pobierz prezentację BGŻ - kzp-ptch

Znaczenie dużych gospodarstw
dla krajowego sektora
rolno-spożywczego
Michał Koleśnikow
Kierownik Wydziału Analiz Sektorowych
Prezentacja przygotowana przy współudziale pracowników
Zespołu ds. Analiz Sektora Rolno-Spożywczego
Warszawa, 24 kwietnia 2015 r.
Konspekt
 Wprowadzenie - struktura agrarna
 Efektywność ekonomiczna dużych gospodarstw w Polsce
 Udział dużych gospodarstw w produkcji, skupie i eksporcie
 Zmiany w otoczeniu polskiego rolnictwa – wpływ na duże gospodarstwa
Źródło: XYZ
2
Zanim zaczniemy - metodologia
DUŻE GOSPODARSTWO
> 100 ha UR
•
•
Na potrzeby niniejszej prezentacji i raportu za duże przyjmujemy gospodarstwa o wielkości ponad 100 ha
użytków rolnych. Istnieją oczywiście inne definicje dużych gospodarstw.
Duże wewnętrzne zróżnicowanie tej grupy lecz również wiele cech wspólnych (generują nadwyżki,
inwestują w rozwój, charakteryzują się dużą towarowością i dużym udziałem produkcji polowej, a małym
sadowniczej).
Źródło: BGŻ
3
Struktura agrarna w Polsce
Spada liczba gospodarstw ogółem, rośnie liczba
gospodarstw > 30 ha UR
Liczba gospodarstw rolnych powyżej 1 ha, prowadzących działalność rolniczą,
według grup obszarowych użytków rolnych (tys.)
2005
450
404

W latach 2005-2013
liczba gospodarstw
rolnych posiadających co
najmniej 1 ha spadła o
ponad 18% do 1,39 mln.

O 31% obniżyła się
liczba gospodarstw
posiadających 1-2 ha.

Liczba gospodarstw
posiadających co
najmniej 30 ha wzrosła o
30%.
383
400
350
300
2013
313
278
250
315
256
244
199
200
167
150
141
77 70 64
63
100
50
34 41
14 21
7 11
0
1-2
2-3
3-5
5-10
10-15 15-20 20-30 30-50 50-100 >100
Źródło: GUS, opracowanie BGŻ
5
Rolnictwo w Polsce jest znacznie bardziej rozdrobnione
niż przeciętnie w UE
Udział gospodarstw rolnych z poszczególnych grup obszarowych UR
w liczbie gospodarstw ogółem
0-30 ha
30-50 ha
50-100 ha
100 ha i więcej
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2003 2010 2003 2010 2003 2010 2003 2010 2003 2010 2003 2010 2003 2010 2003 2010
Francja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Niemcy
Polska
Rumunia
UE-27
Źródło: Eurostat, GUS, opracowanie BGŻ
6
W Polsce gospodarstwa powyżej 100 ha gospodarują
na 22% UR w kraju, w UE średnio na 48%
Struktura użytkowania gruntów przez gospodarstwa według grup obszarowych
0-50 ha
50-100 ha
100 ha i więcej
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Polska
Rumunia Holandia Irlandia Hiszpania Niemcy
Francja
UE-27
Źródło: Eurostat, GUS, opracowanie BGŻ
7
Na świecie przeciętna wielkość gospodarstwa maleje,
ale w krajach wysoko rozwiniętych wzrasta
Przeciętna wielkość gospodarstwa (ha)
10
8
6
50
40
8
4
20
4
2
10
0
0
1960
1970
świat
1980
rozwijające się
1990
W krajach rozwijających
się decydują o tym
względy demograficzne
i dzielnie gospodarstw.
•
W krajach wysoko
rozwiniętych znaczenie
ma dochód
z gospodarstwa.
40
30
24
•
2000
wysoko rozwinięte
Źródło: BGŻ na podstawie: What do we really know about the number and distribution of
farms and family farms in the world, Sarah K. Lowder, Jakob Skoet and Saumya Singh, FAO,
8
Powierzchnia gruntów ornych w Polsce i w Niemczech
jest podobna…
Powierzchnia użytków rolnych (mln ha)
30
grunty orne
łąki i pastwiska
25
uprawy trwałe
20
15
10
5
0
Francja
Niemcy
Polska
9
Źródło: Eurostat, opracowanie BGŻ
…co powoduje, że produkcja wytworzona przez
jednego zatrudnionego jest osiem razy niższa.
Wartość produkcji rolnej na zatrudnionego (tys. EUR/AWU, 2014)
120
101
100
92
80
60
40
12
20
0
Francja
Niemcy
Polska
12
Źródło: Eurostat, opracowanie BGŻ
Wartość polskiego eksportu produktów
rolno-spożywczych jest ponad 3-krotnie niższa
Eksport produktów rolno-spożywczych (2013, mld EUR)
80
70
60
81
68
60
50
40
38
34
33
30
24
20
20
17
10
0
Holandia NIEMCY Francja Hiszpania Belgia
Włochy
Wlk
POLSKA
Brytania
Dania
Źródło: Komisja Europejska, Eurostat, opracowanie BGŻ
13
Efektywność ekonomiczna dużych
gospodarstw w Polsce
14
Duże gospodarstwa charakteryzuje wyższa
produktywność pracy i kapitału
Średnioroczna wartość produkcji na zatrudnionego
(tys. zł/AWU)
Średnioroczny dochód z rodzinnego gospodarstwa
rolnego/ wartość aktywów bez ziemi (%)
350
25%
304
300
21%
20%
250
192
200
17%
<30 ha
30-100 ha
15%
150
100
16%
10%
81
5%
50
0
0%
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
>100 ha
AWU – Average Work Unit – nakłady pracy w osobach pełnozatrudnionych rocznie
Źródło: BGŻ na podst. FADN
15
… ale niższa produktywność ziemi
Wartość produkcji (zł) w przeliczeniu na 1 ha uprawy średnio w latach 2011-2013
Ogółem
7 503
Zbożowe
7 418
4 322
4 323
Mieszane
4 232
6 755
6 767
30-100 ha
>100 ha
4 988
6 403
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
<30 ha
Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN
16
Wartość produkcji w przeliczeniu na 1 ha UR wzrastała
najszybciej w gospodarstwach największych
Zmiana produktywności ziemi (2005=100)
225
200
>100 ha
175
30-100 ha
150
<30 ha
125
100
75
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN
17
Duże gospodarstwa produkują taniej niż gospodarstwa
mniejsze
Koszty pośrednie na 1 ha UR (zł)
Koszty ogółem na 1 ha UR (zł)
7000
6000
2500
5 735
5 634
5000
2 214
1 827
2000
3 993
4000
2 365
3000
1500
1000
2000
500
1000
0
0
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN
18
Efektywność kosztów wzrasta wraz ze wzrostem
powierzchni gospodarstw
Wartość produkcji/(Koszty ogółem + koszt pracy własnej)
Wartość produkcji/Koszty ogółem
1,35
1,30
1,30
1,40
1,29
1,28
1,25
1,00
1,20
0,80
1,15
0,60
1,10
0,40
1,05
0,20
1,00
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
1,11
1,20
1,20
0,92
0,00
<30 ha
30-100 ha
>100 ha
Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN
19
Wyższe dochody oznaczają szybszy rozwój
gospodarstw większych
Stopa inwestowania (inwestycje brutto/amortyzacja)
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego
(tys. zł/FWU )
3,50
250
3,00
200
2,50
150
2,00
100
1,50
1,00
50
0,50
0
0,00
2005
2007
2009
2011
2013
<30 ha
2005
<30 ha
2007
2009
30-100 ha
2011
2013
>100 ha
30-100 ha
>100 ha
Przeciętne wynagrodzenie netto w gospodarce narodowej
FWU - Family Work Unit - nakłady pracy własnej w osobach pełnozatrudnionych rocznie
Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN
20
Udział dużych gospodarstw
w produkcji, skupie i eksporcie
Duże gospodarstwa zlokalizowane są głównie
w północnej i zachodniej części Polski
Gospodarstwa o powierzchni UR 100 ha i więcej (2013 r.)

W 2013 r. w Polsce funkcjonowało
11 077 gospodarstw o
powierzchni użytków rolnych (UR)
co najmniej 100 ha.

Stanowiły one zaledwie 0,8%
wszystkich gospodarstw
o powierzchni UR przekraczającej
1 ha i zajmowały ponad 21%
powierzchni UR.

Przeciętny areał UR przypadający
na duże gospodarstwo wynosił
279,5 ha, podczas gdy średnia
powierzchnia gospodarstwa w
Polsce to 10,2 ha UR
Źródło: GUS, opracowanie BGŻ
22
Duże gospodarstwa specjalizują się w uprawach
polowych, szczególnie zbóż i rzepaku
Gospodarstwa wg głównych typów produkcji rolnej
O powierzchni UR
Gospodarstwa specjalizujące się:
>100 ha
1-100 ha
w uprawach polowych
65%
49%
mieszane - różne uprawy i zwierzęta
13%
20%
w chowie zwierząt żywionych paszami objętościowymi
11%
12%
w chowie zwierząt żywionych paszami treściwymi
4%
2%
w uprawach ogrodniczych
1%
2%
pozostałe
7%
16%
100%
100%
RAZEM
23
Źródło: GUS, opracowanie BGŻ
Duże gospodarstwa mają znaczny udział w krajowych
zasiewach rzepaku i buraków cukrowych…
Udział dużych gospodarstw w całkowitej powierzchni upraw w gospodarstwach
o powierzchni UR > 1 ha (2013 r.)
60%
50%
50%
40%
30%
33%
23%
21%
20%
15%
10%
10%
8%
0%
pow.
zasiewów
ogółem
rzepak
buraki
cukrowe
zboża
ogółem
warzywa
gruntowe
ziemniaki
sady
24
Źródło: GUS, opracowanie BGŻ
…oraz w pogłowiu trzody chlewnej
Udział dużych gospodarstw w pogłowiu zwierząt w Polsce (2013 r.)

W latach 2007-2013 w
dużych gospodarstwach w
porównaniu do pozostałych
notowano następujące
zmiany w pogłowiu
zwierząt:


bydło – większe wzrosty
krowy – wzrosty zamiast
spadków
kury nioski – wzrosty
zamiast spadków
trzoda - mniejsze spadki
25%
20%
20%
19%
15%
10%
10%
10%
10%
7%


5%

0%
lochy
świnie kury nioski bydło
ogółem
ogółem
krowy
brojlery
kurze
Świadczyć to może o dużej
konkurencyjności jednostek
wielkoobszarowych w
produkcji zwierzęcej w
stosunku do pozostałych
gospodarstw.
25
Źródło: GUS, opracowanie BGŻ
Duże gospodarstwa odpowiadają za ponad połowę
skupu rzepaku i blisko połowę skupu zbóż
Szacowany udział dużych gospodarstw w skupie (%, 2013 r.)
60
50-55
50

Szczególnie duży jest
udział dużych gospodarstw
w produkcji zbóż
„handlowych” – pszenicy i
kukurydzy.

Bardzo mały jest udział
dużych gospodarstw w
krajowej produkcji owsa,
który w polskich warunkach
jest często wykorzystywany
w mniejszych
gospodarstwach na paszę.
40-50
40
30-35
30
20-30
20-30
Warzywa
Ziemniaki
20
10
0
Rzepak
Zboża
Buraki
cukrowe
Źródło: obliczenia i opracowanie BGŻ
na podstawie danych GUS i innych źródeł
26
Duże gospodarstwa odpowiadają za około 1/6
krajowego skupu produktów zwierzęcych
Szacowany udział dużych gospodarstw w skupie (%, 2013 r.)
35

Szczególnie duży jest
udział dużych gospodarstw
w produkcji trzody chlewnej.
Wiąże się to z
koniecznością zapewnienia
w polskich warunkach
areału do wykorzystania
nawozów naturalnych
pochodzących z takiej
produkcji.

Mały jest udział dużych
gospodarstw w produkcji
drobiu. Produkcja ta nie
wymaga dużego areału –
pasze są najczęściej
zakupywane z zewnątrz.
25-30
30
25
14-18
20
10-15
10-15
10-15
15
7-10
10
5
0
Trzoda
chlewna
Bydło
Mleko
Jaja kurze
Drób
OGÓŁEM
Źródło: obliczenia i opracowanie BGŻ
na podstawie danych GUS i innych źródeł
27
Produkty rolne pochodzące z dużych gospodarstw
mogą stanowić bazę dla eksportu wartego 4 mld EUR
Szacowana wartość eksportu w 2014 r.
0,8 mld EUR
2,7-3,2 mld EUR
– zboża i rzepak (około 2/3 polskiego eksportu)
– inne produkty nieprzetworzone oraz produkty
wytworzone z surowców dostarczonych przez DG
3,5 – 4,0 mld EUR
Źródło: BGŻ na podstawie danych GUS, MF (za: MRiRW)
i innych źródeł
28
Zmiany w otoczeniu polskiego
rolnictwa – wnioski dla struktury
agrarnej
29
Wzrasta znaczenie eksportu dla polskiego sektora
rolno-spożywczego
Eksport produktów rolno-spożywczych z Polski
(mld Euro)
Udział eksportu w łącznej wartości sprzedanej
przemysłu spożywczego
25
40%
poza UE
35%
UE
20
30%
25%
15
20%
10
15%
10%
5
5%
0%
0
2003
2008
2010
2012
2014
2004
2006
2008
2010
2012
2014
Źródło: BGŻ na podstawie danych Eurostat, IERiGŻ
30
Wzrost demograficzny skoncentrowany
w relatywnie odległych regionach świata
REGION
LICZBA LUDNOŚCI (mln)
2010
ZMIANA 2020/2010
(%)
2020
(mln)
ŚWIAT łącznie
6 916
7 717
11,6
801
Afryka
1 057
1 312
27,3
281
Azja
Wschodnia
Centralna i Południowa
Zachodnia
4 165
1 594
1 743
232
4 582
1 670
1970
276
10,0
4,8
13,0
19,0
416
76
227
44
740
296
99
155
191
744
288
104
157
195
0,4
-2,8
5,4
1,2
2,2
4
-8
5
2
4
1080
10,2
100
Europa
Wschodnia
Północna
Południowa
Zachodnia
Ameryki i Oceania
979
Źródło: ONZ rev. 2012, obliczenia BGŻ, fot. Science Photo Library, TheAge.com.au
31
Eksportowi żywności paradoksalnie mógł pomagać
kryzys gospodarczy, w tym słaby złoty

Saldo polskiego handlu zagranicznego prod. rolno-spożywczymi
(mld EUR) oraz kurs EUR/PLN
Saldo (mld EUR)
EUR/PLN
7
4,8
6
4,6
5
4,4
4
4,2
3
4,0
2
3,8
1
3,6
0
3,4



Nasza waluta była
relatywnie słaba –
większa
„konkurencyjność”
naszego eksportu.
Konsumenci poszukiwali
tańszej żywności o
zadowalającej jakości –
cena odgrywała większą
rolę niż przedtem.
Niższe były stopy
procentowe – tańsze
finansowanie.
Teraz warunki szybko się
zmieniają – złoty się
umacnia, ceny surowców
rolnych na świecie
spadają.
Źródło: IERiGŻ, NBP, BGŻ, prognoza na 2014 r. BGŻ
32
Światowe ceny surowców rolnych w trendzie
spadkowym
Indeks cen żywności FAO (średnia cena z lat 2002-04 = 100)
300
280
260
Zboża
280
Oleiste
Żywność ogółem
240
240
220
200
200
180
160
160
140
120
120
100
80
80
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
Źródło: FAO IV 2015
33
Wzrasta siła przetargowa handlu detalicznego
Udział rynkowy handlu nowoczesnego w wartości sprzedaży
100%
80%
60%
74%
66%
60%
57%
51%
42%
11%
40%
20%
0%
6%
8%
6%
8%
7%
10%
13%
18%
18%
6%
7%
7%
6%
13%
7%
8%
8%
1999
2001
2003
2005
Dyskonty
Hipermarkety
17%
8%
Supermarkety
14%
19%
35%
13%
16%
17%
29%
14%
17%
18%
10%
14%
19%
22%
2007
2009
2011
2013
Pozostały handel nowoczesny*
Handel tradycyjny
Źródło: Euromonitor, Rabobank,, BGŻ
* m.in. sieci małopowierzchniwe typu convenience
34
Wzrasta znaczenie firm dużych w branży spożywczej
Przychody firm z sektora spożywczego (PKD 10)
wg grup wielkości zatrudnienia (mld zł)
120
100
pow. 250 os.
80
50-249 os.
60
10-49 os.
40
20
0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
35
Podsumowanie (1)
 Rozdrobniona struktura agrarna nie pozwala polskiemu rolnictwu
w pełni zrealizować jego potencjału, problemem jest głównie niska wydajność pracy.
 Duże gospodarstwa osiągają lepsze efekty wykorzystania pracy i kapitału oraz
niższe koszty ogółem w przeliczeniu na ha.
 Duże gospodarstwa są w stanie zapewnić godziwy dochód właścicielom, są zdolne do
inwestycji i rozwoju oraz sprostania konkurencji.
36
Źródło: BGŻ
Podsumowanie (2)
 Duże gospodarstwa w Polsce odpowiadają za około połowę skupu zbóż i rzepaku,
około jedną czwartą skupu trzody chlewnej, jedną szóstą produkcji zwierzęcej
ogółem.
 Eksport produktów rolnych i produktów wytworzonych na ich bazie pochodzących z
dużych gospodarstw wart może być nawet 4 mld EUR.
 Gospodarstwa duże są w lepszej pozycji aby sprostać wyzwaniom płynącym z
otoczenia rolnictwa.
37
Źródło: BGŻ
Dziękuję za uwagę
Prezentacja przygotowana przy współudziale pracowników
Zespołu Analiz Sektora Rolno-Spożywczego w składzie:
•
•
•
•
Monika Drążek
Mariusz Dziwulski
Anna Kitala
Marta Skrzypczyk
Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, ul. Kasprzaka 10/16, kod pocztowy: 01-211, zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców
Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonym przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod nr KRS
0000011571. Numer identyfikacji podatkowej (NIP): 526-10-08-546. Kapitał zakładowy w wysokości 43 136 764 zł w całości wpłacony.
Informacje i zastrzeżenia prawne
Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. z siedzibą w Warszawie („Bank BGŻ”) informuje, że niniejszy materiał ma
charakter wyłącznie marketingowy i informacyjny oraz nie stanowi oferty w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Zawarte w nim informacje nie mogą być traktowane także, jako usługa doradztwa
inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. W szczególności niniejsza prezentacja nie
stanowi rekomendacji dotyczącej kupna lub sprzedaży subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu określonych
instrumentów finansowych albo powstrzymania się od zawarcia transakcji dotyczącej jakichkolwiek instrumentów
finansowych, jak też rekomendacji dotyczącej wykonania lub powstrzymania się od wykonania uprawnień wynikających
z określonego instrumentu finansowego do zakupu, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu
instrumentu finansowego. Przygotowując niniejszą prezentację Bank BGŻ nie spełnia roli zarządzającego portfelem ani
doradcy inwestycyjnego jakiejkolwiek osoby, w tym w szczególności Otrzymującego prezentację.
Jakiekolwiek treści, zawarte w niniejszej prezentacji i przekazywane Otrzymującemu prezentację przez Bank BGŻ w
związku z zawieraniem lub wykonywaniem transakcji opisanych w prezentacji, nie mogą być traktowane przez
Otrzymującego prezentację jako podstawa decyzji Otrzymującego prezentację dotycząca zawierania lub wykonywania
transakcji opisanych w prezentacji. Odnośnie każdej pojedynczej transakcji, korzyści oraz przydatność transakcji dla
Otrzymującego prezentację jest poddawana przez Otrzymującego prezentację ocenie dokonywanej niezależnie od
Banku BGŻ, albo przez Otrzymującego prezentację samodzielnie albo przez niezależnych doradców Otrzymującego
prezentację, w zakresie wszelkich aspektów transakcji, w tym aspektów prawnych, podatkowych, księgowych i
finansowych. Każda transakcja dotycząca produktu przedstawionego w niniejszej prezentacji jest zawierana przez
Otrzymującego prezentację wyłącznie na podstawie jego niezależnej oceny i na jego własne ryzyko.
Bank BGŻ dołożył niezbędnych starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte
na kompetentnych źródłach. Przyjęte w przykładach ceny i kursy walutowe nie są kwotowaniami rzeczywistymi, bądź
kalkulacjami finansowymi jakiegokolwiek uczestnika rynku finansowego i pieniężnego, ani nie odnoszą się do obecnej
bądź przyszłej sytuacji Otrzymującego prezentację.
Szczegółowe informacje dotyczące Banku BGŻ S.A. oraz usług inwestycyjnych świadczonych przez Bank BGŻ
znajdują się na stronie internetowej www.bgz.pl
39