Z głębokim żalem zawiadamiam, że dnia 26 grudnia 1978 roku od

Z głębokim żalem zawiadamiam,
że dnia 26 grudnia 1978 roku od­
szedł z naszego grona nieodżało­
wanej pamięci
prof. dr
K A ZIM IE R Z ŁOMNIEW SKI
członek Prezydium Kom itetu Ba­
dań Morza Polskiej Akademii
Nauk, przewodniczący Rady Re­
dakcyjnej W ydaw nictw K om ite­
tu, długoletni zastępca przew od­
niczącego KBM PAN.
W zmarłym nauka polska stra­
ciła czołowego oceanografa, w y­
bitnego badacza i współtwórcę
polskiej oceanografii fizycznej,
autora podręczników i cennych
m onografii w tym zakresie oraz
w ychow aw cę m łodzieży i polskiej
oceanograficznej kadry naukowej.
It is with deep regret that we
have to announce the death, on
26th December, 1978, of
Professor Dr
K AZIM IER Z ŁOMNIEW SKI
member of the chairman’s board
of the Polish National SCOR,
Chairman of the Committe’s Pu­
blications Editorial Council, past
Vice-Chairm an of the Polish Na­
tional SCOR.
In the deceased, Polish science
has lost a leading oceanographer,
outstanding scientist and co-ori­
ginator of Poland’s physical oce­
anography, author of textbooks
and valuable monographs in this
field, also preceptor of many
Poland’s oceanographers.
P O L S K A A K A D E M IA N A U K
(P O L I S H A C A D E M Y O F S C IE N C E S )
K O M IT E T B A D A Ń M O R Z A
(P O L I S H N A T I O N A L S C O R )
/ha
p r o f. dr S T A N IS Ł A W H U E C K E L
p r z e w o d n ic z ą c y
(C h a ir m a n )
PROF. DR KAZIM IERZ ŁOMNIEWSKI
Zm arły 26 grudnia 1978 r. nieodżałowanej pamięci prof. Kazimierz
Łom niewski był pierw szym w dziejach polskiego w yższego szkolnictwa
profesorem oceanografii fizyczn ej i twórcą tego kierunku na U niw ersy­
tecie Gdańskim, k tóry z kolei jako pierw szy z polskich uczelni kierunek
taki u siebie wprowadził. Z wykształcenia geograf, prof. Łomniewski
skoncentrow ał sw e zainteresowania na problem atyce oceanograficznej
i potrafił osiągnąć na tym polu w ysoki stopień specjalizacji oraz duży
dorobek naukow y i popularyzacyjny. Pozwala to uważać Go za jednego
z „ ojcó w ” polskiej oceanografii.
Urodzony 22 lutego 1907 r. w Radomyślu pod Tarnowem, po egza­
minie dojrzałości, złożonym w roku 1925, studiował geografią wraz z ge­
o lo g a na U niw ersytecie Jagiellońskim w K rakow ie i uzyskał tam w
roku 1930 stopień doktora filozofii w zakresie geografii na podstawie
pracy o zlodzeniu prawego dorzecza górnej W isły. W latach 1933— 1939
był nauczycielem geografii w Liceum w W ejherow ie.
W roku 1939 brał udział w kampanii w rześniow ej, po czym dostał
się do niewoli, w k tórej spędził czas do roku 1945, w ykorzystując go na
pogłębienie w iedzy specjalistycznej i prowadzenie w ykładów na w yż­
szych kursach z geografii.
Po w yzw oleniu organizował polskie szkolnictw o w N iem czech i w ró­
cił do kraju w roku 1946. Początkowo pracował w administracji szkół
średnich jako naczelnik W ydziału w Kuratorium Okręgu Szkolnego w
Gdańsku, ale rów nocześnie prowadził w ykłady z geografii fizyczn ej w
W yższej Szkole Pedagogicznej.
W roku 1949 przeszedł do Oddziału M orskiego PIHM w Gdyni jako
pracownik nauki i naczelnik Wydziału. Od tego czasu zaczęła się praca
naukowa K. Łom niew skiego na morzu, k tórej pozostał w ierny do końca.
W czasie sw ej pracy w PIHM K. Łom niewski odbył na morzu o/c.
25 rejsów badawczych, zorganizował sieć stacji obserw acyjnych na pol­
skim w ybrzeżu i zaczął publikować prace z zakresu oceanografii fizycz­
nej, zajm ując się problemami fizyki i chemii wód Bałtyku (referat na
I K onkresie Nauki Polskiej), zagadnieniami hydrologii Południowego Bał­
tyku, dając m. in. przegląd stosunków hydrologicznych u polskich w y ­
brzeży itd. Do najpoważniejszych należały syntetyczne opracowania do­
tyczące Zalewu Wiślanego (1958), Zatoki Gdańskiej (1959), południowego
Bałtyku (1964), uwzględniające całokształt ów czesnych badań polskich
tych akw enów i stanowiące niejako plon działalności ich Autora w PIHM,
mimo że ukazały się, gdy już przeszedł do pracy w szkolnictw ie w yższym .
W roku 1952 K. Łom niewski objął w WSP w Gdańsku katedrę g eo­
grafii fizyczn ej od roku 1955 jako docent, a w roku 1962 jako profesor
nadzw yczajny i przez 11 łat był dziekanem Wydziału Biologii i Nauk
o Ziemi (1953— 1956, 1960— 1968). Równocześnie pracował w łatach 1957—
— 1966 dodatkowo na U niw ersytecie M. Kopernika w Toruniu jako K ie­
rownik Zakładu Hydrografii w K atedrze Geografii Fizycznej kierowanej
przez prof. Galona. Na placówkach tych zajmował się oceanografią fi­
zyczną oraz hydrografią lądową, przyczyniając się m. in. do założenia
Stacji Lim nologicznej nad Jez. Raduńskim, k tórej przez szereg lat był
kierownikiem naukowym.
G łów nym jednak przedm iotem zainteresowania prof. Łom niew skiego
pozostawała nadal oceanografia fizyczna, którą wykładał na UMK w To­
runiu. Odbył w łatach 1967 i 1971 rejsy na M orze Śródziemne i Czarne,
które pozw oliły prowadzić mu badania osobiście i przysporzyły w iele
materiału naukow ego i dydaktycznego.
Rezultatem te j działalności badawczej i pedagogicznej był pod­
ręcznik uniew ersytecki pt. OCEANOGRAFIA FIZYCZN A, opracowany
przez prof. K. Łom niew skiego w latach 1962— 1967 i opublikowany w
dwóch wydaniach polskich przez PW N (1969 i 1970) oraz w wydaniu
angielskim (1973) na zam ówienie m. in. am erykańskiego resortu ds. oce­
anów i atm osfery (National Oceanic and A tm ospheric Administration).
Jest to pierw szy w język u polskim podręcznik przedmiotu, k tóry też u zy­
skał p ozytyw n e recen cje i nagrodę 11° Ministra Oświaty i Szkolnictwa
W yższego.
G dy w roku 1970 powstał U niw ersytet Gdański, prof. Łom niewski
objął w nim kierow nictw o Zakładu Oceanografii F izycznej i opiekę nad
specjalizacją w tym kierunku. Utw orzenie Zakładu, stanowiącego dziś
część Instytutu Oceanografii UG, było w dużej m ierze rezultatem nie­
ustępliw ych starań K. Łom niew skiego, k tóry od lat opracowywał plany
studiów i program y nauczania oraz wskazywał na potrzebę powstania
tego Zakładu, jak też specjalizacji: „oceanografia” .
P ow ierzenie K. Łom niew skiem u tej funkcji było uznaniem jego w ie­
loletniej pracy w dziedzinie oceanografii fizyczn ej, mimo że z konieczno­
ści form alnie zajmował się geografią.
Prócz wspomnianego podręcznika K. Łom niewski opublikował sze­
reg rozpraw i doniesień naukowych, referatów i artykułów naukowych
i popularnonaukowych, przede w szystkim na tem aty w zakresie oceano­
grafii fizyczn ej, w łącznej liczbie ok. 80.
W ostatnich latach ponadto był inspiratorem i współautorem dwóch
dużych monografii pi. MORZE ŚRÓDZIEMNE (1974) i MORZE B A Ł ­
TYCKIE (1975), które ukazały się w ramach serii pom ocniczych pod­
ręczników akademickich m orskich pośw ięconej różnym obszarom ge­
ograficznym , a w ydaw anej przez PWN. Pierwsza z tych prac uzyskała
angrodę 11° Ministra Nauki, Szkolnictwa W yższego i Techniki.
Mimo przejścia w roku 1973 na em eryturę prof. K. Łom niewski nie
ustawał w pracy, przygotow ując dalsze m onografie, m. in. Atlantyku
i Mórz A rktyczn ych , których mu już n iestety nie było dane dokończyć.
W arto podkreślić duży wkład pracy społecznej K. Łom niew skiego
jako członka kilku tow arzystw naukow ych (m. in. przez 10 lat prezesem
oddz. gdańskiego Polskiego Towarzystwa G eograficznego), a przede
w szystkim K om itetu Badań Morza PAN, w którym był przez szereg lat
jednym z zastępców przewodniczącego, a przez w iele lat prowadził prace
Sekcji Oceanografii Fizycznej. Dał on także duży wkład inicjatyw y i
pracy jako przew odniczący K om itetu R edakcyjnego W ydaw nictw KBM
(„O ceanologia” oraz „Studia i M ateriały Oceanologiczne” ).
Prof. Łom niewski miał szereg odznaczeń m. in.: K rzyż Kawalerski
Orderu Odrodzenia Polski, Medal K om isji Edukacji Narodowej, złotą
odznakę „Zasłużony Pracownik Morza” oraz medal pamiątkowy za za­
sługi dla rozw oju PIHM.
Z Jego odejściem nauka polska poniosła wielką stratę. Cześć Jego
pamięci.
STANISŁAW HUECKEL