Spis treści

Transkrypt

Spis treści

HODOWLA ROŚLIN I NASIENNICTWO
NR 2/2010
KWARTALNIK POLSKIEJ IZBY NASIENNEJ
Spis treści
Hodowla roślin rolniczych i ogrodniczych w
spółkach ANR................................................................. 2
Możliwości zwiększenia produkcji i
wykorzystania krajowego białka
roślinnego..................................................................... 7
Krajowa produkcja roślin strączkowych.... 15
Możliwości wykorzystania nasion roślin
strączkowych przez przemysł paszowy w
Polsce............................................................................ 21
RYNEK NASION ROŚLIN ROLNICZYCH......................... 23
Otoczkowanie nasion w praktyce...................... 34
bezpieczne stosowaniE zaprawionych
nasion............................................................................. 37
Redaguje zespół:
Karol Duczmal - redaktor naczelny
Eugeniusz Piątek
Andrzej Szymański
Adres redakcji:
60-845 Poznań
ul. Kochanowskiego 7/603
tel/fax (61) 848 49 54
e-mail: [email protected]
Skład i druk:
PRODRUK Poznań, ul. Błażeja 3
tel. (61) 8229-046
Zasady zgłaszania artykułów:
Artykuły prosimy nadsyłać do sekretariatu
Redakcji w jednym egzemplarzu wraz z
dyskietką lub pocztą e-mailową, z podaniem
imienia, nazwiska autora, dokładnego adresu
i nr telefonu oraz nazwy zakładu pracy.
Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo skrótów
tekstów, ograniczenia liczby rysunków, tabel
i wykresów w ramach opracowania redakcyjnego.
Przedruk w całości lub w części dozwolony
tylko za zgodą redakcji.
Charakterystyka odmian zbóż ozimych,
strączkowych, traw i motylkowatych
drobnonasiennych wpisanych do Krajowego
Rejestru w 2010 r....................................................... 42
Z życia PIN...................................................................... 49
Za treść artykułów odpowiedzialni są autorzy. Poglądy przez nich
wyrażone nie muszą być zgodne z poglądami Redakcji.
Tytuł indeksowany przez AGRO - LIBREX
Wydanie publikacji zostało dofinansowane przez
Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Nakład 350 szt.
ISSN 1231 - 918 X
Zamówienia na prenumeratę prosimy kierować do biura
Redakcji w formie pisemnej lub przekazu pieniężnego.
Cena 1 numeru: 15 zł (w tym 0% VAT)
Hodowla Roślin i Nasiennictwo (kwartalnik 2/2010)
Barbara Andrzejczak, Mirosław Helta
Zespół Nadzoru Właścicielskiego Agencji Nieruchomości Rolnych
w Warszawie
Hodowla roślin rolniczych
i ogrodniczych w spółkach
ANR
W 2009 r. Agencja Nieruchomości Rolnych wykonywała prawo własności względem 15 spółek
hodowlano-nasiennych roślin rolniczych i ogrodniczych oraz 21 spółek hodowli zwierząt, a także
względem 21 spółek hodowli koni i stad ogierów
wyszczególnionych w Rozporządzeniu Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 11 kwietnia 2003 r.
(Dz. U. nr 80 z 2003 roku poz. 726 z późn. zmianami). Są to spółki o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Bezpośredni nadzór nad nimi
w Biurze Prezesa ANR sprawuje Zespół Nadzoru
Właścicielskiego.
Biorąc pod uwagę istotne znaczenie spółek
Agencji Nieruchomości Rolnych dla gospodarki
narodowej (w szczególności dla rolnictwa), zmianę warunków ich funkcjonowania po zakończeniu
okresu przejściowego (od 30 kwietnia 2007 r. brak
możliwości wsparcia finansowego hodowli z Funduszu Postępu Biologicznego) oraz inne procesy
ogólnogospodarcze, np. globalizację rynku czy
wzrost konkurencji firm zagranicznych, zaistniała potrzeba przeprowadzenia restrukturyzacji poszczególnych grup spółek nadzorowanych przez
ANR. Agencja opracowała i przedstawiła Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi „Program restrukturyzacji spółek hodowli roślin ANR”, który
został zatwierdzony w kwietniu 2009 r.
Pierwszy etap restrukturyzacji przeprowadzony
w 2009 r. obejmował procesy łączenia czterech
grup spółek:
1.spółkę Hodowla Roślin Rolniczych „Nasiona
Kobierzyc” przyłączono do spółki Małopolska
Hodowla Roślin – HBP,
2.spółki Grupy Szelejewo: Hodowla Roślin Szelejewo, Stacja Hodowli Roślin Modzurów oraz
„Piast” Hodowla Roślin Łagiewniki przyłączono do spółki „DANKO” Hodowla Roślin,
3.spółkę Hodowla Roślin w Szyldaku przyłączono do Pomorsko-Mazowieckiej Hodowli Ziemniaka w Strzekęcinie – w wyniku połączenia
2
powstała spółka: Pomorsko-Mazurska Hodowla
Ziemniaka,
4.spółkę Hodowla Roślin Bronisze przyłączono
do „PlantiCo” Hodowla i Nasiennictwo Ogrodnicze Zielonki.
Główne przesłanki procesów łączeniowych
(koncentracji kapitału) wynikają z efektów wzrostu skali produkcji, wzrostu udziału w rynku, ograniczenia wzajemnej konkurencji, obniżenia kosztów hodowli, wzrostu skuteczności marketingowej
oraz lepszego dostępu do wyników badań naukowych. Istotne jest, aby procesom łączeniowym towarzyszyły równocześnie zmiany dotychczasowego sposobu wykorzystania posiadanych zasobów i
ich dopasowanie do potrzeb nowej struktury produkcyjno-ekonomicznej przedsiębiorstwa.
W efekcie restrukturyzacja ma doprowadzić do
dalszej koncentracji hodowli. W wyniku tego procesu z 15 spółek pozostało 8 realizujących programy hodowli roślin.
Podstawowym celem działalności spółek strategicznych ANR jest prowadzenie hodowli twórczej
i zachowawczej roślin uprawnych oraz właściwa
realizacja programów hodowlanych.
W rozwoju nowoczesnego rolnictwa coraz
większą rolę odgrywa postęp biologiczny, który
jest uważany za najważniejszy czynnik oddziałujący na wzrost efektywności ekonomicznej rolnictwa, zarówno z punktu widzenia ilości, jak i jakości produktów rolnych. Główną rolę w kreowaniu i
upowszechnianiu w Polsce postępu biologicznego
odgrywają spółki ANR, które dysponują cennym
materiałem genetycznym roślin uprawnych. Stanowi on bazę tego postępu, który w postaci nowych odmian roślin jest dostępny dla krajowego
rolnictwa.
Spółki te dostarczają na rynek nasiona odmian,
które jako wytworzone w kraju, dostosowane są
do naszych warunków glebowo-klimatycznych i
są konkurencyjne cenowo względem odmian zagranicznych.
W spółkach hodowli roślin rolniczych gromadzony jest najcenniejszy materiał genetyczny i
tworzone są odmiany głównie: roślin zbożowych,
strączkowych i motylkowych oraz traw, buraka
cukrowego, buraka pastewnego i ziemniaka. Natomiast w spółkach hodowli roślin ogrodniczych
gromadzony jest materiał genetyczny i tworzone
są odmiany warzyw i roślin ozdobnych.
Hodowlą w spółkach rolniczych objętych jest
46 gatunków (taksonów) roślin, w tym hodowlą
twórczą – 25 gatunków. W spółkach ogrodniczych
hodowla dotyczy 40 gatunków warzyw, w tym hodowla twórcza – 16 gatunków. W przypadku roślin
ozdobnych prowadzona jest prawie wyłącznie hodowla zachowawcza.
Własnością spółek – w 2009 r. – były ogółem
324 odmiany roślin rolniczych oraz 377 odmian
roślin warzywnych. W ubiegłym roku do Rejestru
Odmian wpisano 16 nowych odmian roślin rolniczych i 14 odmian roślin warzywnych. Obecnie w
badaniach przedrejestrowych jest 119 odmian roślin rolniczych i 24 odmiany roślin warzywnych.
Spółki Agencji w dalszym ciągu odgrywają dominującą rolę w hodowli roślin w Polsce. Udział
odmian spółek ANR wśród odmian roślin rolniczych pochodzących z krajowej hodowli, wpisanych do Rejestru Odmian, wynosi 51,1%,
zaś wśród odmian roślin warzywnych 58,9%.
Udział odmian spółek ANR we wszystkich odmianach wpisanych do Rejestru Odmian wynosi 33% (rośliny rolnicze 25,8% i warzywne
41,7%). Według stanu na koniec 2009 r., za granicą zarejestrowanych było 75 odmian roślin rol-
niczych w 24 krajach świata i 121 odmian roślin
warzywnych w 5 krajach. Są to odmiany zarejestrowane w krajowych rejestrach odmian, których
sprzedaż licencji lub nasion do tych krajów miała miejsce w ostatnich pięciu latach. Łącznie w
spółkach ANR, w działach roślin zatrudnionych
jest 358 pracowników, w tym 190 pracowników
inżynieryjno-technicznych, z tego 113 z wyższym
wykształceniem.
Spółki hodowli roślin rolniczych i ogrodniczych do końca 2007 r. realizowały programy
hodowlane, które były zatwierdzane i częściowo
dotowane przez MRiRW. Dotowano programy hodowlane tych gatunków roślin uprawnych, które
mają znaczenie ze względu na reakcję ich odmian
na warunki glebowo-klimatyczne, stan krajowej
hodowli i jej możliwości konkurowania z firmami zagranicznymi oraz koszt importu nasion w
przypadku zaprzestania hodowli krajowej. Dotacje z budżetu państwa pokrywały 50% kosztów
hodowli. Obecnie ze względu na brak możliwości
wsparcia finansowego hodowli z Funduszu Postępu Biologicznego oraz udzielenia pomocy finansowej przez ANR, głównymi źródłami finansowania hodowli w spółkach stały się opłaty hodowlane
i licencyjne oraz opłaty od rozmnożeń własnych.
Jednak polski rynek nasienny nie dostarcza wystarczających środków finansowych do pokrycia
kosztów prowadzonej hodowli. Związane jest to
ze znacznie niższym niż w krajach zachodnioeuropejskich poziomem upowszechnienia postępu biologicznego w polskiej praktyce rolniczej. Wynika
to częściowo także z trudnej sytuacji ekonomicznej
polskiego rolnictwa i będącego jej efektem małego zainteresowania producentów rolnych nabywa-
Spółki zajmujące się hodowlą odmian gatunków lub grup gatunków roślin
Lp.
Nazwa spółki
Hodowane grupy gatunków
Rośliny rolnicze
1.
HR DANKO Choryń
zboża, trawy, strączkowe, motylkowe
2.
MHR HBP Kraków
zboża, trawy, motylkowe, buraki pastewne, kukurydza pastewna i
cukrowa
3.
KHBC Kutno
burak cukrowy
4.
PMHZ Strzekęcin
ziemniak
5.
PHR Tulce
zboża, trawy, strączkowe, motylkowe
Rośliny ogrodnicze
1.
KHiNO POLAN Kraków
warzywa, rośliny ozdobne
2.
Spójnia HiNO Nochowo
warzywa
3.
PlantiCo Zielonki
warzywa, rośliny ozdobne
3
niem nośników postępu biologicznego. Wystarczy
podać, że np. udział kwalifikowanych nasion w zasiewach zbóż wynosi zaledwie 10%, a ziemniaków
około 8%. Niskie wykorzystanie kwalifikowanego
materiału siewnego przez producentów rolnych
oznacza niższe zbiory i gorszą jakość produkcji,
a w rezultacie mniejsze przychody finansowe oraz
mniejszą konkurencyjność polskiego rolnictwa
na rynku wewnętrznym i międzynarodowym. To
z kolei przesądza o niskiej efektywności ekonomicznej polskich firm hodowlano-nasiennych i
ogranicza możliwości tworzenia i upowszechniania postępu biologicznego w polskim rolnictwie.
Wpływy z opłat hodowlanych, licencyjnych i od
rozmnożeń własnych pokrywają tylko w 43,4%
koszty hodowli. Pozostałe 56,6% kosztów hodowli spółki pokryły z własnych środków.
O skali i wadze dokonań hodowli w strukturach
Agencji Nieruchomości Rolnych świadczą m.in.
wyniki prestiżowego, corocznego konkursu, zapoczątkowanego w 1992 r. na Targach Rolno-Spożywczych POLAGRA, o Złoty Medal Międzynarodowych Targów Poznańskich. Do obecnego
roku włącznie Złotym Medalem MTP wyróżnione zostało 76 odmian wytworzonych w spółkach
agencyjnych, w tym 35 odmian roślin rolniczych
– zwłaszcza zbóż i strączkowych oraz 41 odmian
warzyw – głównie cebulowych i korzeniowych.
Rolnicze spółki oferują nasiona 324 własnych
odmian 46 gatunków i form: zbóż ozimych i jarych – 106 odmian, kukurydzy – 8, roślin strączkowych – 44 i motylkowych – 18, ziemniaka – 39,
buraka cukrowego – 12, buraka pastewnego – 16,
traw pastewnych – 67 i trawnikowych – 36 oraz
innych roślin, jak np.: facelia błękitna, esparceta,
amaranthus, gryka, marchew pastewna.
1. „DANKO” Hodowla Roślin Sp. z o.o. w
ofercie ma łącznie 111 własnych odmian roślin
rolniczych w 21 gatunkach. Składają się na nie: 59
odmian zbóż, 23 odmiany roślin strączkowych, 26
odmian traw pastewnych, a także odmiany lucerny
mieszańcowej oraz kostrzewy owczej do użytkowania trawnikowego.
Spośród licznych odmian hodowli „DANKO”
niektóre cieszą się w ostatnim czasie szczególnym
uznaniem rodzimych i zagranicznych producentów: pszenżyto ozime: GRENADO – krótkie, najszerzej uprawiane w Polsce i w Europie, LEONTINO – wysokiej plenności i dużej przydatności na
cele paszowe, ALGOSO – najplenniejsza odmiana
w Polsce, GNIEWKO i ALEKTO – o skróconej
słomie; pszenżyto jare: LEGALO, DUBLET – o
4
rewelacyjnej plenności i NAGANO – o podwyższonej zawartości białka; pszenica ozima: MUSZELKA (B) – jedna z najplenniejszych pszenic
w kraju, bardzo krótka, BOGATKA (B) – o pięknym grubym ziarnie; pszenica jara: WALUTA (A)
i KATODA (A) – jakościowe, BRAWURA (A)
– bardzo wczesna; żyto ozime: DAŃKOWSKIE
DIAMENT – bardzo plenne, AMILO – o bardzo
dobrych parametrach ziarna; owies: BRETON
– odmiana wczesna o niskiej zawartości łuski,
GNIADY – pierwsza w Polsce odmiana o brunatnej łusce, wyjątkowej wartości odżywczej, ZUCH
– bardzo plenny, na słabsze gleby.
Wśród traw na uwagę zasługują: odmiana mieszańca międzyrodzajowego festulolium: SULINO
– dostarczająca wysokoproduktywnej paszy dla
zwierząt; życica trwała SOLEN – szeroko uprawiana; odmiany życicy trwałej: GAGAT i AKWAMARYN – charakteryzujące się wysokim plonem
zielonej i suchej masy; odmiany życicy wielokwiatowej: TURTETRA i MITOS – nadające się
do produkcji paszy w postaci zielonek, kiszonek i
siana oraz do produkcji biogazu; kostrzewa owcza:
TENIS – trawa gazonowa.
W roślinach strączkowych: nowa odmiana
wąsolistna grochu siewnego: BATUTA – z przeznaczeniem na konsumpcję i paszę oraz odmiana
grochu pastewnego (peluszki) HUBAL – do wykorzystania na cele paszowe. Na uwagę zasługują
również odmiany bobiku: OPTIMAL – odmiana
samokończąca oraz BOBAS; natomiast odmiany
wyki siewnej INA – samokończąca, KWARTA i
JAGA – nadają się do uprawy w poplonie ścierniskowym i są objęte programami rolno-środowiskowymi.
2. Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o. w
Tulcach k/Poznania aktualnie w ofercie ma 69
własnych odmian, w tym m.in. 16 odmian zbóż,
21 odmian roślin strączkowych, 5 odmian motylkowatych drobnonasiennych oraz 24 odmiany
traw pastewnych. Na odmiany zbóż składają się:
pszenica ozima – 4, jara – 1; żyto ozime – populacyjne – 2, mieszańcowe – 2; jęczmień ozimy – 1,
jary – 4. Odmiany roślin strączkowych to: bobik
– 1; groch siewny – 11; łubin: żółty –5, wąskolistny – 2; wyka kosmata –2. Odmiany motylkowate
drobnonasienne to: koniczyna biała – 4; seradela
– 1. Natomiast na 24 odmiany traw pastewnych
składają się: kostrzewa czerwona –7; kostrzewa
łąkowa – 3; kupkówka pospolita –5; życica trwała
– 6; życica mieszańcowa – 3.
Niektóre spośród licznych odmian zasługują na
szczególną uwagę. Ze zbóż, pszenice ozime: LEGENDA i NARIDANA – cechujące się dobrymi
własnościami wypiekowymi oraz dużą mrozoodpornością. Także odmiany jęczmienia jarego:
GRANAL – o bardzo wysokich walorach browarnych i NAGRADOWICKI – forma pastewna,
wysoko plonująca i odporna na choroby. Z roślin
strączkowych godne uwagi są odmiany grochu
siewnego: ogólnoużytkowe – KOMANDOR (wąsolistna) i SET oraz pastewne – SOKOLIK (wąsolistna) i WIATO. Warte zainteresowania są też odmiany łubinu wąskolistnego odporne na pękanie
strąków i osypywanie nasion – SONET i KARO.
Spośród traw należy zwrócić uwagę na kostrzewę
czerwoną – AMERA, kostrzewę łąkową – WANDA oraz życice trwałe – NAKI i MAJA.
3. Małopolska Hodowla Roślin – HBP Sp. z
o.o. przygotowała ofertę obejmującą obecnie 107
odmian 25 gatunków roślin rolniczych. Składają
się na nią następujące odmiany: zboża – pszenica
ozima – 8 odmian, pszenica jara – 10; jęczmień
jary – 3; owies – 5; kukurydza pastewna – 6, kukurydza cukrowa – 2; gryka – 2; burak pastewny
–16; marchew pastewna –1; trawy pastewne – kostrzewa łąkowa – 5; tymotka łąkowa – 5; wiechlina łąkowa – 4; życica wielokwiatowa – 1, życica
westerwoldzka – 2; trawy trawnikowe – kostrzewa
czerwona – 6, kostrzewa owcza – 3; życica trwała
– 7; wiechlina łąkowa – 2, wiechlina gajowa – 1;
mietlica pospolita – 3; koniczyna łąkowa – 10; a
ponadto po jednej odmianie koniczyny krwistoczerwonej, esparcety, komonicy różkowej, gorczycy białej i sarepskiej.
Ukształtowana od lat specjalność firmy to hodowla buraka pastewnego, traw pastewnych i trawnikowych oraz koniczyny łąkowej. Producenci powinni zwrócić uwagę na szczególną przydatność
odmian pszenicy ozimej – NATULA, KOHELIA,
TURNIA, MUZA; pszenicy jarej – ŁAGWA, HEWILLA, PARABOLA; jęczmienia jarego – ATICO; kukurydzy: ziarnowo-kiszonkowe CYRKON,
ziarnowe bardzo wczesne KB 1903, kiszonkowe
KB 2704; owsa dla rolnictwa południowej Polski.
Ponadto w ofercie polecane są odmiany: buraka
pastewnego jednokiełkowego – SOLIDAR, KACPER, NEPTUN, KRAKUS, SYRIUSZ; buraka
pastewnego wielokiełkowego – URSUS POLY,
ZENTAUR POLY, REKORD POLY; koniczyny
łąkowej – NIKE, KRYNIA, JUBILATKA, DAJANA, traw pastewnych: wiechlina łąkowa – HARFA
i TĘCZA, kostrzewa łąkowa – SKRA, MEWA; ty-
motka łąkowa – SKALA, SKAUT; życica westerwoldzka – MOWESTER; traw trawnikowych: kostrzewa czerwona – NIMBA, ADIO, życica trwała
– NIRA, NIGA i kostrzewa owcza – NONI.
4. Pomorsko Mazurska Hodowla Ziemniaka
Sp. z o.o. aktualnie w ofercie ma 39 odmian: 20
jadalnych i 19 skrobiowych. Odmiany jadalne to
odmiany o wysokich walorach smakowych, zdrowotnościowych, plonotwórczych. Wzorcowymi
w kraju pod względem smakowym są: odmiana
BRYZA o żółtym miąższu, zarejestrowana w 1976
roku, wywodząca się ze Strzekęcina oraz odmiana
IRGA o białym miąższu pochodząca z Szyldaka.
Na szczególną uwagę zasługują również inne odmiany jadalne: wczesne – OWACJA i CYPRIAN
(bardzo plenne o wysokich walorach smakowych)
oraz ALTESSE (odmiana sałatkowa); średnio
wczesne – TAJFUN (odporny na suszę), PROMYK, JUTRZENKA, AMETYST, CEKIN, ZEBRA, IBIS I CYPRIAN (wszystkie o wysokim
plonie i dobrym smaku) oraz średnio późne – SYRENA, SOPLICA, URSUS i ZEUS.
Odmiany skrobiowe charakteryzują się wysokim technologicznym plonem skrobi. Niektóre z
odmian skrobiowych przydatne są do produkcji
przetworów przemysłowych, zwłaszcza chipsów
i frytek. Szczególnie popularne odmiany to: PASAT, RUMPEL, HARPUN, IKAR, HINGA, INWESTOR, GLADA, SONDA, ADAM, JASIA,
SKAWA, RUDAWA i ŚLĘZA.
5. Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego Sp. z o.o. oferuje najwyższej jakości nasiona,
otoczkowane i inkrustowane, 9 odmian mieszańcowych buraka cukrowego. Odmiany te cechują
się wysokim technologicznym plonem cukru, dobrą wartością przetwórczą oraz zdrowotnością. W
doborze posiada 4 odmiany odporne na rizomanię,
z których odmiany JANOSIK i JAGUSIA oparte
są na obu komponentach rodzicielskich KHBC.
Firma, oprócz działalności hodowlano-nasiennej
buraka cukrowego, oferuje również usługi w zakresie otoczkowania nasion, prowadzi sprzedaż
sorga pastewnego (RONA-1), prosa Gierczyckiego, a także brykietu ze słomy.
Natomiast oferta nasienna firm ogrodniczych
obejmuje łączne 599 własnych odmian, w tym 377
odmian warzyw (40 gatunków) do uprawy polowej i pod osłonami oraz 222 odmiany kwiatów,
głównie jednorocznych polowych (15 gatunków).
1. „Spójnia” Hodowla i Nasiennictwo Ogrodnicze Sp. z o.o. w ofercie ma 97 własnych odmian
warzyw. Największe dokonania hodowlane doty5
czą: ogórka polowego – 17, szklarniowego – 4,
pod osłony – 5; grochu łuskowego – 12; marchwi
– 9 (w tym dwie mieszańcowe); buraka ćwikłowego – 7. Ma także liczne odmiany cebuli – 7 (w tym
jeden mieszaniec); zielono- i żółtostrąkowej fasoli
szparagowej – 10; rzodkiewki – 7; sałaty – 5; grochu cukrowego – 3. W ofercie spółka posiada własne odmiany fasoli wielokwiatowej – 2; pietruszki
– 3; szczypiorku – 2; kalarepy – 1.
Z licznych odmian hodowli spółki na szczególną uwagę zasługują m.in. odmiany buraka ćwikłowego o wysokiej zawartości betaniny – okrągłe:
NOCHOWSKI i CHROBRY oraz cylindryczny
TYTUS, partenokarpiczne odmiany ogórka pod
osłony przeznaczone do wczesnego kiszenia – RUBIN F1, JASPIS F1, LAZURYT F1 i AMETYST
F1; bardzo plenne, idealne do zbioru mechanicznego odmiany fasoli szparagowej – żółtostrąkowa
– UNIWERSA i zielonostrąkowa – PAULINERA,
bardzo wczesna.
2. Krakowska Hodowla i Nasiennictwo
Ogrodnicze „Polan” Sp. z o.o. w ofercie ma nasiona 113 własnych odmian 21 gatunków warzyw
oraz 116 własnych odmian 12 gatunków jednorocznych kwiatów. W warzywach główny przedmiot zaangażowania hodowlanego stanowią: ogórek polowy – 21 odmian; fasola zwykła: szparagowa, zielono- i zółtostrąkowa oraz na suche nasiona
– 20; marchew – 17; kapusta głowiasta biała –7.
W ofercie spółki są także: cebula – 6 odmian;
burak ćwikłowy – 4; pietruszka korzeniowa – 3;
czosnek – 6 odmian (jako jedyny hodowca krajowy); rzodkiewka – 4; papryka – 6. Ma też własne
odmiany: pomidora polowego – 2; sałaty siewnej
– 5; kapusty głowiastej czerwonej – 2; kapusty
włoskiej – 2; kalarepy – 2; po 1 odmianie dyni
zwyczajnej, cukinii, rzodkwi i kopru.
Spółka poleca także odmiany: ogórka polowego, o wysokiej tolerancji na mączniaka rzekomego
– TYTUS F1, kwaszeniakowego – GROT F1 i ANDRUS F1, konserwowego – POLAN F1, SANDER
F1, KRAK F1, KMICI F1; fasoli szparagowej o
ciemnozielonym strąku, do mrożenia – SYRENKA, DELFINA, żółtostrąkowej – LAURINA,
TARA FURORA BASTA; marchwi dla producentów wielkotowarowych – KORAL, KOMETA F1,
SALSA F1 i SAMBA F1; kapusty głowiastej białej
o długoprzechowujących się główkach – ULA F1 i
KALINA F1; cebuli przeznaczonej do długotrwałego przechowywania – POLANOWSKA, CYMES
oraz nowość PETRA F1; buraka ćwikłowego o
doskonałych walorach przetwórczych – ASTAR
6
F1, POLGLOB F1, najnowszej odmiany rzodkiewki do uprawy pod osłonami, pierwszego polskiego mieszańca FRIDA F1; pietruszki korzeniowej
KINGA i VISTULA.
Główne zainteresowanie w hodowli kwiatów
stanowią: aster chiński – 48 odmian; petunia ogrodowa – 16; lwia paszcza – 16; pelargonia – 8; aksamitka – 7.
3. PlantiCo Hodowla i Nasiennictwo Ogrodnicze Zielonki Sp. z o.o. w ofercie nasiennej posiada obecnie ponad 800 pozycji, z czego w Rejestrze Odmian znajduje się 167 odmian własnych
w 26 gatunkach warzyw i 106 odmian własnych
w 14 gatunkach kwiatów. Warzywa, w których
hodowlę spółka jest szczególnie zaangażowana
to: cebula – 15 odmian; groch łuskowy – 9; fasola zwykła, szparagowa, zielono- i żółtostrąkowa
i na suche nasiona –18; marchew – 14; pomidor
gruntowy – 17; papryka do uprawy w polu i w tunelach foliowych – 11. Przedmiot zainteresowania
hodowlanego stanowi także: bób – 2; burak ćwikłowy – 3; kapusta głowiasta biała – 5; koper – 3;
ogórek gruntowy i szklarniowy – 18; pietruszka
korzeniowa i naciowa – 5; por – 3; rzodkiewka –
11; sałata polowa i pod osłony – 18; szpinak – 3;
kalafior – 2; brokuł – 1; jarmuż 1. PlantiCo jako
jedyna z rodzimych firm posiada odmiany selera
korzeniowego – 3; naciowego –1; szalotkę i cebulę siedmiolatkę.
Z licznych odmian hodowli spółki na wyróżnienie zasługują odmiany: cebuli – BILA (do długotrwałego przechowywania), MAJKA (wczesna),
CYKLOP (nowa odmiana do przechowywania);
pełna oferta grochów łuskowych dla przetwórstwa
od wczesnych do późnych, posiadających genetyczną odporność na wirusy – WALOR, BIZNES,
KILER; marchwi wiążące małą ilość azotanów –
KORUND F1 i NORTON F1; ogórka gruntowego
– CEZAR F1 (popularna odmiana konserwowa),
HUGON F1 (nowa i wczesna), SOPLICA F1 (wyróżniający się kwaszeniak); papryki – CARYCA
F1 (o wyjątkowo grubej ściance), MERCEDES
(odporna na suszę); pomidora – AWIZO F1 (sprawdzona na przetwory), SOKAL F1 i BATROY F1
(dla przemysłu), MIESZKO F1 i FRODO (nowe
do kombajnowego zbioru).
W hodowli kwiatów liczące się dokonania dotyczą: astra chińskiego – 20 odmian; aksamitki – 5;
lewkonii letniej – 20; lwiej paszczy – 8; pelargonii
–19.
Wojciech Święcicki, Magdalena Gawłowska, Czesława Nawrot
Instytut Genetyki Roślin PAN
w Poznaniu
Możliwości zwiększenia
produkcji i wykorzystania
krajowego białka
roślinnego
Najważniejszym źródłem krajowego białka roślinnego są rośliny strączkowe. Ich udział w strukturze zasiewów, jak i wykorzystanie w pokarmie
i paszach, powinno być znacznie większe. Przemawia za tym wiele argumentów. Po pierwsze,
liczne zalety roślin: wiązanie azotu atmosferycznego przez bakterie korzeniowe, wysoka zawartość białka w nasionach, zróżnicowanie wymagań
środowiskowych poszczególnych gatunków i kierunków użytkowania, korzystny wpływ następczy
w zmianowaniu i na środowisko. Niestosowanie
mineralnego nawożenia azotowego może dać kilkadziesiąt milionów złotych oszczędności w skali
kraju (związanie 17-32 tys. t. N ogranicza produkcję saletry amonowej o 60-94 tys. t.), a 20% udziału roślin strączkowych w zmianowaniu zmniejsza
o 13% zużycie energii na 1 ha. Ponadto przyjmuje się, że wyprodukowanie i dostarczenie na pole
1 t. nawozu mineralnego wymaga zużycia 1 t.
oleju napędowego. Nie bez znaczenia dla ochrony środowiska jest fakt, że połowę emisji gazów
cieplarnianych z rolnictwa stanowi tlenek azotu,
którego wartość grzewcza jest 300 razy większa
od dwutlenku węgla. Za zwiększeniem udziału
roślin strączkowych w zmianowaniu i użytkowaniu przemawia także zbyt duży (ponad 70%) areał
zbóż (UE - poniżej 70%, USA - 46%) oraz zapisy w Ustawie o paszach i uzależnienie przemysłu
paszowego od importu śruty sojowej, co nakazuje poszukiwanie rozwiązań dla zapewnienia tzw.
bezpieczeństwa białkowego kraju. Oczywiście
głównym surowcem w paszach jest ziarno zbóż
(rys. 1). Składniki wysokobiałkowe (soja, strączkowe, inne) stanowią 21% masy paszowej. Ogółem w krajach UE dla produkcji pasz przeznaczono około 25 mln t. białka, pochodzącego przede
wszystkim z soi, rzepaku i słonecznika, w tym
w ¼ z własnej produkcji. Można to nazwać nieprzestrzeganiem bezpieczeństwa białkowego albo
chronicznym deficytem surowców białkowych.
Niewątpliwie wskazuje to na celowość rozwoju
produkcji własnych źródeł białka i przynajmniej
częściowego uniezależnienia się od importu śruty
sojowej. Tymczasem w Polsce rośliny strączkowe
zajmują zaledwie 1% areału uprawy (w minionym
dwudziestoleciu powierzchnia kwalifikowanych
plantacji nasiennych spadła do około 5%!), podobnie w UE, a w krajach kontynentu amerykańskiego
około 16% (łącznie z soją) (rys. 2).
Około 80% światowej produkcji nasion roślin
strączkowych (284 mln t.) stanowi soja (rys. 3).
Należy wziąć pod uwagę, że grupa pozostałych
roślin strączkowych obejmuje wiele gatunków o
różnych kierunkach użytkowania, mało znanych
w państwach strefy klimatu umiarkowanego, np.
z rodzaju Vigna i Cajanus. W produkcji soi liderami są kraje kontynentów amerykańskich oraz
Azji. I tak na ogólną powierzchnię ponad 96 mln
ha najwięcej soi uprawia się w USA (30,2 mln
ha), Brazylii (21,2 mln ha) Argentynie (16,4 mln
ha), Indiach (9,6 mln ha), Chinach (9,1 mln ha),
Paragwaju (2,6 mln ha) i Kanadzie (1,2 mln ha)
(FAOSTAT 2008). Łączna powierzchnia w tych 7
państwach zajmuje ponad 93% światowej uprawy
7
soi. Dla porównania w tabeli 1 podano powierzchnię uprawy najważniejszych, pozostałych roślin
strączkowych. 12 państw uprawiających te gatunki
na powierzchni ponad 1 mln ha zajmuje około 70%
światowej powierzchni, a wśród najważniejszych
producentów dominują kraje spoza strefy klimatu
umiarkowanego. Do najważniejszych wśród tych
gatunków pod względem powierzchni uprawy w
świecie zalicza się fasolę, ciecierzycę i wspięgę
chińską. Duży areał zajmuje też nikla indyjska, soczewica oraz bób i bobik. Łącznie te 7 gatunków
zajmuje prawie 94% obszaru roślin strączkowych
uprawianych na nasiona (tab. 2).
Najważniejsze obecnie w Polsce rośliny strączkowe - groch oraz łubin żółty i wąskolistny mają
różne znaczenie w skali globalnej. Groch uprawiany jest na powierzchni około 6 mln ha, a łubiny
617 tys. ha (FAOSTAT 2008). Najwięcej grochu
(powyżej 100 tys. ha) sieją państwa wymienione
w tabeli 3. Niestety Polska nie należy do tej grupy,
pomimo wieloletniej tradycji uprawy. Łubiny w
skali światowej nie są najważniejszymi roślinami
strączkowymi, ale bezdyskusyjnym liderem w ich
uprawie i produkcji jest Australia (69% światowego obszaru). W pozostałych krajach uprawia się
łubiny na powierzchni od kilku do kilkudziesięciu
tysięcy hektarów, np. Białoruś - 36 tys. ha, Polska
- 31 tys. ha, Niemcy - 20 tys. ha, Maroko - 21 tys.
ha.
Dążenie do wzrostu obszaru uprawy roślin
strączkowych powinno uwzględniać nie tylko zalety tej grupy roślin, ale także kierunki i zakres
użytkowania. Rycina 4 pokazuje, że w świecie
dominuje użytkowanie na pokarm. Jedynie w
państwach europejskich i Australii nasiona roślin strączkowych są wykorzystywane głównie
jako wysokobiałkowy składnik pasz treściwych.
Potwierdzają to dane o rocznym spożyciu nasion
na osobę, wskazując jednocześnie na konieczność wyraźnego wzbogacenia diety europejczyka
białkiem pochodzenia roślinnego (ryc. 5). Jednak
wskutek odmiennych warunków środowiska, a
także kultury i tradycji w poszczególnych krajach
użytkowane są nasiona różnych gatunków. Na ogół
w UE głównym gatunkiem paszowym jest groch,
natomiast dieta człowieka jest bardziej zróżnicowana (rys. 6). Wprawdzie spożywany jest przede
wszystkim groch i fasole, ale także soczewica, ciecierzyca i bób. Największa różnorodność gatunków występuje w diecie w Hiszpanii i Włoszech,
natomiast w Polsce i Wielkiej Brytanii dominuje
groch. W wykorzystaniu nasion roślin strączko8
wych na paszę występuje mniejsze zróżnicowanie gatunków. Głównym gatunkiem paszowym w
Belgii, ale także w Austrii i Holandii jest groch,
uzupełniany bobikiem we Włoszech i Hiszpanii.
Tymczasem w Polsce i Wielkiej Brytanii na paszę
wykorzystywane są nasiona innych gatunków, najprawdopodobniej łubinu.
W kraju pierwszym krokiem do zwiększenia
(powrotu do właściwej?) powierzchni jest wprowadzenie przez MRiRW od 2010 r. dopłat bezpośrednich (60 euro/1 ha). Mają one poprawić opłacalność uprawy tej grupy roślin w porównaniu do
innych, szczególnie zbóż, a w konsekwencji zapewnić firmom paszowym dostępność dużych partii surowca. Ulepszenia wymaga także kilka obszarów tak, aby rośliny strączkowe były chętnie siane
przez rolnika, a nasiona spożywane przez człowieka i wykorzystywane w paszach. Wiele zależy
od sytuacji na rynkach surowców. Jednak dane w
tabeli 4 pokazują, że koszty 1 kg białka w paszy z
krajowych źródeł mogą być konkurencyjne w porównaniu do importowanej śruty sojowej. Do najważniejszych zagadnień, którym należy poświęcić
badania naukowe, należy zwiększenie stabilności
i jakości plonu roślin wysokobiałkowych, opracowanie agrotechniki zwiększającej opłacalność
uprawy oraz receptur paszowych wykorzystujących krajowe źródła białka roślinnego zapewniających producentom lepsze efekty ekonomiczne,
a konsumentom lepsze jakościowo mięso, a także
ekonomicznych uwarunkowań rozwoju produkcji,
infrastruktury rynku, systemu obrotu i opłacalności wykorzystania roślin strączkowych na cele paszowe. Zintensyfikowane muszą być badania z zakresu genetyki roślin strączkowych, pomimo bardzo dynamicznego postępu w hodowli nowych odmian (rys. 7). Poważna wada roślin strączkowych
- niestabilne plony nasion, mogą być wypadkową
małej odporności na suszę i choroby, zaburzeń w
rozwoju organów generatywnych (aborcja kwiatów), a także tendencji do wylegania niektórych
gatunków. Poprawić należy także jakość nasion zwiększyć zawartość białka przy zachowaniu wysokiej plenności i zmniejszyć zawartość substancji
antyżywieniowych oraz opracować nowoczesne
metody niezbędne dla skrócenia procesu hodowli.
Przygotowane przez specjalistów z uniwersytetów
przyrodniczych, instytutów PAN i resortowych założenia wieloletniego programu badawczego, dyskutowane w wielu gremiach, m.in. na posiedzeniach Komisji Sejmu, konferencjach naukowych i
w prasie rolniczej, złożono w MRiRW.
Tab. 1. Strączkowe jadalne (bez soi) w Świecie - powierzchnia uprawy
i plon nasion (fasola, bób, groch, łubiny, wyki, wspięga
chińska, bambara beans) (FAOSTAT 2009 r.)
Kraj
Powierzchnia (mln ha)
Plon (q/ha)
Świat
70 598
8,7
Anglia
133
31,9
Argentyna
326
11,8
1 448
12,5
224
8,8
Brazylia
4 193
8,5
Burundi
279
8,6
Chiny
2 874
14,7
Egipt
134
31,6
Francja
218
42,1
Hiszpania
259
8,8
20 400
6,7
Indonezja
322
10,3
Iran
869
5,8
Kanada
2 609
19,9
Kenia
1 054
3,9
Kongo (Dem.Rep.)
379
7,7
Korea L.
350
8,6
Niemcy
85
32,5
Malawi
620
6,0
Meksyk
1 538
8,7
Maroko
404
5,6
Mozambik
305
5,0
Niger
5 352
3,0
Nigeria
4 419
6,7
Pakistan
1 588
6,7
Polska
124
21,5
Rosja
937
16,5
Rwanda
428
7,3
Syria
219
10,5
Tanzania
1 662
6,7
Tajlandia
223
8,6
Turcja
906
11,8
1 125
5,8
338
7,5
Australia
Bangladesz
Indie
Uganda
Wietnam
9
Tab. 2. Uprawa roślin strączkowych na suche nasiona - Świat (FAOSTAT - 2009 r.)
Gatunek
Powierzchnia mln ha
Soja
Plon q/ha
98 827
22,5
70 597
10,4
25 211
7,8
Bób
2 508
16,3
Groch
6 152
16,8
Łubiny
690
13,5
Wyki
530
14,9
Ciecierzyca
11 082
8,8
Soczewica
3 637
9,9
Wspięga chińska (Vigna unguiculata, cow pea)
11862
4,8
Nikla indyjska (Cajanus cajan, pigeon pea)
4 633
7,6
118
7,0
Ogółem pozostałe
w tym: Fasola
Bambara beans (Vigna subterranea, ground nut)
Tab. 3. Powierzchnia uprawy grochu (FAOSTAT 2009 r.)
KRAJ
ŚWIAT
Powierzchnia (mln ha)
Plon (q/ha)
6 159
16,8
Australia
285
12,5
Chiny
900
11,1
Etiopia
231
11,6
Francja
114
39,3
Hiszpania
164
8,8
Indie
590
13,6
1 487
22,7
Pakistan
106
6,0
Rosja
770
17,5
Ukraina
273
18,0
USA
339
22,9
Kanada
10
Tab. 4. Koszty 1kg białka (zł) w mieszance paszowej dla trzody chlewnej
Mieszanka paszowa ze śrutą sojową
Skład mieszanki paszowej
Udział
w paszy (%)
Mieszanka paszowa z udziałem grochu
Cena 1kg białka (zł)
Skład mieszanki paszowej
Udział
w paszy (%)
Cena 1kg
białka (zł)
15
4,36
Groch (22% białka)
Śruta sojowa (45% białka)
15
2,44
Śruta rzepakowa (35% białka)
Zboże (11% białka)
Cena 1kg białka w paszy (zł)
83
4,54
4,13
Zboże (11% białka)
Cena 1kg białka w paszy (zł)
10
1,77
73
4,54
4,14
Przyjęte ceny skupu: śruta sojowa – 1100 zł/t, groch – 960 zł/t, śruta rzepakowa – 620 zł/t, zboże – 500 zł/t
Rys. 1. Surowce dla pasz w krajach UE – ogółem 211 mln t (FAOSTAT 2007 r.)
11
Rys. 2. Udział roślin strączkowych w strukturze zasiewów
(0% oznacza w rzeczywistości udział poniżej 1%) (FAOSTAT 2009 r.)
Rys. 3. Produkcja soi i roślin strączkowych (mln t): Świat: soja – 222 mln t
(78%), strączkowe - 62 mln t (22%) (FAOSTAT 2009 r.)
12
Rys. 4. Użytkowanie roślin strączkowych (FAOSTAT 2007 r.)
Rys. 5. Roczne spożycie nasion roślin strączkowych (kg/osoba) (FAOSTAT 2009 r.)
13
Rys. 6. Wykorzystanie nasion roślin strączkowych (PAsza, POkarm)
w niektórych krajach UE w mln t. (FAOSTAT 2007 r.)
Rys.7. Dynamika postępu w plonach nasion grochu jadalnego i pastewnego oraz
bobiku (średni plon z odmian wg COBORU)
14
Czesław Bachorz
Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o.
w Tulcach
Krajowa produkcja roślin
strączkowych
Znaczenie roślin strączkowych w gospodarce
rolniczej ostatnio poważnie się zmniejszyło. Ich
udział w areale uprawy spadł do 10%, przy jednoczesnym zwiększeniu udziału zbóż do 75%. Grozi
to załamaniem produktywnej gospodarki rolnej
w kraju, ze względu na dużą ilość gleb lekkich.
Stąd stoi przed nami potrzeba odbudowy ich produkcji, a jednocześnie stworzenie krajowej bazy
produkcji białka na potrzeby paszowe. W krajach
europejskich, o wyższym poziomie rolnictwa, zajmują one 2-3%, a w krajach kontynentu amerykańskiego od 15 do 25% (łącznie
z soją). Udział tej grupy roślin w
strukturze zasiewów na świecie
jest odwrotnie proporcjonalny do
zbóż: w Polsce ok. 70-75%, w UE
– 50%, a w Kanadzie i USA – tylko 35%. Duży udział gleb lekkich
w Polsce, łącznie z właściwością
roślin strączkowych wiązania azotu atmosferycznego i ulepszania
jakości gleby wskazują, że ich
udział zarówno w strukturze zasiewów, jak i wykorzystania powinno
być znacznie większe niż obecnie.
Należałoby je znajdować na co
czwartym lub piątym polu, a udział
w diecie człowieka lub paszy dla
zwierząt, powinien być naturalną
konsekwencją wykorzystania tego
ziemiopłodu. Korzyści z roślin strączkowych, tylko jako przedplonu, szacowano w 2006 r. w wysokości 90-215 EUR/ha, dzięki zwiększeniu plonu zbóż o 5,1 dt.ha-1 i oszczędzając 40-80 kg.ha-1
azotu. Warto dodać, że jeszcze 20 lat temu rośliny
strączkowe zajmowały w Polsce ponad 300 tys.
ha i ich udział w strukturze zasiewów przekraczał
2%. Skutki zmniejszonego obsiewu nasionami roślin strączkowych można już zaobserwować w rol-
nictwie: dopływ materii organicznej po tych kilku
latach zmniejszył się o ok. 60%.
Wprowadzanie importowanego białka sojowego spowodowało wyparcie ich z uprawy i zastąpienie w znacznym stopniu zbożami, co staje się
niebezpieczne dla przyszłości krajowego rolnictwa, gospodarującego w dużym stopniu na glebach
lekkich i grożąc ich degradacją.
GUS podaje, że w 2009 r. udział roślin strączkowych stanowił zaledwie 1,16%, tj. 134 tys. hektarów (rys.1).
Powodem tak znacznego ograniczenia upraw
strączkowych była nieopłacalność ich uprawy w
stosunku do zbóż. Zasadniczy wpływ na to miały przede wszystkim niekorzystne relacje kursowe walut, a w ostatnich latach panujące w kraju
susze. Zniechęciło to rolników do uprawy roślin
strączkowych, co spowodowało niedobór nasion
na rynku. Taki stan produkcji nie spełniał oczekiwań dynamicznie rozwijającego się przemysłu
paszowego, który życzył sobie większych, jed15
Tab. 1. Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasion strączkowych w latach 1979-2009 (wg PIORiN)
Powierzchnia (w ha) zakwalifikowanych plantacji nasiennych w kraju, w poszczególnych latach
Grupa roślin
Rośliny rolnicze
razem w tym:
1979
1990
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
721 527,0 376 942,0 179 157,0 149 140,7 138 979,0 108 801,7 89 899,5 77 409,4 75 096,1 88 076,8 103 282,6 106 470,2
strączkowe
83 726,0 55 573,0
6 660,2
5 338,4
4 002,8
3 900,8
3 606,7
3 606,7
3 487,9
3 620,6
4 285,2
5 835,2
Tab. 2. Sprzedaż elitarnego i kwalifikowanego materiału siewnego roślin strączkowych w latach 20072010 (t)
Sprzedaż w kraju
Groch siewny
2007*
2008*
2009*
Razem
1 353,34
1 148,03
18 61,7 1
bd
328,00
90,00
96,00
219,30
Elitarny
270,45
316,64
328,40
bd
41,00
24,80
54,80
130,30
1 082,89
831,39
1 533,31
bd
287,00
65,20
41,20
891,00
Razem
756,78
1 042,64
1 623,90
bd
154,00
74,00
158,00
298,20
Elitarny
158,39
201,10
257,80
bd
62,70
40,00
109,20
151,80
Kwalifikat
598,39
841,54
1 366,10
bd
91,30
30,00
48,80
146,50
Razem
638,89
757,09
859,60
bd
217,00
202,00
119,00
556,40
Elitarny
91,68
229,31
94,80
bd
15,15
85,90
52,20
212,60
547,21
527,78
765,30
bd
201,85
116,10
66,80
343,80
2 749,01
2 947,76
4345,21
bd
699,00
366,00
373,00
1 073,90
Kwalifikat
Łubin wąskolistny
Łubin żółty
Sprzedaż w PHR
Kwalifikat
Ogółem
2010*
* Okres od 1 lipca danego roku do 30 czerwca roku następnego
Rys. 2. Powierzchnie upraw roślin strączkowych w kraju:
Duże
16
Średnie
Niskie
Małe
2007
2008
2009
2010
norodnych i w umiarkowanych cenach partii surowca wysokobiałkowego. Niedobór surowca był
główną przyczyną, że w ostatnich latach przemysł
paszowy zmuszony był poszukiwać surowca poza
granicami kraju poprzez uruchomienie importu
znacznych ilości śruty sojowej, a w przypadku jej
niedoboru śruty słonecznikowej.
Zaniechanie upraw roślin strączkowych wpłynęło na zmniejszenie popytu na materiał kwalifikowany. Potwierdza to analiza plantacji nasiennych na przestrzeni lat 1971-2009, gdzie można
zaobserwować wyraźny spadek powierzchni zakwalifikowanych upraw trwający aż do 2006 r. W
2007 r. zauważa się lekkie ożywienie (tab. 1).
Potwierdzeniem tych zachowań rynku jest
sprzedaż elitarnego i kwalifikowanego materiału
roślin strączkowych w tym okresie (tab. 2).
W 2010 r. zauważa się zarówno w kraju jak i
w PHR wyraźny wzrost sprzedaży (brak danych
sprzedaży w odniesieniu do kraju*). W niektórych
odmianach popyt zdecydowanie przewyższał podaż.
Wyraźny wzrost zainteresowania zakupem elitarnego i kwalifikowanego materiału siewnego w
2010 r. ma swoje podłoże w działaniach Ministerstwa Rolnictwa, które to poprzez wprowadzanie
dopłat w wysokości 60 euro/ha pobudziło popyt
na te rośliny. W założeniach rządowych dopłaty
obszarowe miały na celu zwiększenie popytu na
wysokobiałkowe rośliny strączkowe, które docelowo mają po części zastąpić na rynku krajowym
modyfikowaną śrutę sojową jako surowiec w przemyśle paszowym i jednocześnie poprawić strukturę gleby.
Krajowy rynek upraw roślin strączkowych
skoncentrowany jest na terenach Wielkopolski,
Mazowsza, Lubelszczyzny i Podlasia (Rys. 2).
W zależności od kierunków przeznaczenia roślin
strączkowych rynek upraw ulega drobnym modyfikacjom, co prezentują tabele 3, 4, 5 i 6.
Tab. 3. Powierzchnia strączkowych jadalnych
konsumpcyjnych (ha)
Polska
27 837
Mazowieckie
860
Opolskie
514
Podkarpackie
374
Podlaskie
96
Pomorskie
1 104
Śląskie
224
Świętokrzyskie
4 122
Warmińsko-Mazurskie
Wielkopolskie
1 402
Zachodniopomorskie
Polska
1 627
Kujawsko-Pomorskie
5 101
Lubelskie
11 704
Lubuskie
2 502
Łódzkie
5 410
Małopolskie
2 619
Mazowieckie
13 694
Opolskie
1 157
Podkarpackie
2 667
Podlaskie
9 321
Pomorskie
6 554
Śląskie
2 114
Świętokrzyskie
4 136
7 197
Wielkopolskie
11 419
Zachodniopomorskie
Polska
Kujawsko-Pomorskie
1 924
Kujawsko-Pomorskie
192
Łódzkie
397
Małopolskie
1 650
4 825
Tab. 5. Powierzchnia łubinu gorzkiego na nasiona
(ha)
Dolnośląskie
Lubuskie
92 047
Dolnośląskie
1 685
12 147
275
Tab. 4. Powierzchnia strączkowych pastewnych na
nasiona (z mieszankami zbożowo-strączkowymi)
(ha)
Dolnośląskie
Lubelskie
871
3 603
40
124
Lubelskie
56
Lubuskie
44
Łódzkie
280
17
Małopolskie
125
Mazowieckie
Opolskie
175
Podkarpackie
227
4
Podlaskie
490
65
Pomorskie
638
1 176
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
174
Śląskie
132
Pomorskie
561
Świętokrzyskie
769
758
Wielkopolskie
764
Zachodniopomorskie
132
Śląskie
41
Świętokrzyskie
161
50
Wielkopolskie
529
Zachodniopomorskie
173
Tab. 6. Powierzchnia strączkowych pastewnych na
zielonkę (ha)
Polska
10 569
Dolnośląskie
362
Kujawsko-Pomorskie
646
Lubelskie
1 364
Lubuskie
365
Łódzkie
468
Małopolskie
173
Mazowieckie
3 106
W produkcji nasiennej roślin strączkowych na
rynku krajowym niepodważalnym liderem jest
Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Wg danych
PIORiN za 2009 r. w powierzchni zakwalifikowanych polowo plantacji roślin strączkowych w
Polsce udział Poznańskiej Hodowli Roślin stanowi ogółem 44,56%, a w łubinie żółtym – 83,33%.
(tab. 7). Na ten udział w gatunku groch siewny
znaczący wpływ miały odmiany Pomorska i Wiato, w gatunku łubin wąskolistny odmiany Sonet i
Karo, a w łubinie żółtym odmiana Mister (tab. 8).
Potencjał produkcyjny i szeroki zestaw gatunków i odmian Poznańskiej Hodowli Roślin może
znakomicie służyć celowi, jakim jest produkcja
wysokobiałkowych roślin strączkowych dla przemysłu paszowego. Rekomenduje ona następujące
Tab. 7. Pozycja rynkowa PHR w kraju (udział w rynku hodowców w%) (wg danych PIORiN za 2009 r.)
Rośliny strączkowe
Powierzchnia zakwalifikowanych polowo plantacji w Polsce wg PIORIN w tym:
Ogółem
Hodowca
lub pełnomocnik
Groch siewny
ha
%
Polska w tym:
5 743,54
100,00
PHR
2 559,77
Smolice
Łubin żółty
%
ha
%
1 809,46
100,00
1 609,52
100,00
1 708,53
100,00
44,56
479,30
26,49
656,73
40,80
1 423,74
83,33
1 850,23
36,08
612,65
33,86
952,79
59,20
284,79
16,67
483,42
9,43
483,42
26,72
Strzelce
34,13
0,67
34,13
1,89
KWS Lochow
67,46
1,32
67,46
3,73
132,50
2,58
132,50
7,32
Szelejewo
INNE
18
ha
Łubin wąskolistny
ha
%
Tab. 8. Plantacje roślin strączkowych (zakwalifikowane polowo w 2009 r.)
Odmiana
Oceniono ogółem
plantacji
bobik
groch siewny
Zakwalifikowano
[ha]
plantacji
Szacunkowy zbiór
[ha]
[dct]
25
187,20
24
167,20
7 156,90
388
1 846,87
378
1 809,74
58 824,71
Bohun
2
14
2
14
330
Cysterski
2
14,50
2
14,50
725
Eureka
8
63
8
63
2 130,00
Fidelia
12
33,38
12
33,38
989,68
2
15
2
15
600
10
135,11
10
135,11
4 274,60
Roch
8
113,80
8
113,80
2 801,00
Sokolik
2
14,44
2
14,44
423,20
Wiato
17
77,50
16
76,07
2 631,45
282
1 653,94
266
1 609,52
38 046,48
Karo
48
140,09
46
134,39
3 237,36
Sonet
99
536,89
93
522,34
12 525,20
352
1 820,59
323
1 708,53
35 862,94
Dukat
6
65,30
6
65,30
1 575,00
Juno
1
4,30
1
4,30
77,40
Klif
Pomorska
Łubin wąskolistny
Łubin żółty
295
1 408,10
268
1 324,64
28 279,72
Talar
Mister
1
16
1
16
368
Taper
3
13,50
3
13,50
297
1 181,00
5 972,95
1 118,00
5 743,54
148 201,58
Razem
Tab. 9. Charakterystyka oferowanych odmian roślin strączkowych
Groch siewny jadalny i ogólnoużytkowy
- większe wymagania glebowe
BOHUN, CYSTERSKI,
Groch siewny pastewny (peluszka)
- na gleby lekkie,
EUREKA, GWAREK, SOKOLIK, WIATO,
- na gleby lekkie, wąsolistny
POMORSKA,
- mniejsze wymagania glebowe
ROCH, KLIF,
- samokończący
SONET
- tradycyjny
KADRYL
- tradycyjny gorzki
KARO
- samokończący
TAPER,
- tradycyjny
JUNO, MISTER, DUKAT, TALAR
Łubin wąskolistny:
Łubin żółty:
19
Tab. 10. Wydajność białka a plon wybranych roślin
Gatunek
Plon (t/ha)
Białko% w s.m.
1,5
Łubin żółty
Łubin wąskolistny
Łubin biały
Żyto zwyczajne
Groch siewny
Bobik
Pszenica zwyczajna
2,0
535,5
42
714,0
2,5
892,5
1,5
433,5
2,0
34
578,0
2,5
722,5
1,5
446,2
2,0
35
595,0
2,5
743,5
3,0
280,5
4,5
11
374,0
6,0
476,5
2,0
374,0
3,0
22
651,0
4,0
748,0
2,0
493,0
3,0
29
739,5
4,0
986,0
4,0
442,0
6,0
8,0
odmiany na różne typy gleby (tab. 9). Plony białka
dla podstawowych gatunków w zależności od plonu nasion przedstawiono w tabeli 10.
Do tej pory rośliny strączkowe dla firm nasiennych stanowiły produkt niszowy, którym interesowała się jedynie wąska grupa rolników w określonych rejonach kraju.
Nowe perspektywy rozwoju tego segmentu rynku są wyzwaniem i szansą dla firm nasiennych,
dlatego dołożą one wszelkich starań, żeby tym wyzwaniom sprostać, zapewniając odpowiednią ilość
kwalifikowanego materiału siewnego.
Za nim zostaną podjęte w tym kierunku intensywne działania zainteresowane strony powinny
wcześniej udzielić sobie odpowiedzi na następujące pytania:
20
Zbiór białka (kg/ha)
13
663,0
884,0
1.W jakim stopniu przemysł paszowy zaangażuje
się i będzie zainteresowany zakupem tego surowca?
2.Jakie minimalne ilości w skali roku powinny zostać wyprodukowane żeby stanowić zabezpieczenie zachowania ciągłości produkcji pasz?
3.Jakie gatunki i odmiany będą ewentualnie brane
pod uwagę w skupie?
4.Jaka powinna być cena „progowa” sprzedaży –
zakupu, która usatysfakcjonuje obie strony i będzie konkurencyjna w stosunku do skupowanej
obecnie śruty sojowej?
5.Jak logistycznie obsłużyć rynek?
Oczekujemy od zainteresowanych ich opinii i
uwag.
Zbigniew Bryś
Izba Zbożowo-Paszowa
w Warszawie
Możliwości wykorzystania
nasion roślin
strączkowych przez
przemysł paszowy w Polsce
Polski przemysł paszowy ogółem, w tym kapitał
krajowy oraz zagraniczny, według różnych szacunków wskazuje na różne wielkości produkcji. W niniejszej informacji zakłada się produkcję ok. 11 mil.
ton pasz w skali roku. W podanej wielkości produkcja na poszczególne grupy zwierząt szacunkowo stanowi:
- drób ok. 5 mln ton
- trzoda chlewna ok. 5 mln ton
- bydło ok. 1 mln ton
Przyjmując założenie, że w Polsce spasa się około
15 mln ton zbóż należy stwierdzić, że żywienie zwierząt jest organizowane w ramach własnych gospodarstw wykorzystujących dostępne surowce na rynku, jako uzupełnienie zmierzające do efektów ekonomicznych zakładanych przez ich producentów. Trudno określić efekty ekonomiczne takiego zagospodarowania zbóż, ale na pewno jest ono mniej efektywne
niż stosowanie w żywieniu pasz przemysłowych o
dobrze zbilansowanych dawkach pokarmowych.
Polski przemysł paszowy oraz producenci zwierząt produkujący w ramach własnego gospodarstwa
zużywają ok. 2 mln ton śruty sojowej w skali roku.
Powierzchnia zasiewów strączkowych na ziarno pastewne wg rocznika statystycznego GUS wynosiła:
Tab. 1.
Rok
2000
2002
2005
2006
2007
2008
Powierzchnia
w tys. ha
79
46
78
73
94
82
Polski przemysł paszowy zawsze wykorzystywał
nasiona roślin strączkowych w bilansowaniu dawek
pokarmowych pod warunkiem, że takie nasiona były
dostępne na rynku i to w ilościach przemysłowych.
Podstawowe nasiona, wykorzystywane przez przemysł paszowy to:
- bobik
- groch
- łubin słodki
W zdecydowanej przewadze przemysł paszowy
wykorzystywał bobik w zależności od ofert i jego
dostępności na rynku. Był on również w znacznych
ilościach eksportowany.
Decyzja o wykorzystywaniu jakiegokolwiek surowca, jako możliwego składnika w recepturze pasz,
była zależna od efektywności ekonomicznej tego
składnika, a także od walorów jakościowych decydujących o zdrowotności zwierząt. Cena pasz, efekty
żywieniowe, zdrowotność zwierząt zawsze decydowały i decydują o powodzeniu rynkowym producenta pasz. Efekty te zawsze decydowały o doborze
surowców w bilansowaniu dawek pokarmowych
dla danego gatunku zwierząt. Nasiona roślin strączkowych w żywieniu zwierząt nie są konkurencyjne
w stosunku do śruty sojowej. Zawierają one mniej
białka, natomiast więcej substancji ograniczających
ich udział w recepturze pasz. Nasiona roślin strączkowych można stosować tylko w ograniczonym zakresie. Śruta sojowa zawiera ok. 43–48% białka, zaś
bobik ok. 22–24%. Śruta sojowa zawiera doskonały
układ aminokwasowy i nie wykazuje udziału składników antyżywieniowych, jak np. bobik.
Jak zaznaczono wcześniej, funkcjonujący w Polsce przemysł paszowy nie widzi przeszkód w stosowaniu nasion roślin strączkowych, ale wykorzystanie produkowanych odmian jest możliwe tylko w
ograniczonej ilości.
Tab. 2.
tolerowany % udziału w paszy
Gatunek
nasion
Brojler
Nioska
Trzoda
Bydło
Bobik
2,5 – 8,0
7,5
2,5 – 7,5
5
Groch
2,5 – 15,0
2,5
7,5 – 10,0
15
Podane wielkości procentowego udziału są uzależnione także od wieku żywionego gatunku. W bilansowaniu dawki istotne znaczenie mają również
21
relacje cen surowców białkowych dostępnych na
rynku. Podane wyżej udziały są przyjmowane według poziomu cen na dzień 30 czerwca 2010 r., tj.:
- grochu ok. 1.150.000 ton
W niniejszej analizie punktem wyjścia są aktualne
ceny śruty sojowej, słonecznikowej oraz rzepakowej.
Spadek cen tych surowców do produkcji pasz zmieni
Tab. 3.
radykalnie akceptowalne poziomy cen nasion roślin
Rodzaj surowca białkowego
Cena w pln za tonę
strączkowych i ich konkurencyjność. Ceny surowców białkowych do produkcji pasz podlegają spekuŚruta sojowa
1.250 – 1.360
lacjom rynkowym, na które przemysł paszowy nie
Śruta rzepakowa
600 - 780
ma zbyt wielkiego wpływu. Problem ten też winien
być uwzględniony w rządowym programie wsparŚruta słonecznikowa
630 - 720
cia.
Przedłożona analiza wskazuje na możliwość
zmniejszenia w dłuższej perspektywie czasu zużycia
Gwarancją zakupu nasion roślin strączkowych importowanych surowców białkowych. W przypadprzy wyżej podanych cenach surowców białkowych ku tym nie możemy przyjmować, iż wprowadzanie
(tab. 3) byłyby następujące ceny tychże roślin:.
nasion roślin strączkowy zastąpi w stosunku 1:1
śrutę sojową, gdyż zbilansowanie dawek
Tab. 4.
pokarmowych dla zwierząt nie da oczekiwaGaOptymalne ceny zakupu nasion roślin strączkowych w PLN
nego efektu. Należy przyjąć, iż w przypadku
tunek
zagospodarowania w/w ilości nasion roślin
Drób
Trzoda chlewna
Bydło
nasion
strączkowych można zmniejszyć import
Bobik
530 - 590
530 - 600
500
śruty sojowej o ok. 500.000 ton.
Aby zaktywizować produkcję roślin
Groch
550 - 690
615
450
strączkowych a także zachęcić przemysł paszowy w Polsce do ich stosowania należałoby:
Zróżnicowanie cen w poszczególnych gatunkach 1. utworzyć odrębną strategię wspierania produkcji
jest uzależnione od wieku zwierzęcia i stosowanych
nasion roślin strączkowych z rodzimego, krajosurowców. Podane ceny optymalizują wartości ekowego rynku, która uwzględniałaby zmienność cen
nomiczne w produkcji pasz.
importowanych surowców białkowych,
Reasumując i przyjmując w/w wysokość produk- 2. szkolić producentów informując, że nasiona białcji pasz w Polsce należałoby stwierdzić, iż przemysł
kowe są szczególnie wrażliwe na przechowywapaszowy posiada możliwość zagospodarowania nanie; ze względu na wysoką zawartość białka występujących wielkości nasion roślin strączkowych w
magają po zbiorze szybkiego dosuszania w techskali jednego roku (tab. 5).
nologii uniemożliwiającej degradację białka przy
wysokich temperaturach; nasiona te również są
Tab. 5.
bardzo podatne na porażenia grzybowe (mykotoksyny) w przypadku przechowywania ich w wysoWielkości możliwe do zagospodarowania w produkcji pasz w tonach
Gatunek
kiej wilgotności,
nasion
3. przeprowadzić w dłuższym okresie czasu badaDrób
Trzoda chlewna
Bydło
nia efektów w żywieniu zwierząt stosując alternatywnie różne poziomy udziału bobiku i groch w
Bobik
350.000
375.000
50.000
paszach,
Groch
400.000
600.000
150.000
4. wspierać przemysł paszowy, m.in. poprzez dopływ środków finansowych na uzbrojenie techniczne zmierzające do efektywniejszego zagospoPodane wielkości w tabeli 5 są wartościami szadarowania nasion bobiku i grochu; takie możliwocunkowymi i oczywiście nie możemy sumować tych
ści technologiczne są, ale urządzenia techniczne
dwu gatunków nasion.
są energochłonne i drogie (wymaga to odrębnego
Przedłożona analiza wskazuje na to, że przemysł
opracowania).
paszowy posiada możliwości zagospodarowania w 5. wesprzeć naukę w celu modyfikacji genetycznej
produkcji pasz w skali roku:
nasion roślin strączkowych, powodujące elimina- bobiku ok. 775.000 ton
cję lub ograniczenie składników antyżywieniolub
wych w tych nasionach.
22
Tadeusz Oleksiak
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB
w Radzikowie
RYNEK NASION ROŚLIN
ROLNICZYCH
1. Produkcja
kwalifikowanego
materiału siewnego
Po trzech latach wzrostów, począwszy od 2009
r. wyraźnie zmniejsza się
produkcja materiału siewnego roślin rolniczych.
Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony
Roślin i Nasiennictwa
(PIORiN) w stosunku do 2008 r. do sprzedaży zakwalifikowano o 13,2% mniej nasion zbóż (tab.
1). Najbardziej spadła produkcja nasion żyta (o
40,1%), pszenicy ozimej (o 14,1%), jęczmienia (o
11,8%) i pszenżyta (o 10,7%). Wyraźnie zmniejszyła się także podaż nasion kukurydzy (o 16,3%).
Mniejsze były spadki podaży nasion zbóż jarych
(5-6%), a w przypadku owsa odnotowano nawet
ponad 10% wzrost.
Spadki produkcji odnotowano również dla nasion buraka, roślin oleistych i motylkowych drobnonasiennych. Spośród roślin motylkowych znaczący udział w produkcji stale utrzymuje koniczyna czerwona, której nasiona stanowią 67% masy
wyprodukowanych nasion. Nieco więcej niż rok
wcześniej zakwalifikowano do sprzedaży nasion
traw.
Znaczący, bo 34% wzrost odnotowano jedynie
dla nasion roślin strączkowych grubonasiennych.
W strukturze dominowały nasiona; łubinu wąskolistnego, łubinu żółtego i grochu. Największy
wzrost produkcji dotyczył wyki kosmatej i łubinu
wąskolistnego. Zmniejszyła się natomiast podaż
nasion wyki siewnej i grochu.
Udział laboratoriów akredytowanych w ocenia kwalifikowanego materiału siewnego nie ule-
ga większym zmianom i wynosi 30%. Jedynie w
przypadku nasion traw i buraka większość wyprodukowanego materiału oceniana jest w laboratoriach akredytowanych, odpowiednio 52% i 89%.
Wstępne dane dotyczące powierzchni zasiewów roślin rolniczych na cele nasienne jak i wielkość uzyskiwanych plonów wskazują na znaczne
zmniejszenie podaży nasion roślin rolniczych także w bieżącym roku.
2. Plantacje nasienne
O ile w 2009 r. widoczne było spowolnienie
tempa wzrostu produkcji nasiennej roślin rolniczych, to w 2010 r. odnotowano już znaczący spadek (rys. 1). Powierzchnia plantacji zgłoszonych
do oceny wyniosła 100 tys. ha, czyli o 11% mniej
niż w 2009 r. Powierzchnia plantacji nasiennych
zbóż zmniejszyła się o 16% (tab. 2). Najbardziej
zmniejszyła się powierzchnia plantacji nasiennych
żyta (o 47%) i pszenżyta ozimego (o 27%), a spośród zbóż jarych - owsa (o 32%). Niewielkie spadki odnotowano dla jęczmienia jarego i kukurydzy.
Zwiększyła się jedynie powierzchnia zasiewów
pszenicy jarej i gatunków o marginalnym znaczeniu: pszenicy twardej i żyta jarego. W produkcji
nasiennej żyta udział mieszańców przekracza 34%
i są to głównie odmiany zagraniczne. Utrzymuje
się wysoki udział jakościowych odmian pszenicy
ozimej w powierzchni plantacji nasiennych. W
2009 r. odmiany pszenicy jakościowej stanowiły
ponad 67% powierzchni zakwalifikowanych plantacji pszenicy.
W strukturze zasiewów plantacji nasiennych
zbóż, wg danych z 2009 r., przeważały odmiany
krajowej hodowli (57,4%), jednak ich udział w reprodukcji zmniejsza się – rok wcześniej wynosił
61,7%, a przed dwoma laty 68,6%.
23
Hodowle zagraniczne dominują w produkcji nasion jęczmienia: jarego (72%) i ozimego (prawie
90%). Wysoki jest udział nasion zagranicznych
odmian pszenicy ozimej (49%) oraz żyta (41%) i
pszenicy jarej (41%).
Konkurencja firm zagranicznych na rynku nasiennym jest coraz silniejsza, wzrasta znaczenie
odmian ze Wspólnego Katalogu, nierejestrowanych w Polsce. W 2009 r. ich udział w powierzchni plantacji nasiennych zbóż wynosił 20,8% (rok
wcześniej - 15,4%), najwyższy był na plantacjach
jęczmienia ozimego (39,6%), jęczmienia jarego
(31,6%) i pszenicy ozimej (28,1%).
W 2010 r. o 6% wzrosła powierzchnia plantacji nasiennych ziemniaka, jednak nie wskazuje to
jeszcze na istotną zmianę trendu w produkcji sadzeniaków. Od kilku lat powierzchnia plantacji
nasiennych jest stabilna i wynosi około 5 tys. ha.
O 16,7% wzrosła powierzchnia upraw nasiennych
buraka pastewnego. Produkcja nasienna buraka
cukrowego w Polsce prowadzona jest w niewielkim zakresie, przeniesiono ją do bardziej sprzyjających rejonów, na południe Europy.
W 2010 r. o ponad 65% zmniejszyły się zasiewy
oleistych na nasiona. Mimo że najbardziej, bo o
75%, zmniejszyła się powierzchnia uprawy gorczycy białej, to i tak pod względem areału plantacji
nasiennych pozostaje ona główną roślina oleistą.
Znaczne spadki areału uprawy odnotowano także
dla rzepaku ozimego (54,5%). Wzrosła natomiast
powierzchnia plantacji gatunków o mniejszym
udziale w produkcji: rzepaku jarego, lnu i soi.
W 2009 r. powierzchnia plantacji nasiennych
roślin strączkowych zwiększyła się o ponad jedną trzecią. W 2010 r. tendencje wzrostowe w produkcji nasiennej roślin strączkowych były jeszcze wyraźniejsze – w stosunku do poprzedniego
roku powierzchnia zasiewów zwiększyła się o
67% (rys. 3). O wielkości produkcji decydują trzy
gatunki: łubin wąskolistny, groch siewny i łubin
żółty, których plantacje nasienne stanowią łącznie ponad 90% powierzchni wszystkich strączkowych uprawianych na nasiona. W ostatnim roku
zdecydowanie zwiększyły się zasiewy każdego z
tych gatunków. W największym stopniu, bo ponad
dwukrotnie wzrosła powierzchnia uprawy łubinu
wąskolistnego.
Wzrost produkcji, choć nie tak wyraźny jak w
przypadku strączkowych, odnotowano dla zasiewów motylkowatych drobnonasiennych (o 14,3%).
Spośród roślin motylkowatych o wielkości produkcji nasiennej decyduje koniczyna czerwona,
24
której plantacje stanowią 94,7% powierzchni całej
produkcji motylkowatych drobnonasiennych i lucerna mieszańcowa - 4,4%.
Względnie stabilna jest wielkość zasiewów nasiennych traw. W ciągu ostatnich 3 lat różnice w
powierzchni zasiewów nie przekraczały 5%. W
uprawie dominują wciąż dwa gatunki: życica trwała (40,6%) i kostrzewa czerwona (22,3%). Znaczące udziały w zasiewach utrzymują również życica
wielokwiatowa, życica westerwoldzka i wiechlina
łąkowa. Zmniejsza się powierzchnia uprawy kostrzewy łąkowej – w ciągu ostatnich dwóch lat zasiewy zmniejszyły się blisko 50%.
3. Odmiany
Bogata jest oferta nowych odmian roślin rolniczych. W Krajowym Rejestrze Odmian Roślin Rolniczych znajduje się 1257 odmian (rys. 1). Zwiększyła się liczba odmian strączkowych (o 6,8%),
traw (o 5,0%) i ziemniaka (o 4,5%). Zmniejszyła
się liczba oleistych (rys. 4). W 2010 r. udział odmian zagranicznych w Rejestrze Odmian wynosił
49,3%. Największe udziały zagranicznych odmian
w rejestrze miały: rzepak (83,8%), kukurydza
(76,4%) i burak cukrowy (72,4%), czyli gatunki,
w których dominują odmiany mieszańcowe. W
rejestrach odmian zbóż, ziemniaka, roślin strączkowych i buraka pastewnego wciąż przeważają
odmiany hodowli krajowej (rys. 5).
Udział zagranicznych odmian ziemniaka w
Krajowym Rejestrze Odmian wynosił 45,7%.
Szczególnie silna jest konkurencja zagranicznych
odmian ziemniaków wczesnych. Udział sadzeniaków odmian zagranicznych w rynku nasiennym
jest jeszcze wyższy i wynosi blisko 60%.
4. Obrót i zaopatrzenie w materiał siewny
Według danych Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Roślin i Nasiennictwa w sezonie
2008/2009 ponad 2/3 masy wyprodukowanych
i wprowadzanych do obrotu nasion roślin rolniczych to nasiona zbóż, z czego około 60% to nasiona pszenicy i jęczmienia. W obrocie kwalifikowanym materiałem siewnym zbóż, podobnie jak
roślin strączkowych, ziemniaka, rzepaku oraz traw,
przeważały nasiona wyprodukowane w kraju. Największy udział w krajowym rynku nasiennym traw
miały życica trwała (38,2%), kostrzewa czerwona
(24,9%) i życica wielokwiatowa (17,0%). Nasiona
tych gatunków produkowane są głównie w kraju
(rys. 6). Wysoki był natomiast udział wyprodukowanych za granicą nasion buraka cukrowego,
kukurydzy, niektórych gatunków traw (kostrzewa
trzcinowa, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa) i
motylkowatych (koniczyna biała i lucerna siewna).
Produkcja nasion roślin rolniczych zwiększyła
się o 3,7%. Największy wzrost nastąpił w produkcji nasion roślin strączkowych (o 53,7%), zbóż (o
22,8%) i roślin oleistych. W przypadku roślin oleistych było to wynikiem wzrostu zapotrzebowania
i produkcji gorczycy białej. Wzrosła także, choć
w mniejszym stopniu, produkcja traw. Spadkowe
tendencje przeważały w produkcji motylkowatych
drobnonasiennych, buraka cukrowego, rzepaku i
kukurydzy.
Wzrost produkcji nasion rolniczych nie przełożył się na wzrost sprzedaży, która była o 11%
mniejsza niż rok wcześniej. Wzrost sprzedaży
(o 48,7%) odnotowano jedynie dla nasion roślin
strączkowych. W pozostałych przypadkach przeważały spadki. Najbardziej zmniejszyła się sprzedaż sadzeniaków ziemniaka i motylkowych - odpowiednio o 28,5 i 48,2%. Produkcja nasion koniczyny czerwonej zmniejszyła się o jedną czwartą,
jeszcze większy był spadek produkcji esparcety.
Koniczyna czerwona utrzymuje dominującą pozycję w produkcji motylkowatych. Jej nasiona w
2009 r. stanowiły 85,8% masy wyprodukowanych
nasion motylkowatych.
Według szacunków GUS w sezonie 2008/09
sprzedaż nasion zbóż zmniejszyła się średnio o
2,3% (tab. 3). Największe spadki odnotowano
dla pszenicy ozimej (7,5%) i jęczmienia jarego
(9,0%), wzrosła natomiast sprzedaż nasion pszenżyta (10%) i jęczmienia ozimego (6,5%). Według
wstępnych danych zwiększyła się także sprzedaż
sadzeniaków.
W dalszym ciągu bardzo niski jest udział nasion kwalifikowanych w zasiewach. Średni udział
kwalifikowanego materiału siewnego zbóż w produkcji w 2009 r. (przy uwzględnianiu zapotrzebowania na nasiona jedynie plantacji w czystym siewie) wyniósł 9,6%. Po uwzględnieniu mieszanek,
wskaźnik udziału nasion kwalifikowanych zbóż w
zasiewach wynosi 8,2%. Najwięcej nasion kwalifikowanych stosuje się w uprawie pszenicy jarej
i jęczmienia ozimego, najmniej w uprawie żyta.
Udział kwalifikowanych sadzeniaków, w 2009 r.
wyniósł tylko 3,8% (rys. 7). Utrzymuje się regionalne zróżnicowanie w sprzedaży. Stosunkowo
najwięcej kwalifikowanego materiału siewnego
zbóż sprzedaje się w województwach: śląskim,
kujawsko-pomorskim i opolskim, najmniej zaś w
zachodniopomorskim, mazowieckim i lubelskim
(rys. 8).
5. Ceny materiału siewnego
Obowiązujący system dopłat do zużytego do
siewu kwalifikowanego materiału siewnego zbóż,
ziemniaków i roślin strączkowych stymulująco
wpływa na ożywienie rynku nasion. Mimo tego
pozytywnego oddziaływania w 2009 r. nastąpił
wyraźny spadek cen nasion zbóż. Było to głównie
następstwem wzrostu produkcji i podaży materiału siewnego przy jednocześnie pogarszającej się
opłacalności uprawy na ziarno.
W 2009 r. ceny kwalifikowanego materiału siewnego zbóż były około 25-30% niższe niż w 2008
r. (tab. 4). Czynnikami różnicującym ceny nasion
są możliwości wykorzystania ziarna i wartość genetyczna odmian. Nasiona odmian jakościowych
pszenic są około 10% droższe niż nasiona odmian
paszowych. Zdecydowanie większe były różnice
cen między populacyjnymi i mieszańcowymi odmianami nasion żyta. Nasiona odmian mieszańcowych żyta coraz częściej sprzedawane są na
jednostki siewne, podobnie jak ma to miejsce w
przypadku mieszańców kukurydzy i rzepaku.
Wiosną 2010 r. także przeważały tendencje
spadkowe, nasiona zbóż jarych były 5-10% tańsze niż rok wcześniej. Podobnie jak przed rokiem
kształtowały się ceny sadzeniaków ziemniaka.
Praktycznie nie zmieniły się jedynie ceny nasion
kukurydzy. Odmiany krajowe kosztowały 125-200
zł/JS (JS – jednostka siewna = 50 tys. nasion), a
odmiany zagraniczne 140-300 zł/JS. Firmy oferowały zróżnicowany system rabatów, w zależności
od terminu zakupu i wielkości partii nasion. Powszechną praktyką są odroczone płatności, część
należności jest regulowana po zbiorach.
Zmniejszenie powierzchni plantacji nasiennych
w połączeniu z trudnymi warunkami w okresie wegetacji w bieżącym 2010 r. skutkowało ograniczeniem podaży nasion, a tym samym wzrostem cen
materiału siewnego zbóż ozimych. Jesienią ceny
pszenicy, żyta jęczmienia i pszenżyta są wyższe
niż przed rokiem o około 25%.
Ceny nasion rzepaku kształtują się na podobnym poziomie jak w 2009 r. Utrzymuje się duże
zróżnicowanie cen w zależności od odmiany i
zastosowanej zaprawy. Ceny nasion podawane
są głównie w jednostkach siewnych (JS). W odniesieniu do rzepaku pojęcie jednostki siewnej,
oznacza partię zaprawionych nasion w ilości około 500 tys. sztuk z uwzględnieniem ich zdolności
25
kiełkowania przygotowaną dla obsiania 1 ha pola.
W obrocie materiałem siewnym rzepaku spotyka się głównie większe jednostki siewne 1,5 mln
(odmiany mieszańcowe), bądź 2 mln nasion (odmiany populacyjne) wystarczające do obsiania powierzchni 3 ha. Na nasiona na 1 ha plantacji rzepaku trzeba wydać od 80 zł przy wysiewie odmian
populacyjnych do 250 zł przy stosowaniu odmian
mieszańcowych.
W 2010 r. ceny nasion buraka cukrowego były
zróżnicowane w zależności od odmiany, czyli wartości genetycznej, ale też od otoczki, zastosowanych pestycydów, oraz regionu i kształtowały się
w przedziale cenowym 450-700 zł za jednostkę
siewną.
Ceny nasion są w dużym stopniu funkcją cen
ziarna a ich zmiany i relacje z ceną ziarna przedstawiono na przykładzie pszenicy (rys. 9). W latach
90. relacje te były niższe bo wynosiły 150-180%,
ale wzrastały wraz ze stopniowym eliminowaniem
budżetowych dotacji na hodowlę roślin. Od kilku
lat relacje te utrzymują się na względnie stałym poziomie. Obserwowane obecnie zmiany cen nie odbiegają od prawidłowości wieloletnich. Przewaga
popytu na nasiona nad podażą skutkuje wzrostem
cen materiału siewnego, które rosną szybciej niż
ceny ziarna. Mimo znacznego wzrostu cen ziarna
pszenicy relacja nasiona-ziarno jest obecnie na poziomie średniej z ostatnich 5 lat, jednak dzieje się
tak w okresie wysokich cen ziarna, kiedy te relacje
są zazwyczaj niższe.
Porównując udział nasion, nawozów i pestycydów w kosztach bezpośrednich można stwierdzić, że są wciąż relatywnie tanim środkiem produkcji. Ich znaczenie rośnie i będzie rosło wraz z
wyczerpywaniem się możliwości wzrostu plonów
poprzez intensyfikację nawożenia, ochrony czy
uprawy gleby.
Podsumowanie
Celem tej analizy było przedstawienie danych
liczbowych charakteryzujących stan rynku hodowlano-nasiennego.
Zwiększa się znaczenie postępu biologicznego. Wprawdzie nieco wolniej, niż jeszcze kilka
lat temu, rośnie liczba odmian zarejestrowanych
w Krajowym Rejestrze, ale coraz większa jest dostępność odmian ze Wspólnego Katalogu, nierejestrowanych w Polsce. Niestety utrzymuje się duży
rozdźwięk między teoretycznymi możliwościami intensyfikacji produkcji oferowanymi przez
hodowlę a ich praktycznym wykorzystaniem.
26
Hodowla dostarcza odmiany, z których rolnicy
korzystają w niewielkim stopniu, bądź z dużym
opóźnieniem. Zmniejsza się udział odmian krajowej hodowli w zaopatrzeniu w kwalifikowany materiał siewny. Wcześniej dotyczyło to głównie odmian mieszańcowych, obecnie również zbóż. Są
też niekwestionowane sukcesy, choćby szerokie
wprowadzenie do uprawy plennych jakościowych
odmian pszenicy w zakresie większym niż by to
wynikało z potrzeb, co jednak w sumie jest chyba
korzystne, bo zapewnia szersze możliwości zbytu
wyprodukowanego ziarna. Sukcesem, w którym
duży udział ma hodowla i nasiennictwo, jest też
wzrost plonowania rzepaku w warunkach produkcyjnych.
Jeszcze gorzej niż w przypadku odmian, które
docierają w końcu do rolników, wygląda sytuacja
zaopatrzenia w kwalifikowany materiał siewny. Jesteśmy na końcu w statystykach europejskich pod
tym względem, a mimo to udział kwalifikowanego
materiału siewnego w zasiewach spada. Zbyt często rolnicy mają powody do narzekania na jakość
nasion i zaprawiania, a czynnikiem decydującym
o zakupie często nie jest kwestionowana przez nabywców technologiczna wartość siewna nasion, a
ziarno nowej odmiany, które można taniej kupić
od sąsiada, albo bezpośrednio od producenta materiału siewnego.
Znaczące źródło zaopatrzenia w niekwalifikowany materiał siewny (ziarno) mogą też stanowić
gospodarstwa nasienne, gdzie poziom agrotechniki jest zdecydowanie wyższy niż przeciętny, a
wykazywana wydajność produkcji z hektara jest
niższa niż średnie plony uzyskiwane w kraju.
Zwiększenie udziału kwalifikowanego materiału siewnego w produkcji towarowej i usprawnienie systemu pobierania opłat z tytułu licencji
i używania odmian stanowią kluczowy element
umożliwiający budowę sprawnego systemu hodowli i nasiennictwa opartego na mechanizmach
rynkowych. Zbyt wiele jest białych plam na mapie zaopatrzenia w nasiona. Trudno oczekiwać, że
małe gospodarstwa socjalne staną się znaczącymi
konsumentami nasion, jednak udział gospodarstw
produkcyjnych zainteresowanych intensyfikacją
produkcji jest znacznie wyższy, niż by wynikałoby
to z mapy zaopatrzenia w kwalifikowane nasiona
(rys. 8). Dużo do zrobienia mają specjaliści od marketingu nasiennego w pozyskaniu nowych rynków
w tych rejonach kraju i generalnie w mniejszych
gospodarstwach.
Rys. 1. Liczba zarejestrowanych odmian i powierzchnia kwalifikacji polowej roślin rolniczych
Rys. 2. Udział jakościowych odmian pszenicy ozimej w produkcji nasiennej
(wg powierzchni uprawy na nasiona)
Rys. 3. Powierzchnia plantacji nasiennych roślin strączkowych [tys. ha]
27
Rys. 4. Liczba odmian roślin rolniczych w Rejestrze Odmian
Rys. 5. Udział odmian hodowli krajowych i zagranicznych w Rejestrze Odmian w Polsce - kolejno w latach
2006, 2007, 2008, 2009 i 2010
28
a) zaopatrzenie w nasiona [tony]
Rys. 6. Produkcja i sprzeadaż nasion traw w sezonie 2008/2009
29
Rys. 7. Udział kwalifikowanego materiału siewnego w zasiewach
Rys. 8. Udział kwalifikowanego materiału siewnego zbóż w zasiewach w 2009 roku w %
30
Rys. 9. Ceny i relacje cen nasion i ziarna pszenicy (na podstawie danych GUS)
Tab. 1. Podaż nasion zakwalifikowanych w laboratoriach Stacji Oceny Nasion
Rośliny i grupy roślin
Zboża
2005/06
2006/07
2007
2008
2009
2009/2008
tys. ton kg/ha*) tys. ton kg/ha*) tys. ton kg/ha*) tys. ton kg/ha*) tys. ton kg/ha*)
%
104,9
13,1
119,6
14,3
165,2
19,8
230,2
26,8
199,7
26,3
86,8
pszenica ozima
35,1
19,0
39,4
21,9
61,3
34,5
80,2
41,5
68,6
34,2
85,5
pszenica jara
9,2
24,3
9,0
23,7
10,6
31,8
15,7
45,5
14,7
43,4
93,6
jęczmień ozimy
4,1
28,4
5,1
32,9
8,1
46,6
12,7
72,4
11,2
49,5
88,2
jęczmień jary
19,4
20,0
28,3
26,6
27,7
26,2
37,4
36,3
35,5
38,2
94,9
żyto
7,3
5,2
9,1
6,9
16,2
12,3
23,9
17,1
14,0
10,0
58,6
owies
5,9
10,9
7,8
14,5
7,7
13,2
11,5
21,0
12,7
24,2
110,4
pszenżyto razem
18,6
15,6
17,2
14,4
25,9
20,6
40,1
29,6
35,8
24,4
89,3
pszenżyto ozime
16,8
15,6
15,4
14,3
21,9
19,3
34,2
27,4
-
-
pszenżyto jare
1,8
15,2
1,8
15,3
4,0
31,9
6,0
54,8
-
-
kukurydza
5,3
8,0
3,7
5,6
7,8
13,7
8,6
11,8
7,2
10,3
83,7
1,3
3,9
1,0
3,3
1,3
4,6
1,6
6,7
1,4
6,1
87,5
Burak cukrowy
0,10
0,4
0,08
0,3
0,003
0,01
0,005
0,03
-
-
Burak pastewny
1,15
37,6
0,9
30,4
1,2
49,3
1,6
62,1
-
-
Oleiste i włókniste
2,78
4,8
2,1
3,2
3,9
4,8
6,2
8,0
4,0
4,6
Buraki
w tym: rzepak ozimy
64,5
1,60
3,1
0,8
1,3
1,9
2,4
2,2
2,9
-
-
Strączkowe
3,07
23,4
3,0
21,0
3,1
20,9
4,1
32,6
5,5
37,8
Motylkowe
0,20
1,7
0,5
3,5
0,4
4,0
0,7
7,4
0,5
4,8
71,4
Trawy
4,25
x
9,3
x
8,6
x
9,1
x
9,2
x
101,1
134,1
*) - kg nasion na 1 hektar obsianej powierzchni
Od 2007 roku informacje o kwalifikacji podawane są dla lat kalendarzowych i uwzględnieniają również dane z laboratoriów akredytowanych
Źródło: Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa /PIORiN/, GUS, obliczenia własne
31
Tab. 2. Powierzchnia plantacji kwalifikowanych - tys. Ha
Zakwalifikowane
Relacja
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
szacunki
2010/2009
%
63,2
50,4
44,8
55,2
69,3
70,1
58,8
83,9
pszenica ozima
20,0
15,6
13,0
15,4
18,8
22,7
20,2
89,0
pszenica jara
6,0
3,8
3,8
4,7
5,6
3,7
4,3
116,2
0,01
0,06
0,07
0,08
114,3
Zboża
pszenica twarda
jęczmień ozimy
1,8
2,0
1,7
2,1
2,7
3,4
2,9
85,3
jęczmień jary
12,5
11,2
10,0
11,3
15,1
11,7
11,4
97,4
żyto
6,6
4,0
3,4
5,0
7,4
7,6
4,0
52,6
0,01
0,08
0,11
0,20
0,27
0,44
163,0
żyto jare
owies
4,7
3,2
3,8
5,0
6,3
5,7
3,9
68,4
w tym: owies nagi
0,26
0,45
0,38
0,35
0,24
0,12
0,30
250,0
pszenżyto ozime
8,6
6,8
5,6
7,5
9,0
11,2
8,2
73,2
pszenżyto jare
1,1
1,0
1,1
1,7
2,1
1,4
1,7
121,4
kukurydza
2,0
2,7
2,4
2,5
1,9
2,3
2,2
95,7
Ziemniak
5,9
4,6
5,3
5,5
5,4
4,9
5,2
106,1
Burak pastewny
0,6
0,7
0,6
0,5
0,5
0,6
0,7
116,7
0,048
0,003
0,014
0,001
0,002
0,002
0,002
100,0
3,3
1,8
2,03
2,9
5,0
5,2
1,8
34,6
rzepak ozimy
1,8
0,7
0,6
1,0
1,1
1,1
0,5
45,5
rzepak jary
0,29
0,08
0,15
0,36
0,27
0,03
0,06
200,0
gorczyca biała
1,02
0,91
1,18
1,56
3,53
4,0
1,0
25,0
Strączkowe
3,9
3,5
3,5
3,6
4,2
5,7
9,5
166,7
Motylkowe
0,7
0,8
1,1
1,6
1,3
1,4
1,6
114,3
Trawy
7,9
10,4
14,5
13,5
12,3
11,6
12,1
104,3
Włókniste
0,11
0,14
0,17
0,2
0,2
0,1
0,2
200,0
Inne
1,32
2,1
3,02
3,64
3,3
5,9
5,2
88,1
b.cukrowy
Oleiste
*) wstępne dane na podstawie zgłoszeń
Źródło: Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa /PIORiN/, obliczenia własne
32
Tab. 3. Sprzedaż kwalifikowanego materiału siewnego zbóż i ziemniaków (średniorocznie)
Rośliny
2004/05
2005/06
2006/07
2007/08
2008/09**)
2008/09
2007/08
tys. ton kg/ha *) tys. ton kg/ha *) tys. ton kg/ha *) tys. ton kg/ha *) tys. ton kg/ha *)
%
Zboża podstawowe
143,6
18
138,6
18
133,8
17
139,8
16,2
136,6
15,9
97,7
pszenica ozima
53,0
28
50,2
27
48,9
27
53,0
27,4
49,0
25,4
92,5
pszenica jara
19,0
46
17,2
47
15,6
41
14,7
42,5
14,5
42,0
98,6
jęczmień ozimy
4,2
32
4,2
29
4,1
26
4,6
26,1
4,9
27,8
106,5
jęczmień jary
25,2
28
25,5
26
22,3
21
22,3
21,7
20,3
19,7
91,0
żyto
10,8
7
10,1
7
10,2
8
11,2
8,0
11,0
7,9
98,2
owies
9,7
19
8,5
16
8,8
16
8,9
16,2
9,2
16,7
103,4
pszenżyto
21,7
21
22,8
19
23,9
20
25,1
18,5
27,6
20,7
110,0
57,8
81
61,3
104
57,7
85
48,4
91,4
52,7
99,5
108,9
Ziemniaki
*) - kg nasion na 1 hektar obsianej powierzchni
**) - dane wstępne
Źródło: GUS, obliczenia własne
Tab. 4. Ceny nasion i relacje cen nasion do ceny pszenicy ogólnoużytkowej
2006
2007
2008
2009
2010
2009
2010
zł/dt
%
zł/dt
%
zł/dt
%
zł/dt
%
zł/dt
%
%
39,56*)
100
62,35 *)
100
87,55 *)
100
51,39 *)
100
47,97 *)
100
93,3
pszenica ozima
110,6
280
147,6
237
154,1
176
121,8
237
140-160
313
123
pszenica jara
96,0
243
149,1
239
184,5
211
136,9
266
133
278
97
jęczmień jary
91,5
231
139,5
224
177,8
203
134,2
261
127
265
95
żyto
101,1
256
145,7
234
144,3
165
107,9
210
130-140
281
125
owies
83,6
211
137,5
221
181,8
208
137,6
268
116
242
84
Ziemniaki
119,7
303
216,9
348
129,2
148
138,7
270
146
303
105
Buraki pastewne
1455
3678
1502
2409
1624
1855
1655
3221
1706
3556
103
Rzepak ozimy
2571
6499
3147
5047
3489
3985
3399
6614
3450
7192
102
Łubin
205
518
251
403
291
332
303
589
307
641
101
Koniczyna czerwona
1195
3021
1341
2151
1486
1698
1449
2819
1500
3127
104
Lucerna siewna
1522
3847
1519
2436
1600
1828
1580
3074
1548
3226
98
Seradela
708
1790
807
1294
1035
1183
1178
2293
1112
2317
94
Trawy
1069
2702
1067
1711
1118
1277
1175
2286
1205
2512
103
Cena pszenicy ogólnoużytkowej
*) średnia cena pszenicy w I półroczu.
33
Tomasz Leszczuk – doktorant na Wydziale Mechanicznym PB
Roman Hejft, Zakład Techniki Rolno-Spożywczej PB
w Białymstoku
Otoczkowanie nasion
w praktyce
1. Wprowadzenie
Granulacja jest procesem aglomeracji małych
cząstek materiałów rozdrobnionych w większe zespoły i prowadzona jest w obecności cieczy. Mechanizm otaczania polega na formowaniu granulki
z pylistego materiału wokół zarodka granulacji.
W tym przypadku zarodkiem dla granulki jest
nasiono, na którym nabudowuje się granulka ze
zwilżonego rozdrobnionego materiału będącego w
ruchu.
Otoczkowania nasion roślin warzywnych, przemysłowych i kwiatów polega na powiększeniu
wymiarów ziarna przez naniesienie drobnego materiału otaczającego. Celem granulowania nasion
jest dopasowanie wielkości, kształtu i własności
nasion do wymogów procesu wysiewania. Dodatkową korzyścią jest możliwość wprowadzenia
do wnętrza granuli substancji wspomagających
kiełkowanie, a także środków chemicznych lub
biologicznych. Otoczki zazwyczaj produkowane
są zgodnie z ustaloną specyfikacją kalibrażu, odpowiadającą wymaganiom stosowanych siewników. W zależności od rodzaju nasion, masa nasion
po otoczkowaniu jest zwiększana o około 100 do
5000%.
Proces otoczkowania polega na poprawieniu
kulistości nagich nasion przez zastosowanie materiału obojętnego, który nie zaszkodzi zdolności kiełkowania, a który w zależności od użytych
składników i wymagań rynku posiada właściwości absorpcyjne lub hydrofobiczne.
Głównym celem otoczkowania nasion w rolnictwie i ogrodnictwie jest przystosowanie nasion do
siewu maszynowego, aby w ten sposób uniknąć
wysokich kosztów robocizny związanych z sianiem, pikowaniem i przerywaniem roślin w polu.
Granulaty nasion powinny posiadać przynajmniej
tę samą liczbę wschodów w polu, co nasiona surowe. Od początku rozwoju technik granulacyjnych uważano, że granulat powinien być możliwie
mały dla uzyskania maksymalnych wschodów polowych. Definicja wschodów polowych może być
34
miernikiem sprawdzającym i kontrolującym sposób otoczkowania nasion.
Operacja powlekania polega na pokryciu granulek powłoką spoiw, które mogą również zawierać fungicydy, insektycydy i środki koloryzujące.
W przypadku najdelikatniejszych produktów aplikowane są one w wielu warstwach.
2. Charakterystyka nasion
otoczkowanych
Nasiono powstałe podczas procesu granulacji niskociśnieniowej posiada wiele korzystnych
cech:
- ułatwia wysiew gatunków o nasionach drobnych i zastosowanie siewnika punktowego,
- zapewnia równomierne wschody roślin w polu,
- pozwala na regularne rozmieszczenie roślin w
rzędzie,
- zapewnia roślinie korzystne warunki wczesnej
fazy wzrostu przez kiełkowanie w sterylnych
warunkach w otoczce, usunięcie z nasion inhibitorów kiełkowania, stworzenie bariery chroniącej kiełki przed atakiem patogenów z gleby,
przeprowadzenie podkiełkowania nasion, które
wyrównuje kiełkowanie i skraca czas wschodów.
Podczas procesów otoczkowania otrzymujemy:
- materiał siewny najwyższej jakości,
- zwiększenie polowej zdolności kiełkowania,
- wyrównane i wczesne wschody,
- eliminację pracochłonnego przerywania roślin,
- ominięcie przygotowywania rozsad i pikowania,
- równomierne pokrycie plantacji roślinami, co
wpływa na jakość plonu.
Nasiona otoczkowane można podzielić zależnie
od budowy na:
- jednowarstwowe,
- wielowarstwowe.
W zależności od rodzaju materiałów użytych na
otoczkę rozróżnia się:
- granulki lekkie, pływające w wodzie zaraz po
zamoczeniu,
- granulki ciężkie, i szybko tonące w wodzie po
zamoczeniu,
- granulki pośrednie, wielowarstwowe, wykonane z mieszanin materiałów ciężkich i lekkich.
Typowe nasiono otoczkowane (rys.1) składa się
zazwyczaj z następujących elementów:
- umieszczonego centralnie nasiona,
- warstwy fungicydów (środków chemicznych
najczęściej związków organicznych siarki i
miedzi) mających zastosowanie w zwalczaniu
grzybów atakujących rośliny,
- otoczki wewnętrznej zbudowanej z materiałów
mineralnych lub organicznych sprzyjających
kiełkowaniu (np. dolomit, kreda, gips, glina,
węgiel drzewny, torf, pył drzewny, kompost
itp.). Otoka powinna posiadać takie właściwości, by nie chłonęła i nie utrzymywała wilgoci
w stopniu utrudniającym dopływ tlenu do nasiona,
- warstwy zoocydów (substancji syntetycznych
lub naturalnego stosowania do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych, używanych głównie do ochrony roślin uprawnych,
lasów, działających trująco na zwierzęta),
- otoczki zewnętrznej (materiałów wygładzających, nadających granulce cechy powierzchniowe takie jak: kolor, gładkość, przepuszczalność,
zmniejszających tarcie, poprawiających sypkość nasion np. talk).
Nanoszenie na powierzchnię nasion minimalnej
warstwy ciała stałego i grubej warstwy kleju dało
początek nasionom powlekanym. Nasiona powlekane zbudowane są z cienkich warstw, rozdzielających środki ochrony roślin. Zewnętrzna powłoka
z materiami o małym współczynniku tarcia (talk)
powoduje łatwe przesypywanie się nasion w kanałach aparatów wysiewających. Dodatkowo dozuje
się również odpowiednie barwniki i środki dekorujące powierzchnię.
Nasiona powlekane zbudowane są z:
- cienkich warstw, rozdzielających środki ochrony roślin,
- otoczki wewnętrznej z materiałów mineralnych
lub organicznych sprzyjających kiełkowaniu,
takich jak: zmielony wapień, dolomit, kreda,
gips, glina, węgiel drzewny, torf, pył drzewny,
produkty celulozowe, kompost itp.,
- otoczki barwników,
- otoczki zewnętrznej z materiałów wygładzających i zmniejszających tarcie, takich jak: talk,
wermikulit, bentonit, produkty celulozowe, produkty skrobiowe
- środków dekorujących powierzchnię.
Wewnątrz otoczkowanej granulki nasiona
mogą znajdować się warstwy zawierające fungicydy, sole mineralne i mikroelementy, zoocydy i
inne substancje pomocnicze np. nadtlenki. Wybór
miejsca ulokowania środków chemicznych podyktowany jest kompromisem pomiędzy, maksymalnym zbliżeniem środka chemicznego do nasiona
(tak, aby spotęgować jego działanie) a oddaleniem
w celu uniknięcia fitotoksyczności. Przykrycie
tych składników powłoką zewnętrzną poprawia
własności balistyczne nasion i umożliwia ich precyzyjny wysiew i jednocześnie stanowi barierę
ograniczającą przemieszczanie użytych środków
chemicznych i zaporę przed atakiem patogenów
glebowych.
Masa podstawowa otoczki powinna być stosunkowo tania i łatwo dostępna, przepuszczalna dla
powietrza, posiadać zdolności sorpcyjne pozwalająca na osłabienie szkodliwego działania na nasiona, np. dużych stężeń soli.
Kleje stosowane do otoczkowania nasion to
znane substancje klejące stosowane w przemyśle
farmaceutycznym o małej toksyczności substancji
względem roślin, jak np. 5% roztwór wodny dekstryny żółtej (do otoczkowania) i 3%
roztwór wodny alkoholu poliwinylowego
(do powlekania).
3. Technologia otoczkowania
nasion
Rys. 1. Budowa nasiona otoczkowanego
Proces otaczania i powlekania jest bezciśnieniową metodą powiększania średnicy
ziarna i może obywać się w:
-bębnach granulacyjnych cylindrycznych
lub stożkowych,
35
- bębnach pionowych,
- talerzach granulacyjnych,
- granulatorach wibracyjnych,
- na ruchomej taśmie granulacyjnej,
- aparatach ze złożem fluidalnym.
Otoczkowanie nasion w praktyce produkcyjnej
składa się najczęściej z następujących operacji:
- kalibracji, czyli wydzielenia ze zbioru nasion
frakcji o jednakowych wymiarach i wysokiej
zdolności kiełkowania. Przed rozpoczęciem
pełnego procesu czyszczenia nasion dzielimy
partię nasion każdego z producentów na trzy
części pod względem wielkości. Ta bardziej
precyzyjna kalibracja pomocna jest w chwili
poddawania nasion delikatnym procesom,
z użyciem maszyn takich jak separatory grawitacyjne i urządzenia szlifujące,
- czyszczenia wstępnego, obejmującego wstępną
selekcję pod względem wielkości przy pomocy
sit o okrągłych otworach. W trakcie tej operacji eliminowane jest około 20% zanieczyszczeń
(zbyt małe lub zbyt duże nasiona, nasiona chwastów, patyki, itd.) i automatycznie pobierana jest
próba z partii przeznaczona do analizy jakości.
Próba ta wykorzystywana jest jako podstawa do
ustalenia płatności jakościowej dla producenta,
do określenia ustawień maszyn, które usuną pozostałe zanieczyszczenia oraz puste nasiona,
- czyszczenia zasadniczego, czyli przepuszczenia
nasion przez separatory cylindryczne i kalibratory pasowe w celu usunięcia źdźbeł i obcych
nasion, a następnie przez separatory grawitacyjne w celu wyeliminowania nasion pustych
i tych z nieprawidłowymi zarodkami. Również
podczas tej operacji ponownie pobierane są próby do analizy jakości,
- odkażenia nasion w roztworze kwasu solnego
lub podchlorynu sodowego i wymycie nasion
po tej operacji wodą,
- wykonania podkiełkowania nasion przy określonym ciśnieniu osmotycznym lub pełnym potencjale wodnym z dodatkiem środków odkażających,
- pokrycia zwilżonych nasion fungicydami i klejem,
- wprowadzenia pyłu w celu rozdzielenia nasion
(singularyzacja),
- odsiania nadmiaru pyłu rozdzielającego,
- uruchomienia granulacji przez naprzemienne
dozowanie pyłu granulacyjnego i wodnego roztworu kleju,
36
- odsiewania okresowego w celu usunięcia nadmiaru pyłu, małych pustych granulek oraz nasion opornych – niepoddających się procesowi
granulacji,
- nałożenia warstwy chemicznych środków
ochrony – zoocydów,
- przykrycia granulatu dodatkową warstwą otoki
kryjącej chemiczne środki ochrony,
- pokrycia granulek warstwą zewnętrzną z dodatkiem talku i/lub barwników,
- suszenia granulatu,
- dokładnego rozdziału wysuszonego granulatu
na frakcje,
- wydzielenia odpadu w postaci nadziarna i granulek drobnych,
- sprawdzenia zdolności kiełkowania otrzymanego produktu,
- szczelnego zapakowania granulatu.
4. Zalety stosowania nasion
otoczkowanych
Techniki siewu i granulacji osiągnęły obecnie
taki poziom rozwoju, że pozwalają na:
- właściwy rozkład roślin na plantacji,
- dostarczają lepszej ochrony przeciw grzybom
i szkodnikom przy niższym zużyciu środków
chemicznych,
- zmniejszają zanieczyszczenie środowiska naturalnego, pod warunkiem stosowania do otoczkowania materiałów biodegradowalnych w środowisku.
5. Podsumowanie
Podstawowym zastosowaniem otoczkowania
jest produkcja nasion przystosowanych do punktowego wysiewu w polu roślin przemysłowych,
np. buraka, roślin baldaszkowatych, cebulowych.
Odbiorcami nasion otoczkowanych są przede
wszystkim plantatorzy warzyw: buraka ćwikłowego, cukrowego, marchwi, pietruszki, cebuli, pora,
rzodkiewki, sałaty, pomidorów, papryki, kapusty i
w mniejszym wymiarze: kopru, fenkula, ogórków,
pasternaku, kapusty pekińskiej i ziół. Otoczkowanie znajduje coraz szersze zastosowanie do produkcji sadzonek, ziół, selera i kwiatów z użyciem
siewników szklarniowych wysiewających nasiona
do paletek. Jest to odrębna dziedzina ogrodnictwa
przemysłowego, wymagająca nasion szybko kiełkujących o wysokiej sile kiełkowania.
W wyniku zaniechań, jakie miały miejsce w Niemczech w ub. roku, wskutek niedokładnego zaprawiania
nasion i spowodowanego tym zatrucia pszczół na plantacjach rzepaku, Komisja Europejska z dniem 12
marca 2010 r. zmieniła Dyrektywą 2010/21/UE wiele zapisów w dotychczasowej Dyrektywie Rady 91/414/
EWG, zaostrzając kryteria stosowania wielu zapraw.
Poniżej publikujemy zasady bezpiecznego stosowania zaprawionych nasion, opracowaną wspólnie przez
Grupę Roboczą Obróbki Nasion (STISSC) i przedstwicieli ESA.
bezpieczne stosowaniE
zaprawionych nasion
Wspólne stanowisko europejskiej branży produkcji nasiennej i zaprawiania nasion
Wprowadzenie
Intencją niniejszego dokumentu jest przedstawienie rekomendacji mających na celu zmniejszenie zagrożeń dla środowiska związanych z pyleniem zaprawionych nasion.
Wszelkie czynności związane z zaprawianiem
nasion, a także wszyscy użytkownicy stosujący
nasiona zaprawione powinni stosować się do poniższych zasad i zaleceń.
Tło
Technologia zaprawiania nasion odgrywa niezmiernie istotną rolę w nowoczesnym rolnictwie.
Pożądane efekty osiąga się poprzez zaprawianie
środkami ochronnymi nasion przed wysiewem.
Dzięki temu, w wielu przypadkach, całkowita
ilość stosowanych środków ochrony roślin będzie znacznie mniejsza w porównaniu z tradycyjną metodą oprysków. Zmniejszy się jednocześnie
stopień narażenia operatorów oraz stopień szkodliwego wpływu na środowisko. Fachowe stosowanie technologii zaprawiania nasion, co dotyczy
ochrony upraw każdego rodzaju, wymaga wiedzy
na temat potencjalnych negatywnych skutków
niewłaściwego zastosowania. W związku z czym
istnieje konieczność określenia standardów, zasad
oraz środków ostrożności, w celu zminimalizowania tych szkodliwych wpływów. Takie standardy
powinny być jednolite we wszystkich państwach
członkowskich Unii Europejskiej. Odosobnione
przypadki pokazały, że w określonych sytuacjach,
np. w przypadku zlekceważenia porad bezpiecznego stosowania, środki owadobójcze użyte do zaprawiania nasion mogą mieć szkodliwy wpływ na
organizmy pożyteczne, takie jak pszczoły miodne.
W celu ochrony organizmów niebędących celem działania preparatów, lub organizmów pożytecznych które mogą być narażone na wpływ środków ochrony roślin, należy wziąć pod uwagę kilka
aspektów, w tym szczególnie:
• Należy przestrzegać właściwych procedur zaprawiania nasion. Takie procedury korzystnie
wpływają na zmniejszanie stopnia roznoszenia
się pyłu z zaprawionych nasion. Działania takie
należy wesprzeć dobrym systemem zarządzania. Jeżeli zaprawianie nasion jest przeprowadzane bez właściwej technologii oraz procesów
mających na celu maksymalne przywieranie
substancji do nasion podczas ich zaprawiania
może mieć to wpływ na rozprzestrzeniania się
nadmiernej ilości pyłu zawierającego środki
chemiczne zarówno w trakcie produkcji, jak i
podczas późniejszego zastosowania zaprawionych nasion.
• W celu zapewnienia wysokiego stopnia wnikania nasion do gleby, minimalizacji rozsypywania i emisji pyłu należy stosować odpowiednie
siewniki. Skuteczne wnikanie nasion do gleby
oraz minimalizowanie rozsypywania nasion
ograniczają zagrożenia dla ptaków i ssaków.
Jeżeli chodzi o pył, to zagrożenie można zminimalizować poprzez stosowanie siewników o
niskim poziomie emisji pyłu takich jak mechaniczne lub pneumatyczne urządzenia próżniowe
wyposażone w stosowne deflektory. Wydmuchiwanie powietrza z siewników próżniowych na
poziomie gruntu i kierowane go w stronę ziemi,
służy zmniejszeniu zagrożenia dla organizmów
niebędących celem działania preparatu. Jeżeli
wywiewane powietrze będzie rozprzestrzeniać
się w innych kierunkach, uwolnione cząstki
pyłu mogą unosić się w powietrzu i roznosić
37
się po sąsiadujących terenach, na których mogą
przebywać organizmy nie będące celem działania.
Poniżej zamieszczona została wspólna interpretacja zmian do dyrektywy 91/414/EWG, dotyczących włączenia do załącznika I fipronilu, klotianidyny, imidachloprydu i tiametoksamu wraz z listą
zaleceń, które mogą być pomocne w przypadku jej
wdrażania.
Dyrektywa Komisji
Dyrektywa Komisji 2010/21/UE z 12 marca 2010 r. zmieniająca załącznik I do dyrektywy
Rady 91/414/EWG w zakresie przepisów szczególnych dotyczących klotianidyny, tiametoksamu,
fipronilu i imidachloprydu, określa wiele istotnych
kwestii:
• „zaprawianie nasion przeprowadza się wyłącznie w profesjonalnych zakładach zaprawiania
nasion. Zakłady te muszą stosować najlepsze
dostępne techniki, tak aby wzbijanie się pyłu
podczas zaprawiania nasion, przechowywania
i transportu ograniczone było do minimum.”
W naszym rozumieniu powyższy zapis mówi
o tym, że zaprawianie nasion powinno zawsze
odbywać się w specjalnie do tego przystosowanych obiektach, obsługiwanych przez należycie
wyszkolony personel. Wśród podstawowych
wytycznych działalności takich obiektów należy uwzględnić liczbę kryteriów technicznych i
zgodność z wymogami dotyczącymi oczyszczania nasion, stosowanie niezawodnych urządzeń,
należytego systemu kontroli procesu itd. Całkowite spełnienie powyższych kryteriów można
wspomóc szkoleniami użytkowników i programem certyfikacji.
• „Stosuje się odpowiednie urządzenia siewne gwarantujące wysoki stopień wnikania do gleby oraz ograniczenie do minimum rozsypywania i wzbijania się pyłu.”
W naszym rozumieniu, urządzenia siewne powinny spełniać specjalistyczne kryteria jakości,
aby zmniejszyć stopień roznoszenia się pyłu.
Niniejsze kryteria dotyczą tak urządzeń, jak i
samego procesu wysiewu. Całkowite spełnienie
powyższych kryteriów można wspomóc szkoleniami użytkowników i programem certyfikacji.
Dyrektywa stanowi również, że: „Państwa
członkowskie dopilnowują, aby:
• „etykieta zaprawianych nasion zawierała informację o poddaniu nasion działaniu substancji
aktywnej oraz określenie środków zmniejszających ryzyko przewidzianych w zezwoleniu.”
38
Powyższe środki mają na celu zapewnić, że
końcowy użytkownik produktu jest świadomy
metod zmniejszenia stopnia narażenia na pył.
Owocem wspólnych działań branży produkcji
nasiennej i zaprawiania nasion, prowadzonych
od roku 2009, jest opracowanie i wykorzystywanie instrukcji bezpiecznego stosowania
przygotowanej dla końcowych użytkowników,
umieszczanej na opakowaniach nasion, ulotkach, stronach internetowych i za pośrednictwem innych środków zwiększania świadomości użytkowników.
• „wprowadzono programy monitorowania w
celu zweryfikowania rzeczywistego narażenia pszczół miodnych na oddziaływanie substancji aktywnej w obszarach zbierania pokarmu przez pszczoły lub obszarach wykorzystywanych do hodowli pszczół, w stosownych przypadkach i w odpowiedni sposób.”
Programy te mają potwierdzić, że poziom narażenia w warunkach rzeczywistych jest zgodny
z poziomem zaakceptowanym przez państwa
członkowskie UE.
Wdrożenie
W trakcie wdrażania dyrektywy zalecamy przestrzeganie niżej wyszczególnionych kryteriów
technicznych i wymogów, które stanowią obecnie
powszechnie stosowany standard przez odpowiedzialnych producentów zaprawianych nasion.
ZAPRAWIANIE NASION
Oczyszczanie nasion
Przed rozpoczęciem procesu zaprawiania nasiona należy oczyścić z pyłu i ciał obcych za pomocą
wydajnych urządzeń do oczyszczania.
Urządzenia do zaprawiania nasion
Urządzenia wykorzystywane do zaprawiania
nasion powinny być wyposażone w specjalnie dedykowane do nich sprawne i skalibrowane przyrządy służące do:
• dozowania i przygotowania receptury
• mieszania zawiesiny
• pomiarów, umożliwiające przeprowadzenie
analizy bilansu materiału wsadowego i produktu gotowego
• zasysania pyłu, umożliwiające hermetyczne
przechowywanie pyłu z procesu obróbki
• znakowania lub nadrukowywania instrukcji
bezpiecznego stosowania na opakowaniach zaprawionych nasion.
Proces
Niżej opisany proces zaprawiania powinien być
udokumentowany i dostępny dla każdego operatora. Ten proces, oprócz innych czynności związanych z zaprawianiem nasion, powinien uwzględniać między innymi następujące działania:
• Odpowiedni poziom przeszkolenia personelu,
w tym również pracowników tymczasowych
• Instruktaż BHP i wymóg ochrony indywidualnej dla operatora i osób postronnych
• Instrukcje zapewnienia czystości nasion przed
rozpoczęciem ich zaprawiania
• Instrukcje kalibrowania urządzeń
• Odnośniki do receptur i instrukcji dozowania
zawiesiny
• Udokumentowany system zarządzania jakością
produktu gotowego
• Czyszczenie maszyn oraz hermetyczne zasysanie i przechowywanie pyłu przed, w trakcie i po
procesie zaprawiania
• Instrukcje obsługi i pozbywania się zebranego
w trakcie procesu pyłu, rozsypanych nasion i innych materiałów zanieczyszczonych substancją
aktywną
• Metody zasysania pyłu podczas pakowania i
przepakowywania
• Umieszczanie instrukcji bezpiecznego stosowania na handlowych opakowaniach nasion wraz
ze specyfikacją składników aktywnych oraz numerami telefonów alarmowych.
Znakowanie nasion – Informacja dla
rolników
Należy uświadomić rolników o fakcie zaprawienia nasion konkretnymi substancjami aktywnymi, a także o środkach bezpieczeństwa, jakie
są wymagane podczas stosowania zaprawionych
nasion. Jednym ze sposobów przekazu tych informacji są opakowania, na których wyraźnie muszą
być oznaczone:
• Nazwa owadobójczego składnika aktywnego
zastosowanego w procesie zaprawiania.
• Informacja o przestrzeganiu zalecenia: “Stosuje
się odpowiednie urządzenia siewne gwarantujące wysoki stopień wnikania do gleby oraz ograniczenie do minimum rozsypywania i wzbijania
się pyłu”
• Opis dodatkowych środków ostrożności odpowiednich dla stosowania zaprawionych nasion.
• Umieszczenie obok wymagań prawnych łatwej
do zrozumienia instrukcji bezpiecznego stoso-
wania w języku końcowego użytkownika produktu i/lub, w miarę możliwości, umieszczenie
instrukcji obrazkowych.
• Oznaczenia każdej partii atestowanych nasion
etykietą potwierdzającą atest.
Branża produkcji nasiennej i zaprawiania nasion, opracowuje obecnie wspólną standardową
naklejkę informacyjną z instrukcją bezpiecznego
stosowania, która jest dołączana do opakowań
z zaprawionymi nasionami, którą promuje we
wszystkich krajach europejskich. Patrz aneks.
Etap kontroli
W celu weryfikacji jakości produkcji w zakresie odporności zaprawionych nasion na ścieranie
należy wprowadzić program kontroli jakości i regularnie sprawdzać jego działanie. Każdy obiekt
zajmujący się zaprawianiem nasion, proces zaprawiania i urządzenia stosowane w tym procesie powinny podlegać regularnej kontroli w drodze oficjalnie uznawanego audytu. Tylko obiekty, które
pomyślnie przeszły audyt mogą prowadzić zaprawianie nasion z użyciem określonych produktów.
Wsparcie
Osoby odpowiedzialne za proces zaprawiania
nasion powinny regularnie odbywać szkolenia i
śledzić na bieżąco zmiany w branży zaprawiania
nasion.
WYSIEW
Urządzenia siewne (do sadzenia)
W celu zmniejszenia rozprzestrzeniania się
pyłu z zaprawionych nasion podczas wysiewania,
wszystkie urządzenia siewne i do sadzenia działające na bazie próżniowej muszą być wyposażone
w przyrządy kierujące wywiewane powietrze w
stronę gruntu.
Proces
Niżej opisany proces wysiewania/sadzenia powinien być udokumentowany i dostępny dla każdego operatora. Proces ten, oprócz innych czynności związanych z wysiewaniem nasion, powinien
zawierać między innymi następujące działania:
• Instruktaż BHP i wymóg ochrony indywidualnej dla operatora i osób postronnych
• Instrukcje uzupełniania nasion w zbiorniku
siewnika, uwzględniając minimalizację stopnia
rozprzestrzeniania się pyłu i narażenia na pył z
opakowania
39
• Kalibracja dawki docelowej nasion) ha
• Właściwa prędkość i głębokość wysiewania
• Unikanie rozsypywania nasion podczas załadunku i w trakcie wysiewania
• Usuwanie przyczyny rozsypywania
• Bezpieczne czyszczenie urządzeń
• Bezpieczne usuwanie) recycling pustych) zużytych opakowań nasion
Propozycja praktyczna
Mając na uwadze powyższe propozycje oraz
wspierając proste i praktyczne rozwiązania przy
wdrażaniu dyrektywy popieramy powołanie okrągłego stołu z udziałem wielu partnerów w celu
oceny zasadności następujących kwestii:
• Program kontroli zaprawiania nasion
W tej kwestii należy skupić się na
audytach prowadzonych przez jednostki zewnętrzne, mających na celu
kontrolę wprowadzonych w obiektach
systemów kontroli jakości. Aby ułatwić proces wprowadzenia i akredytacji, schematy audytów powinny być
prowadzone przez obecnie działające
(państwowe) organy, zgodnie z powszechnie przyjętymi europejskimi
wytycznymi.
• Program akredytacji/certyfikacji
Program ten zapewni wymianę najlepszych praktyk i umożliwi wyróżnienie specjalistów zajmujących się
zaprawianiem nasion za stosowanie
tych praktyk. Akredytacja) certyfikacja powinna odbywać się na poziomie
państwowym, zgodnie z poprzedzającymi ją audytami. Aczkolwiek, co
jest niezmiernie istotne, to, aby taka
państwowa akredytacja obiektów zaprawiania nasion prowadziła w konsekwencji do automatycznej akceptacji
ogólnoeuropejskiego wolnego obrotu
zaprawionymi nasionami między takimi obiektami w ramach wspólnego
rynku nasiennego.
• Program szkoleniowy dla użytkowników
Program ten pozwoli osobom odpowiedzialnym za proces wysiewania zaprawionych nasion lepiej przygotować
się do dalszego rozwoju branży.
40
Tam gdzie będzie to możliwe, należy rozważyć
współdziałanie istniejących już programów. Wymogi jakościowe dotyczące zaprawionych nasion
należy ujednolicić we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Branża produkcji nasiennej i zaprawiania nasion jest gotowa udostępnić dalsze informacje i wytyczne do powyższych
propozycji.
Aneks
Przykład aktualnej naklejki informacyjnej, sporządzonej w 24 językach, z instrukcją bezpiecznego stosowania, dołączanej do opakowań, która
jest promowana przez branżę produkcji nasiennej i
zaprawiania nasion na rynku europejskim.
O autorach
STISSC – Zarząd Komitetu Sterującego Branży
Zaprawiania Nasion
STISSC jest roboczą grupą,
w skład której wchodzą obecnie BASF SE, BayerCropScience i Syngenta Crop Protection,
którzy wspólnie reprezentują
zdecydowaną większość europejskiego rynku zaprawiania nasion. Celem działania tej grupy
jest doprowadzić połączone siły
liderów przemysłu do ustalenia i
wprowadzenia wspólnych standardów jakościowych, osiągając
tym samym wysoki poziom bezpieczeństwa środowiska w procesie zaprawiania nasion, oraz
czynności z wykorzystaniem zaprawionych nasion we wszystkich krajach członkowskich
Unii Europejskiej. Ten cel jest
osiągany dzięki aktywnej współpracy partnerów w całym ciągu
łańcucha wartości przemysłu nasiennego i obróbki nasion.
Europejskie Stowarzyszenie
Nasienne ESA (European Seed
Association)
ESA jest głosem europejskiego przemysłu nasiennego,
i reprezentuje jego przedstawiciel, aktywnie działających w
zakresie badań, hodowli, produkcji i sprzedaży nasion roślin
uprawnych i ozdobnych. ESA
reprezentuje 33 krajowe stowarzyszenia nasiennictwa (w tym
ponad 1000 przedsiębiorstw w
Unii Europejskiej, z których
większość należy do grupy Małych i Średnich Przedsiębiorstw)
oraz ponad 50 bezpośrednich
przedsiębiorstw członkowskich,
w tym zrzeszonych członkówprzedstawicieli
przemysłu
ochrony upraw i obróbki nasion.
Misją Stowarzyszenia jest praca
na rzecz opracowania uczciwych i równorzędnych
przepisów obowiązujących w europejskiej branży
produkcji nasiennej, wolności wyboru odbiorców
nasion w wyniku innowacyjnych, zróżnicowanych
technologii i metod produkcji, a także na rzecz
skutecznej ochrony praw własności intelektualnej
związanych z przemysłem nasiennym.
41
Andrzej Najewski, Stefan Heimann, E. Stuczyńska, M. Czeladzka, Agnieszka Osiecka
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
w Słupi Wielkiej
Charakterystyka
odmian zbóż ozimych,
strączkowych, traw
i motylkowatych
drobnonasiennych
wpisanych do Krajowego
Rejestru w 2010 r.
PSZENICA OZIMA
BANDEROLA
Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra
do bardzo dobrej. Mrozoodporność mała. Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną –
dość duża, na septoriozę liści i plew oraz choroby
podstawy źdźbła – średnia, na fuzariozę kłosów
– dość mała. Rośliny niskie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny,
dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża do
bardzo dużej, wyrównanie dość dobre, gęstość w
stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania duża. Zawartość białka i ilość glutenu dość małe. Wskaźnik
sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego.
Wydajność ogólna mąki średnia. Tolerancja na
zakwaszenie gleby przeciętna.
Hodowca: DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o.
BOCKRIS
Odmiana jakościowa (grupa A). Plenność dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na podstawowe choroby przeciętna. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin
kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren
duża do bardzo dużej, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odporność na
42
porastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość
duża. Zawartość białka i ilość glutenu średnie.
Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność
ogólna mąki średnia. Tolerancja na zakwaszenie
gleby przeciętna.
Pełnomocnik hodowcy: Saaten-Union Polska
sp. z o.o.
FIDELIUS
Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra. Mrozoodporność prawie średnia (możliwość
uprawy bez większego ryzyka wymarzania w całym kraju). Odporność na mączniaka prawdziwego – duża, na rdzę brunatną dość duża, na fuzariozę kłosów – średnia, na septoriozę plew i choroby
podstawy źdźbła – dość mała, na septoriozę liści
– mała. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny,
dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren
średnia, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odporność na porastanie
w kłosie średnia, iczba opadania duża do bardzo
dużej. Zawartość białka i ilość glutenu dość małe.
ogólna mąki dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Pełnomocnik hodowcy: DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o.
FORKIDA
Odmiana pastewna (grupa C). Plenność dobra. Mrozoodporność prawie średnia (możliwość
uprawy bez większego ryzyka wymarzania w całym kraju). Odporność na rdzę brunatną i choroby
podstawy źdźbła – średnia, na mączniaka prawdziwego, septoriozę liści i plew oraz fuzariozę
kłosów – dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość
małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia
i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża do
bardzo dużej, wyrównanie dobre do bardzo dobrego, gęstość w stanie zsypnym mała. Odporność na
porastanie w kłosie, liczba opadania oraz zawartość białka średnie. Tolerancja na zakwaszenie
gleby przeciętna.
HENRIK
Odmiana pastewna (grupa C). Plenność dobra
do bardzo dobrej. Mrozoodporność mała. Odporność na mączniaka prawdziwego i septoriozę liści
– dość duża, na rdzę brunatną, septoriozę plew,
fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła –
średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej
odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość
późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość
duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie
zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w
kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo
dużej. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na
Pełnomocnik hodowcy: Limagrain Central Europe, Oddział w Polsce
JANTARKA
Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dość
dobra. Mrozoodporność prawie średnia (możliwość uprawy bez większego ryzyka wymarzania w całym kraju). Odporność na mączniaka
prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozę plew –
dość duża, na septoriozę liści i choroby podstawy źdźbła – średnia, na fuzariozę kłosów – dość
mała. Rośliny średniej wysokości, o dość małej
odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym dość
mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia,
liczba opadania duża. Zawartość białka, ilość glutenu oraz wskaźnik sedymentacyjny SDS średnie.
Wydajność ogólna mąki dość dobra. Tolerancja na
KEPLER
Odmiana jakościowa (grupa A). Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na
rdzę brunatną i septoriozę liści – duża, na mączniaka prawdziwego i septoriozę plew – dość duża,
na fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła –
średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich, o dość
dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia
i dojrzewania późny. Masa 1000 ziaren duża do
bardzo dużej, wyrównanie średnie, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odporność na porastanie
w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo
dużej. Zawartość białka i ilość glutenu średnie.
ogólna mąki dość dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
KREDO
Odmiana jakościowa (grupa A). Plenność dobra do bardzo dobrej. Mrozoodporność mała do
bardzo małej. Odporność na mączniaka prawdziwego – duża do bardzo dużej, na rdzę brunatną
– duża, na septoriozę liści i plew – dość duża, na
fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła –
średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich, o dość
dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia
i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość mała,
wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie
średnia, liczba opadania duża. Zawartość białka i
ilość glutenu przeciętne. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki dość dobra.
Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
sp. z o.o.
KWS OZON
Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra do bardzo dobrej. Mrozoodporność mała do
średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego
i rdzę brunatną – dość duża, na septoriozę liści i
choroby podstawy źdźbła – średnia, na septoriozę plew i fuzariozę kłosów – dość mała. Rośliny
niskie do bardzo niskich, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania
średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie dobre, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odpor-
43
ność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość
mała, ilość glutenu mała do bardzo małej. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego.
Wydajność ogólna mąki dość słaba. Tolerancja na
Pełnomocnik hodowcy: KWS Lochow Polska
sp. z o.o.
OPERETKA
Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra.
Mrozoodporność mała. Odporność na rdzę brunatną – duża, na septoriozę liści – dość duża, na
mączniaka prawdziwego, septoriozę plew, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła – średnia. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania
średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie
dość dobre, gęstość w stanie zsypnym przeciętna.
Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba
opadania duża. Zawartość białka średnia, ilość
glutenu dość duża. Wskaźnik sedymentacyjny
SDS duży. Wydajność ogólna mąki średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
TORRILD
Odmiana jakościowa (grupa A). Plenność dość
dobra. Mrozoodporność mała do średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego i septoriozę liści
– dość duża, na rdzę brunatną, septoriozę plew, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła – średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania
średni. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie
średnie, gęstość w stanie zsypnym przeciętna.
Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba
opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka
duża, ilość glutenu dość duża. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność
ogólna mąki średnia. Tolerancja na zakwaszenie
gleby przeciętna.
sp. z o.o.
ŻYTO OZIME
DAŃKOWSKIE AMBER
Odmiana populacyjna. Plenność na poziomie
czołowych odmian populacyjnych. Odporność na
rdzę źdźbłową i choroby podstawy źdźbła – dość
duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną,
44
septoriozę liści i rynchosporiozę – średnia. Rośliny średniej wysokości, o dużej do bardzo dużej
odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość słabe, gęstość w stanie zsypnym
średnia. Odporność na porastanie ziarna w kłosie
przeciętna, liczba opadania dość mała. Zawartość
białka duża. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego dość duża, końcowa temperatura kleikowania wysoka. Tolerancja na zakwaszenie gleby
przeciętna.
SU SKALTIO
Odmiana mieszańcowa trójliniowa. Plenność
bardzo dobra. Odporność na septoriozę liści –
dość duża, na rdzę brunatną, rdzę źdźbłową, rynchosporiozę i choroby podstawy źdźbła – średnia, na mączniaka prawdziwego – mała. Rośliny
średniej wysokości, o bardzo małej odporności na
wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.
Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie dobre, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na
porastanie ziarna w kłosie i liczba opadania dość
małe. Zawartość białka średnia. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego dość duża, końcowa
temperatura kleikowania wysoka. Tolerancja na
sp. z o.o.
PSZENŻYTO OZIME
CERBER
Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność dość
słaba. Odporność na rdzę brunatną – duża, na choroby podstawy źdźbła – dość duża, na septoriozę
liści, rynchosporiozę i mączniaka prawdziwego –
przeciętna, na fuzariozę kłosów – dość mała, na
septoriozę plew – mała do bardzo małej. Rośliny
średniej wysokości, o przeciętnej odporności na
wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren i gęstość
w stanie zsypnym dość małe. Odporność na porastanie ziarna w kłosie dość mała, liczba opadania
dość duża. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce Grupa
IHAR sp. z o.o.
CYRKON
Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała
do średniej. Odporność na rdzę brunatną – duża,
na choroby podstawy źdźbła – dość dobra, na septoriozę liści i plew oraz rynchosporiozę – przeciętna, na mączniaka prawdziwego i fuzariozę
kłosów – dość mała. Rośliny dość niskie, o dość
małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia
wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000
ziaren przeciętna, gęstość w stanie zsypnym dość
duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie
dość mała, liczba opadania mała. Tolerancja na
Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce Grupa
IHAR sp. z o.o.
ELPASO
Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na fuzariozę kłosów –
duża do bardzo dużej, na septoriozę plew – duża,
na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną – dość
duża, na choroby podstawy źdźbła i septoriozę liści – przeciętna, na rynchosporiozę – mała. Rośliny o średniej wysokości, o dość małej odporności
na wyleganie Termin kłoszenia wczesny do bardzo wczesnego, dojrzewania dość wczesny. Masa
1000 ziaren bardzo mała, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie ziarna w
kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
FREDRO
Plenność dobra do bardzo dobrej. Mrozoodporność przeciętna. Odporność na fuzariozę kłosów –
duża do bardzo dużej, na rdzę brunatną i septoriozę plew – duża, na mączniaka prawdziwego, septoriozę liści, rynchosporiozę i choroby podstawy
źdźbła – przeciętna. Rośliny średniej wysokości, o
przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa
1000 ziaren dość duża, gęstość w stanie zsypnym
przeciętna. Odporność na porastanie ziarna w kłosie dość duża, liczba opadania duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
JĘCZMIEŃ OZIMY
METAXA
Odmiana dwurzędowa, typu pastewnego. Plenność średnia. Mrozoodporność prawie średnia.
Odporność na mączniaka prawdziwego i czarną
plamistość – dość duża, na plamistość siatkową,
rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny,
dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie
zsypnym dość duża. Zawartość białka w ziarnie
dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska
sp. z o.o.
SOULEYKA
Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego.
Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność średnia.
Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość – duża, na rynchosporiozę – średnia. Rośliny
o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na
wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.
Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała.
Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na
Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska
sp. z o.o.
RZEPAK OZIMY
odmiany populacyjne
AROT (d. NPZ 0711)
Plon nasion średni do dość dużego. Zawartość
glukozynolanów w nasionach średnia, tłuszczu
duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od
średniej. Zimotrwałość nieco gorsza od średniej.
Termin początku kwitnienia i dojrzewania nieco
późniejszy od średniej. Rośliny średniej wysokości o dużej odporności na wyleganie. Odporność
na suchą zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę
kapustnych dość duża, na choroby podstawy łodyg i czerń krzyżowych średnia.
sp. z o.o.
45
ES ALEGRIA (d. EGC 631)
Plon nasion dość duży. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia, tłuszczu duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża.
Masa 1000 nasion znacznie mniejsza od średniej.
Zimotrwałość lepsza od średniej. Termin początku
kwitnienia i dojrzewania nieco wcześniejszy od
średniej. Rośliny dość wysokie o zaledwie średniej odporności na wyleganie. Odporność na suchą zgniliznę kapustnych dość duża, na zgniliznę
twardzikową i choroby podstawy łodyg średnia,
na czerń krzyżowych nieco lepsza od średniej.
Pełnomocnik hodowcy: Rolagra, Błażej Springer
GLORIA (d. RNX 1725)
Plon nasion dość duży, zmienny w latach. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia,
tłuszczu duża. Zawartość białka w suchej masie
beztłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion
nieco mniejsza od średniej. Zimotrwałość lepsza
od średniej. Termin początku kwitnienia nieco
późniejszy od średniej, dojrzewania zbliżony do
średniej. Rośliny dość wysokie o dość dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę
twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych dość
duża, na choroby podstawy łodyg i czerń krzyżowych średnia.
Pełnomocnik hodowcy: Syngenta Seeds sp. z
o.o.
NK DIAMOND (d. RNX 1628)
Plon nasion duży. oceny plonowania duże w
całym kraju z wyjątkiem rejonu Podkarpackiego.
Zawartość w nasionach glukozynolanów i tłuszczu średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza
od średniej. Zimotrwałość średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzewania nieco późniejszy
od wzorca. Rośliny średniej wysokości o dobrej
odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę
twardzikową dobra, na sucha zgniliznę i zamieranie podstawy łodyg średnia, na czerń krzyżowych
nieco lepsze od średniej,
o.o.
NK MORSE (d. RNX1507)
Plon nasion dość duży. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia, tłuszczu dość duża.
Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej
46
obniżona. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.
Zimotrwałość nieco gorsza od średniej. Termin
początku kwitnienia i dojrzewania późniejszy od
średniej. Rośliny dość wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę
twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń
krzyżowych nieco lepsza od średniej, na zamieranie podstawy łodygi gorsza od średniej.
o.o.
SHERLOCK (d. KWSPL2006-23)
Plon nasion dość duży. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia, tłuszczu dość duża.
mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion mniejsza
od średniej. Zimotrwałość średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzewania nieco późniejszy od
średniej. Rośliny dość wysokie o zaledwie średniej odporności na wyleganie. Odporność na suchą zgniliznę twardzikową dość duża, na suchą
zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi
średnia, na czerń krzyżowych nieco lepsza od
średniej.
Pełnomocnik hodowcy: KWS Polska sp. z
o.o.
Odmiany mieszańcowe
ARTOGA (d. NSA 06/138)
Plon nasion bardzo duży. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia, tłuszczu dość duża.
średnia. Masa 1000 nasion przeciętna. Zimotrwałość lepsza od średniej. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniej, dojrzewania
średni. Rośliny wysokie, o średniej odporności na
wyleganie. Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia, na choroby podstawy łodyg i zgniliznę twardzikową dość mała.
DK EXAMPLE (d. CWH 107)
Plon nasion bardzo duży. Wymagania glebowe
„mniejsze” - plonuje dobrze na glebach kompleksów 4 i 5 w dobrej kulturze podobnie jak na glebach najlepszych. Zawartość glukozynolanów w
nasionach średnia do dużej (w normie), tłuszczu
dość duża. Zawartość białka w suchej masie bez-
tłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zimotrwałość lepsza od średniej.
Termin początku kwitnienia wyraźnie późniejszy
od średniej, dojrzewania nieco późniejszy. Rośliny wysokie o dość małej odporności na wyleganie. Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i
choroby podstawy łodyg dość duża, na zgniliznę
twardzikową średnia, na czerń krzyżowych nieco
lepsza od średniej.
Pełnomocnik hodowcy: Monsanto Polska sp. z
o.o.
ES DOMINO (d. EGC 798)
Plon nasion bardzo duży. Wymagania glebowe
„mniejsze” - plonuje dobrze na glebach kompleksów 4 i 5 w dobrej kulturze podobnie jak na glebach najlepszych. Zawartość glukozynolanów w
nasionach dość duża (spełniła wymogi), tłuszczu
duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion przeciętna. Zimotrwałość średnia. Termin początku kwitnienia i
dojrzewania nieco późniejszy od średniej. Rośliny
wysokie o dość małej odporności na wyleganie.
Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych większa od
średniej, na choroby podstawy łodyg wyraźnie
gorsza od średniej.
Pełnomocnik hodowcy: Rolagra, Błażej Springer
GLADIUS (d. RNX3731)
Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia,
tłuszczu dość duża. Zawartość białka w suchej
masie beztłuszczowej nieco mniejsza od średniej.
Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zimotrwałość średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzewania nieco późniejszy od średniej. Rośliny
dość wysokie o średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą
zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i
czerń krzyżowych nieco lepsza od średniej.
Przedstawiciel hodowcy: Syngenta Seeds sp. z
o.o.
PRIMUS (d. WRG 329)
Plon nasion duży do bardzo dużego; ocena korzystniejsza w rejonie Zachodniopomorskim. Zawartość glukozynolanów w nasionach
średnia, tłuszczu duża. Zawartość białka w suchej
masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion
nieco mniejsza od średniej. Zimotrwałość lepsza
od średniej. Termin początku kwitnienia i dojrzewania średni. Rośliny dość wysokie o dużej
odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę
twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, zamieranie korzeni i czerń krzyżowych nieco lepsza od
średniej.
Przedstawiciel hodowcy: DSV Polska sp. z
o.o.
SY KOLUMB (d. RNX 3732)
Plon nasion bardzo duży. Zawartość glukozynolanów w nasionach średnia, tłuszczu dość duża.
średnia. Masa 1000 nasion nieco mniejsza od
średniej. Zimotrwałość lepsza od średniej. Termin
początku kwitnienia i dojrzewania średni. Rośliny wysokie o średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą
zgniliznę średnia, na zamieranie korzeni gorsza
od średniej, na czerń krzyżowych dość duża.
o.o.
XENON (d. NPZ 0604)
Plon nasion duży do bardzo dużego, zwłaszcza
na Lubelszczyźnie. Zawartość glukozynolanów w
nasionach średnia, tłuszczu duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa
1000 nasion mniejsza od średniej. Zimotrwałość
lepsza od średniej. Termin początku kwitnienia i
dojrzewania średni. Rośliny wysokie o dość dużej odporności na wyleganie. Odporność na suchą
zgniliznę kapustnych duża, na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodyg oraz czerń krzyżowych średnia.
Pełnomocnik hodowcy: Saaten Union Polska
sp. z o.o.
TRAWY
Kostrzewa łąkowa
ANTURKA (d. AND 905)
Odmiana pastewna, średnio wczesna. Plenność
dość dobra; największe plony suchej masy daje w
pierwszym roku użytkowania. Wykazuje większą
przydatność do użytkowania wielokośnego niż
kośnego łąkowego (większe i stabilniejsze plony,
a także lepsza zimotrwałość). Przeznaczona do
użytkowania pastwiskowego i kośnego łąkowego.
47
Hodowca: Poznańska Hodowla Roślin sp. z
o.o.
LIFLASH
Odmiana pastewna, wczesna. Plenność dobra
we wszystkich latach użytkowania; największe
plony suchej masy i energii paszy osiąga w trzecim
pokosie. Zimuje dobrze i cechuje się dużą zwartością runi. Przeznaczona do użytkowania pastwiskowego.
Pełnomocnik hodowcy: DSV Polska sp. z o.o.
Tymotka łąkowa
SECESJA (d. POB-T-69)
Odmiana pastewna, wczesna. Plenność dobra w
całym okresie użytkowania, szczególnie w pierwszym i trzecim pokosie. Zimotrwałość dobra,
szybkie tempo odrastania, zwłaszcza na wiosnę.
Przeznaczona do użytkowania kośnego łąkowego
i polowego.
Hodowca: Małopolska Hodowla Roślin – HBP
sp. z o.o.
GRANOLIA (d. SZD-T-128)
Odmiana pastewna, średnio wczesna. Plenność
dobra we wszystkich latach użytkowania; największe plony suchej masy i energii paszy daje
w pierwszym i trzecim pokosie. Zimotrwałość
dobra, szybkie tempo odrastania na wiosnę, mała
podatność na wyleganie. Przeznaczona do użytkowania kośnego łąkowego i polowego.
Życica trwała
MERKEM
Odmiana pastewna, tetraploidalna, późna. Plenność dobra w całym okresie użytkowania; największe plony suchej masy i energii paszy daje w
trzecim i czwartym pokosie. Zimotrwałość dobra
oraz szybkie tempo odrastania po zbiorze kolejnych pokosów. Przeznaczona do użytkowania pastwiskowego.
Hodowca: Departement voor Plantengenetica
en Veredeling, BE
BOYNE (d. DP 10-9688)
48
Odmiana pastewna, diploidalna, wczesna. Plenność dobra we wszystkich latach użytkowania,
zwłaszcza w pierwszym i trzecim pokosie. Dobra
energia odrastania po zbiorze kolejnych pokosów
oraz dobre zagęszczenie runi. Przeznaczona do
użytkowania pastwiskowego.
Hodowca: DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling, DK
AMARANT (d. SZD 102)
Odmiana pastewna, tetraploidalna, późna. Plenność dobra, szczególnie w pierwszym i drugim
pokosie. Zimotrwałość bardzo dobra. Wykazuje
szybkie tempo odrastania. Przeznaczona do użytkowania pastwiskowego.
FLINSTON (d. SZD 106)
Odmiana pastewna, tetraploidalna, późna. Plenność dobra, szczególnie w pierwszym roku użytkowania. Wyróżnia się bardzo dużym plonem suchej masy w pierwszym pokosie w każdym roku
użytkowania. Zimotrwałość dobra, duża odporność na wyleganie. Przeznaczona do użytkowania
kośnego polowego.
MOTYLKOWATE DROBNONASIENNE
Lucerna siewna
CAPRI
Odmiana średnio wczesna; przeznaczona do
uprawy polowej na glebach ornych i użytkowania
kośnego.
Plon świeżej i suchej masy przeciętny, stabilny
w latach użytkowania. Zawartość białka ogólnego
w suchej masie średnia do dość dużej. Plon białka
przeciętny.
Zimotrwałość roślin dobra. Tempo odrastania
w początkowym okresie wegetacji szybkie, po
koszeniu dość szybkie. Gęstość roślin w trakcie
wegetacji i przed zimą dobra. Skłonność do wylegania dość duża. Wykazuje małą podatność na
werticiliozę i fuzariozę, natomiast przeciętną na
porażenie kustrzebką.
Pełnomocnik hodowcy: Sesvanderhave Poland
sp. z o.o.
Z życia PIN
1.
W dniu 12.08.2010 r. odbyło się posiedzenie
Prezydium PIN, na którym przeanalizowano wyniki ostatniego zebrania Komisji Rolnictwa i RW
Sejmu RP i podkomisji ds. monitorowania realizacji programu roślin strączkowych oraz stan finansów naszej organizacji.
Stwierdzono, że Komisja Rolnictwa negatywnie
zaopiniowała kolejny wniosek PIS-u o powiększenie do 25 ha powierzchni gospodarstwa tzw. małego rolnika, którego nie obowiązywałyby opłaty
na rzecz hodowców roślin od materiału siewnego od zbioru. W dyskusji zabrali głos wszyscy
uczestniczący w posiedzeniu przedstawiciele PIN,
podnosząc sytuację polskich hodowców roślin i
konsekwencje wynikające z przyjęcia proponowanej nowelizacji, a więc obniżenia i tak niewystarczających dochodów hodowców, braku realnych możliwości ściągnięcia należnych im opłat
oraz przedstawili opinię PIN w sprawie założeń do
nowej ustawy o prawnej ochronie odmian. Min.
Plocke odniósł się pozytywnie do zgłoszonych
przez naszych przedstawicieli uwag i obiecał zgłosić projekt nowelizacji ustawy o prawnej ochronie
odmian w październiku br.
Na posiedzeniu Podkomisji ds. monitorowania
programu roślin strączkowych przewodniczący
zebrania, wiceprzewodniczący Komisji Rolnictwa i RW K. Jurgiel nie dopuścił do dyskusji nad
przedstawionymi informacjami rządu, zamykając
posiedzenie po wystąpieniu dyr. M. Surawskiej. Z
danych M. Surawskiej wynikało, że rolnicy zgłosili 117 tys. wniosków o uprawę roślin strączkowych
na obszarze 203 tys. ha, tj. o ponad 23 tys. więcej
niż się spodziewano. Oznacza to, że powierzchnia
przeciętnej plantacji wyniesie 1-2 ha, co znacznie
skomplikuje skup nasion i zmniejszy spodziewaną
dopłatę do ok. 50 EUR, zamiast przewidywanych
60 EUR. Dyr. M. Surawska poinformowała również, że Ministerstwo Rolnictwa i RW wystąpiło
do Komisji Europejskiej o zwiększenie dopłat do
produkcji roślin strączkowych na 2011 r. do 15
mln EUR, by móc dopłacić do 250 tys. ha plantacji. Przewiduje się więc utrzymanie w przyszłym
roku tej samej stawki dopłat, tj. 60 EUR/ha. Warto
przypomnieć, że w projekcie rozwoju produkcji
strączkowych opracowanym w PIN i popartym
przez Radę Gospodarki Żywnościowej uważano,
że wielkość tej dotacji winna wynosić ok. 600 zł/
ha, by utrzymać dochody rolnicze z uprawy roślin
strączkowych na poziomie dochodów otrzymywanych z produkcji zbóż.
Przedstawiciel PIN w swym wystąpieniu przewidywał sugestię podwyższenia kwoty dopłat w
2011 r. o 15% oraz ustanowienie dodatkowej opłaty w wys. 50 zł/t zakupionej paszy pochodzącej z
surowców krajowych.
Prezydium po analizie wpłaconych składek
członkowskich stwierdziło, że ich poziom w połowie roku jest podobny jak w poprzednich latach
i wynosi ok. 50%. Zapoznało się tez z wnioskami
Sekcji Traw i Motylkowatych Drobnonasiennych,
w których sugerowano powrócenie do dyskusji
nad zróżnicowaniem wysokości składki w zależności od rozmiarów produkcji nasion przez przedsiębiorstwo oraz z wnioskami kilku członków o
zmniejszenie wysokości przypadającej na nich
składki. Postanowiono odłożyć decyzję w tych
sprawach do następnego Walnego Zgromadzenia,
ale jednocześnie przyspieszyć jego termin i odbyć
je jeszcze w styczniu/lutym 2011 r., zamiast w
kwietniu 2011.
2.
Zarząd ESA w wyniku wielu dyskusji postanowił przygotować wewnętrzny dokument nazwany
Code of Conduct, będący deklaracją przedsiębiorcy – członka ESA, że postępuje wg najlepszej swej
wiedzy i zgodnie z zasadami prawa nasiennego.
Otrzymaną przed kilkoma tygodniami deklarację
podpisało dotychczas zaledwie trzech członków.
Chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę, że brak
reakcji na powyższą prośbę ESA stawia naszą organizację w złym świetle, gdyż pozwala domniemywać, że nasi członkowie w swoim działaniu
nie kierują się zasadami prawa nasiennego. Warto
tutaj przypomnieć sprawę nasion gorczycy, która
zatruwała nasze stosunki z wieloma krajami przez
niemal trzy lata.
3.
Dalej podajemy pełny tekst dokumentu w jęz.
polskim dot. nazewnictwa w handlu nasionami
roślin warzywnych, który został przyjęty przez
49
Sekcję Roślin Warzywnych i Ozdobnych ESA w
ub. roku, z uprzejmą prośbą, aby kierować się nim
we wszystkich kontaktach z klientami. Celem tego
dokumentu jest ujednolicenie tego nazewnictwa
w całej UE. Jednocześnie dziękujemy prof. dr K.
Tylkowskiej i prezesowi K. Pytkowskiemu za prawidłowe tłumaczenie wersji angielskiej.
14.06.2010
Europejskie Stowarzyszenie Nasienne
(European Seed Association – ESA)
ESA-08.0856.5
Szczegółowy opis nasion warzyw do precyzyjnego siewu - dokument publiczny
(Poprawione i zatwierdzone przez Sekcję Roślin
Warzywnych i Ozdobnych (SVOwic) 15października 2009)
Ten szczegółowy opis zdolności kiełkowania,
czystości odmianowej i zdrowotności nasion precyzyjnych został oparty na standardach zalecanych
przez ESA. Nie oznacza to, że przedstawione poniżej parametry stanowią absolutne minimum dla
nasion precyzyjnych dostarczanych odbiorcom.
Jeżeli test jakościowy wykonany przez dostawcę
(X) wykazał niższą jakość jak w poniższej specyfikacji, to dostawca (X) powinien poinformować
o tym nabywcę nasion. Celem tej informacji jest
umożliwienie odbiorcy dokonania własnej kalkulacji, czy nasiona te spełnią jego wymagania i podjęcia decyzji o ewentualnym zakupie.
NORMY ESA OKREŚLAJĄCE JAKOŚĆ
NASION ROŚLIN WARZYWNYCH
Produkcja warzyw stała się wysoce wyspecjalizowaną i intensywną działalnością gospodarczą.
W wyniku stale rosnących wymagań jakościowych
na rynku warzyw, zarówno producenci warzyw jak
i rozsad poszukują coraz lepszej jakości materiałów siewnych.
Zapotrzebowanie na różne formy jakościowe
nasion jak również pełna informacja o ich jakości,
znacznie zwiększają szansę na uzyskanie wyrównanych wschodów oraz pełnej obsady plantacji.
Nasiona są żywym produktem naturalnym. Powstają często w zmiennych warunkach środowiska,
co ma często znaczący wpływ na jakość wyprodukowanego z nich plonu. Często nie jest możliwe
udzielenie nabywcy szczegółowej informacji o fizycznych parametrach danej partii nasion. Chcąc
spełnić możliwie jak najlepiej wymagania nabywców, firmy nasienne wprowadziły do obrotu kilka
kategorii nasion.
50
Zdolność kiełkowania nasion podana przez firmę (X) oznacza najniższy wynik próby przeprowadzonej w laboratorium zgodnie z metodyką
ISTA dla danej partii.
DEFINICJE OGÓLNE
Nasiona standardowe (zwykłe, normalne)
to nasiona nie poddawane żadnym dodatkowym
procesom. Są sprzedawane na wagę lub na sztuki,
zależnie od gatunku. Ich jakość odpowiada standardom UE.
Nasiona precyzyjne – są poddawane dodatkowym procesom. Odznaczają się jednolitą wielkością oraz wyrównanym i wysokim kiełkowaniem.
Są sprzedawane na sztuki.
Nasiona podkiełkowane (kondycjonowane)
– nasiona poddane procesowi uaktywnienia kiełkowania. Charakteryzuje je szybsze i bardzo wyrównane kiełkowanie, szczególnie w mniej sprzyjających warunkach. Sprzedawane są na sztuki.
Nasiona otoczkowane - nasiona poddane procesowi pokrycia różnymi materiałami w celu ich
powiększenia i poprawy kształtu, aby umożliwić
precyzyjny wysiew. Często do materiałów otoczkujących dodawane są różne substancje np: zaprawy. Nasiona otoczkowane sprzedawane są na
sztuki.
Inkrustacja (powlekanie)– polega na dokładnym pokryciu nasion ze wszystkich stron, zwykle
cienką warstwą zabarwionej substancji, z zachowaniem oryginalnego kształtu nasion. Mogą być
dodane różne, dodatkowe substancje. Nasiona inkrustowane są zwykle zaprawiane fungicydami, a
na życzenie również insektycydami z dodatkiem
odpowiedniego barwnika informującego o rodzaju
użytych zapraw. Nasiona inkrustowane sprzedaje
się na sztuki.
Powlekanie klejem – stosuje się najczęściej
dla nasion, które wytwarzają podczas siewu dużo
kurzu, uniemożliwiającego precyzyjny wysiew.
Często dodawany jest również barwnik w celu
identyfikacji.
Kiełkowanie - odsetek kiełkujących nasion,
oznaczony zgodnie z procedurą ISTA, aktualny w
czasie dostawy.
Czystość odmianowa – jest to odsetek roślin
w danej partii nasion, odpowiadający opisowi odmiany.
Czystość odmianowa dla nasion precyzyjnych ESA
Roślina
Kapusta (kapusta, brukselka, brokuły, kalarepa, jarmuż, kapusta pekińska)
Kalafior
Ogórek (szklarniowy)
Ogórek (gruntowy)
Ogórek gruntowy (do kiszenia)
Bakłażan
Sałata
(masłowa, karbowana, lodowa, rzymska)
Sałata (inne typy)
Melon
Kawon (arbuz)
Papryka
Dynia
Pomidor do spożycia
Pomidor do przetwórstwa
Minimalna czystość
odmianowa (%) dla
nasion precyzyjnych
93
99
98
(bez zapylaczy)
98
(bez zapylaczy)
98
(bez zapylaczy)
98
98
95
98
98
97
97
98
95
Charakterystyka nasion warzyw precyzyjnych
i otoczkowanych
Nasiona
Nasiona precyRoślina
otoczkozyjne
wane
Szparag
Zdolność kiełkowania
85%
Kapusty (kapusta, brukselka,
brokuły, kalarepa, jarmuż, kapusta
pekińska)
90%
Kalafior
90%
wielkość nasion
0,20/0,25 mm
Fasola karłowa
85%
1 jednostka
100.000 sztuk
Fasola tyczna
95%
Bób
85%
1 jednostka
25.000 sztuk
Burak ćwikłowy (jednokiełkowy)
80%
Burak ćwikłowy (wielokiełkowy)
90%
wielkość nasion
0,50 mm
Marchew
85%
wielkość nasion
0,20/0,25 mm
Seler/seler korzeniowy
90%
90%
Cykoria do pędzenia
85%
85%
wielkość nasion
0,20/0,25 mm
Roszponka
85%
wielkość nasion
0,20/0,25 mm
Ogórek szklarniowy
Ogórek gruntowy
Ogórek szklarniowy konserwowy
Ogórek gruntowy konserwowy
Bakłażan
Endywia
Koper głowiasty
wielkość nasion
Por
Odm. ustalone - Zdolność kiełkowania
Odm. Mieszańcowe - Zdolność
kiełkowania
wielkość nasion
Sałata (masłowa, karbowana, rzymska)
Sałata (inne typy)
Melon - typ siatkowy
Melon (inne typy)
Cebula
1 jednostka
Pietruszka
wielkość nasion
Groch
Cykoria liściowa typ Radicchio
Rzodkiewka
wielkość nasion
Skorzonera
Szpinak
wielkość nasion
Kukurydza słodka (zwykła, cukrowa)
Kukurydza supersłodka
Dynia
Pomidor
Kawon (arbuz) zwykły
Kawon (arbuz) beznasienny
92%
92%
92%
88%
98%
96%
92%
90%
0,20/0,50 mm
90%
90%
85%
90%
85%
0,20/0,25 mm
93%
95%
93%
95%
95%
90%
90%
250.000 sztuk
87%
0,20/0,25 mm
85-88%
88%
88%
92%
0,20/0,25 mm
80%
85%
0,75
90%
85%
92%
92%
90%
85%
51
ZALECENIA ESA DOTYCZĄCE
ZDROWOTNOŚCI NASION
W celu dostarczenia odpowiednio zdrowych nasion
warzyw, spełniających wymagania Dyrektywy Rady
UE 2002/55/EC, dostawca (X) stosuje różne sposoby
zapobiegania i kontroli chorób przenoszonych przez
nasiona. Do tych sposobów należą – poza szerokim programem oceny zdrowotności nasion, właściwa ochrona
plantacji nasiennych, lustracje plantacji, zaprawianie
nasion i inne skuteczne metody dezynfekcji.
ISHI-VEG opracował podręcznik pt. „Metody Oceny Zdrowotności Nasion”, który zawiera raporty oceny
stanu zdrowotności nasion. Dostawca (X) zobowiązany
jest stosować się do zaleceń ISHI-VEG dotyczących
minimalnych wielkości reprezentatywnych prób w testach badawczych zdrowotności nasion.
Szczegółowe informacje dotyczące przeprowadzania zdrowotnościowych testów nasiennych według
metodyki ISHI-VEG, oraz minimalnych prób reprezentatywnych można znaleźć w Internecie pod adresem
http://www.worldseed.org/isf/ishi_vegetable.html lub
http://www.worldseed.org./ISHL-Veg_Manual.html
Członkowie ESA, korzystający z tego dokumentu są
proszeni o wpisanie nazwy swojego przedsiębiorstwa
za słowem dostawca w miejsce znaku (X)
4.
Wydaje się, że po latach borykania się z zarzutami
o oszustwa w handlu nasionami, stawianych naszym
przedsiębiorcom, po poprawieniu błędów w oficjalnych statystykach nasiennych i dokonaniu lustracji
doświadczeń z wysianymi partiami gorczycy białej w
Niemczech i w Polsce, wszystkie kontrowersje na ten
temat zostały wyjaśnione. W obecności zainteresowanych stron oraz przedstawiciela Ambasady RFN w
Polsce, został przygotowany dokument stwierdzający,
że stawiane stronie polskiej zarzuty były bezpodstawne
i należy sprawę zamknąć. Oficjalną decyzję podejmie
Sekcja Roślin Oleistych i Włóknistych ESA na Kongresie ESA w Brukseli w dniach 10-12 października 2010
r. Poniżej przedstawiamy projekt sprawozdania przygotowany dla Sekcji przez p. Berta Scholtego, dyrektora
technicznego ESA, wraz ze zdjęciem zrobionym w Słupi Wielkiej po lustracji doświadczeń.
52
To: ESA-SOF
Conc: Preliminary report on mustard
Dear All,
Underneath you will find for your information a preliminary report on mustard.
As decided by the SOF Section several actions have
been undertaken to clarify the situation in mustard seed.
As reported in the June edition of the ESA Newsletter
grow out plots were visited in Scharnhorst (Germany) of
the Polish varieties Bardena and Radena. All seed lots were
observed to be true to type. The uniformity of the seed lots
were within normal uniformity range of mustard seed.
As follow up of the visit in Germany a visit was organised on July 6th in Poznan (Poland) at the premises
of COBORU, the Polish Institute in charge of variety
testing, which is also conducting post control trials on
behalf of the Polish official certification agency. Apart
from Mr Behnke, deputy director of COBORU, and
several of COBORU staff, B. Scholte participated on
behalf of ESA as well as Mr. D. Ruecker (BDP) and Mr
Grimmel of the German embassy. In addition Mr. Duczmal, President of the Polish Seed Association (PIN), Mr
Chmielnicki, PIN Vice President, Mr. Szymanski (PIN
Secretariat), Mrs Bartkowiak-Broda, Chairperson of the
Oil and Fiber section in PIN, Mr. Wasik, Polish Seed
Inspection agency and Mr Ramenda, breeder of several
mustard varieties including Bardena and Radena.
The participants first discussed different sets of statistics of mustard seed production in Poland in the past
years. It was agreed that the original set of statistics as
published on the website contained some errors. However after detailed analysis it can be concluded that
the seed production of mustard varieties falls within the
normal range of kg/ha which can be expected in mustard. Mr. Wasik informed that in the future no longer
the estimated quantities will be published but only the
realised quantities after harvest.
In the 2nd part of the meeting the grow out trails were
visited consisting of 23 plots of several varieties including Bardena, Radena, Dara, Rota and Maryna. All seed
lots were observed to be true to type, with the exception
of 1 seed lot out of 3 of the variety Maryna. The breeder
of the variety Maryna has been informed by the Polish
authorities. The Uniformity of the seed lots were found to
be within the normal uniformity range of mustard seed. The Secretariat therefore is of the opinion that based
on the various actions undertaken and the visits to grow
out plots in Scharnhorst (DE) and Slupia Wielka (PL) it
can be concluded that there is no proof of possible illegal activities and that seed production and certification
of mustard seed in Poland is conducted according to the
legal requirements.
A final report will be presented during the SOF Section meeting in October.
Kind regards
Bert Scholte
Technical Director
5.
Dobiegły też końca dyskusje z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa na temat publikowanych przez nią informacji dot. produkcji materiału
siewnego. Ustalono, że będą publikowane tylko te
dane, które Polska ma obowiązek dostarczać Komisji
Europejskiej i będą one publikowane w takim samym
czasie, jak to robią inne kraje europejskie. Oznacza to,
że PIORiN będzie publikował liczby dot. rozmiarów
plantacji zgłoszonych do kwalifikacji oraz zakwalifikowanych plonów nasion. Wszystkie pozostałe dane będą
udostępniane tylko Polskiej Izbie Nasiennej, jako reprezentantowi polskiego sektora nasiennego. O powyższej
decyzji został poinformowany p. Bert Scholte, dyrektor
techniczny ESA, podczas lustracji doświadczeń w Słupi Wielkiej w dniu 6 lipca br.
6.
W lipcu br. odwiedziła PIN delegacja 14 profesorów
i pracowników przemysłu nasiennego, przedstawicieli
egipskich uniwersytetów, pragnąc zapoznać się z polskim nasiennictwem i z myślą o zorganizowaniu w
Egipcie studiów z hodowli roślin i nasiennictwa. Przeprowadziliśmy dla nich kilka wykładów charakteryzujących polski przemysł nasienny i działania PIN. Osoby
zainteresowane nawiązywaniem kontaktów z egipskim
przemysłem nasiennym mogą się zgłosić do PIN lub
prof. dr K. Tylkowskiej z Katedry Nasiennictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
7.
W ostatnich dniach PIN opiniował założenia do
Ustawy o Inspekcji Bezpieczeństwa Żywnościowego
przygotowane przez Min. Rolnictwa i RW. Stwierdził w
niej, że przedstawione w projekcje argumenty nie uzasadniają w pełni potrzeby jej powołania, a szczególnie
niewłączenie do niej Inspekcji Sanitarno-Epidemiologicznej. Ponadto w projekcie uznano ocenę jakości materiału siewnego za działania o charakterze inspekcyjnym, podczas gdy one nie mają takiego charakteru. W
związku z tym w tej opinii napisano, jak następuje:
Nie przedstawiono w projekcie jednak – naszym
zdaniem – dostatecznych dowodów wskazujących na
celowość tworzenia jednej organizacji ds. bezpieczeństwa żywnościowego.
Na koniec chcielibyśmy zwrócić uwagę na to, że do
proponowanej inspekcji bezpieczeństwa żywnościowego chce się też włączyć część Państwowej Inspekcji
Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a konkretnie ocenę jakości materiału siewnego. Ta ocena nigdy nie była i nie
jest służbą o charakterze inspekcji. Reorganizacja służb
bezpieczeństwa żywnościowego skłania do przyjrzenia
się tej sprawie i uporządkowania również tego odcinka.
W związku z tym trochę historii. Ocenę jakości materiału siewnego zwaną wcześniej kwalifikacją polową
i ocenę laboratoryjną nasion zorganizowano w 1936 r.
pod kierownictwem Centralnej Sekcji ds. Nasiennictwa
Związku Izb i Organizacji Rolniczych RP. Działało ono
w tym kształcie do 1956 r., kiedy komunistyczne władze odebrały ją Związkowi Izb i Organizacji Rolniczych
i przekształciły w Wojewódzkie Stacje Oceny Nasion,
a nieco później połączyły z inspektoratami nasiennymi
w Wojewódzkie Inspekcje Materiału Siewnego, podporządkowane ówczesnym Wojewódzkim Radom Narodowym. Jeszcze później znalazły się one w Państwowej
Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, zupełnie nie
pasując do tej struktury, gdyż nie miały charakteru inspekcji.
Stąd też przystępując do reorganizacji obecnych
służb bezpieczeństwa żywnościowego i tworząc Państwową Inspekcję Bezpieczeństwa Żywnościowego
należałoby zastanowić się nad właściwym przyporządkowaniem oceny jakości materiału siewnego. Można
by rozważyć różne możliwości: utworzyć samodzielną organizację oceny materiału siewnego, włączyć ją
do Struktur Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin
MRiRW, lub Centralnego Ośrodka Badania Odmian
Roślin Uprawnych, który też należałoby zreorganizować, lub przekazać w zarządzanie samorządowi nasiennemu, tzn. tej organizacji, która ją powołała i z którą
jest blisko powiązana.
Sądzimy, że jest to oddzielny problem, który powinien zostać osobno przedyskutowany i należałoby znaleźć dla niego właściwe rozwiązanie.
Polska Izba Nasienna poszukuje kandydata na stanowisko
Sekretarza Generalnego
Od kandydata oczekuje się dobrej znajomości rynku
nasiennego, biegłej znajomości języka angielskiego oraz
kilkuletniej praktyki w branży nasiennej.
53

Spis treści

Transkrypt

Podobne dokumenty