graficznie zostały przedstawione
w postaci odwróconej piramidy [Kamiński 2012]. Wyróżnić można następujące
kryteria: lokalizacja, struktura przestrzenna, struktura funkcjonalna, forma architektoniczna i technologie ekologiczne. Zdaniem autora, najistotniejszy wpływ
mają kryteria lokalizacyjne, najmniejszy, te dotyczące formy i technologii. Każde z wymienionych kryteriów wymaga ponadto całościowego spojrzenia w celu
Ryc. 1. Kryteria, które powinny spełniać osiedla ekologiczne wobec krajobrazu (autor: J. Kamiński)
Fig. 1. Criteria for ecological housing estates, relating to the landscape (author: J. Kamiński)
68
J. Kamiński
optymalizacji rozwiązań, w czym pomocne jest podejście architektonicznokrajobrazowe. Wpływ na krajobraz (zewnętrzny i wewnętrzny osiedla) dotyczy
wszystkich kryteriów i musi być uwzględniony na każdym etapie planowania
lub oceny danego osiedla. Przedstawione w dalszej części artykułu tabele, zawierają szczegółowe opisy poszczególnych kryteriów, które mają najistotniejsze
znaczenie dla wpływu ekologicznej zabudowy na krajobraz.
Lokalizacja
Lokalizacja jest najistotniejszym warunkiem realizacji osiedla przyjaznego
środowisku, jej właściwy wybór zapewnia sensowność spełniania kolejnych
kryteriów. Na odpowiednią lokalizację składają się następujące elementy przedstawione w tabeli 1.
Struktura przestrzenna i kompozycja
Kolejnym kryterium jest struktura przestrzenna i kompozycja osiedla, szczególnie istotna dla jakości krajobrazu, a w konsekwencji jakości życia. Na optymalna strukturę przestrzenną mają wpływ następujące cechy osiedla wymienione w tabeli 2.
Struktura funkcjonalna
Struktura funkcjonalna, podobnie jak struktura przestrzenna ma wpływ na
minimalizację wpływu osiedla na krajobraz. Znajduje także swoje odbicie
w krajobrazie. W celu osiągnięcia korzystnej struktury funkcjonalnej warto
wdrożyć następujące założenia, przedstawione w tabeli 3.
Forma architektoniczna
Podstawowe parametry architektury wynikają z wcześniejszych kryteriów.
Jednakże forma architektoniczna będzie miała również istotny wpływ na krajobraz, budowała jego charakter. Przykłady wskazują na szerokie możliwości
kształtowania formy (tab. 4).
Technologie ekologiczne
Spełnienie wcześniejszych kryteriów pozwala na wybranie właściwych dla
danego osiedla technologii ekologicznych, obniżenie kosztów ich instalacji oraz
późniejszej eksploatacji. Z krajobrazowego punktu widzenia technologie są elementem, który wprowadza się w krajobraz pod koniec procesu planowania. Mają one jednak znaczący wpływ na odbiór wizualny osiedla, jego estetykę oraz
jakość życia (tab. 5).
OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU
69
Tabela 1. Lokalizacja (autor: J. Kamiński)
Table 1. Locatio (author: J. Kamiński)
Szacunek dla
systemu przyrodniczego
Respect for environmental structure
Właściwy dobór lokalizacji poza węzłami i korytarzami
ekologicznymi, zachowanie istniejących powiązań
ekologicznych, ochrona dolin rzecznych i terenów
podmokłych przed zabudową, ale także przed zanieczyszczeniami. Ponadto lokalizacja poza obszarami
prawnie chronionymi. Kryterium to dotyczy także
ochrony cennych krajobrazów. Spełnienie kryterium
pozwala na zabezpieczeniu terenów pełniących rolę
zasilającą dla osiedli [Bokalders i Block 2010].
Zdecentralizowana
koncentracja
Decentralized
concentration
Kształtowanie zabudowy zgodnie z regułą „zdecentalizowanej koncentracji” [Baranowski 1998] oraz zasadami maksymalnego i wielofunkcyjnego użytkowania
terenu w celu kreowania „miasta kompaktowego”
[Kronenberg i Bergier 2010], ograniczenie rozlewania
się zabudowy, stworzenie dobrych połączeń komunikacyjnych z innymi jednostkami osadniczymi. Kryterium
to powoduje w krajobrazie powstawanie wyraźnych,
czytelnych i zwartych osiedli.
Kontynuacja
istniejącej
zabudowy
Continuation
of local urban
structures
Wykorzystanie kontekstu istniejącej zabudowy, np.
wiejskiej lub miejskiej, kontynuacja istniejącej struktury
osadniczej, nawiązanie skalą, charakterem i układem
przestrzennym, w celu tworzenia zwartych jednostek
osadniczych. W krajobrazie układy te mogą wówczas
być czytelne jako część większej całości z dostrzegalną
jednak granicą pomiędzy kolejnymi etapami rozwoju
przestrzennego. Dodatkowo ich zaletą jest istnienie
lokalnej społeczności, która rozwija się dzięki nowemu
założeniu.
Wykorzystanie
walorów
przyrodniczych
Adaptation
to environmental
conditions
Dostosowanie lokalizacji osiedla do ukształtowania
terenu, nasłonecznienia, stosunków wodnych, wiatru,
mikroklimatu. Ochrona walorów przyrodniczych jako
miejsca rekreacji. Kryterium to przyczynia się do zakomponowania osiedla w dialogu z istniejącym krajobrazem, korzystnej wizualnej ekspozycji osiedla oraz
umożliwia kształtowanie widoków na krajobraz zewnętrzny [Skalski 2005].
Wykorzystanie
istniejącej
infrastruktury
Adaptation
to existing
infrastructure
Wykorzystanie istniejących już urządzeń, takich jak:
wodociągi, oczyszczalnie ścieków, linie kolejowe,
drogi. Zasada ta pozwala optymalnie wykorzystać
infrastrukturę, wyeliminować koszty budowy nowej
oraz zachować niezainwestowane, biologicznie czynne
tereny. Zasada ta prowadzi także do czytelności osiedla
ekologicznego w krajobrazie.
Szacunek
i wykorzystanie
dziedzictwa
kulturowego
Respect for
and using local
heritage
Lokalne dziedzictwo kulturowe (zabytki, pomniki,
parki, układy przestrzenne pól, etc.) wymaga ochrony
i świadomego kształtowania otaczającej przestrzeni,
stanowi często najważniejszy element kształtujący
charakter miejsca – genius loci. Jest także szansą na
budowanie nowych, wyrazistych układów urbanistycznych i kształtowanie przyjaznych przestrzeni publicznych. Poszanowanie dziedzictwa daje szansę na faktyczne wzbogacanie istniejącego krajobrazu kulturowego przez nowe inwestycje [Myczkowski 2009].
70
J. Kamiński
Tabela 2. Struktura przestrzenna (autor: J. Kamiński)
Table 2. Spatial structure (author: J. Kamiński)
Wielkość osiedla
Size of housing
estate
Wielkość osiedla zależy od lokalnych uwarunkowań i potrzeb
społeczności, ma także bezpośredni wpływ na poziom i styl
życia. Dla przykładu, w idei miast-ogrodów Howard zakładał,
że miasto nie może przekraczać określonej liczby mieszkańców zapewniającej sprawne funkcjonowanie [Czyżewski i
Howard 2009]. Zastosowanie tego kryterium zapobiega
rozlewaniu się osiedli w krajobrazie.
Granice i strefy
buforowe
Borders and
buffer zones
Elementem istotnym są wyraźne, czytelne granice, elementy
sygnalizujące początek osiedla, bramy wjazdowe, etc. Stanowią one podstawowy czynnik wpływający na jakość krajobrazu otaczającego i sposób odbioru osiedla przez użytkowników, zarówno wewnątrz, jak i z zewnątrz [Stasiak 2005].
Granice mogą być dodatkowo wzmocnione strefami buforowymi, w szczególności w miejscach styku struktury osadniczej z ekologiczną. Powinny być wówczas oparte o naturalne
cechy terenu: skarpy, doliny, granice użytków.
Ludzka skala
przestrzeni
Human scale
Dla postrzegania osiedla szczególnie istotna jest skala zabudowy, która powinna być dostosowana do potrzeb człowieka.
Kryzys wielkich osiedli mieszkaniowych oraz miast budowanych dla samochodów zachęca do powrotu do tradycyjnej
urbanistyki [Gehl 2009]. Nurtem wartym obserwacji jest
w tym wypadku m.in. Nowy Urbanizm [Hanzl 2009]. Kryterium to daje bezpośrednie przełożenie na krajobraz osiedla
ekologicznego w postaci: zabudowy niskiej lub średniowysokiej, wyraźnych pierzei, ulic, placów i terenów otwartych,
troskliwego operowania detalem architektonicznym.
Kompozycja
urbanistyczna
Urban
composition
Jakość krajobrazu zależy także od kompozycji urbanistycznej,
która ma wpływ zarówno na krajobraz wewnętrzny jak i na
zewnętrzny osiedla. Szczególnie pomocne w tworzeniu
dobrej struktury przestrzennej są wzorce czytelnych układów
historycznych, w tym także małych miast [Gzell 1996].
Przestrzeń jest wówczas zdefiniowana hierarchicznie, miejsca
najważniejsze podkreślane są placami i ulicami oraz zabudową składającą się na dominanty, subdominanty i akcenty.
Jednocześnie te same obiekty stanowią elementy sylwety
osiedla z zewnątrz [Wejchert 1984].
Harmonijne
wpisanie
w krajobraz
Creating
harmonious
landscape
Harmonijne wpisanie w krajobraz można osiągną na wiele
sposobów. Za każdym razem konieczne jest przeprowadzenie
analiz krajobrazowych, ocen widokowych [HrehorowiczGaber i Gaber 2009] a także umiejętne budowanie dialogu
z otaczającą przestrzenią poprzez sylwetę, tło, przedpole, etc.
z uwzględnieniem faktu, że krajobraz postrzegany jest dynamicznie a na jego piękno składa się szereg subtelnych cech
[Böhm 2006, Janecki 1995]. W niektórych przypadkach wskazane może być także „wyciszenie krajobrazowe” wybranych
elementów zespołu w celu ochrony harmonijnego krajobrazu.
Zieleń + przestrzenie
publiczne jako
szkielet osiedla
Green areas +
public spaces as
main structure
(“skeleton”) of
housing estate
Zieleń w osiedlu ekologicznym może być głównym elementem budującym kompozycje osiedla i jednocześnie siecią
przestrzeni publicznych (ulic, placów, skwerów). Staje się
ona wówczas wielofunkcyjnym szkieletem założenia: ekologicznym, przewietrzającym, rekreacyjnym, reprezentacyjnym,
komunikacyjnym [Waldheim 2010]. Jest także miejscem
kontaktów społecznych, szczególnie ważnych dla pełnego
rozwoju człowieka [Gehl 2009].
OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU
71
Tabela 3. Struktura fukcjonalna (autor: J. Kamiński)
Table 3. Functional structure (author: J. Kamiński)
Mieszanie
funkcji
Mixed-use
development
Z punktu widzenia funkcjonowania osiedla korzystne
jest mieszanie oraz łączenie funkcji (mieszkalnych,
miejsc pracy, wypoczynku, komunikacji, uprawy
roślin, przestrzeni zajmowanej przez systemy ekologiczne), dające w efekcie zmniejszenie powierzchni
zajmowanej przez osiedle, zwiększenie intensywności
jej wykorzystania, zmniejszenie ilości podróży i
transportu materiałów. W krajobrazie będzie przejawiało się to w postaci żywej, wielofunkcyjnej, wykorzystywanej przez znaczna część doby struktury urbanistycznej [Gehl 2009].
Strefowanie
przestrzeni
społecznej
(publiczna /
półpubliczna /
prywatna)
Zoning the space
(public / semipublic / private)
Wskazane jest strefowanie osiedla ekologicznego na
strefy publiczną, półpubliczną i prywatną. Otrzymujemy wówczas czytelną i zrozumiałą strukturę, pozwalającą na stopniowanie kontaktów społecznych, budującą
poczucie bezpieczeństwa i wspólnoty. Przy tym dodatkowym warunkiem jest tworzenie łagodnych przejść
między strefami [Gehl 2009].
Funkcje
ekologiczne
Ecological
functions
Komunikacja
Transport
Równie istotne jest funkcjonowanie ekologiczne
osiedla, które jest częścią ekosystemu.
osiedle jako
korytarze ekolo- Funkcja ta realizuje się na wszystkich poziomach:
część ekosysgiczne jako część – osiedle jako element ekosystemu.
– korytarze ekologiczne jako część osiedla
temu
osiedla
housing estate as ecological corri- – zabudowa współpracuje z ekosystemem otaczająa part of ecosys- dors as a part of cym,
– dom jest ekosystemem, o minimalnym wpływie na
tem
housing estate
otoczenie.
Całość elementów ekologicznych założenia urbanistycznego wraz z otoczeniem określana jest przez
niektórych autorów jako „ekologiczna infrastruktura”
(„ecological infrastructure”), o podobnej, lecz ważniejzabudowa
szej roli niż inne systemy miejskie [Yu 2010]. Wartość
współpracuje
dom jako
i rolę terenów biologicznie czynnych podkreśla także
z ekosystemem
ekosystem
pojęcie „usług ekosystemów” („ecosystems services”),
otaczającym
house
które pracują w służbie mieszkańców miasta [Kronencooperation
as ecosystem
berg 2012].
between houses
and ecosystem
Kształtowanie systemu komunikacji zgodnie z zasadą
zrównoważonego transportu. Priorytet dla komunikacji
pieszej i rowerowej oraz komunikacji publicznej.
Ograniczenie i optymalizacja komunikacji samochodowej, lokalne, specyficzne środków transportu (np.
wodnego). Ograniczenie przejazdów poprzez mieszanie miejsc pracy i zamieszkania. Ograniczenie transportu poprzez wykorzystanie lokalnych materiałów
oraz lokalną produkcję. [Kronenberg i Bergier 2010].
Zmiana priorytetów transportowych w krajobrazie
przynosi szereg efektów: powstają przyjazne pieszym
przestrzenie ulic, zmniejsza się zajęcie terenu przez
arterie o charakterze barierowym oraz przestrzenie
parkingów, tuneli, estakad, zmniejsza się emisja zanieczyszczeń i wzrasta atrakcyjność i estetyka pierzei
ulicznych, wielkie reklamy przestają być potrzebne.
72
Technologie
ekologiczne
i zajęcie terenu
Optimalization
of space
required for
eco-technologies
J. Kamiński
Technologie ekologiczne również wymagają wyznaczenia odpowiedniego obszaru (w szczególności
oczyszczalnie ścieków, farmy wiatrowe, lokalna
produkcja żywności, etc.). W planowaniu należy
uwzględnić i zoptymalizować ilość przestrzeni, która
będzie zajęta przez te technologie i tym samym będzie
wpływała na krajobraz osiedla ekologicznego.
Tabela 4. Forma architektoniczna (autor: J. Kamiński)
Table 4. Architectural form (author: J. Kamiński)
Obserwując przykłady osiedli
ekologicznych możemy wskazać kilka podstawowych typów
form architektonicznych:
– osiedla „low-tech” tradycyjne
w formie i zastosowanych
tradycyjna forma i
technologiach – wpisujące się
„low-tech”
ekologiczne technolo- harmonijnie w krajobraz kultutradycyjna forma i materiały
gie
rowy,
tradidional form and matetraditional form and
– osiedla tradycyjne w formie
rials
eco-technologies
z widocznymi technologiami
Charakter
proekologicznymi – które
architektury
stanowią komunikat w krajoStyle of architecture
brazie,
– osiedla o nowoczesnej formie, szukające inspiracji we
wzorcach tradycyjnych
– osiedla „high-tech”, nowoczesne w formie i zastosowanych technologiach, będące
współczesna architektura
“high-tech”
wyrazistym komunikatem
nawiązująca do tradycyjnej
współczesna forma i
w krajobrazie i wprowadzająformy
technologie
ce w niego nową jakość
contemporary architecture
contemporary form and [Kamiński 2011].
referring to traditional forms technologies
Lokalne materiały
Local materials
Korzystne pod względem krajobrazowym jest zastosowanie przy budowie obiektów lokalnych materiałów
naturalnych (drewno, kamień, glina, ziemia, etc.).
Jego efektem jest wrażenie związania z krajobrazem
lokalnym poprzez fakturę, kolorystykę, charakter.
Dodatkowo maleją koszty produkcji skomplikowanych
materiałów budowlanych oraz ich produkcji. Szczególnie charakterystyczne jest to kryterium w przypadku
omówionego wyżej nurtu „low-tech”.
Nieinwazyjne
wpisanie
w krajobraz
Visually
non-invasive
architecture
in the landscape
Jednym ze sposobów zmniejszenia wpływu nowej
zabudowy na krajobraz jest jej nieinwazyjne ukształtowanie, głównie poprzez ukrycie znacznych części
budynku pod ziemią i dostosowanie do lokalnych warunków terenowych [Głowacki 2010, Czajka 2010].
OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU
73
Tabela 5. Technologie ekologiczne (autor: J. Kamiński)
Table 5. Eco-technologies (author: J. Kamiński)
Zgodność z walorami
terenu
Compliance with
values of the area
Technologie ekologiczne powinny być zgodne
z walorami teren i maksymalnie wykorzystywać
korzyści wynikające z lokalizacji. Przy doborze
technologii dążyć należy do maksymalnej
optymalizacji zastosowanych systemów
[Baranowski 1995].
|Komunikat
w krajobrazie
Announcement
in the landscape
Technologie ekologiczne stanowią także wizualny
komunikat w krajobrazie, informujący o ekologiczności osiedla. Takie ukształtowanie krajobrazu
osiedla powoduje, że ma ono także rolę edukacyjną
i promocyjną [Papliński 2012]. Może dojść jednak
do sytuacji, w której instalacje ekologiczne staną
się uciążliwe dla mieszkańców, szczególnie, gdy
zastosowane zostaną obiekty takie jak duże farmy
wiatrowe.
Wartość estetyczna
eko-technologii
Aesthetic value
of eco-technologies
Technologie ekologiczne mogą zwiększać wartości
estetyczne osiedla ekologicznego i jego atrakcyjność w krajobrazie. Stanowią wówczas ważny
detal architektoniczny, np. instalacje techniczne
[www.zedfactory.com] lub element systemu
przyrodniczego osiedla (ogródki do produkcji
żywności, roślinne oczyszczalnie ścieków, etc.).
PODSUMOWANIE
Każde działanie człowieka będzie wywierało wpływ na środowisko i wprowadzało zmianę w krajobrazie. Można jednak dążyć by efekty tych zmian były
możliwie korzystne dla krajobrazu lub przynajmniej możliwie nieagresywne.
Osiedla ekologiczne, jako nowe elementy środowiska wymagają, szczegółowej,
wielokryterialnej oceny wpływu. Ujęcie krajobrazowe może być jedną z dróg do
analizy i minimalizacji niekorzystnego wpływu. Pozwala ono na całościowe
spojrzenie na zagadnienie oraz umożliwia różnorodne rozwiązania (o różnej
skali i intensywności) optymalne dla miejsca i celu budowy osiedla.
Wpływ osiedli ekologicznych na krajobraz jest także dobrym sprawdzianem
skuteczności zastosowanych rozwiązań ekologicznych.
PIŚMIENNICTWO
Baranowski A. (red.), 1995. Osiedle ekologiczne. Raport, Projekt badawczy nr 7 7290 91 02 KBN.
s. 11.
Baranowski A., 1998. Projektowanie zrównoważone w architekturze, Polit. Gdańska, Gdańsk, s. 90.
Böhm A., 2007. Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji,
Polit. Krak., Kraków, ss. 189–215.
Bokalders V., Block M., 2010. The whole building handbook, Earthscan, London, ss. 511–545.
74
J. Kamiński
Czajka R., 2010. Architektura domu w krajobrazie, Habitaty Pro-eko-logiczne. Habitaty 2009,
Polit. Wroc., Wrocław, ss. 164–173.
Czyżewski A., 2009. Trzewia Lewiatana. Miasta ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego;
Howard E., Miasta Ogrody Przyszłości, Warszawa, ss. 153.
Gehl J., 2009. Życie między budynkami, RAM, Kraków, ss. 71–72, 15–29, 101–112, 58–62.
Głowacki T., 2010. Architektura nieinwazyjna wizualnie – nowa jakość ekologii krajobrazu, Habitaty Pro-eko-logiczne. Habitaty 2009, Polit. Wroc., Wrocław, ss. 121–127.
Gzell S., 2006. Fenomen małomiejskości 1996, Akapit-DTP, Warszawa, ss. 9–20.
Hanzl M., 2009. Założenia ruchu Nowy Urbanizm w USA a problemy związane z rozlewaniem się
miast w Polsce, Nowa Urbanistyka – nowa jakość życia, Urbanista, Warszawa, ss. 83–93.
Hrehorowicz-Gaber H., Gaber T., 2009. Znaczenie analiz widokowych przy sporządzaniu opracowań planistycznych dla małych miejscowości położonych na obszarach górskich, Czasopismo Techniczne, 2-A/2009, 106, z. 10, Kraków, ss. 187–192.
Janecki J., 1995. Natura jest krzywa, Człowiek i Przyroda, nr 3, KUL, Lublin, ss. 35–42.
Kamiński J., 2011. Kształtowanie przestrzeni osiedla ekologicznego – przesłanki ideowe i metodyczne, w: Przestrzeń przyrodnicza i społeczna osiedli mieszkaniowych XX i XXI w., SGGW,
Warszawa, ss. 47–48.
Kamiński J., 2012. Osiedla ekologiczne a krajobraz (po polsku), Architektura Krajobrazu, 1 (34),
UP, Wrocław, ss. 36.
Kronenberg J., 2012. Usługi ekosystemów w miastach, Zrównoważony Rozwój – Zastosowania,
nr 3, Fundacja Sendzimira, Kraków, ss. 14–28.
Kronenberg J., Bergier T. (red.), 2010. Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Fundacja
Sendzimira, Kraków, ss. 241–242, 272–278.
Myczkowski Z., 2009. O potrzebie zintegrowanej ochrony środowiska kulturowego i przyrodniczego, w: Kultura a zrównoważony rozwój, Polski Kom. ds. UNESCO, Kraków, ss. 72–85.
Palmboom F., 2010. Landscape Urbanism: Conflation or Coalition?, Topos, nr 71, ss. 43–49.
Papliński A., 2012. EKOposzukiwania, Murator 7 (339), ss. 44–51.
Skalski J., 2005. Komfort dalekiego patrzenia a krajobraz dolin rzecznych w miastach położonych
na nizinach, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, PAN, Lublin, t. I, ss. 44–51.
Stasiak M., 2005. Krajobraz niewidzialny (Rozmowa z Markiem Stasiakiem), Scriptores, nr 3,
(29), Lublin, ss. 100–102.
Waldheim C., 2010. On Landscape, Ecology and other Modifiers to Urbanism, Topos, nr 71, ss. 21–24.
Ustawa prawo ochrony środowiska, z dn. 27 kwietnia 2001, Dz.U. nr 62, poz. 627, Art. 3, pkt. 39).
Wejchert K., 1984. Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa, ss. 50–63.
Yu K., 2010. Five Traditions for Landscape Urbanism Thinking, Topos, nr 71, s. 62–63.
www.zedfactory.com, dostęp 27.07.2012.
ECOLOGICAL HOUSING ESTATE – LANDSCAPE FRIENDLY HOUSING ESTATE
Abstract. The paper presents proper criteria for ecological housing estates, relating to the lanscape. The main thesis of article is that: housing estate can be regarded truly ecological if it is
friendly for the landscape. Hierarchical criteria are: location, spatial structure, functional structure,
architectural form and ecological technologies. All criteria are described in detailed conditions,
concerning relations between landscape and development. Landscape architecture approach (focused on holistic view on spatial structures) is good way to evaluate of planned and existing ecological urban structures.
Key words: ecological housing estate, sustainable urbanism, landscape urbanism, impact on the
landscape, ecological architecture